Kamoo re ka Hlagolelago Bokwala ka Gona

DIPUKUNTŠU tša mehleng yeno di hlalosa lentšu “bokwala” e le “boemo bjo bo phagamego bja boitshwaro; go loka.” Ke “tiro e lokilego le mogopolo o lokilego; mokgwa o mobotse.” Mongwadi wa dipukuntšu Marvin R. Vincent o bolela gore kgopolo e tlwaelegilego ya setlogo ya lentšu la Segerika leo le fetoletšwego e le “bokwala” e bolela “botse bja mohuta le ge e le ofe.” Ka gona, ga go makatše gore dika tše bjalo ka bohlale, sebete, boitayo, go leka-lekanela, kwelobohloko, kgotlelelo, potego, boikokobetšo le potego e sa kwanantšhego di kile tša lebelelwa e le mekgwa ya bokwala ka nako e nngwe. Gape bokwala bo hlalositšwe e le “go dumelelana le tekanyetšo ya go loka.”

Re swanetše go dumelelana le tekanyetšo ya mang ya botse le go loka? Makasine wa Newsweek o itše: “Go ya ka sehlopha se se tumilego sa filosofi ya boitshwaro, go belaela dilo mo go hlohleletšwago ke mokgatlo wa Tshedimošo go nyalantšhitše dikgopolo ka moka tša se se lokilego le se se fošagetšego le ditaba tša boikgethelo bja motho ka noši, kgetho ya maikwelo goba kgetho ya setlogo.” Eupša na kgetho feela ke tsela e kgotsofatšago ya go hlaola se se lokilego le se se fošagetšego? Aowa. Bakeng sa gore re hlagolele bokwala, re nyaka tekanyetšo yeo go ka ithekgwago ka yona ya go hlaola se sebotse le se sebe​—⁠tekanyetšo yeo ka yona tiro e itšego, boemo bja kgopolo goba seka se ka ahlolwago e le se se lokilego goba se se fošagetšego.

Mothopo o Nnoši wa Kgonthe wa Ditekanyetšo tša Boitshwaro

Go na le Mothopo o nnoši wa kgonthe bakeng sa ditekanyetšo tša boitshwaro​—⁠Mmopi wa batho, Jehofa Modimo. Kapejana ka morago ga go bopa motho wa pele, Adama, Jehofa Modimo o ile a nea motho taelo ye: “Dihlare ka moka tša thšemo yé O ka di ja. Fêla, sehlare sa xo tseba botse le bobe sôna O se kê wa se ja; ka xobane mohla ò tl’o xo se ja O tlo hwa lehu.” (Genesi 2:​16, 17) Jehofa Modimo o ile a nea sehlare  seo leina leo la moswana-noši bakeng sa go bontšha tshwanelo ya gagwe e feletšego ya go kgethela dibopiwa tša gagwe seo e lego se sebotse le seo e lego se sebe. Ka go rialo, ditekanyetšo tša Modimo mabapi le se sebotse le se sebe di ile tša fetoga motheo wa kahlolo goba tsheka-tsheko ya ditiro tša motho, pono ka dilo le dika tša semelo sa gagwe. Ka ntle le ditekanyetšo tše bjalo re be re ka se kgone go hlaola ka mo go nepagetšego se se lokilego go se se fošagetšego.

Taelo yeo e lego mabapi le sehlare sa go tseba botse le bobe e ile ya nea Adama le Efa kgetho​—⁠ya go kwa goba go se kwe. Go bona, bokwala bo be bo bolela go kwa taelo yeo. Ge nako e dutše e e-⁠ya, Jehofa o ile a tšwela pele a utolla seo se mo kgahlago le seo se sa mo kgahlego, gomme o ile a dira gore se se ngwalwe ka Beibeleng bakeng sa rena. Ka gona, go hlagolela bokwala go akaretša go dumelelana ga rena le ditekanyetšo tša Jehofa tša go loka tšeo di ngwadilwego ka Mangwalong.

Tlwaelana ka Botlalo le Ditekanyetšo tša Modimo

Ka ge Jehofa Modimo a beile ditekanyetšo tša se sebotse le se sebe gomme a di utolotše ka Beibeleng, na ga se ra swanela gore re tlwaelane ka botlalo le tšona? Moapostola Paulo o ngwadile gore: “Mangwalô ka moka ké ma-hebetšwa-ke-Modimo, le xôna a hola batho ka xo ruta, le ka xo kxodiša le xo sokolla, le ka xo iša tokong, xore motho wa Modimo e bê yo boló-ka-tlalô, a kxonišwê xo dira medirô e botse ka moka.”​—⁠2 Timotheo 3:​16, 17.

