“Nna ke wa xo Ahlolêlwa ke Kesara”

SEHLOPHA sa bahlola-mpherefere se ile sa swara monna yo a sa kgonego go iphemela gomme sa thoma go mmetha. Se nagana gore o swanetše go hwa. Ka nako yeo go bego go bonala go tiile gore monna yo o be a tla bolawa ke lešaba, mašole a a tšwelela gomme a mo ubula ka thata go lešaba le lešoro. Monna yo ke moapostola Paulo. Bahlasedi ba gagwe ke ba-Juda bao ba ganetšago o šoro boboledi bja Paulo gomme ba mo latofatša ka gore o šilafatša tempele. Baphološi ba gagwe ke ba-Roma, ba eteletšwe pele ke molaodi wa bona e lego Kelaudio Lisia. Tlhaka-hlakanong yeo Paulo o golegwa e le sesenyi seo se belaelwago.

Dikgaolo tše šupago tša mafelelo tša puku ya Ditiro di hlalosa molato woo o ilego wa thoma ka go golegwa mo. Go kwešiša setlogo sa Paulo sa tša molao, ditatofatšo kgahlanong le yena, go ikemela ga gagwe le selo se sengwe mabapi le thulaganyo ya Roma ya go otla sesenyi di re nea kwešišo e oketšegilego ka dikgaolo tše.

Ka Tlase ga Tlhokomelo ya Kelaudio Lisia

Mediro ya Kelaudio Lisia e be e akaretša go boloka thulaganyo Jerusalema. Yo mogolo go yena, e lego mmušiši wa Roma wa Judea, o be a dula Kesarea. Mogato wa Lisia tabeng ya Paulo o ka bonwa e le tšhireletšo ya motho bošorong le go swarwa ga motho yo a lwantšhanago le khutšo. Karabelo ya ba-Juda e ile ya šušumeletša Lisia go iša mogolegwa wa gagwe meagong ya mašole Toreng ya Antonia.​—Ditiro 21:​27–22:24.

Lisia o be a swanetše go tseba seo Paulo a se dirilego. Nakong ya tlhaka-hlakano ga se a tseba selo. Ka gona ka ntle le go senya nako, o ile a laela gore Paulo “a otliwê a bolê molato wa xe ba mo tlaletša lešata le lekaakaa.” (Ditiro 22:​24) Wo e be e le mokgwa o tlwaetšwego wa go ntšha bohlatse go  disenyi, makgoba le ba bangwe ba maemo a fase. Thupa (flagrum) e ka ba e be e phetha morero wa yona, eupša e be e le sedirišwa se bohloko. Tše dingwe tša difepi tše di ka ba di be di e-na le dikgokolo tša tšhipi tšeo di bego di lekeletše godimo ga diketane. Tše dingwe di be di e-na le marala ao a bego a logeletšwe le marapo a hlabago le diripana tša tšhipi. Di be di dira dintho tše di šiišago, di gagola nama gore e šale e le mankgeretla.

Ka nako yeo Paulo o ile a tšweletša lengwalo la gagwe la molao la go ba modudi wa Roma. Mo-Roma yo a bego a se a ahlolwa o be a ka se otlwe, ka gona go bolela ga Paulo ka ditshwanelo tša gagwe go ile gwa ba le mafelelo a ka pejana. Go swara gampe goba go otla modudi wa Roma go be go ka dira gore molaodi wa Roma a lobe boemo bja gagwe bja bolaodi. Go a kwešišega gore, go tloga ka nako yeo go ya pele, Paulo o ile a swarwa bjalo ka mogolegwa yo a sa tlwaelegago, yo a bego a ka amogela baeng.​—Ditiro 22:​25-29; 23:​16, 17.

