Phihlelo

Go Lekwa Leubeng la Mollo wa Tlaišego

KA GE GO ANEGA PERICLES YANNOURIS

Monola wa sele yeo e nkgago o be o mpolaiša phefo. Ge ke be ke dutše fao ke le noši, ke ikhupeditše ka kobo e bohwefo, ke be ke kgona go bona ponagalo ya sefahlego sa mosadi wa-ka yo mofsa se se se nago lešoko ge banna ba tša bohlabani ba nkgogela ka ntle ga ngwako wa-ka matšatši a mabedi pejana, ke mo tlogela le bana ba rena ba babedi bao ba babjago. Ka morago, mosadi wa-ka yo e bego e se modumedi-gotee le nna, o ile a nthomela seputhelwana le lengwalwana leo le bego le re: “Ke go romela dikuku tše, gomme ke duma eka o ka babja go swana le bana ba gago.” Na ke tla tsoga ke boetše gae ke phela e le gore ke bone lapa la-ka?

YEO e bile tiragalo e nngwe ntweng e telele le e thata ya go lwela tumelo ya Bokriste, ntwa yeo e bego e akaretša kganetšo ya lapa, go kgethollwa setšhabeng, dintwa tša molao le tlaišo e šoro. Eupša go tlile bjang le gona ka lebaka lefe, nna motho yo a ikhomoletšego le yo a boifago Modimo, gore ke feleletše ke le lefelong le le bjalo la mahlomola? Anke ke hlalose.

Mošimanyana wa go se re Selo yo a Bego a na le Ditoro tše Dikgolo

Ge ke be ke belegwa ka 1909 kua Stavromeno, Crete, naga e be e tlaišwa ke ntwa, bodiidi le tlala. Ka morago, nna le bana bešo ba bane ba banyenyane re ile ra phologa ka lešobana la nalete bolwetši bjo bošoro bja Kwatama. Ke gopola gore batswadi ba rena ba ile ba re tswalelela ka ngwakong ka dibeke tše dintši e le gore re se ke ra swarwa ke bolwetši bjo.

Tate yo e bego e le molemi yo a diilago, e be e le monna yo a ineetšego bodumeding eupša a na le kgopolo e bulegilego. Ka ge a ile a dula Fora le Madagascar, o be a tlwaelane le dikgopolo tše di fapa-fapanego tša bodumedi. Lega go le bjalo, lapa la gešo le ile la dula le botegela Kereke ya Greek Orthodox, le e-⁠ba gona Mmiseng Sontaga  se sengwe le se sengwe gomme le amogela mopišopo wa moo nakong ya ketelo ya gagwe ya ngwaga le ngwaga. Ke be ke le sehlopheng sa mmino sa kereke, gomme toro ya-ka e kgolo bophelong e be e le gore ke be moruti.

Ka 1929, ke ile ka ba lephodisa. Ge tate a e-⁠hwa, ke be ke šoma Thesalonika, ka leboa la Gerika. Ka ge ke be ke nyaka khomotšo le go hlabišetšwa seetša sa moya, ke ile ka hwetša lengwalo la go hudugela maphodiseng a setšhabeng sa badulanoši seo se dulago kgaufsi le Thaba ya Athos yeo e hlompšhago ke Bakriste ba Orthodox e le yeo go thwego ke thaba e kgethwa. * Ke šomile fao ka nywaga e mene gomme ka ela hloko kudu bophelo bja bodulanoši. Go e na le gore ke batametšwe kgaufsi le Modimo, ke ile ka šišimišwa ke boitshwaro bjo bo gobogilego bja ka boomo le kgobogo ya baitlami. Ke ile ka šišimišwa ke ge archimandrite (mohlomphegi wa kereke wa boemo bja ka tlase ga bja mopišopo) yo ke bego ke mo hlompha a nkgokeletša ka tša botona le botshadi. Go sa šetšwe go nyamišwa ke dilo tše bjalo, ke be ke tloga ke nyaka go hlankela Modimo le go ba moruti. Ke ile ka ba ka apara seaparo sa baruti gomme ka tšea seswantšho e le gore e tle e be segopotšo. Mafelelong, ke ile ka boela Crete.