Ka mohlala, ela hloko go se kwešišwe moo Kunihito yoo go boletšwego ka yena sehlogong se se fetilego a ilego a lebeletšana le gona ge a be a bonagatša boipoetšo go ya kamoo setlogo sa gabo se bego se bo lebelela ka gona. Go hlahlobišiša ditekanyetšo tša Mangwalo ka morago go ile gwa mo thuša gore a gate mogato ka tsela e leka-lekanego kudu. Beibele e tloga e kgothaletša boipoetšo, gomme e nea keletšo malebana le go ikholofela ka mo go feteletšego le go ipota. (Diema 11:⁠2; Mika 6:⁠8) Lega go le bjalo, ge a hlalosa ditshwanelego tša “bolebeledi,” moapostola Paulo o ile a bolela ka ‘go katanela’ tokelo yeo. (1 Timotheo 3:⁠1, bapiša le NW.) “Go katana” mo go swanetše go dirwa e sego feela ka ntle le go ikgantšha goba go ipota, eupša gape go swanetše go dirwa ka ntle le go itšeela fase mo go sa nyakegego.

Beibele e re’ng mabapi le go bontšha boitshwaro bjo bobotse tikologong ya tša kgwebo? Go diriša mekgwa e belaetšago ya bomenetša ge go tliwa melaong ya mmušo le melaong ya lekgetho ke mokgwa o tlwaelegilego lefaseng la lehono la tša kgwebo. Lega go le bjalo, go sa šetšwe gore ba bangwe ba dira eng, tekanyetšo ya Beibele ke gore re swanetše “go itshwara ka go botega dilong ka moka.” (Ba-Hebere 13:​18, NW) Ka gona, re hlagolela bokwala ka go ba ba botegago le bao ba dirišanago gabotse le bathwadi, bathwalwa, bareki le mebušo ya lefase. (Doiteronomio 25:​13-16; Ba-Roma 13:⁠1; Tito 2:​9, 10) Ka kgonthe go botega go kgothaletša go botana le moya o mobotse. Le gona go ngwala ditumelelano fase gantši go thibela go se kwešišane le maemo a raraganego ao a ka tšwelelago ka baka la “boemo bjo bo sa letelwago.”​—⁠Mmoledi 9:​11, NW; Jakobo 4:​13, 14.

Taba ya moaparo le go itokiša ke karolo e nngwe yeo re swanetšego go hlagolela bokwala go yona. Dikgetho tša diaparo di fapa-fapana go ya ka setlogo, gomme kgatelelo ya go sepedišana le mekgwa le ditshekamelo tše difsa e ka ba e matla. Eupša ke ka baka la’ng re swanetše go latelela mokgwa goba fešene e nngwe le e nngwe e tsenago? Beibele e re eletša gore re ‘se ke ra ipapetša le ba mehla yeno.’ (Ba-Roma 12:⁠2) Go e na le go hlama melao, moapostola Paulo o ile a ngwala a le ka tlase ga pudulelo a re: “Le basadi ke rata xore ba aparê xa-botse, ba ithlôphê la xo šia thsôlô le boikxanthšô, bà se na mafôrô le dipheta le mašela a thêkô e thata. A ba aparê ka mo xo loketšexo basadi ba ba rexo re ba borapedi, ba bônalê ka medirô e mebotse.” (1 Timotheo 2:​9, 10) Tekanyetšo ye ya motheo e šoma go banna le basadi ka mo go swanago. Ee, go na le sebaka sa mekgwa e mebotse ya mehuta e fapa-fapanego ya go ikgethela ka baka la kgetho ya setlogo goba kgetho ya motho ka noši.

Beibele gape e hlaola mekgwa ya boitshwaro bjo bo gobogilego yeo Modimo a e solago ka go lebanya. Go 1 Ba-Korinthe 6:​9, 10, re bala temošo e rego: “Le xôna, a xa Le tsebe xobane ba ba sa lokaxo ba ka se bê le kabêlô mmušong wa Modimo? Lesang xo iphora: Ba diotswa, le ba medimo  e šele, le bahladi, le dihlôtlôlô, le ba xo dira dithšila le banna ka bôná, le mahodu, le ba mexabaru, le mataxwa, le ba maroxa, le bahlakodi, ba ba byalo xa ba na kabêlô mmušong wa Modimo.” Lengwalo le le ile la thuša Maria yo go boletšwego ka yena pejana go bona gore go ya ka tekanyetšo ya boitshwaro bjo bobotse yeo e beilwego ke Mmopi, tswalano ya gagwe le Juan e be e fošagetše le gore o be a swanetše go e fediša ge e ba a tla amogelwa ke Modimo. Ka ntle le pelaelo, gore re hlagolele bokwala, re swanetše go tlwaelana gabotse kudu le ditekanyetšo tša Jehofa.

