Phihlelo

Go Thabela Dikgopolo tša-ka tše Bohlokwa!

KA GE GO ANEGA DRUSILLA CAINE

E be e le ka ngwaga wa 1933, gomme ke be ke sa tšwa go nyalana le Zanoah Caine, yoo ka go swana le nna e bego e le mmapatši wa dipuku tša bodumedi​—⁠moebangedi wa nako e tletšego. Ke phophoma lethabo, ke ile ka rulaganya go tlatša monna wa-ka kabelong ya gagwe, eupša bakeng sa go dira bjalo ke be ke nyaka paesekele​—selo sa theko ya godimo kudu seo ke sa kago ka kgona go se fihlelela ka ge maemo a tša boiphedišo a be a le thata nakong ya kgateletšego. Ke be ke tla dira’ng?

KA GO kwa ka boemo bja-ka bjo thata, bo-molamo ba-ka ba ile ba nyaka dikarolo tša kgale tša paesekele mafelong a go bolokela ditšhila a lefelong leo e le gore ba ntirele paesekele. Ba ile ba hwetša dikarolo gomme ba e dira! Kapejana ka morago ga ge ke ithutile go otlela, nna le Zanoah re be re le tseleng ya rena, re ralala ka lethabo dinageng tša Maisemane tša Worcester le Hereford, re nea bohlatse go bohle bao re bego re gahlana le bona.

Ke be ke sa lemoge gore mogato wo o bonolo wa tumelo o be o tla lebiša bophelong bjo bo tletšego ka dikgopolo tše di humilego. Lega go le bjalo, motheo wa dilo tša moya bakeng sa bophelo bja-ka o be o theilwe ke batswadi ba-ka ba rategago.

Nywaga e Thata ya Ntwa e Kgolo

Ke belegwe ka December 1909. Kapejana ka morago ga moo mma o ile a hwetša kopi ya The Divine Plan of the Ages, gomme ka 1914 batswadi ba-ka ba ile ba ntšea gore ke yo bona “Photo-Drama of Creation,” kua Oldham, Lancashire. (Bobedi di be di tšweleditšwe ke bao ga bjale ba tsebjago e le Dihlatse tša Jehofa.) Gaešita le ge ke be ke sa le yo monyenyane, ke gopola gabotse ke tshela ka lethabo ge re boela gae ka baka la seo ke se bonego! Ka nako yeo Frank Heeley o ile a thoma sehlopha sa  thuto ya Beibele kua Rochdale, moo re bego re dula gona. Go ba gona thutong ye go re thušitše bjalo ka lapa go aga kwešišo ya Mangwalo.

Boiketlo bja maphelo a rena bo ile bja senywa wona ngwageng woo ke go phulega ga Ntwa e Kgolo​—Ntwa ya I ya Lefase, ka ge re e bitša bjalo ga bjale. Tate o be a ile a biletšwa tirelo ya bohlabani eupša a se tšee lehlakore. Kuranta ya lefelong leo e begile gore o ile a hlaloswa kgorong ya tsheko e le “monna yo a nago le seriti kudu,” gomme mangwalo a mmalwa a ile a newa go tšwa go “banna ba bolela gore ba dumela gore o be a rereša boikemišetšong bja gagwe bja go gana go tsenela bohlabani.”

Lega go le bjalo, go e na le go newa tumelelo e feletšego, tate o ile a ngwadišwa a lokolotšwe “Tirelong ya Bohlabani feela.” Kapejana o ile a ba mohlaselwa wa go kwerwa bjalo ka ge go bile bjalo ka nna le mma. Mafelelong, go hlaolwa ga gagwe go ile gwa hlahlobja gomme o ile a abelwa mošomong wa temo, eupša balemi ba bangwe ba ile ba diriša boemo ka mo go fošagetšego gomme ba mo lefa tšhelete e nyenyane goba ba se mo lefe. Bakeng sa go hlokomela lapa, mma o ile a šoma​—a šomela tšhelete e nyenyane​—a dira mošomo o boima lefelong la go hlatswa la motho yo mongwe. Lega go le bjalo, ga bjale ke bona kamoo go bego go matlafatša ka gona go nna go fetša nywaga ya mathomong ya bophelo bja-ka ke lebeletšane le maemo a bjalo a thata; go ile gwa nthuša go leboga dilo tša bohlokwa kudu tša moya.

