Phihlelo

Seetša sa Moya se Etša Bohlabela bja Magareng

KA GE GO ANEGA NAJIB SALEM

Lekgolong la pele la nywaga C.E., seetša sa Lentšu la Modimo se ile sa phadima go tloga Bohlabela bja Magareng gomme sa fihla dikhutlong tša kgole tša lefase. Lekgolong la bo-20 la nywaga, seetša seo se ile sa boela go edišetša karolo yeo ya lefase gape. Anke ke le botše kamoo se se diragetšego ka gona.

KE BELEGWE ka 1913 toropong ya Amioun, ka leboa la Lebanon. Woo e bile ngwaga wa mafelelo wa go tsepama ga maemo ka mo go lekanetšego gotee le khutšo lefaseng, ka gobane Ntwa ya I ya Lefase e ile ya phulega ngwageng o latelago. Ge ntwa e be e fela ka 1918, Lebanon, yeo ka nako yeo e bego e tsebja e le perela ya ka Bohlabela bja Magareng, e be e fedile kudu bobedi go tša boiphedišo le tša dipolitiki.

Ka 1920, ge ditirelo tša tša poso di be di thoma go šoma gape kua Lebanon, go ile gwa amogelwa poso e tšwago go ma-Lebanon ao a bego a dula dinageng tša moše. Gare ga ona go be go e-⁠na le bo-malome ba-ka e lego Abdullah le George Ghantous. Ba be ba ngwaletše tatago bona Habib Ghantous, rakgolo wa-ka, ba mmotša ka Mmušo wa Modimo. (Mateo 24:​14) Go fo anegela banna ba lefelong la gabo dikagare tša mangwalo a barwa ba gagwe go ile gwa dira gore rakgolo a kwerwe. Batho ba toropong ba ile ba phatlalatša mabare-bare a gore barwa ba Habib ba be ba kgothaletša tatago bona gore a rekiše naga ya gagwe, a reke pokolo gomme a ye boboleding.

Go Phatlalala ga Seetša ga Mathomong

Ngwageng o latetšego, ka 1921, Michel Aboud, yo a bego a dula Brooklyn, New York, U.S.A., o ile a boela Tripoli, Lebanon. O be a fetogile Morutwana wa Beibele, bjalo ka ge Dihlatse tša Jehofa di be di bitšwa bjalo ka nako yeo. Gaešita le ge bontši bja bagwera le ba leloko ba Ngwanabo rena Aboud ba se ba ka ba arabela molaetšeng wa Beibele,  batho ba babedi bao ba tumilego kudu ba ile ba arabela, e lego moprofesara Ibrahim Atiyeh le ngaka ya meno e lego Hanna Shammas. Ge e le gabotse Dr. Shammas o ile a bula ntlo ya gagwe le kliniki bakeng sa go swarela diboka tša Bokriste.

Ke be ke sa le mošemanyana ge Ngwanabo rena Aboud le Ngwanabo rena Shammas ba be ba etela Amioun, moo ke bego ke dula gona. Ketelo ya bona e ile ya nkgoma kudu gomme ke ile ka thoma go sepela le Ngwanabo rena Aboud mošomong wa boboledi. Lebakeng la nywaga e 40 bobedi bja rena re bile badirišani ba ka mehla bodireding, go fihlela Ngwanabo rena Aboud a e-⁠hwa ka 1963.

Magareng ga 1922 le 1925, seetša sa therešo ya Beibele se ile sa phatlalala ka bophara metseng e mentši ya ka leboa la Lebanon. Batho ba ka bago 20 go ya go 30 ba be ba kopana bakeng sa go ahla-ahla Beibele ka magaeng a batho, bjalo ka la gešo kua Amioun. Baruti ba be ba romela bana gore ba bethantšhe ditshitswana le go hlaba mašata le go goeletša ka maiteko a go leka go šitiša diboka tša rena, ka gona ka dinako tše dingwe re be re bokana sethokgweng sa mephaene.