“Ke Diabolo!”

Ka 1942, ke ile ka nyala ngwanenyana yo a rategago, Frosini, yo a bego a e-⁠tšwa lapeng le le hlomphegago. Lenyalo le ile la matlafatša phetho ya-ka ya go ba moruti, ka ge ba bogweng bja-ka e be e le batho ba ineetšego bodumeding. * Ke be ke ikemišeditše go ya Athens go ithuta sekolong sa boruti. Mo e ka bago mafelelong a 1943, ke ile ka goroga boemakepeng bja Iráklion, Crete, eupša ga se ka ka ka fetela Athens. Seo e ka ba e be e le ka gobane nakong yeo ke be ke hweditše mothopo o fapanego wa tapološo ya moya. Go be go diregile’ng?

Ka nywaga e mentši, Emmanuel Lionoudakis e lego mogoeledi yo mofsa yo mafolofolo yo a bego a kopanela le Dihlatse tša Jehofa, o be a dutše a ruta ditherešo tša Beibele tšeo di bulago mahlo go dikologa Crete. * Batho ba bangwe ba be ba gogwa ke kwešišo e botse ya Lentšu la Modimo yeo e bego e newa ke Dihlatse gomme ba ile ba tlogela bodumedi bja maaka. Toropong ya kgaufsi ya Sitía, go ile gwa rulaganywa sehlopha sa Dihlatse tše di lego mafolofolo. Se se ile sa tshwenya mopišopo wa lefelong leo, yoo​—ka ge a be a dula United States​—a bego a tseba gabotse kamoo Dihlatse tša Jehofa di bego di ka atlega ka gona e le bagoeledi. O be a ikemišeditše go tloša seo go bego go thwe ke bohlanogi tikologong yeo a bego a e laola. Ka tlhohleletšo ya gagwe, maphodisa ka mehla a be a lahlela Dihlatse kgolegong le dikgorong tša tsheko ka ditatofatšo tša maaka tše di fapa-fapanego.

Yo mongwe wa Dihlatse tše o ile a leka go ntlhalosetša therešo ya Beibele, eupša o ile a inaganela gore ke be ke se na kgahlego. Ka gona o ile a romela modiredi yo a bego a na le phihlelo e oketšegilego gore a bolele le nna. Go molaleng gore karabelo ya-ka ya go hloka botho e ile ya dira gore Hlatse ya bobedi e boele go sehlopha se senyenyane gomme e se begele gore: “Ga go kgonege gore Pericles a fetoge Hlatse. Ke diabolo!”

Go Lebeletšana le Kganetšo ka Lekga la Pele

Ke thabela gore Modimo ga se a ka a ntebelela ka tsela yeo. Ka February 1945 morwarre e lego Demosthenes, yo a bego a kgodišegile gore Dihlatse tša Jehofa di be di ruta therešo, o ile a nnea pukwana ya Comfort All That Mourn. * Dikagare tša yona di ile tša nkgahla. Re ile ra kgaotša gatee-tee go tsena Kereke ya Orthodox, ra kopanela le sehlopha se senyenyane kua Sitía, gomme ra nea bana babo rena ba banyenyane bohlatse mabapi le tumelo ya rena yeo re bego re sa tšwa go e hwetša. Ka moka ga bona ba ile ba amogela therešo ya Beibele. Bjalo ka ge go be go letetšwe, phetho ya-ka ya go lahla bodumedi bja maaka e ile ya dira gore mosadi wa-ka le lapa la gabo ba nkgetholle le go nkganetša. Rra-tswale wa-ka ka lebakanyana o ile a ba a gana gaešita le go mpolediša. Go be go e-⁠ba le dingangišano le kgohlano e tšwelago pele ka gae. Go sa šetšwe se, ka May 21, 1945, nna le Demosthenes re ile ra kolobetšwa ke Ngwanabo rena Minos Kokkinakis. *

