Jesu wa Kgonthe

KA MORAGO ga go tseba go tšwa go baapostola seo batho ba bego ba se nagana ka yena, Jesu o ile a ba botšiša gore: “Xomme lena Le re ke mang?” Ebangedi ya Mateo e bega karabo ya moapostola Petro: “O Kriste Morwa wa Modimo a phelaxo.” (Mateo 16:​15, 16) Ba bangwe ba be ba dumelelana le seo. Nathanaele yoo ka morago a ilego a ba yo mongwe wa baapostola, o boditše Jesu gore: “Ké Wene Morwa-Modimo; ké Wene Kxoši ya Isiraele.” (Johane 1:​49) Jesu ka noši o ile a bolela ka bohlokwa bja tema ya gagwe: “Tsela ké Nna, le therešô le bophelô. Xa xo e a tlaxo xo Tate xe e se ka Nna.” (Johane 14:6) Mabakeng a fapa-fapanego, o ile a ipitša gore ke “Morwa-Modimo.” (Johane 5:​24, 25; 11:4) Gomme o ile a bontšha bohlatse bja se ka mediro ya mehlolo, go akaretša le go tsoša bahu.

Na ke Dipelaelo Tšeo di Theilwego Motheong o Mobotse?

Eupša na re ka tloga re e-ba le kholofelo taodišong ya Diebangedi ka Jesu? Na di hlalosa Jesu wa kgonthe? Mohu Frederick F. Bruce, moprofesara wa tsheka-tsheko le ditlhaloso tše thata tša Beibele Yunibesithing ya Manchester, Engelane, o itše: “Gantši ga go kgonege go bontšha ka dipolelo tše kgodišago tša histori therešo ya taba e nngwe le e nngwe e lego mongwalong wa kgale, go sa šetšwe gore ke ya Beibele goba go se bjalo. Go holofela gore mongwadi o a botega ka tekanyo e itšego go lekane; ge seo se hlatsetšwe, go na le kgonagalo e lego molaleng ya gore le ditaba ka botlalo tše a di bolelago ke therešo . . . Ga se gore kgonagalo ya gore Testamente e Mphsa ke e botegago go ya ka histori ke e nyenyane ka baka la ge Bakriste ba e tšea e le ‘mangwalo a makgethwa.’”

Ka morago ga go hlahloba dipelaelo mabapi le Jesu bjalo ka ge a hlaloswa ka Diebangeding, James R. Edwards, e lego moprofesara wa bodumedi Kholetšheng ya Jamestown, North Dakota, U.S.A., o ngwadile gore: “Re ka kgonthišega ka kholofelo gore Diebangedi di bolokile bohlatse bjo bo fapa-fapanego le bjo bohlokwa kudu bja seo e lego therešo ka Jesu. . . . Karabo e kwagalago le go feta ya potšišo e rego: ke ka baka la’ng Diebangedi di bea Jesu ka tsela yeo di mmeago ka yona ke ka gobane seo ke sona seo Jesu a bego a le sona. Diebangedi di boloka ka potego kgopolo yeo a e tlogetšego go balatedi ba gagwe, gore o be a tloga a romilwe ke Modimo e le ka kgonthe gomme a filwe matla a go ba Morwa le Mohlanka wa Modimo.” *

Go Tsoma Jesu

Go thweng ka ditšhupetšo tše e sego tša Beibele ka Jesu Kriste? Di lekanywa bjang? Dipuku tša Tacitus, Suetonius, Josephus, Pliny yo Monyenyane le bangwadi ba bangwe ba kgale di akaretša ditšhupetšo tše mmalwa go Jesu. The New Encyclopædia  Britannica (1995) e bolela ka bona gore: “Dipego tše tše ikemetšego di hlatsela gore mehleng ya kgale gaešita le baganetši ba Bokriste ga se ba ka ba belaela gore Jesu ke motho wa kgonthe, mo go ilego gwa ganetšwa ka lekga la pele le ka mabaka a sa kwagalego mafelelong a ngwaga-kgolo wa bo-18, ngwaga-kgolong wa bo-19 gotee le mathomong a ngwaga-kgolo wa bo-20.”

Ka manyami, diithuti tša mehleng yeno, nyakišišong ya tšona ya go nyaka Jesu wa “kgonthe” goba wa “historing,” go bonagala di utile ponagalo ya gagwe ya kgonthe ka dikakanyo tša bona tše dintši tša go hloka motheo, ka dipelaelo tša bona tša go hloka mabaka le ka dikakanyo tša bona tše di se nago motheo. Ka kgopolo e nngwe, ba na le molato wa go dira dinonwane tšeo ka tšona ba beago bangwadi ba Diebangedi molato. Ba bangwe ba fišegela go ba ba tumilego pele ga ba bangwe le go kgokaganya maina a bona le kakanyo ye e tšhošago e mpsha yeo ba palelwago ke go hlahloba ka potego bohlatse bja mabapi le Jesu. Ge nako e dutše e e-ya, ba itlhamela “Jesu” yo e lego kakanyo ya go inaganela ga diithuti.

