Dintho tša Ntwa

MOTHO yo e kilego ya ba lešole Ntweng ya II ya Lefase o itše: “Ntweng ga go na bathopa-sefoka. Go na le bao ba fenywago feela.” Ba bantši ba tla dumelelana le yena. Tshenyo ya ntwa ke e šiišago; mafelelo e ba a bohloko go bafenyi gotee le bao ba fentšwego. Gaešita le ka morago ga ge ntwa ya marumo e kgaoditše, dimilione di tšwela pele di tlaišega ka baka la dintho tše mpe tša ntwa.

Dintho dife? Ntwa e ka fediša badudi ba bantši, ya tlogela palo e kgolo ya dišuana le bahlologadi. Baphologi ba bantši ba ba le dintho tša kgonthe tšeo di šiišago, gotee le mabadi menaganong. Ba dimilione ba ka tlogelwa ba se na selo goba ba ka gapeletšega go ba bafaladi. Na re ka nagana lehloyo le manyami tšeo di swanetšego go ba di šalela ka dipelong tša bao ba phologago dikgohlano tše bjalo?

Dintho tše Kekago

Dintho tšeo di epilwego ke ntwa dipelong tša batho di tšwela pele di keka nako e telele ka morago ga ge ntwa e kgaoditšwe, dithunya di homotše le mašole a ile gae. Meloko e latelago e ka tšwela pele e bolokile lehloyo le le tsemilego medu magareng ga bona seng sa bona. Ka tsela ye dintho tša ntwa e nngwe e ka ba tšona di lego modung wa go baka ntwa e latelago.

Ka mohlala, Kwano ya Versailles, yeo e ilego ya saenwa ka 1919 bakeng sa go fediša Ntwa ya I ya Lefase ka molao, e ile ya rweša Jeremane melao yeo badudi ba yona ba ilego ba e tšea e le e thata le yeo e bontšhago moya wa boitefeletšo. Go ya ka The Encyclopædia Britannica, mabaka a kwano yeo “a ile a baka sekgopi go Majeremane gomme a fehla moya wa go nyaka go itefeletša.” Nywaga ka morago “sekgopi sa go bakwa ke kwano ya khutšo se thuletše Hitler tsela” gomme e be e le le lengwe la mabaka ao a ilego a lebiša Ntweng ya II ya Lefase.

Ntwa ya II ya Lefase e thomile Poland gomme ya phatlalala go fihla e akaretša Balkans. Dintho tšeo dihlopha tša merafo di ilego tša ntšhana tšona ka bo-1940 di kgorile tsela bakeng sa ntwa ya Balkans ya bo-1990. Kuranta ya Sejeremane ya Die Zeit e itše: “Modikologo o šoro wa lehloyo le boitefeletšo o fetogile ntikodiko e theogelago tlase go fihla mehleng ya rena.”

Ge e ba batho ba tla phela khutšong, ruri dintho tša ntwa di swanetše go fodišwa. Seo se ka fihlelelwa bjang? Go ka dirwa eng bakeng sa go phumola lehloyo le manyami? Ke mang a ka fodišago dintho tša ntwa?

 [Mothopo wa Seswantšho go letlakala 2]

COVER: Fatmir Boshnjaku

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 3]

U.S. Coast Guard photo; UN PHOTO 158297/J. Isaac