Mafelelong ke ile ka fihlelela toro ya-ka gomme  ka hlankela ke le modiredi wa kgonthe wa Modimo! Ke sa dutše ke gopola letšatši la-ka la pele bodireding bja ntlo le ntlo. Ke ile ka ya motsaneng ka pese ke le noši, ke rwele dipukwana tše 35 ka mokotleng wa-ka. Ke ikwa ke tšhogile, ke ile ka thoma go ya ka ntlo le ntlo. Ge ke be ke dutše ke tsena dintlong tše ntši, ke moo ke ilego ka ba le sebete kudu. Ge moruti yo a bego a galefile a fihla, ke ile ka kgona go lebeletšana le yena ka sebete, ka hlokomologa taelo ya gagwe ya go phegelela gore ke ye le yena seteišeneng sa maphodisa. Ke ile ka mmotša gore ke tla tloga ge feela ke tsene motsaneng ka moka, gomme seo ke sona seo ke ilego ka se dira. Ke be ke thabile kudu mo e lego gore ga se ka ka ka emela pese eupša ke ile ka sepela dikhilomithara tše 15 go boela gae.

Go Wela ka Diatleng tša Dihlopha tše Šoro tša Disenyi

Ka September 1945, ke ile ka newa boikarabelo bjo bo oketšegilego phuthegong ya gešo e sa tšwago go hlongwa ya Sitía. Go se go ye kae go ile gwa phulega ntwa ya selegae kua Gerika. Dihlopha tša  marabele di ile tša thoma go hloyana o šoro. A diriša boemo go ikhola, mopišopo o ile a kgothaletša dihlopha tša marabele tša tikologong gore di fediše Dihlatse di diriša tsela le ge e le efe yeo di bonago e swanetše. (Johane 16:⁠2) Ge sehlopha sa marabele se be se batamela motsana wa rena ka pese, mosadi yo botho yo a bego a nametše ka peseng o ile a kwa merero ya bona ya go dira tiro yeo go thwego e laetšwe ke Modimo, gomme o ile a re lemoša. Re ile ra khuta, gomme yo mongwe wa leloko la gabo rena o ile a gata mogato e le gore a re thuše. Maphelo a rena a ile a bolokega.

Se se ile sa bula tsela ya gore tlaišo e oketšegilego e tle e re wele. Go bethwa le go tšhošetšwa di ile tša fetoga dilo tše di tlwaelegilego. Baganetši ba rena ba ile ba leka go re gapeletša go boela kerekeng, go kolobetša bana ba rena, le go dira seka sa sefapano. Lebakeng le lengwe, ba ile ba betha morwarre go fihlela ba nagana gore o hwile. Ke ile ka kwešwa bohloko ke go bona dikgaetšedi tša-ka tše pedi di gagoletšwe diaparo gomme di bethilwe. Lebakeng lona leo, kereke e ile ya kolobetša bana ba seswai ba Dihlatse tša Jehofa ka kgang.

Mma o ile a hwa ka 1949. Moruti o ile a re šala morago gape, a re thomeletša ka gore ga se ra latela dinyakwa tša molao tša tumelelo ya go boloka. Ke ile ka sekišetšwa kgorong gomme ka se bonwe molato. Se se ile sa nea bohlatse bjo bogolo, ka ge leina la Jehofa le ile la kwewa mantšung a go bula a go sekwa ga molato. Tsela e tee feela yeo manaba a rena a bego a šetše ka yona ya go dira seo go thwego ke go re bula dihlogo, e be e le gore ba re sware gomme ba re iše kgolegong. Ba ile ba dira se ka April 1949.