Ge ke be ke sa le yo monyenyane, go fišegela ga-ka bodiredi​—⁠le go ba gona sebokeng se sengwe le se sengwe sa Bokriste​—⁠go ile gwa dira gore ke hwetše leina la dikwero la Timotheo. Molaodi wa sekolo o ile a ntaela gore ke kgaotše go ya go seo a bego a se bitša “diboka tšeo.” Ge ke ganne, ke ile ka rakwa sekolong.

Go Nea Bohlatse Dinageng tša Beibele

Kapejana ka morago ga go kolobetšwa ga-ka ka 1933, ke ile ka thoma tirelong ya bobulamadibogo, bjalo ka ge bodiredi bja nako e tletšego bo bitšwa bjalo ke Dihlatse tša Jehofa. Gaešita le ge re be re se nene ka palo ka nako yeo, ga se ra bolela feela metseng e mentši karolong ya ka leboa ya Lebanon eupša re ile ra fihla le Beirut le metseng ya ka ntle ga toropo yeo go ba go fihla ka borwa bja Lebanon. Nywageng yeo ya pele, gantši re be re sepela ka maoto goba re namela dipokolo, bjalo ka ge Jesu Kriste le balatedi ba gagwe ba lekgolong la pele la nywaga ba ile ba dira.

Ka 1936, Yousef Rahhal, Hlatse ya mo-Lebanon yoo a ilego a dula United States ka nywaga e mentši, o ile a boela Lebanon bakeng sa go yo etela. O ile a tla le didirišwa tša modumo le dikeramafomo tše pedi. Re ile ra nametša didirišwa koloing ya Ford ya 1931 gomme ra sepela go phatša Lebanon le Siria, re iša molaetša wa Mmušo ditikologong tša kgole. Segodiša-modumo se be se kwagala se le bokgoleng bja dikhilomithara tše 10. Batho ba be ba namela ka godimo ga nywako ya bona bakeng sa go kwa seo ba bego ba se hlalosa e le mantšu a tšwago legodimong. Bao ba bego ba le mašemong ba be ba tlogela mošomo wa bona gomme ba batamela gore ba tle ba theetše.

Le lengwe la maeto a-⁠ka a mafelelo le Yousef Rahhal e be e le la go ya Aleppo, Siria, maregeng a 1937. Pele a boela United States, re ile ra ya gape le Palestina. Moo re ile ra etela metse ya Haifa le Jerusalema gotee le metsaneng ya nageng yeo. Yo mongwe wa bao re bego re ile ra kopana le bona e be e le Ibrahim Shehadi, yoo ke bego ke ile ka tlwaelana le yena pejana ka go ngwalelana. Ibrahim o ile a tšwela pele tsebong ya Beibele go fihla boemong bja gore nakong ya ketelo ya rena o ile a thoma go tšea karolo gotee le rena bodireding bja ntlo le ntlo.​—⁠Ditiro 20:⁠20.

Gape ke be ke fišegela go tsebana le Moprofesara Khalil Kobrossi, Mokatholika yo a tiilego yo a bego a dutše a ithuta Beibele le Dihlatse tša Jehofa ka go ngwalelana le tšona. O hweditše bjang aterese ya Dihlatse kua Lebanon? Lebenkeleng kua Haifa, mong-lebenkele o be a ile a phuthela e nngwe ya dilo tšeo Khalil a di rekilego ka pampiri e gagotšwego go e nngwe ya dikgatišo tša Dihlatse tša Jehofa. Pampiri yeo e be e e-⁠na le aterese ya rena mo go yona. Re bile le ketelo yeo e thabišago gomme ka morago ka 1939, o ile a tla Tripoli a tlela go kolobetšwa.