A sa kgodišega ka ditatofatšo, Lisia o ile a iša Paulo pele ga lekgotla la Sanhedrine go yo nyaka tlhaloso bakeng sa tlhaka-hlakano yeo. Eupša Paulo o ile a godiša ngangišano ge a be a bolela gore o ahlolwa ka taba ya tsogo. Ngangišano e ile ya ba e kgolo mo e lego gore Lisia o ile a boifa gore Paulo o tla rathaganywa, le gona Lisia o be a swanetše go mo ubula diatleng tša ba-Juda bao ba befetšwego.​—Ditiro 22:​30–23:10.

Lisia o be a sa nyake go bona a ikarabela ka lehu la modudi wa Roma. Ka go tseba ka leano la go mmolaya, ka lebelo o ile a dira gore mogolegwa wa gagwe a išwe Kesarea. Mekgwa ya molao e be e nyaka gore ge mogolegwa a romelwa go balaodi ba ba phagamego ba kahlolo o be a swanetše go romelwa le dipego tšeo di bego di hlalosa molato. Dipego tšeo di be di tla akaretša mafelelo a dinyakišišo tša pele, lebaka leo ka lona sephetho se tšerwego le kgopolo ya monyakišiši ka molato. Lisia o ile a bega gore Paulo o be a ‘latofatšwa ka dikgang tša Molao wa Sejuda, e sego molato o mongwe o swanetšego ke polao le ge e le ditlemo,’ gomme a laela gore balatofatši ba Paulo ba bege dipelaelo tša bona go mohlankedi, Felikisi.​—Ditiro 23:​29, 30.

Mmušiši Felikisi o Palelwa ke go Ahlola

Taolo ya profense yeo ba dulago go yona e be e le ka tlase ga matla le bolaodi bja Felikisi. O be a ka latela mokgwa wa lefelong leo ge e ba a be a ka kgetha bjalo goba a latela molao o ngwadilwego wa disenyi​—wo o bego o šoma go maloko a tumilego a setšhaba le baemedi ba mmušo. O be o tsebja ka gore ke ordo goba lelokelelo. O be a ka diriša gape le molao o ngwadilwego wo o tsebjago ka gore ke extra ordinem, wo o bego o ka dirišwa go dira phetho ka bosenyi le ge e le bofe. Mmušiši wa profense o be a letetšwe ‘go lebelela e sego seo se bego se dirwa kua Roma, eupša seo se swanetšego go dirwa ka kakaretšo.’ Ka gona, mo gontši go be go šetše go yena go direng kahlolo.

Ga se ditaba ka moka tša molao wa Roma ya bogolo-golo tšeo di tsebjago, eupša molato wa Paulo o lebelelwa e le “pego ya mohlala ya thulaganyo ya profense ya go nea kotlo e lego extra ordinem.” Mmušiši, a thušwa ke baeletši o be a tla kwa ditatofatšo tšeo di dirwago ke motho ka o tee ka o tee. Mosekišwa o be a tla bitšwa e le gore a tle a lebantšhe sefahlogo le molatofatši, gomme o be a ka itšhireletša, eupša modiro wa go nea bohlatse bja kahlolo o be o le ka diatleng tša mosekiši. Maseterata o be a nea kotlo le ge e le efe yeo a bonago e swanetše. O be a ka dira phetho le semeetseng goba a fega molato go fihla ka lebaka leo le sa tsebjego, mo e lego gore tabeng yeo mosekišwa o tla išwa kgolegong. Seithuti Henry Cadbury se bolela gore, “ka ntle le pelaelo, a e-na le matla a mantši gakaalo a go lamola, mohlankedi o be a le boemong bja go ka sekamela go ‘ditutuetšo tše sa lokago’ le go fiwa tsogo le kobong​—e le gore a hunolle, a ahlole goba a fege molato.”

Moperisita yo Mogolo Anania, banna ba bagolo ba ba-Juda le Teritulo ba ile ba bea Paulo molato ka mo go rulagantšwego pele ga Felikisi wa gore ke ‘tshenyo le sehwirihwiri go ba-Juda bohle.’ Ba be ba re ke yena a eteletšego pele “bakxeloxi ba Ba-Natsaretha” le gore o lekile go goboša tempele.​—Ditiro 24:​1-6.