Ka Leubeng la Mollo

Ke be ke le yo mongwe wa bana babo rena ba bararo bao ba ilego ba swarwa. Mosadi wa-ka ga se a ka a tla le go tlo mpona seteišeneng sa maphodisa sa lefelong leo. Lefelo la pele leo re ilego ra ema go lona e bile kgolegong ya kua Iráklion. Bjalo ka ge go hlalositšwe matsenong, ke be ke lewa ke bodutu e bile ke nyamile. Ke be ke tlogetše mosadi yo mofsa yo e bego e se modumedi-gotee le nna gotee le bana ba babedi. Ke ile ka rapela ka matla gore Jehofa a nthuše. Ke ile ka gopola mantšu a Modimo ao a begilwego go Ba-Hebere 13:⁠5 ao a rego: “Nka se kê ka Xo lahla; nka se kê ka Xo tloxêla.” Ke ile ka lemoga bohlale bja go bota Jehofa ka mo go feletšego.​—Diema 3:⁠5.

Re ile ra tseba gore re be re tla išwa kgolegong kua Makrónisos sehlakahlakeng sa kgole ka lebopong la Attica, Gerika. Go fo bolela ka Makrónisos go be go lekane go ka boifiša motho le ge e le ofe o šoro ka gobane kampa ya fao ya kgolego e be e tumile ka tlaišo le go rekišwa ga makgoba. Ge re le tseleng ya go ya kgolegong, re ile ra ema kua Piraeus. Gaešita le ge re be re tlemilwe diatla ka dihaka, re ile ra kgothatšega ge ba bangwe ba badumedi-gotee le rena ba be ba namela sekepe gomme ba re gokarela.​—Ditiro 28:​14, 15.

Bophelo bja kua Makrónisos bo be bo sa kgahliše le gatee. Madira a be a tlaiša bagolegwa go tloga mesong go fihla bošego. Bontši bja bagolegwa bao e sego Dihlatse ba ile ba gafa, ba bangwe ba ile ba hwa gomme ba bantši ba ile ba golofala. Bošego re be re e-⁠kwa sello le go bobola ga bao ba bego ba tlaišwa. Kobo ya-ka e bohwefo e be e ntutetša ganyenyane mašegong a tonyago.

Ganyenyane-ganyenyane Dihlatse tša Jehofa di ile tša tsebja kudu kampeng ka gobane leina la tšona le be le bitšwa lelokelelong la maina mesong e mengwe le e mengwe. Ka gona, re ile ra ba le dibaka tše dintši tša go nea bohlatse. Ke ile ka ba le tokelo ya go kolobetša mogolegwa wa dipolitiki yoo a bego a tšwetše pele go fihla bokgoleng bja go neela bophelo bja gagwe go Jehofa.

Nakong yeo ke bego ke golegilwe, ke ile ka dula ke ngwalela mosadi wa-ka yo a rategago ntle le go hwetša karabo ya gagwe. Se ga se sa ka sa ntlogediša go mo ngwalela ka botho, ke mo homotša le go mo kgonthišetša gore se e be e fo ba feela bothata bja nakwana le gore re tla boela ra thaba gape.

Go sa dutše go le bjalo, palo ya rena e ile ya oketšega ge bana babo rena ba oketšegilego ba dutše ba fihla. Ka baka la go šoma ka ofising, ke ile ka gwerana le molaodi yo e lego mokolonele wa kampeng. Ka ge a be a hlompha Dihlatse, ke ile ka rapa sebete sa go mo kgopela ge e ba re ka amogela dipuku tše itšego tša Beibele go tšwa ofising ya rena ya kua Athens. O ile a re “seo se ka se kgonege, eupša ke ka baka la’ng batho ba lena kua Athens ba sa di phuthele ka merwalong ya lena, ba ngwale leina la-ka go yona gomme ba e romele go nna?” Ke ile ka ema moo ke makatše o šoro! Ka morago ga matšatši a mmalwa ge re dutše re fološa dilo sekepeng se se sa tšwago go fihla, lephodisa le ile la dumediša mokolonele gomme la re: “Morena, phasela ya gago e fihlile.” O ile a araba  ka gore “phasela efe?” Ka mahlatse ke be ke le kgaufsi gomme ka kgona go kwa poledišano yeo, ka gona ke ile ka mo sebela ka re: “Mohlomongwe ke ya rena, yeo e rometšwego ka leina la gago bjalo ka ge o laetše.” Yeo e be e le e nngwe ya ditsela tšeo ka tšona Jehofa a ilego a kgonthišetša gore re be re fepša moyeng.