 Ka 1937, Petros Lagakos le mosadi wa gagwe ba ile ba goroga Tripoli. Nywageng e meraro e latetšego, boraro bja rena re ile ra akaretša karolo e kgolo ya Lebanon le Siria, re etela batho magaeng a bona ka molaetša wa Mmušo. Nakong ya ge Ngwanabo rena Lagakos a be a hlokofala ka 1943, Dihlatse di be di šetše di išitše seetša sa moya go bontši bja metse le metsana ya Lebanon, Siria le Palestina. Ka dinako tše dingwe, ba ka bago 30 ba rena re be re thoma ka go sepela ka koloi goba ka pese e sa le mesong ka 3:​00 a.m. bakeng sa go fihlelela ditikologo tša kgole.

Ka bo-1940 Ibrahim Atiyeh o ile a fetolela Morokami (wa Seisemane) go se-Arabia. Ka morago ga moo ke be ke tla dira dikopi tše nne tše di ngwadilwego ka letsogo tša makasine gomme ka di romela go Dihlatse kua Palestina, Siria le Egipita. Mehleng yeo nakong ya Ntwa ya II ya Lefase, kganetšo modirong wa rena wa boboledi e be e le e kgolo, eupša re ile ra tšwela pele re ikgokaganya le barati ka moka ba therešo ya Beibele ka Bohlabela bja Magareng. Ke ile ka ithalela mebapa ya metse le metsana e dikologilego, gomme re ile ra dira boiteko bjo bogolo bja go e fihlelela ka ditaba tše dibotse.

Ka 1944, nakong ya ge Ntwa ya II ya Lefase e be e sa dutše e kgatlampana, ke ile ka nyala Evelyn, morwedi wa modirišani-gotee le nna wa mmulamadibogo Michel Aboud. Mafelelong re ile ra ba le bana ba bararo, morwedi le barwa ba babedi.

Go Šoma le Baromiwa

Kapejana ka morago ga ge ntwa e fedile, dialoga tša mathomo tša Sekolo sa Gilead sa baromiwa di ile tša goroga Lebanon. Ka baka la se, phuthego ya mathomo kua Lebanon e ile ya hlongwa gomme ke ile ka kgethelwa go ba mohlanka wa phuthego. Ke moka ka 1947, Nathan H. Knorr le mongwaledi wa gagwe Milton G. Henschel ba ile ba etela Lebanon gomme ba kgothatša banababo rena kudu. Go se go ye kae ke ge go fihla baromiwa ba oketšegilego, gomme ba bile le thušo e kgolo go rena bakeng sa go rulaganya bodiredi bja rena le go swara diboka tša phuthego.

Leetong le lengwe la rena la go ya tikologong e lego lekatana ya Siria, re ile ra ganetšwa ke mopišopo wa lefelong leo. O ile a re latofatša ka go aba dikgatišo tšeo a bego a di bitša tša ma-Zion. Ka mo go segišago, pele ga 1948 baruti gantši ba be ba re bitša “Makomanisi.” Lebakeng le, re ile ra golegwa gomme ra botšološišwa lebaka la diiri tše pedi, nakong yeo ka yona go ilego gwa newa bohlatse bjo bobotse.

 Mafelelong, moahlodi yo a bego a theeditše molato o ile a re: “Gaešita le ge ke rogaka maledu [seka sa polelo seo se šupago mopišopo] ao a dirilego ditatofatšo malebana le lena, ke swanetše go a leboga ka gobane a nneile sebaka se sa go tsebana le lena le go kwa ka dithuto tša lena.” Ka morago ga moo o ile a kgopela tshwarelo ka baka la mathata ao re a baketšwego.

Ge re be re le tseleng ya go ya Beirut ka pese nywaga e lesome ka morago, ke ile ka thoma go boledišana le monna yo a bego a dutše kgaufsi le nna, moentšineare wa tša temo. Ka morago ga go theetša ka metsotso e sego kae ditumelo tša rena, o ile a bolela gore o kwele polelo e swanago go mogwera wa gagwe kua Siria. Mogwera yoo e be e le mang? Moahlodi yo a bego a ile a theetša molato wa rena nywaga e lesome pejana!