Mathomo a Manyenyane

Daniel Hughes, morutwana wa Beibele yo a fišegago kapejana o ile a ba karolo ya maphelo a rena. O be a šoma moepong wa malahla kua Ruabon, motse wo o lego dikhilomithara tše ka bago 20 go tloga Oswestry, moo re bego re hudugetše gona. Malome Dan, ka ge ke be ke mmitša bjalo, o ile a tšwela pele a kgokagana le lapa la gešo, gomme nako le nako ge a tlile go re bona poledišano ya gagwe e be e dula e theilwe ditabeng tša Mangwalo. Le ka mohla o be a sa ke a bolela dipolelo tša lefeela. Sehlopha sa thuto ya Beibele se ile sa thongwa kua Oswestry ka 1920, gomme malome Dan o ile a mpha kopi ya The Harp of God ka 1921. Ke ile ka e tšeela godimo ka gobane e dirile gore dithuto tša Beibele di be bonolo kudu go nna go di kwešiša.

Ke moka go be go e-na le Pryce Hughes, * yoo ka morago a ilego a ba modiredi yo a okamelago wa ofisi ya lekala la London la Dihlatse tša Jehofa. O be a dula le lapa la gabo kgaufsi kua Bronygarth, mollwaneng wa Welsh gomme kgaetšedi ya gagwe Cissie a ba mogwera wa kgaufsi wa mma.

Ke gopola lethabo leo le bilego gona ka 1922 ge go be go tšwelela kgoeletšo ya go ‘tsebatša Kgoši le mmušo wa gagwe.’ Gaešita le ge ke be ke sa le sekolong, nywageng e latetšego ke ile ka tlaleletša ka phišego go abeng dipampišana tše di kgethegilego, kudu-kudu Ecclesiastics Indicated ka 1924. Ge ke nagana morago ngwaga-someng woo, e bile tokelo e kaakang go gwerana le banababo rena le dikgaetšedi ba bantši gakaakaa​—gare ga bona e be e le Maud Clark * le modirišani wa gagwe Mary Grant,* Edgar Clay,* Robert Hadlington, Katy Roberts, Edwin Skinner,* gotee le Percy Chapman le Jack Nathan,* bao bobedi bja bona ba ilego ba ya Canada bakeng sa go thuša ka mošomo moo.

Thuto ya Beibele ya “Ba Dimilione Bao ba Phelago mo Nakong ye ba ka se ke ba hwa le ka Mohla” e ile ya itlhatsela e le bohlatse bjo bo lego nakong tšhemong ya rena e kgolo. Ka May 14, 1922, Stanley Rogers e lego motswala wa Pryce Hughes o ile a tla a e-tšwa Liverpool go tla go nea polelo ye kua Chirk, motse wo o lego ka leboa la toropo gomme ka morago mantšiboa ao polelo e ile ya newa kua The Picture Playhouse kua Oswestry. Ke sa dutše ke e-na le e tee ya dipampišana tša taletšo tšeo di bego di gatišitšwe ka mo go kgethegilego bakeng sa tiragalo yeo. Nakong ye ka moka, sehlopha sa rena se senyenyane se ile sa tšwela pele go matlafatšwa ke maeto a balebeledi ba basepedi ba bararo​—basepedi ba bodumedi bjalo ka ge re be re ba bitša bjalo​—Herbert Senior, Albert Lloyd le John Blaney.