Go bao ba nyakago go mo hwetša, Jesu wa kgonthe a ka hwetšwa ka Beibeleng. Luke Johnson, e lego moprofesara wa New Testament and Christian origins Sekolong sa Thuta-tumelo sa Candler Yunibesithing ya Emory, o bolela gore nyakišišo e ntši ya mabapi le Jesu wa histori ga e ele hloko morero wa Beibele. O bolela gore e ka fo ba e le mo go kgahlišago go hlahloba maemo a tša leago, a tša bopolitiki, a setlogo le a setšo a bophelong le mehleng ya Jesu. Lega go le bjalo, o oketša ka gore go hwetša seo ditsebi di se bitšago Jesu wa histori “ga se taba ya Mangwalo,” e lego yeo “e tshwenyegilego kudu ka go hlalosa semelo sa Jesu,” molaetša wa gagwe le tema ya gagwe e le Molopolodi. Ka gona, semelo le molaetša wa Jesu tša kgonthe e be e le dife?

 Jesu wa Kgonthe

Diebangedi​—dipego tše nne tša Beibele tša bophelo bja Jesu—​di hlalosa monna yo a bego a bontšha kwelobohloko e kgolo. Kwelobohloko le kgaugelo di ile tša šušumeletša Jesu gore a thuše batho bao ba bego ba tlaišwa ke malwetši, bofofu le matshwenyego a mangwe. (Mateo 9:​36; 14:​14; 20:​34) Lehu la mogwera wa gagwe Latsaro le manyami ao le a tlišeditšego dikgaetšedi tša Latsaro di ile tša šušumetša Jesu gore a ‘hlokofale le go tšwa megokgo.’ (Johane 11:​32-​36) Ge e le gabotse, Diebangedi di utolla maikwelo a fapa-fapanego a Jesu​—kwelobohloko go motho yo a bego a e-na le lephera, lethabo la ge a bona barutiwa ba gagwe ba atlega, kgalefo go bakgomaredi ba molao bao ba sa šišinyegego ba dipelo tše di fodilego le go nyamišwa ke go gana ga Jerusalema Mesia.

Ge Jesu a be a dira mohlolo, gantši o be a ela hloko karolo ya moamogedi ge a dutše a dira mohlolo: “Tumêlô ya xaxo e Xo phološitše!” (Mateo 9:​22) O ile a reta Nathaniele e le “Mo-Isiraele wa makxonthe” a re: “a se naxo bomenetša.” (Johane 1:​47) Ge ba bangwe ba be ba nagana gore mpho ya mosadi ya go bontšha tebogo e be e le e feteletšego, Jesu o ile a mo šireletša gomme a bolela gore taba ya gagwe ya go nea kudu e tla gopolwa ka nako e telele. (Mateo 26:​6-​13) O ile a ipontšha e le mogwera wa kgonthe le mogwera yo a kgomegago wa balatedi ba gagwe, “a ba rata xo fihla bofelong.”​—Johane 13:1; 15:​11-15.

Diebangedi gape di bontšha gore Jesu o be a kgona go bona ka pela dikgopolo tša batho ba bantši bao a kopanego le bona. Go sa šetšwe gore o bolela le mosadi sedibeng, moruti wa bodumedi serapeng goba morei wa dihlapi letsheng, o be a kgoma dipelo tša bona le semeetseng. Ka morago ga mantšu a Jesu a go bula, bontši bja batho ba ba ile ba mo utollela dikgopolo tša bona tša ka gare. O ile a tsoša kgahlego go bona. Gaešita le ge batho ba mehleng ya gagwe ba be ba emela kgole le batho bao ba bego ba le maemong a taolo, Jesu yena batho ba be ba mo dikologa. Ba be ba rata go ba le Jesu; ba be ba ikwa ba lokologile ge ba e-na le yena. Bana ba be ba ikwa ba lokologile ge ba e-na le yena, gomme ge a be a diriša ngwana e le mohlala, ga se a ka a fo emiša ngwana pele ga barutiwa ba gagwe eupša gape o ile “a mo xokara.” (Mareka 9:​36; 10:​13-16) Ka kgonthe, Diebangedi di hlalosa Jesu e le motho yo a bego a e-na le kgogedi mo e lego gore batho ba ile ba dula matšatši a mararo e le feela gore ba theetše mantšu a gagwe a kgahlišago.​—Mateo 15:32.