Nywageng ya bo-1950, ke ile ka etela Dihlatse kua Iraq gomme ka ba le karolo go neeng bohlatse ka ntlo le ntlo le bona. Ke ile ka ba ka tšea maeto a mantši a go ya Jorodane le West Bank. Ka 1951, ke be ke le yo mongwe wa sehlopha sa Dihlatse tše nne tšeo di ilego tša ya Betlehema. Re ile ra bina Selalelo sa Morena moo. Pejana letšatšing leo bohle bao ba bego ba le gona bakeng sa tiragalo ba be ba sepetše ka pese go ya Nokeng ya Jorodane, moo ba 22 ba ilego ba kolobetšwa e le pontšho ya boineelo bja bona go Jehofa. Nako le nako ge re be re lebeletšana le kganetšo tikologong yeo, re be re re: “Re tlile go le botša gore yo mongwe wa barwa ba baagi ba gabo lena ba pele e tla ba Kgoši e bušago lefaseng ka moka! Ke ka baka la’ng le befetšwe? Le swanetše go thaba!”

Go Bolela Gare ga Mathata

Ka kakaretšo batho ba Bohlabela bja Magareng ba na le dipelo tše di lokilego, ba ikokobeditše e bile ba amogela baeng. Ba bantši ba theetša molaetša wa Mmušo wa Modimo ka kgahlego. Ka kgonthe ga go na selo seo se ka lapološago kudu go feta go tseba gore kgaufsinyane kholofetšo ye ya Beibele e tla phethagatšwa: “Modimo ó tlo ba le [batho ba gagwe] è le Modimo wa bôná. ’Me Yêna Modimo ó tlo phomola mexôkxô ka moka mahlong a bôná; le lehu le ka se hlwê le e-⁠ba xôna; le xe e le manyami le dillô le bohloko, di ka se hlwê di e-⁠ba xôna.”​—⁠Kutollo 21:​3, 4.

 Ke hweditše gore batho ba bantši bao ba ganetšago modiro wa rena ge e le gabotse ga ba kwešiše modiro wa rena le molaetša woo re o rwelego. Baruti ba Bojakane ba dirile mo gontši kudu go re bolela gampe! Lega go le bjalo, nakong ya ntwa ya selegae yeo e thomilego kua Lebanon ka 1975 le yeo e tšerego nywaga e fetago e 15, Dihlatse di ile tša lebeletšana le mathata a mantši.

Ka nako e nngwe, ke be ke swara thuto ya Beibele le lapa leo le bego le tsena kereke ka phišego. Tšwelopele ya lona e botse go ithuteng Beibele e ile ya galefiša baruti. E le mafelelo a se, bošegong bjo bongwe sehlopha sa bodumedi se ile sa hlohleletša ditho tša sona go hlasela lebenkele la lapa leo, gomme tša tšhuma dithoto tše ka jago mo e ka bago R77 000. Bošegong bjona bjoo ba ile ba tla gomme ba nthopa. Lega go le bjalo, ke ile ka kgona go fana mabaka le moetapele wa bona, ka mo hlalosetša gore ge e ba e be e le Bakriste ba therešo ba be ba ka se itshware ka mokgwa o sa bontšhego go hlabologa. Ka nako yeo, o ile a laela gore koloi e eme gomme a ntaela gore ke tšwe.

Tiragalong e nngwe, ke ile ka thopša ke banna ba tša bohlabani ba bane. Ka morago ga ditšhošetšo tše dintši, moetapele wa bona yoo a ilego a bolela gore o tlo nthunya, kapejana o ile a fetoša kgopolo ya gagwe gomme ke ile ka lokollwa. Ba babedi ba banna ba ga bjale ba kgolegong ka baka la go swarelwa go bolaya le bohlakodi, gomme ba bangwe ba babedi ba bolailwe.