Tšhegofatšo e sa Letelwago​—Ka Morago Tlaišego e Oketšegilego

Ke ile ka lokollwa mafelelong a 1950. Ke ile ka boela gae​—ke babja, ke sehlefetše, ke otile o šoro gomme ke sa kgonthišega gore ke ya go amogelega. Ke be ke thabile gakaakang go bona mosadi wa-ka le bana ba-ka gape! Se sekaone le go feta, ke ile ka makatšwa ke go bona gore kganetšo ya Frosini e nyameletše. Mangwalo ao ke ilego ka mo romela wona ke le kgolegong a ile a itlhatsela a šomile. Frosini o be a kgomilwe ke kgotlelelo le phegelelo ya-ka. Nakwana ka morago, ke ile ka ba le poledišano e telele ya go dira poelano le yena. O ile a amogela thuto ya Beibele gomme a hlagolela tumelo go Jehofa le go dikholofetšo tša gagwe. Le lengwe la matšatši a thabišago bophelong bja-ka e be e le ka 1952 ge ke be ke mo kolobetša gore e be mohlanka yo a ineetšego wa Jehofa!

Ka 1955 re ile ra hloma lesolo la go abela moruti yo mongwe le yo mongwe kopi ya pukwana ya Christendom or Christianity​—Which One Is “the Light of the World”? Ke ile ka golegwa gotee le Dihlatse-gotee le nna tše mmalwa gomme ra sekišwa. Go be go na le melato e mentši kgahlanong le Dihlatse tša Jehofa mo e lego gore kgoro e ile ya swanela ke go swara karolo e kgethegilego gore e kwe ka moka ga yona. Letšatšing leo, lekgotla ka moka la molao la profense le be le le gona, gomme baruti ba be ba tladitše kgoro la go falala. Mopišopo o be a e-⁠ya godimo le tlase ditsejaneng tša magareng ga ditulo tša kgoro a tšhogile. Moruti yo mongwe o be a ntatofatša ka molato wa bosokolli. Moahlodi o ile a mmotšiša gore: “Na tumelo ya gago e tloga e fokola kudu mo e lego gore o ka sokolla ke go bala poroutšha?” Se se ile sa tswalela moruti molomo. Ke ile ka lokollwa, eupša bana babo rena ba bangwe ba ile ba ahlolelwa dikgwedi tše tshela kgolegong.

Nywageng e ilego ya latela, re ile ra swarwa leboelela, gomme melato kgorong e ile ya ba e mentši. Go swaragana le ditsheko tše bjalo go ile gwa dira gore baemedi ba rena ba dule ba swaregile ka mehla. Ke ile ka išwa kgorong ka makga a 17. Go sa šetšwe kganetšo, re be re dula re le modirong wa rena wa boboledi ka mehla. Re ile ra amogela tlhohlo ye ka lethabo, gomme diteko tše bjalo ka mollo di ile tša sekiša tumelo ya rena.​—Jakobo 1:​2, 3.

Ditokelo le Ditlhohlo tše Difsa

Re ile ra hudugela Athens ka 1957. Go se go ye kae ke ile ka kgethelwa go hlankela phuthegong e sa tšwago go hlongwa. Thekgo ya pelo ka moka ya mosadi wa-ka e ile ya dira gore re kgone go boloka bophelo bja rena bo le bonolo le gona dilo tša rena tše di tlago pele di tsepamišeditšwe medirong ya moya. Ka gona re be re kgona go fetša nako ya rena e ntši modirong wa boboledi. Ka nywaga e mentši, re ile ra kgopelwa go hudugela diphuthegong tše fapa-fapanego moo go bego go nyakega thušo e kgolo.