Go phethagala ga Jesu ga se gwa ka gwa mo dira gore e be yo a ntšhago diphošo goba yo a ikgantšhago goba yo a imetšago bao ba sa phethagalago, batho ba nago le sebe bao a bego a dula le go bolela le bona. (Mateo 9:​10-​13; 21:​31, 32; Luka 7:​36-​48; 15:​1-​32; 18:​9-​14) Jesu o be a sa nyake dilo ka šiši go ba bangwe. Ga se a ka a tlaleletša merwalong ya batho ba bangwe. Go e-na le moo o itše: “Tlang xo Nna bohle ba Le lapišitšwexo . . . Nna ke  tlo Le khutšiša.” Barutiwa ba gagwe ba hweditše e le yo “boló le wa pelo e kokobetšexo”; joko ya gagwe e be e le bolo, gomme morwalo wa gagwe o be o le bohwefo.​—Mateo 11:​28-30.

Semelo sa Jesu se utollwa ka dipegong tša Diebangedi ka mokgwa o kwagalago e le wa therešo ka mo go sa belaetšego. Go be go ka se be bonolo gore batho ba bane bao ba sa swanego ba dumelelanye motho yo mogolo ka tsela ye gomme ba bontšhe tlhaloso e tšwelago pele ya gagwe go kgabaganya le dipego tše nne tše sa swanego. Go be go tla nyaka go sa kgonege go bangwadi ba bane ba fapa-fapanego go hlalosa motho o tee gomme ba nea tlhaloso e swanago ka yena ge e ba motho yo bjalo a se a ka a ba gona e le ka kgonthe.

Radihistori Michael Grant o botšiša potšišo e hlohlago kgopolo: “Go tla bjang gore dikanegelong ka moka tša Ebangedi ka go se hlaole, go tšwelele seswantšho seo se tšweleditšwego ka go tsepama ka mo go makatšago sa lesogana le le kgahlišago leo le itshepelelago ka bolokologi gare ga basadi ba mehuta ka moka, go akaretša le bao ba nyatšegago ka mo go feletšego, bao ba se nago seka sa go gapja ke maikwelo, ba mekgwa e sego ya tlhago goba ba go ba le boemo bja kgopolo bja go ba le bokgoni bjo bo feteletšego goba bao ba ikokobeditšego kudu-kudu ge ba dirišana le ba bong bjo bo fapanego, gomme lega go le bjalo, ba kgomarela mokgwa o mobotse wa boitshwaro boemong bjo bongwe le bjo bongwe?” Karabo e kwagalago ke gore motho yo bjalo o bile gona e le ka kgonthe gomme a itshwara ka tsela yeo Beibele e bolelago ka yona.

Jesu wa Kgonthe le Bokamoso bja Gago

Ka ntle le go nea pono yeo e lego ya kgonthe ya bophelo bja Jesu ge a be a sa le mo lefaseng, Beibele e bontšha go ba gona ga gagwe pele e e-ba motho e le Morwa a nnoši wa Modimo, “tháka-letswálô yá dibopya tšohle.” (Ba-Kolose 1:​15) Nywaga-kgolo e masome a mabedi e fetilego, Modimo o ile a fetišetša bophelo bja Morwa wa gagwe wa legodimong popelong ya kgarebe ya mo-Juda e le gore a tle a belegwe e le motho. (Mateo 1:​18) Nakong ya bodiredi bja gagwe bja mo lefaseng, Jesu o ile a bolela ka Mmušo wa Modimo e le kholofelo e nnoši bakeng sa batho ba gateletšegilego, gomme o ile a tlwaetša barutiwa ba gagwe go tšwetša pele modiro wo wa boboledi.​—Mateo 4:​17; 10:​5-7; 28:​19, 20.

Ka Nisani 14 (mo e ka bago ka April 1), 33 C.E., Jesu o ile a swarwa, a sekišwa, a ahlolwa gomme a bolawa ka tatofatšo ya maaka ya gore o lwantšhana le molao. (Mateo 26:​18-​20, 48–27:​50) Lehu la Jesu le šoma e le topollo, le lokolla batho bao ba dumelago boemong bja bona bja sebe gomme ka go rialo le bula tsela ya go ya bophelong bjo bo sa felego go bao ba bontšhago tumelo go yena. (Ba-Roma 3:​23, 24; 1 Johane 2:2) Ka Nisani 16, Jesu o ile a tsošwa, gomme lebakanyana ka morago ga moo o ile a rotogela morago legodimong. (Mareka 16:​1-8; Luka 24:​50-53; Ditiro 1:​6-9) Bjalo ka Kgoši e kgethilwego ke Jehofa, Jesu yo a tsošitšwego o na le matla a feletšego go phethagatša morero wa mathomo wa Modimo bakeng sa batho. (Jesaya 9:​5, 6; Luka 1:​32, 33) Ee, Beibele e šupa Jesu e le yena motho yo bohlokwa go phethagatšeng merero ya Modimo.

