Go Lebeledišiša Dinonwane tše Dingwe tša Mabapi le Lehu

HISTORING ka moka, motho o be a dutše a makaditšwe le go tšhošwa ke ditebelelo tša lefsifsi tša lehu. Go oketša moo, go boifa lehu go okeditšwe ke go tswakana ga dikgopolo tše di fošagetšego tša bodumedi, meetlo e tlwaelegilego le ditumelo tše dingwe tša motho ka noši tše di tsemilego medu. Bothata ka go boifa lehu ke gore go ka senya bokgoni bja motho bja go thabela bophelo gomme bja fetša kholofelo ya motho ya gore bophelo bo na le morero.

Bodumedi bjo bo tumilego bo solwa ka mo go kgethegilego ka go tšwetša pele dinonwane tše di tumilego mabapi le lehu. Ka go hlahloba tše mmalwa tša tšona ka thušo ya therešo ya Beibele, bona ge e ba maikwelo a gago ka lehu a ka se lokišwe.

Nonwane 1: Lehu ke mafelelo a tlhago a bophelo.

Puku ya Death​—The Final Stage of Growth e re: “Lehu . . . ke karolo e bohlokwa ya maphelo a rena.” Dipolelo tša go swana le ye di bontšha tumelo ya gore lehu ke selo se se tlwaelegilego, tsela ya tlhago yeo ka yona go felelago diphedi ka moka. Mafelelong, tumelo e bjalo e godišitše filosofi ya go gana selo se sengwe le se sengwe ka mo go feteletšego le boitshwaro bja go ikhola ka tsela e sa lokago bathong ba bantši.Eupša na lehu ke mafelelo a tlhago a bophelo? Ga se banyakišiši ka moka bao ba dumelago bjalo. Ka mohlala, Calvin Harvey e lego ra-thutaphedi yo a ithutilego ka go tšofala ga batho, o ile a bolela poledišanong e nngwe gore ga a dumele gore batho “ba hlametšwe go hwa.” Setsebi sa tša go lwantšha ga mmele malwetši William Clark o boletše gore: “Lehu ga se la swanela go ba karolo ya seo bophelo e lego sona.” Gomme Seymour Benzer, wa California Institute of Technology, o bolela ka mo go naganišišitšwego gore “go tšofala go ka hlaloswa gabotse e sego e le tšhupa-nako eupša e le tatelano ya ditiragalo, yeo re ka holofelago go e fetoša.”

Ge bo-ra-thutamahlale ba ithuta ka popego ya batho, ba a tlabega. Ba hwetša gore rena batho re neilwe ditlabakelo le bokgoni bjo bo fetago kgole dinyakwa tša tekanyo ya bophelo ya nywaga e 70 go ya go e 80. Ka mohlala, bo-ra-thutamahlale ba hweditše gore bjoko bja motho bo na le bokgoni bjo bogolo bja go gopola. Monyakišiši yo mongwe o akantše gore bjoko bja rena bo ka swara tsebišo yeo e ka “tlatšago dibolumo tše dimilione tše masome a mabedi, tšeo di lekanago ka bontši le tšeo di lego makgoba-pukung a magolo kudu a lefase.” Bo-ra-thutamahlale ba bangwe ba di-neuron ba dumela gore nakong ya tekanyo ya bophelo bja motho ka moka, motho o diriša feela 1/100 ya tee lekgolong (.0001) ya tekanyo ya bokgoni bja bjoko bja gagwe. Ke mo go swanetšego go botšiša gore, ‘Ke ka baka la’ng re na le bjoko bjo bo nago le bokgoni bjo bogolo gakaakaa gomme re diriša karolwana e nyenyane feela ya bjona tekanyong ya bophelo ka moka?’

Le gona nagana ka tsela yeo e sego ya tlhago ya kamoo batho ba arabelago ka gona ka lehu! Go ba bantši, lehu la mosadi wa bona, monna wa bona, goba ngwana wa bona e ka ba phihlelo e bohloko kudu ya bophelo ka moka. Gantši maikwelo a  batho a mmeleng a gateletšega ka lebaka le le telele ka morago ga lehu la moratiwa wa bona. Gaešita le batho bao ba bolelago gore lehu ke selo sa tlhago bathong ba hwetša go le thata go dumela kgopolo ya gore lehu la bona ka noši le tla bolela mafelelo a dilo ka moka. British Medical Journal e boletše ka “kgopolo e tlwaelegilego ya ditsebi ya gore mang le mang o nyaka go phela ka nako e telele kamoo go kgonegago.”