Nako ya go Dira Phetho

Ka 1929, ke ile ka dira phetho ya-ka ya gore ke kolobetšwe. Ke be ke e-na le nywaga e 19 gomme ka nako e swanago ke ile ka lebeletšana le teko ya-ka ya mathomo ya kgonthe. Ke ile ka kopana le lesogana leo tatago lona e bego e le radipolitiki. Re  ile ra bontšha go kgahlegelana gomme a šišinya gore re nyalane. Ngwaga pele ga moo, go ile gwa lokollwa puku ya Government gomme ka mo nea kopi. Eupša kapejana go ile gwa ba molaleng gore o be a se na kgahlego ka mmušo wa legodimong, e lego sehlogo sa puku ye. Ke be ke tseba go tšwa dithutong tša-ka gore ba-Isiraele ba bogologolo ba ile ba laelwa gore ba se ke ba nyalana le batho bao ba sa dumelego le gore molao wo wa motheo o šoma le go Bakriste. Ka gona, gaešita le ge go be go le thata go dira bjalo, ke ile ka gana tšhišinyo ya gagwe.​—Doiteronomio 7:3; 2 Ba-Korinthe 6:14.

Ke ile ka hwetša matla mantšung a moapostola Paulo a rego: “A re se kê ra lapa xo dira botse; xobane xe re sa lesetše, re tlo buna ka lebaka la xôna.” (Ba-Galatia 6:9) Malome Dan yo a rategago le yena o ile a nkgothatša ge a be a ngwala gore: “Ditekong tše nyenyane le tše kgolo, diriša Ba-Roma 8, temana 28,” yeo e rego: “Re tseba xore mo xo ba ba rataxo Modimo dilô tšohle di diriša xo ba iša xo tše botse, ba e lexo babidiwa ka morêrô.” Go be go se bonolo eupša ke be ke tseba gore ke dirile phetho e nepagetšego. Ngwageng woo ke ile ka ngwadiša bjalo ka mmapatši wa dipuku tša bodumedi.

Go Lebeletšana le Tlhohlo

Ka 1931 re ile ra hwetša leina la rena le lefsa, Dihlatse tša Jehofa, gomme ka wona ngwaga woo re bile le lesolo le legolo re diriša pukwana ya The Kingdom, the Hope of the World. Kopi e ile ya newa radipolitiki yo mongwe le yo mongwe, moruti le rakgwebo. Tšhemo ya-ka e be e tloga Oswestry go ya Wrexham, dikhilomithara tše 25 go ya ka leboa. E be e le tlhohlo go e akaretša ka moka.

Ngwageng o latetšego kopanong kua Birmingham go ile gwa tšwa kgopelo bakeng sa baithapi ba 24. Ka phišego, ba 24 ba rena re ile ra ngwadiša maina a rena bakeng sa sebopego se sefsa sa tirelo, re sa tsebe gore e be e tlo ba eng. Nagana tlabego ya rena ge re be re abelwa ka babedi ka babedi go aba yona pukwana ye, The Kingdom, the Hope of the World, re dutše re athile dipampiri tše dikgolo tša go tsebatša Mmušo.

Ke šoma tikologo ya kereke e kgolo, ke ile ka kwa ke lewa ke dihlong kudu, eupša ka ikhomotša ka gore ga go na motho le ka o tee yo a ntsebago motseng woo. Lega go le bjalo, motho wa mathomo wa go tla go nna e be e le mogwera wa-ka wa kgale wa sekolong, yoo a ilego a fo lebelela gomme a re: “Gabotse-botse o dira’ng mo o apere ka mokgwa wo?” Phihlelo yeo e ile ya nthuša go fenya poifo le ge e le efe ya go boifa batho yeo nka bago ke be ke e-na le yona!