Bahlasedi ba Paulo ba pele ba ile ba nagana gore o be a eteletše pele motho wa ba-Ntle yo a bego a bitšwa gore ke Terofimo lapeng leo le bego le beetšwe ba-Juda feela. * (Ditiro 21:​28, 29) Ge e  le gabotse, sesenyi seo go sa kgonthišetšwago ka sona e be e le Terofimo. Eupša ge e ba ba-Juda ba be ba hlalositše mogato o naganelwago wa Paulo e le go thuša go dira bosenyi le wona o be o tla lebelelwa e le molato o swanetšego ke kahlolelo ya lehu. Gomme Roma e bonala e be e dirile tumelelo ya go bona bosenyi bjoo bo swanelwa ke kahlolelo ya lehu. Ka gona ge nkabe Paulo a ile a golegwa ke maphodisa a tempele ya Juda go e-na le Lisia, Sanhedrine e ka ba e ile ya mo sekiša le go mo ahlola ka ntle le bothata.

Ba-Juda ba ile ba bolela gore seo Paulo a bego a se ruta e be e se sa Sejuda, goba sa bodumedi bja molao (religio licita). Go e na le moo, se be se swanetše ke go lebelelwa e le seo se sego molaong, gaešita le go ba sa bofetogedi.

Ba ile ba bolela gape le gore Paulo e be “è le sehwirihwiri xo Ba-Juda bohle mafaseng ka moka.” (Ditiro 24:5) E be e se kgale mmušiši Kelaudio a kgalemetše ba-Juda ba Alexandria ka go “hlohleletša leuba la lefase ka moka.” Go swana ke mo go kgahlišago. Radihistori A. N. Sherwin-White o re: “Tatofatšo e be e le yona yeo e ilego ya tlišwa kgahlanong le mo-Juda nakong ya Bo-swara-marapo bja Kelaudio goba nywaga ya pele ya Nero. Ba-Juda ba be ba leka go hlohleletša mmušiši go kwešiša boboledi bja Paulo e le bjo bo lekanago le go tliša tšharakano go dikologa le setšhaba sa ba-Juda sa Mmušo. Ba tsebile gore babušiši ba be ba sa nyake go ahlolela motho ka melato ye e tlogago e le ya bodumedi ka gona ba ile ba leka go fetoša molato wa bodumedi gore e be wa bopolitiki.”

Paulo o ile a ikemela ntlheng e nngwe le e nngwe. ‘Ga se ka ka ka baka tšharakano. Ka kgonthe, ke wela ka go seo ba se bitšago “bokxeloxi,” eupša seo se bolela go kwa ditaelo tša Sejuda. Ba-Juda ba bangwe ba Asia ba ile ba tsoša mpherefere. Ge e ba ba e-na le pelaelo, ba swanetše go ba mono go e bolela.’ Ge e le gabotse Paulo o ile a kgobokeletša ditatofatšo tše thulanong ya bodumedi magareng ga ba-Juda, yeo go yona Roma e bego e na le tsebo e nyenyane. A boifa go galefiša ba-Juda bao ba šetšego ba ngangabetše, Felikisi o ile a fega molato, a gapeletša ka pela gore megato yeo e ka latelago e thibelwe. Paulo ga se a ka a gafelwa ba-Juda bao ba bego bolela gore ba na le tsebo, goba go ahlolwa ka molao wa Roma, gaešita le go lokollwa. Felikisi ga se a ka gapeletšega go ahlola molato, gomme godimo ga go nyaka go ithatiša ka ba-Juda, o be a e-na le lebaka le lengwe gape la go diegiša kahlolo​—o be a holofela gore Paulo o be a tla mo nea pipa-molomo.​—Ditiro 24:​10-19, 26. *