Ka baka la tsela yeo ka kakaretšo motho a arabelago ka lehu, bokgoni bja gagwe bjo bo makatšago bja go gopola le go ithuta le kganyogo ya gagwe ya ka gare ya go phela ka mo go sa felego, na ga go molaleng gore o be a diretšwe go phela? Ka kgonthe, Modimo ga se a bopa batho gore ba hwe e le mafelelo a tlhago, eupša o ba bopile ka tebelelo ya go phela ka mo go sa felego. Ela hloko seo Modimo a ilego a se bea pele ga banyalani ba mathomo e le bokamoso bja bona: “Tswalang Le atê, tlalang lefase, Le le fenyê. Le bušê ’hlapi tša lewatlê le ’nonyana tša xodimo, le nyabanyaba yohle ya diphedi mó ’faseng.” (Genesi 1:​28) A bokamoso bjo bo kgahlišago, le bja ka mo go sa felego bjo e lego bjona!

Nonwane 2: Modimo o tšea batho ka lehu gore ba be le yena.

Mma wa nywaga e 27 yo a bego a e-hwa gomme a tlogela bana ba bararo o boditše moitlami wa mosadi wa Mokatholika gore: “O se tle mo gomme wa mpotša gore se ke thato ya Modimo go nna. . . . Ke befelwa kudu ge motho yo mongwe a mpotša se.” Lega go le bjalo, se ke seo madumedi a mantši a se rutago mabapi le lehugore Modimo o tšea batho e le gore ba be kgaufsi le yena.

Na Mmopi ke yo a sa lokago gakaakaa mo e lego gore ka ntle le maikwelo a ka re bakela lehu, a tseba gore se se kweša dipelo tša rena bohloko? Aowa, e sego Modimo wa Beibele. Go ya ka 1 Johane 4:8, “Modimo ké Yêna leratô.” Ela hloko gore ga e re Modimo o na le lerato goba gore Modimo ke yo a ratago, eupša e re Modimo ke lerato. Lerato la Modimo ke le matla, le le sekilego, le le phethagetšego, leo le feletšego mo e lego gore le dumelela semelo sa gagwe le ditiro gore di bolele ka yena ka mo go swanetšego e le mothofatšo wa lerato. Yo ga se Modimo yo a tšeago batho ka lehu gore ba be kgaufsi le yena.

Bodumedi bja maaka bo tlogetše ba bantši ba gakanegile ge e le mabapi le lefelo leo bahu ba lego go lona le boemo bja bona. Legodimo, hele, pakatori, Limbomafelo a le a mangwe a fapa-fapanego ao go felelwago go wona ke ao a sa kwešišegego go iša go beng ao a tšhošago ka mo go feletšego. Ka lehlakoreng le lengwe, Beibele e re botša gore bahu ga ba kwe selo; ba boemong bjo bo swantšhwago kaone le go robala. (Mmoledi 9:​5, 10; Johane 11:​11-14) Ka gona, ga se ra swanelwa ke go tshwenywa ke gore ke eng seo se diregago go rena ka morago ga lehu, bjalo ka ge re ka se tshwenyege ge re bona motho a robetše ka go se šišinyege. Jesu o boletše ka nako yeo ka yona “bohle ba lexo mabitleng” ba tlago go ‘tšwela’ bophelong bjo bo mpshafaditšwego paradeiseng ya lefaseng.—Johane 5:​28, 29; Luka 23:43.

Nonwane 3: Modimo o tšea bana ba banyenyane gore e be barongwa.

Elisabeth Kübler-Ross, yo a ithutilego ka batho ba babjago la go hwa, o ile a bolela kgopolo e nngwe yeo e tlwaelegilego magareng ga batho ba bodumedi. Ge a hlalosa tiragalo ya kgonthe o ile a bolela gore “ga se ga bohlale go botša mosetsana yo monyenyane yo a lahlegetšwego ke kgaetšedi’agwe gore Modimo o rata bašemanyana kudu mo e lego gore o tšeetše Johnny e lego ngwanabo legodimong.” Dipolelo tše bjalo di nea kgopolo e fošagetšego ka Modimo gomme ga di bontšhe semelo sa gagwe le ditiro tša gagwe. Dr. Kübler-Ross o tšwetše pele gore: “Ge mosetsana yo monyenyane a gola go beng mosadi o ile a dula a befeletšwe Modimo, e lego seo se feleleditšego ka kgateletšo ya monagano ge a lahlegelwa ke morwa wa gagwe yo monyenyane nywaga-some e meraro ka morago.”