Go Hudugela Lefelong la Kgole

Ka 1933 ke ile ka nyalana le Zanoah, mohlolo yo a bego a mpheta ka nywaga e 25. Mosadi wa gagwe wa mathomo e be e bile Morutwana wa Beibele yo mafolofolo, gomme Zanoah o ile a dula a botega kabelong ya gagwe ka morago ga lehu la gagwe. Kapejana re ile ra huduga Engelane go ya tšhemong ya rena e mpsha kua North Wales, mo e ka bago bokgole bja dikhilomithara tše 140. Mapokisi, disutukheisi le dilo tše dingwe tše bohlokwa di be di beilwe ka mokgwa o lego kotsi maitshwareletšong a paesekele ya rena, di katetšwe magareng ga mapheko di beilwe serotong se se lego leotwaneng la ka morago, eupša re ile ra fihla! Kabelong yeo dipaesekele tša rena di be di le bohlokwa kudu​—re be re e-ya ka tšona kae le kae, gaešita le kgaufsi le ntlha ya thaba ya Cader Idris e lego Welsh ye e ka bago botelele bja dimithara tše 900. E be e le mo go putsago kudu go hwetša batho bao ba hlologetšego go kwa “ditaba tše tše dibotse tša mmušo.”​—Mateo 24:​14, NW.

Re be re se ra ba moo ka nako e telele ge batho ba be ba re botša gore monna yo a bitšwago Tom Pryce o be a bolela le bona, bjalo ka ge re be re dira.  Mafelelong re ile ra hwetša Tom yo a dulago Thabeng ya Long, kgaufsi le Welshpool​—gomme re ile ra makala gakaakang! Nywageng ya-ka ya mathomong ya go nea bohlatse, ke ile ka mo sepedišetša puku ya go bala Beibele ya Reconciliation. O ile a ithuta yona ka noši, a ngwalela London bakeng sa dipuku tše di oketšegilego gomme o be a dutše a tšea karolo ka mafolofolo bakeng sa go abelana le ba bangwe tumelo ya gagwe yeo a sa tšwago go e hwetša ga e sa le go tloga ka nako yeo. Re ile ra thabela diiri tše dintši tša bogwera bjo bo thabišago, boraro bja rena gantši re ithuta gotee bakeng sa go kgothatšana.

Kotsi e Lebiša Ditšhegofatšong

Ka 1934 babapatši ba dipuku tša bodumedi ka moka bao ba bego ba le kgaufsi le North Wales ba ile ba laletšwa go ya toropong ya Wrexham go yo thuša ka kabo ya pukwana ya Righteous Ruler. Letšatši pele ga ge re ka thoma lesolo le le kgethegilego, go be go bile le kotsi ya setšhaba. Mothuthupo moepong wa malahla wa Gresford, wo o lego dikhilomithara tše tharo ka leboa la Wrexham o ile wa bolaya bašomi ba moepong ba 266. Bana ba ka godimo ga 200 ba be ba tlogetšwe ba se na botate gomme basadi ba 160 e be e le bahlologadi.

Re ile ra swanelwa ke go dira lelokelelo la bao ba hlokofaletšwego, re ba etela ka go lebanya gomme re ba tlogelele pukwana. Le lengwe la maina ao ke bego ke a neilwe e be e le la Mdi. Chadwick yo a bego a lahlegetšwe ke morwa wa nywaga e 19. Ge ke be ke e-ya, morwa yo mogolo Jack, o be a etetše mmagwe bakeng sa go mo homotša. Lesogana le le ile la ntseba eupša la se ke la bolela. Ka morago ga moo, le ile la bala pukwana gomme la tsoma The Final War, pukwana e nngwe yeo ke bego ke le neile yona nywageng ya pejana.

Jack le mosadi wa gagwe May, ba ile ba hwetša moo ke bego ke dula gona gomme ba tla bakeng sa go hwetša dipuku tše di oketšegilego. Ka 1936 ba ile ba dumela go swara diboka legaeng la bona kua Wrexham. Ka morago ga ketelo ya Albert Lloyd, dikgwedi tše tshela ka morago, phuthego e ile ya hlongwa gomme Jack Chadwick e le molebeledi yo a okamelago. Ga bjale go na le diphuthego tše tharo kua Wrexham.