Phetogo ka Tlase ga Porotio Fesito

Nywaga e mebedi ka morago kua Jerusalema, ba-Juda ba ile ba mpshafatša ditatofatšo tša bona ge go be go fihla Porotio Fesito, mmušiši yo mofsa, ba kgopela gore Paulo a tlišwe go molaodi wa bona. Eupša Fesito o ile a ba araba ka mo go tiilego gore: “Xa se mokxwa wa Ba-Rôma xo fo lahla motho ka thsêkannoši, xe e se xo mo lebanthša le babexi, le xo mo fa sebaka sa xo ipolêlêla tabeng yeo ba mmexaxo ka yôna.” Radihistori Harry W. Tajra o re: “Fesito o ile a lemoga ka pela gore kahlolo ya lehu ka ntle le go latelwa ga thulaganyo ya molao e be e rerilwe kgahlanong le modudi wa Roma.” Ka go rialo ba-Juda ba ile ba botšwa gore ba bee molato wa bona pele ga Kesara.​—Ditiro 25:​1-6, 16.

Moo ba-Juda ba ile ba gapeletša gore Paulo “ga a swanele go hlwa a phela,” (PK) lega go le bjalo ga se ba ka ba neelana ka bohlatse le ge e le bofe, gomme Fesito o ile a gatelela gore Paulo ga se a dira selo seo se mo dirago gore a swanelwe ke lehu. Fesito o ile a hlalosetša motseta yo mongwe gore: “Se se lexo xôna ké kxang ye ba e tšeaxo le yêna ka tša thutô ya Modimo wa bôná, le ka tša motho e mongwê e a hwilexo, yo ba rexo ké Jesu, yo Paulo a rexo ó a phela.”​—Ditiro 25:​7, 18, 19, 24, 25.

Go be go le molaleng gore Paulo o be a se na molato le o tee wa bopolitiki, eupša thulanong ya bodumedi, go ipontšha ba-Juda ba ile ba nganga ka gore kgoro ya tsheko ya bona e be e le yona feela yeo e bego e swanelega go swaragana le taba ye. Na Paulo o be a ka ya Jerusalema bakeng sa kahlolo ya ditaba tše? Fesito o ile a botšiša Paulo ge e ba a be a tla rata go dira seo, eupša go ba gona e be e le tšhišinyo e sa swanelago. Go laelwa gore a boele Jerusalema moo balatofatši ba gagwe  e bego e tla ba baahlodi go be go tla bolela gore Paulo o be a tla gafelwa ba-Juda. Paulo o ile a re: “Nna fá ke eme kxorong ya Kesara; ké mo ke swanetšexo xo ahlolêlwa xôna. Ba-Juda xa k’a ba senyetša selô . . . nka se kxône xo xafèlwa bôná. Nna ke wa xo ahlolêlwa ke Kesara.”​—Ditiro 25:​10, 11, 20.

Go bolela ga mo-Roma mantšu a go ile gwa phaela ka thoko balaodi ka moka ba profense. Tshwanelo ya gagwe ya go ipelaetša ( provocatio) e be e le “e nepagetšego, e kwešišegago le e nago le katlego.” Ka gona ka morago ga gore a ahla-ahle go tsenelela ga taba ye le baeletši ba gagwe, Fesito o ile a bolela gore: “O wa xo ahlolêlwa ke Kesara, xôna O tla ya xo Kesara.”​—Ditiro 25:12.