Ke ka baka la’ng Modimo a ka ubula ngwana e le gore a hwetše morongwa yo mongwebjalo ka ge eka Modimo o be a nyaka ngwana go feta ka mo batswadi ba ngwana ba mo nyakago ka gona? Ge nkabe e be e le therešo gore Modimo o tšea  bana, na seo se be se ka se mo dire gore e be Mmopi yo a se nago lerato le yo a nago le boithati? Go fapana le kgopolo yeo, Beibele e re: “Leratô le tšwa xo Modimo.” (1 Johane 4:7) Na Modimo yo lerato a ka baka tahlegelo yeo gaešita le batho bao ba nago le tekanyo le ge e le efe ya boitshwaro ba bego ba ka se e kgotlelele?

Ka gona, ke ka baka la’ng bana ba e-hwa? Karolo ya karabo ya Beibele e begilwe go Mmoledi 9:​11 (NW): “Nako le ditiragalo tše di sa letelwago di ba wela bohle.” Gomme Psalme 51:5 e re botša gore ka moka ga rena re bao ba sa phethagalago, ba nago le sebe go tloga nakong ya go ingwa ga rena, gomme mafelelo a batho ka moka ga bjale ke lehu leo le bakwago ke dilo tšeo di sa swanego. Ka dinako tše dingwe lehu le tšwelela le pele ga go belegwa, le baka go belegwa ga ngwana yo a šetšego a hwile. Mabakeng a mangwe, bana ba hwa ka baka la maemo a masetla-pelo goba ba welwa ke dikotsi gomme ba a hwa. Modimo ga a ikarabele ka ditiragalo tše bjalo.

Nonwane 4: Batho ba bangwe ba a tlaišwa ka morago ga lehu.

Madumedi a mantši a ruta gore ba babe ba tla ya mollong wa dihele gomme ba tlaišwa ka mo go sa felego. Na thuto ye ke e kwagalago le yeo e lego ya Mangwalo? Tekanyo ya bophelo bja motho e lekanyeditšwe go ba nywaga e 70 goba e 80. Gaešita le ge motho a be a na le molato wa bobe bjo bo feteletšego bophelong bja gagwe ka moka, na go tlaišwa ka mo go sa felego e tla ba kotlo ya go loka? Aowa. E tla ba go se loke ka mo go feteletšego go tlaiša motho ka mo go sa felego ka baka la dibe tšeo a di dirilego ka nako e kopana ya go phela.Ke Modimo a nnoši yo a ka utollago seo se diregago ka morago ga ge batho ba e-hwa, gomme o dirile bjalo ka Lentšung la gagwe leo le ngwadilwego e lego Beibele. Se ke se Beibele e se bolelago: “Xo hwa xo a swana, xo buša môya xo a swana . . . Tšohle di leba felô xotee; tšohle di tšwa leroleng; ’me tšohle di boêla leroleng.” (Mmoledi 3:​18-20) Ga go na mo go bolelwago ka mollo wa dihele mo. Batho ba boela lerolenggo se beng gonage ba e-hwa.

Gore motho a tlaišwe, o swanetše goba a e-kwa. Na bahu ba a kwa? Beibele e nea karabo: “Ba ba phelaxo ba tseba xore ba tlo hwa; ’me xo bahu xa xo se se tsebyaxo [“ga ba kwe selo,” NW], xa ba sa newa selô, xobane ba lebetšwe.” (Mmoledi 9:5) Ga go kgonege gore bahu, bao ‘ba sa kwego selo,’ ba kwe bohloko le ge e ka ba kae.

Nonwane 5: Lehu le bolela mafelelo a sa ruri a go ba gona ga rena.

Re kgaotša go ba gona ge re e-hwa, eupša se ga se bolele gore lehu ke mafelelo a ditebelelo tša rena  tša bophelo. Monna yo a botegago Jobo o be a tseba gore o be a tla ya lebitleng, Sheol, ge a hwile. Eupša theetša thapelo ya gagwe go Modimo: “A mola O kabe O nkuta kwa bodula-bahu [“Sheol,” NW] boxale bya xaxo bya phôhla Ò sa mphihlile, Ò mpeetše ’baka sa xo tlo nkxopola! A motho e kabe e re xe a hwile, a bušê a phelê, . . . Wa tlo mpitša ka Xo arabêla.”—Jobo 14:​13-15.