Ithute ka Pelo

Bokwala ga se go fo phema seo e lego se sebe. Bo na le matla a boitshwaro. Motho yo a nago le bokwala o na le go loka. Moprofesara yo mongwe o re: “Bokwala bo swanetše go ithutwa ka pelo gotee le ka hlogo.” Ka gona, go hlagolela bokwala go akaretša se se fetago go fo tlwaelana le Lentšu la Modimo. Go nyaka go naganišiša ka seo se ngwadilwego moo e le gore dipelo tša rena di tlale ka tebogo ya go leboga Jehofa gomme re tutueletšege go diriša melao ya motheo ya Mangwalo maphelong a rena.

Mopsalme o opetše ka gore: “Molao wa gago ke o rata gakaakang! Ke o nagana letšatši ka moka.” (Psalme 119:​97, NW) Kgoši Dafida le yena o ngwadile gore: “Ke eleletša tša mehla ya kxalê; ke êlêlwa tšohle O [Modimo] kilexo wa di dira; ke xopola medirô ya ’atla tša xaxo.” (Psalme 143:⁠5) Le rena ka mo go swanago re swanetše go dira gore go naganišiša ka thapelo e be karolo ya bohlokwa ya go ithuta ga rena Beibele le dipuku tšeo di theilwego Beibeleng.

Ke therešo gore go dira nako ya go ithuta ka mafolofolo mo go sepedišanago le go naganišiša e ka ba tlhohlo. Eupša go phegelela bokwala go nyaka gore re reke nako medirong e mengwe. (Ba-Efeso 5:​15, 16) Aaron wa nywaga e 24, o reka nako e bjalo letšatši le lengwe le le lengwe ka go tsoga metsotso e 30 pejana ga nako yeo a bego a tsoga ka yona pele. O anega gore: “Mathomong, ke be ke fo bala Beibele ka seripa sa iri ka moka. Ke morago bjale moo ke thomilego go lemoga bohlokwa bja go naganišiša. Ka gona ga bjale ke diriša seripa-gare sa nako yeo ke naganišiša ka seo ke sa tšwago go se bala. Se e bile seo se putsago e le ka kgonthe.” Go naganišiša go ka dirwa ka dinako tše dingwe. Kopelong yeo a bego a e opelela Jehofa, Dafida o opetše ka gore: “Xe ke phafoxa, ke êlêlwa Wene.” (Psalme 63:⁠6) Le gona Beibele e re botša gore: “[Isaka] Ó be a tšwetše naxeng xo khutša [“gore a naganišiše,” NW] è le mantšibua.”​—⁠Genesi 24:⁠63.

Go naganišiša go a nyakega tabeng ya go hlagolela bokwala, ka gobane go re thuša gore re ikwe ka tsela yeo Jehofa a ikwago ka yona le go dira gore dipono tša gagwe e be dipono tša rena. Ka mohlala, Maria o be a tseba gore Modimo o iletša bootswa. Eupša gore a ‘hloye bobe gomme a kgomarele botse,’ o ile a swanelwa ke gore a naganišiše ka ditemana tša motheo tša Beibele. (Ba-Roma 12:⁠9) O ile a thušwa gore a bone go nyakega ga gore a dire diphetogo ka morago ga go bala Ba-Kolose 3:⁠5, yeo e re kgothaletšago gore re ‘bolaye tše dithong tša rena, e lego bootswa, ditšhila, tumo, kganyogo e mpe le megabaru.’ Maria o ile a swanelwa ke go ipotšiša gore: ‘Ke kganyogo ya mohuta mang ya tša botona le botshadi yeo ke swanetšego go e bolaya? Ke eng seo ke swanetšego go se phema seo mo gongwe se ka tsošago dikganyogo tše sa hlwekago? Na go na le diphetogo  tšeo ke swanetšego go di dira tseleng yeo ke swarago batho ba bong bjo bo fapanego ka yona?’