Bophelo ka Kharabaneng ya Mosepedi

Go fihla mo nakong ye, re be re diriša madulo le ge e le afe ao re a hwetšago ge re be re sepela go tloga lefelong le lengwe go ya go le lengwe, eupša Zanoah o ile a phetha ka gore nako e be e tlile ya gore re be le legae la rena ka noši, leo re bego re ka le goga go tloga lefelong le lengwe go ya go le lengwe. Monna wa-ka e be e le mmetli yo a nago le bokgoni wa setlogo sa ma-Gypsy, gomme o ile a re agela kharabane ya Mosepedi. Re ile ra e bitša Elizabeth, leina la ka Beibeleng leo le bolelago gore “Modimo wa Bontši.”

Ke gopola lefelo letee ka mo go kgethegilego moo re ilego ra dula gona​—e be e le serapa sa dienywa se se lego kgaufsi le molapo. Go nna le be le fo ba bjalo ka Paradeise! Ga go na selo seo se ilego sa feta lethabo la nywaga yeo re e feditšego re le gotee ka kharabaneng yeo, gaešita le ge e be e e-na le lefelo le lenyenyane. Ge go tonya dikobo tša malaong gantši di be di kgahlela mabotong a kharabane, gomme go rotha ga meetse e be e le bothata bja ka mehla. Meetse le wona a be a swanetše go gelelwa, ka dinako tše dingwe kgole kudu, eupša re ile ra fenya mathata a gotee.

Maregeng a mangwe ke be ke babja, gomme re  be re e-na le dijo tše nyenyane e bile re se na tšhelete. Zanoah o ile a dula malaong, a ntshwara ka letsogo gomme a mpalela Psalme 37:​25 e rego: “Ke be ke le lesoxana, ka bá ka tšofala kè sešo ka bôna moloki à lahlilwe, le bana ba xaxwe bà diila.” O ile a ntsepelela gomme a re: “Ge e ba selo se itšego se sa direge kapejana, re tla be re kgopela gomme ga ke bone Modimo a ka dumelela seo go direga!” Ke moka o ile a tšwa go yo nea bohlatse go baagišani ba rena.

Ge Zanoah a be a boa mosegare bakeng sa go dira sa go nwa, omfolopo e be e mo letetše. E be e e-na le R500 e tšwago go tatagwe. Nywaga pejana Zanoah o be a ile a latofatšwa ka maaka bakeng sa go diriša tšhelete bošaedi, eupša go hloka molato ga gagwe go be go ile gwa lemogwa. Mpho ye e be e le ya go kgopela tshwarelo. E be e tlile ka nako gakaakang!

Thuto e Holago

Ka dinako tše dingwe re ithuta thuto ka morago ga ge go fetile nywaga e mmalwa. Ka mohlala: Pele ke tlogela sekolo ka 1927, ke ile ka nea bohlatse go bohle bao ke bego ke tsena le bona ka phapošing le barutiši​—ka ntle le o tee, Lavinia Fairclough. Ka ge go be go se na le o tee yo a bego a e-na le kgahlego ka seo ke bego ke ikemišeditše go se dira bophelong bja-ka, gomme bjalo ka ge ke be ke sa kwane gabotse le Mdi. Fairclough, ke ile ka phetha ka go se mmotše. Nagana ka moo ke ilego ka makala ka gona​—le go thaba​—nywaga e 20 ka morago ge mma a be a mpotša gore morutiši yo o boetše go ya go etela bagwera ba gagwe ba kgale ka moka le barutwana go ba botša gore ga bjale e be e le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa!

Ge re be re kopana, ke ile ka hlalosa gore ke ka baka la’ng ke sa ka ka mmotša pejana ka tumelo ya-ka le mošomo woo ke bego ke ikemišeditše go o dira. O ile a theetša ka setu gomme a re: “Ke be ke dutše ke tsoma therešo ka mehla. E be e dutše e le selo se ke se tsomago bophelong bja-ka!” Phihlelo ye e be e le thuto e holago go nna​—go se gogele morago le ka mohla go neeng bohlatse go bohle bao ke kopanago le bona le go se ahlole motho le ge e le ofe le ka mohla.

