Mathata a Kgethologanyo ya Batho go ya ka Maemo a Bona

“GO LEKANA MOHLOMONGWE E KA BA TSHWANELO, EUPŠA GA GO NA MMUŠO LE GE E LE OFE LEFASENG WO O KA GO FIHLELELAGO.”

Ke kamoo go boletšego Honoré de Balzac, mongwadi wa Mofora wa lekgolong la bo-19 la nywaga. Na o dumelelana le yena? Ba bantši ba ikwa ka tsela ya tlhago gore kgethologanyo ya batho go ya ka maemo a bona e fošagetše. Lega go le bjalo, gaešita le lekgolong le la bo-21 la nywaga, lekoko la batho le sa dutše le arogane ka dihlopha tše mmalwa tša tša leago.

CALVIN COOLIDGE, yo e bego e le mopresidente wa United States go tloga ka 1923 go ya go 1929, o be a tshwenyegile ka bothata bja kgethologanyo ya dihlopha tša tša leago gomme o ile a bolela ka “go fedišwa mo gogolo ga dihlopha ka moka tša maemo a godimo.” Lega go le bjalo, nywaga e 40 ka morago ga bopresidente bja Coolidge, Khomišene ya Kerner yeo e bego e kgethilwe bakeng sa go ithuta ditswalano tša semorafe, e ile ya bontšha letšhogo la gore ka ntle le pelaelo United States e be e tla tšwa makoko a mabedi: “le lengwe e be la batho-baso, le lengwe e be la batho ba bašweua arogane le go se lekane.” Ba bangwe ba bolela gore kakanyetšo ye e šetše e le therešo le gore “karogano ya tša boiphedišo le semorafe e a gola” nageng yeo.

Ke ka baka la’ng go le thata gakaakaa go fihlelela go lekana ga batho? Lebaka le legolo ke tlhago ya motho. Yo e kilego ya ba setho sa lekgotla la U.S. e lego William Randolph Hearst o kile a bolela gore: “Batho ka moka ba bopilwe ba lekana bonyenyane ka selo se tee, e lego kganyogo ya bona ya go nyaka go lekana.” O be a bolela’ng? Mohlomongwe mongwadi wa ditiragatšo wa Mofora Henry Becque wa lekgolong la bo-19 la nywaga o boletše se ka mo go kwalago kudu gore: “Seo se dirago gore go lekana e be selo se thata go ka fihlelelwa ke gore re nyaka go lekana le batho bao ba re phagametšego.” Ka mantšu a mangwe, batho ba nyaka go lekana le bao ba nago le maemo a godimo setšhabeng; eupša ga se ba bantši bao ba ka ikemišetšago go lekanyetša ditokelo le mehola ya bona go bao ba ba lebelelago e le ba tlasana go bona.

Mehleng e fetilego, batho ba be ba belegwa e le batho feela, e le karolo ya pušo ka bakgomana, goba gaešita le go ba ditho tša bogošing. Seo e sa dutše e le sa therešo mafelong a sego kae. Lega go le bjalo, dinageng tše dintši lehono, ke tšheletegoba go e hlokayeo e bontšhago ge e ba motho e le wa boemo bja tlasana, bja magareng goba bjo bo phagamego. Le gona, go sa na le mabaka a mangwe ao a kgethollago boemo bja motho bjalo ka morafe, thuto le go rutega. Gomme mafelong a mangwe, bong ke lebaka le legolo la kgethollo, moo basadi ba lebelelwago bjalo ka batho ba tlasana.

 Na go na le Seetša sa Kholofelo?

Molao o hlomilwego wa ditshwanelo tša batho o thušitše go tloša mapheko a mangwe a go kgethologanya dihlopha go ya ka maemo. Melao e lego kgahlanong le kgethollo e ile ya dumelelwa kua United States. Kgethollo ya merafe e ile ya iletšwa Afrika Borwa. Bokgoba, gaešita le ge bo sa le gona, ga bo molaong karolong e kgolo ya lefase. Diphetho tša molao tšeo di boletšwego ke dikgoro tša molao di gapeleditše go ela hloko ga go ba le batho ba itšego tshwanelo ya go ba le naga, gomme melao e lego kgahlanong le kgethollo e tlišitše kimollo bathong ba bangwe ba hlokago.

Na se se šupa go fela ga kgethollo ya batho go ya ka maemo a bona setšhabeng? Le gatee. Le ge kgethollo ya dihlopha tša batho go ya ka boemo ga bjale e feditšwe matla, dingangišano tše difsa di thomile go tšwelela. Puku ya Class Warfare in the Information Age e re: “Dihlopha ka kakaretšo tša dikhorane le bašomi go bonagala go sa kgonege go ka di kgethologanya go ya ka magoro a tšona lehono, eupša seo se bjalo ka gobane dikhorane tše le bašomi ba ba arogane ka dihlotswana tše dinyenyane tša batho ba galefilego.”Na go kgethologanya batho go ya ka maemo a bona setšhabeng go tla dula go arogantše batho ka mo go sa felego? Go ba gona, ka ge sehlogo se se latelago se tla bontšha, boemo ga se bjo bo sa holofetšego.