Go naganišiša go akaretša go ela hloko mafelelo a tiro e itšego. Paulo o kgothaletša Bakriste gore ba ile bootswa le gore ba be le boitshwaro e le gore “go se be le yo a yago ntlheng ya go gobatša le go šwahlela ditshwanelong tša ngwanabo.” (1 Ba-Thesalonika 4:​3-⁠7, bapiša le NW.) Dipotšišo tše dibotse tšeo di swanetšego go naganišišwa ke tše: ‘Ke kgobalo efe yeo ke tla ipakelago yona le go e bakela lapa lešo goba ba bangwe ka go dira tiro ye? Ke tla kgomega bjang moyeng, maikwelong le mmeleng? Ke eng seo se ilego sa wela ba bangwe bao ba ilego ba tshela molao wa Modimo nakong e fetilego?’ Go naganišiša mo go bjalo go ile gwa dira Maria gore a matlafale pelo, e bile go ka re direla se se swanago.

Ithute Mehlaleng

Na bokwala bo ka rutwa ka klaseng? Potšišo ye e tshwentše ditsebi ka nywaga-kete e mentši. Radifilosofi wa Mogerika Plato o be a sekametše tabeng ya gore bo ka rutwa. Ka lehlakoreng le lengwe, Aristotle o be a nea mabaka a gore bokwala bo ruiwa ka go dirišwa. Mongwadi wa ditaba o akareditše taba mabapi le kgang ye ka tsela ye: “Ka boripana, mekgwa ya setho ya bokwala motho a ka se ithute yona a nnoši. E bile e ka se ke ya rutwa go tšwa dipukung tša go ithuta. Mekgwa e mebotse e tlišwa ke go dula ditšhabeng . . . tšeo go tšona bokwala bo kgothaletšwago e bile bo putswago.” Eupša ke kae moo re ka hwetšago batho bao ba nago le bokwala e le ka kgonthe? Le ge ditlogo tše dintši di nea mehlala e itšego ya bokwala, bonyenyane ka bagale ba tšona ba dinonwane gotee le dikanegelong tša gona, Beibele e na le mehlala e mentši ya kgonthe.

Mohlala o mogolo wa bokwala ke Jehofa. Ka mehla o itshwara ka tsela ya bokwala gomme o dira seo e lego se se lokilego. Re ka hlagolela bokwala ka go ba “baetši ba Modimo.” (Ba-Efeso 5:⁠1) Le gona, Morwa wa Modimo, Jesu Kriste, ‘o re tlogeletše mohlala woo re swanetšego go tšea ka wona.’ (1 Petro 2:​21) Go feta moo, Beibele e na le dipego tša batho ba bantši ba botegago, ba bjalo ka Aborahama, Sara, Josefa, Ruthe, Jobo le Daniele gotee le bagwera ba gagwe ba bararo ba ba-Hebere. Mehlala ya bokwala yeo e sa swanelago go tshedišwa mahlo e gare ga bahlanka ba Jehofa ba mehleng yeno.

Re ka Atlega

Na re ka atlega e le ka kgonthe ka go dira seo e lego bokwala mahlong a Modimo? Ka ge re abetše go se phethagale, ka dinako tše dingwe ka gare ga rena go ka tsoga ntwa e šoro magareng ga monagano le nama​—⁠e lego go nyaka go dira seo e lego bokwala le go latela ditshekamelo tša rena tša sebe. (Ba-Roma 5:​12; 7:​13-23) Eupša ntwa e ka fenywa ka thušo ya Modimo. (Ba-Roma 7:​24, 25) Jehofa o neile Lentšu la gagwe le dipuku tšeo di theilwego Beibeleng. Ka go ithuta Mangwalo ka mafolofolo le go naganišiša ka ona ka thapelo, re ka ba ba sekilego pelong. Go tšwa pelong e bjalo e sekilego go ka tšwa dikgopolo, mantšu le ditiro tša bokwala. (Luka 6:​45) Re ithekgile ka mohlala wa Jehofa Modimo le wa Jesu Kriste, re ka aga semelo sa go boifa Modimo. Le gona re ka ithuta e le ka kgonthe mo gontši bathong bao ba hlankelago Modimo ka potego lehono.

Moapostola Paulo o eleditše babadi ba gagwe gore ba ‘tšwele pele ba nagana’ tše e lego tša bokwala le dilo tše dingwe tše di retegago. Ga go na pelaelo gore go dira se go tla feleletša ka go šegofatšwa ke Modimo. (Ba-Filipi 4:​8, 9, bapiša le NW.) Ka thušo ya Jehofa, re ka atlega go hlagoleleng bokwala.

[Seswantšho go letlakala 6]

Dira gore go naganišiša e be karolo ya thuto ya gago ya Beibele

[Seswantšho go letlakala 7]

Aga semelo sa go boifa Modimo ka go ekiša Kriste Jesu