Dibaka tše Dingwe tša go Nea Bohlatse

Gantši ke bile le sebaka sa go fofela dinageng tše dintši ka sefofane. Nakong e nngwe ge ke le ka sefofaneng sa go tloga Beirut go ya United States, ke ile ka dula kgaufsi le Charles Malek yo e bego e le tona ya ditaba tša ka ntle ya Lebanon. O ile a theetša ka kelohloko, a thabela temana e nngwe le e nngwe yeo ke bego ke mmalela yona ka Beibeleng. Mafelelong, o ile a bolela gore o be a tsene sekolo kua Tripoli moo morutiši wa gagwe e bego e le Ibrahim Atiyeh, monna yoo ratswale wa-ka a bego a mo tsebišitše therešo ya Beibele! Mna. Malek o ile a bolela gore Ibrahim o mo rutile go hlompha Beibele.

Leetong le lengwe ge ke le ka sefofaneng, ke ile ka dula kgaufsi le moemedi wa Palestina go Ditšhaba tše Kopanego. Ke ile ka ba le sebaka sa go mmotša ditaba tše dibotse tša Mmušo wa Modimo. Mafelelong o ile a ntsebiša ba lapa la ngwanabo kua New York, gomme ke be ke fela ke ba etela moo. Gape ke be ke e-⁠na le wa leloko yoo a bego a šoma meagong ya Ditšhaba tše Kopanego kua New York. Ketelo ya-ka ofising ya gagwe ka letšatši le lengwe e ile ya tšea lebaka la diiri tše tharo, nakong yeo ka yona ke ilego ka kgona go mo nea bohlatse mabapi le Mmušo wa Modimo.

Ga bjale ke na le nywaga e 88, gomme ke sa dutše ke kgona go tšea karolo ka mafolofolo go hlokomeleng boikarabelo bja ka phuthegong. Mosadi wa-ka Evelyn o sa dutše a hlankela Jehofa a nkeme nokeng. Morwedi wa rena o ile a nyalana le molebeledi wa mosepedi wa Dihlatse tša Jehofa, yoo ga bjale a hlankelago e le mogolo ka phuthegong kua Beirut. Morwedi wa bona le yena ke Hlatse. Morwa wa rena yo monyenyane le mosadi wa gagwe le bona ke Dihlatse, le morwedi wa bona le yena o therešong. Ge e le morwa wa rena yo mogolo, tumelo ya Bokriste e ile ya bjalwa pelong ya gagwe, gomme ke holofela gore ge nako e dutše e tšwela pele o tla e amogela.

Ka 1933, ke ile ka kgethelwa go hlankela ke le mmulamadibogo​—⁠wa mathomo ka Bohlabela bja Magareng. Go be go se na selo se sengwe se sekaone seo ke bego nka se dira ka bophelo bja-ka go phala go hlankela Jehofa ke le mmulamadibogo nywaga ye ka moka e fetilego e 68. Gomme ke ikemišeditše go tšwela pele ke sepela seetšeng sa moya seo a se neago.

[Seswantšho go letlakala 23]

Najib ka 1935

[Seswantšho go letlakala 24]

Ka koloi e nago le segodiša-modumo Dithabeng tša Lebanon ka 1940

[Seswantšho go letlakala 25]

Ka godimo go tloga ka go le letshadi go ya ka go le letona go tloga ka godimo ka go le letshadi: Najib, Evelyn, morwedi wa bona, Ngwanabo rena Aboud le morwa wa Najib yo mogolo ka 1952

Ka tlase (mothalading wa ka pele): Banababo rena Shammas, Knorr, Aboud le Henschel legaeng la Najib kua Tripoli ka 1952

[Seswantšho go letlakala 26]

Najib le mosadi wa gagwe, Evelyn