Lekgolong la pele la nywaga, mašaba a ile a amogela Jesu ka seo a bego a le sona​—Mesia yo a holofeditšwego, goba Kriste, yo a bego a rometšwe lefaseng go tla go phagamiša bogoši bja Jehofa le go hwa e le topollo bakeng sa batho. (Mateo 20:​28; Luka 2:​25-​32; Johane 17:​25, 26; 18:​37) Ge ba lebeletšane le tlaišo e šoro, batho ba be ba ka se ke ba tutueletšega go ba barutiwa ba Jesu ge nkabe ba be ba sa kgodišega ka seo a lego sona. Ka sebete le ka mafolofolo, ba ile ba tšea taelo yeo a bego a ba neile yona, ya ‘go dira ditšhaba ka moka barutiwa.’​—Mateo 28:19.

Lehono, Bakriste ba dimilione ba botegago le ba nago le tsebo ba a tseba gore Jesu ga se motho wa nonwane. Ba mo amogela e le Kgoši ye e beilwego sedulong sa bogoši ya Mmušo o hlomilwego wa Modimo legodimong, wo kgaufsinyane o tlago go tšea ka mo go feletšego taolo ya lefase le mediro ya yona. Mmušo wo wa Modimo ke ditaba tše di thabišago ka gobane o holofetša kimollo mathateng a lefase. Bakriste ba therešo ba bontšha thekgo ya bona e botegago ka go se kwanantšhe go Kgoši e kgethilwego ya Jehofa ka go bolela “ditaba tše tše dibotse tša mmušo” go ba bangwe.​—Mateo 24:​14, NW.

Bao ba thekgago dithulaganyo tša Mmušo ka Kriste, Morwa wa Modimo yo a phelago, ba tla phela e le gore ba thabele ditšhegofatšo tša ka mo go sa felego. Ditšhegofatšo tše le wena e ka ba tša gago! Bagatiši ba makasine wo ba tla thabela go go thuša go tseba Jesu wa kgonthe.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 6]

Seo ba Bangwe ba se Boletšego

“Ke tšere Jesu wa Natsaretha e le yo mongwe wa barutiši ba matla bao lefase le kilego la ba le bona. . . . Ke tla botša ma-Hindu gore maphelo a lena a tla ba a se a felela ka ntle le ge feela le ka ithuta ka tlhompho dithuto tša Jesu.” Mohandas K. Gandhi, The Message of Jesus Christ.

“Semelo sa kgonthe, se se feletšego, se se sa fetogego, se se phethagetšego, seo e lego sa motho eupša e le seo se phagametšego bogolo ka moka bja motho, se ka se be sa bofora goba sa nonwane. . . . Go tla nyakega motho yo a fetago Jesu gore re hlame Jesu.” Philip Schaff, History of the Christian Church.

“Taba ya gore batho feela ba sego kae molokong o tee ba ka ba ba ile ba thoma taba ya motho yo a nago le matla le semelo se se kgahlišago, wa mekgwa e phagamego gakaakaa le yo a nago le moya wo o tutuetšago gakaakaa wa borwarre e ka ba mohlolo o mogolo kudu go feta le ge e ka ba ofe wo o ngwadilwego Diebangeding.” Will Durant, Caesar and Christ.

“Go ka bonala go sa kwešišege gore mokgatlo wa bodumedi wo o akaretšago lefase ka bophara o ka ba o ile wa thongwa ke motho yo a sa kago a ba gona wa go itlhamelwa e le yo ka matla a lekanago le tshepedišo ya go tutuetša, kudu-kudu ge re nagana gore go be go e-na le batho ba bantši ba kgonthe bao ka mo go sa ganetšegego ba ilego ba leka gomme ba palelwa ke go hloma madumedi.” Gregg Easterbrook, Beside Still Waters.

‘Bjale ka radihistori yo a rutegilego ke kgodišegile ka mo go feletšego gore seo Diebangedi di lego sona ga se dinonwane. Ga se tša bokgabo ka mo go lekanego go ka ba dinonwane. Karolo e kgolo ya bophelo bja Jesu ga re e tsebe, gomme ga go na batho bao ba hlamago nonwane bao ba tlago go dira gore re e tsebe.’ C. S. Lewis, God in the Dock.

[Diswantšho go letlakala 7]

Diebangedi di utolla maikwelo a fapa-fapanego a Jesu