Jobo o be a dumela gore ge e ba a be a ka botega go fihla lehung, o be a tla gopolwa ke Modimo gomme ka morago a tsošwa. Ye e be e le tumelo ya bahlanka ka moka ba Modimo ba mehleng ya bogologolo. Jesu ka boyena o ile a kgonthišetša kholofelo ye gomme a bontšha gore Modimo o be a tla mo diriša go tsoša bahu. Mantšu a Kriste ka boyena a re nea kgonthišetšo ye: “Xo tla lebaka leo bohle ba lexo mabitleng ba tl’o xo kwa Lentšu la Morwa-Modimo [Jesu] ka lôna. Xomme ba tlo tšwa; ba ba dirilexo tše botse ba tlo tsoxa ba phela; ba ba dirilexo tše mpe ba tlo tsoxa ba lahlwa.”Johane 5:​28, 29.

Go se go ye kae Modimo o tla tloša bobe ka moka gomme a hloma lefase le lefsa ka tlase ga bobuši bja legodimong. (Psalme 37:​10, 11; Daniele 2:​44; Kutollo 16:​14, 16) Mafelelo e tla ba paradeise e apareditšego lefase ka moka, yeo e dulwago ke batho bao ba hlankelago Modimo. Re bala go tšwa ka Beibeleng gore: “Ka kwa lentšu le lexolo lè e-tšwa lexodimong lè re: Šoo ngwakô wa Modimo mo xare xa batho; ó tlo axa le bôná, ya ba sethšaba sa xaxwe. ’Me Yêna mong Modimo ó tlo ba le bôná è le Modimo wa bôná. ’Me Yêna Modimo ó tlo phomola mexôkxô ka moka mahlong a bôná; le lehu le ka se hlwê le e-ba xôna; le xe e le manyami le dillô le bohloko, di ka se hlwê di e-ba xôna; xobane tša pele di fetile.”—Kutollo 21:​3, 4.

Go Lokollwa Poifong

Tsebo ya go tseba ka kholofelo ya tsogo gotee le tsebo ya Yoo e lego mothopo wa tokišetšo ye di ka go homotša. Jesu o holofeditše gore: “La tlo tseba therešô, ’me therešô ya tlo Le lokolla.” (Johane 8:​32) Seo se akaretša go re lokolla poifong ya go boifa lehu. Ke Jehofa feela yoo ge e le gabotse a ka fetošago mosepelo wa botšofadi le lehu gomme a re nea bophelo bjo bo sa felego. Na o ka dumela dikholofetšong tša Modimo? Ee, o ka kgona ka gobane Lentšu la Modimo ka mehla le a rereša. (Jesaya 55:​11) Re go kgothaletša gore o ithute ka mo go oketšegilego ka merero ya Modimo bakeng sa batho. Dihlatse tša Jehofa di tla thabela go go thuša.

[Ntlhakgolo go letlakala 6]

Bothata bja poifo ya go boifa lehu ke gore go ka senya bokgoni bja motho bja go thabela bophelo

[Tšhate go letlakala 7]

DINONWANE TŠE DINGWE TŠE DI TLWAELEGILEGO MABAPI LE LEHU

KE ENG SEO MANGWALO A SE BOLELAGO?

● Lehu ke mafelelo a tlhago a bophelo․ Genesi 1:​28; 2:​17; Ba-Roma 5:12

● Modimo o tšea batho ka lehu gore ba be le yena․ Jobo 34:​15; Psalme 37:​11, 29; 115:16

● Modimo o tšea bana ba․ Psalme 51:5; 104:​1, 4; Ba-Hebere

banyenyane gore e be barongwa 1:7, 14

● Batho ba bangwe ba a․ Psalme 146:4; Mmoledi 9:​5, 10;

tlaišwa ka morago ga lehu Ba-Roma 6:23

● Lehu le bolela mafelelo a sa ruri a go ba gona ga rena․ Jobo 14:​14, 15; Johane 3:​16; 17:3; Ditiro 24:15

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 5]

BarratorsGiampolo/The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/Dover Publications Inc.

[Seswantšho go letlakala 8]

Go tseba therešo ka lehu go re lokolla poifong