Fesito o be a thabile go bona Paulo a tšwile ka diatleng tša gagwe. Bjale ka ge a ile a dumela pele ga Heroda Agaripa II matšatši ka morago, molato wo o be o mo gakantšhitše. Ka gona Fesito o ile a swanela ke go ngwala lengwalo la molato la go ya go mmušiši, eupša go Fesito, ditatofatšo di be di akaretša ditaba tše di raranego le tšeo go sa kgonegego go di fatolla tša molao wa ba-Juda. Lega go le bjalo, Agaripa e be e le setsebi ditabeng tše bjalo, ka go rialo ge a be a bontšha kgahlego, o ile a kgopelwa ka yona nako yeo go thuša go ngwala lengwalo. Fesito ge a be a palelwa ke go kwešiša polelo ya Paulo e latelago pele ga Agaripa o itše: “Paulo, O hlakane hlôxô! Ké mangwalô a mantši ao a Xo hlakanyaxo hlôxô.” Eupša Agaripa o ile a kwešiša gabotse kudu. O itše: “O kxaufsi le xo mphenya, ka ba mokriste.” Selo le ge e le sefe seo ba ilego ba se nagana ka dingangišano tša Paulo, Fesito le Agaripa ba ile ba dumelelana ka gore Paulo o be a se na molato gomme o be a swanetše go ba a lokolotšwe ge nkabe a se a nyaka go sekišwa ke Kesara.​—Ditiro 25:​13-27; 26:​24-32.

Mafelelo a Leeto la Kahlolo

Ge a be a fihla Roma, Paulo o ile a biletša banna bao e lego diketapele go ba-Juda e sego fela go tla go bolela le bona eupša gape le go tla go nyaka go tseba gore ke eng seo ba bego ba se tseba ka yena. Seo se ka ba se ile sa utolla se sengwe ka maikemišetšo a basekiši ba gagwe. E be e se selo se sa tlwaelegago ka balaodi kua Jerusalema go nyaka thušo ya ba-Juda ba Roma ge go be go ahlolwa molato, eupša Paulo o be a kwele gore go be go se na ditaelo ka yena. Ge a be a sa letetše tsheko, Paulo o be a dumeletšwe go ka hira ntlo le go bolela ka bolokologi. Botho bjo bjalo bo ka ba bo be bo bolela gore go ya ka kgopolo ya ba-Roma, Paulo o be a se na molato.​—Ditiro 28:​17-31.

Paulo o ile a tšwela pele a golegilwe ka nywaga e mebedi e latetšego. Ka baka la’ng? Beibele ga e re botše ditaba ka botlalo. Gantši mosekišwa o be a tla swarwa go fihlela basekiši ba gagwe ba tšwelela go tla go tšweletša ditatofatšo tša bona, eupša mohlomongwe ke ka go lemoga go fokola ga molato wa bona, ge ba-Juda ba Jerusalema, ba ile ba se tle. Mohlomongwe tsela e atlegago ya go dira gore Paulo a tswalelwe molomo lebaka le letelele ka mo go kgonegago e be e le gore ba palelwe ke go tla. Lega go le bjalo, go bonala Paulo a ile a ema pele ga Nero, gomme a bolelelwa a se na molato, gomme mafelelong a lokollwa e le gore a thome mediro ya gagwe ya boromiwa​—mo e ka bago nywaga e mehlano ka morago ga go swarwa ga gagwe.​—Ditiro 27:24.

Baganetši ba therešo ke kgale ‘ba hlama bobe ka molao’ e le gore ba thibele modiro wa boboledi wa Bakriste. Se ga se sa swanela go re makatša. Jesu o itše: “Xe Nna ba nthlomere, le lena ba tlo Le hlômara.” (Psalme 94:​20, King James Version; Johane 15:​20) Lega go le bjalo, Jesu ka mo go swanago o re kgonthišetša tokologo ya gore re botše lefase ka moka ka ditaba tše dibotse. (Mateo 24:​14) Ka gona, bjalo ka ge moapostola Paulo a ile a lwantšhana le tlaišo le kganetšo, Dihlatse tša Jehofa lehono ‘di lwela le go hloma ditaba tše dibotse ka molao.’​—Ba-Filipi 1:7, NW.

[Mengwalo ya ka tlase]