Ntwa e Nngwe​—Le ka Morago ga Yona

Maru a ntwa a ile a thoma go kgobokana gape ge go batamela bo-1930. Dennis e lego ngwanešo yo ke mo fetago ka nywaga e 10, o ile a lokollwa tirelong ya bohlabani ka lebaka la gore a dule a šoma mošomong wa gagwe wa boiphedišo. Ga se a ka a bontšha kgahlego e kgolo therešong, ka gona nna le monna wa-ka re ile ra kgopela babulamadibogo ba lefelong leo Rupert Bradbury le ngwanabo David ge e ba ba ka mo etela. Ba ile ba ya gomme ba ithuta Beibele le yena. Dennis o ile a kolobetšwa ka 1942 gomme ka morago a tsenela tirelo ya bobulamadibogo, gomme o ile a kgethwa e le molebeledi wa mosepedi ka 1957.

Morwedi wa rena Elizabeth o belegwe ka 1938, gomme bakeng sa go kgotsofatša dinyakwa tša lapa Zanoah o ile a godiša kharabane ya rena. Ge morwedi wa rena wa bobedi Eunice a be a belegwa ka 1942, go ile gwa bonagala e le ga bohlale go nyaka legae la sa ruri. Ka lebaka le Zanoah o ile a tlogela go bula madibogo ka nywaga e sego kae gomme re ile ra hudugela ntlong e nyenyane kgaufsi le Wrexham. Ka morago re ile ra hudugela Middlewich nageng e lego kgaufsi le Cheshire. Moo monna wa-ka yo a rategago o ile a hwa ka 1956.

Barwedi ba rena ba babedi ba ile ba ba baebangedi ba nako e tletšego gomme bobedi bja bona ba manyalong a thabilego. Eunice le monna wa gagwe yo e lego mogolo, ba sa dutše ba thabela go hlankela e le babulamadibogo ba kgethegilego kua London. Monna wa Elizabeth le yena ke mogolo phuthegong gomme ke thabela go ba le bona le bana ba bona le ditlogo-tlogolwana tša-ka tše nne bao ba dulago kgaufsi le nna Preston, Lancashire.

Ke thabela gore nka kgona go sepela go tloga mojako wa ka pele wa ntlo ya-ka go ya Holong ya Mmušo e lego ka mošola wa tsela. Nywageng ya morago bjale, ke ile ka kopanela le sehlopha se se bolelago se-Gujarati, seo le sona se kopanelago moo. Go ithuta leleme ga se gwa ka gwa ba bonolo ka gobane ga bjale ke sefoa ganyenyane. Ka dinako tše dingwe go thata go kwa le go kwešiša bontši bja medumo e sa lemogegego bjalo ka ge ba banyenyane ba ka dira. Eupša ke tlhohlo e kgahlišago.

Ke sa dutše ke kgona go ruta ka ntlo le ntlo le go swara dithuto tša Beibele ka legaeng la-ka. Ge bagwera ba nketela, ka mehla go a nthabiša go laodiša tše dingwe tša diphihlelo tša-ka tša pejana. Ke thabela kudu dikgopolo tša-ka tše bohlokwa tša ditšhegofatšo tšeo ke di amogetšego ge ke be ke kopanela le batho ba Jehofa ka nywaga e ka bago 90.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 25]

Pampišana ya taletšo ya go tsebatša thuto ya Beibele ya “Ba Dimilione Bao ba Phelago mo Nakong ye ba ka se ke ba hwa le ka Mohla,” yeo ke e kwelego ka May 14, 1922

[Seswantšho go letlakala 26]

Ke e-na le Zanoah kapejana ka morago ga lenyalo la rena ka 1933

[Seswantšho go letlakala 26]

Ke eme kgaufsi le “Elizabeth” e lego kharabane ya rena e agilwego ke monna wa-ka