 Ka 1963 morwa wa-ka o ile a ba le nywaga e 21 gomme o ile a swanela ke go ingwadišetša tša bohlabani. Ka baka la boema-gare bja tšona, Dihlatse ka moka tšeo di sego tša ingwadišetša tša bohlabani di ile tša bethwa, tša kwerwa le go nyenyefatšwa. Morwa wa-ka le yena o bile le phihlelo yeo. Ka gona ke ile ka mo nea kobo ya-ka ya kua Makrónisos go mo kgothatša ka tsela ya seswantšhetšo go latela mohlala wa babotegi ba nakong e fetilego. Bana babo rena ba ilego ba bitšwa ba be ba sekišwa ke kgoro ya sešole gomme gantši ba be ba ahlolelwa nywaga e mebedi go ya go ye mene. Ka morago ga gore ba lokollwe ba be ba bitšwa gomme ba ahlolwa gape. Ka ge ke be ke le modiredi wa bodumedi, ke be ke kgona go etela dikgolego tše fapa-fapanego gomme ke bonana go se nene le morwa wa-ka gotee le Dihlatse tše dingwe tše di botegago. Morwa wa-ka o ile a golegwa nywaga e fetago e tshela.

Jehofa o Ile a re Thekga

Ka morago ga gore Gerika e be le tokologo ya bodumedi gape, ke ile ka ba le tokelo ya go hlankela ke le mmulamadibogo yo a kgethegilego wa nakwana sehlakahlakeng sa Rhodes. Ke moka ka 1986 go ile gwa nyakega thušo kua Sitía, Crete, moo ke ilego ka thoma modiro wa-ka wa Bokriste. Ke ile ka thabela go amogela kabelo ye ya go hlankela gape le badumedi-gotee bao ke ba tsebilego ke sa le yo mofsa.

Ka ge ke le yo mogolo lapeng la gešo, ke thabela go bona palo-moka ya ba leloko ba ka bago ba 70 ba hlankela Jehofa ka potego e sa kwanantšhego. Le gona palo e tšwela pele e gola. Ba bangwe ba hlanketše e le bagolo, bahlanka ba bodiredi, babulamadibogo, ditho tša lapa la Bethele le balebeledi ba basepedi. Tumelo ya-ka e ile ya lekwa ka leubeng la mollo wa tlaišego ka nywaga ya ka godimo ga e 58. Ga bjale ke na le nywaga e 93, gomme ge ke lebelela morago ga ke itshole ka ge ke hlanketše Modimo. O mphile matla a gore ke arabele taletšong ya gagwe e lerato e rego: “Ngwan’a-ka! Nneêlê pelo y’axo; ’me mahlô ’axo a a kxahlwê ke ditsela tša-ka.”​—Diema 23:⁠26.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Lepokisi go letlakala 27]

Makrónisos​—Sehlakahlaka sa Masetlapelo

Ka nywaga e lesome, go tloga ka 1947 go ya go 1957, sehlakahlaka se se omilego le seo se senyegilego sa Makrónisos se ile sa ba legae la bagolegwa ba fetago 100 000. Gare ga bona go be go na le bontši bja Dihlatse tše botegago tšeo di ilego tša romelwa fao ka baka la boema-gare bja tšona bja Bokriste. Bahlohleletši ba go golegwa ga bona gantši e be e le baruti ba Greek Orthodox bao ba bego ba latofatša Dihlatse ka mo go fošagetšego gore ke Makomanisi.

Ge e bolela ka mogato wa “go sokolla” wo o bego o dirišwa kua Makrónisos, encyclopedia ya se-Gerika e lego Papyros Larousse Britannica e re: “Mekgwa ya go tlaišwa o šoro, . . . maemo a bophelo, e lego ao a sa amogelwego go setšhaba seo se hlabologilego, le boitshwaro bjo bošoro bja baleti go bagolegwa . . . ke dilo tše di swabišago historing ya Gerika.”

Dihlatse tše dingwe di ile tša botšwa gore di ka se ke tša lokollwa le ka mohla ka ntle le ge di ka lahla ditumelo tša bodumedi bja tšona. Go sa šetšwe seo, potego ya Dihlatse e ile ya dula e sa robje. Go oketša moo, bagolegwa ba bangwe ba dipolitiki ba ile ba amogela therešo ya Beibele ka ge ba ile ba tsebana le Dihlatse.

[Seswantšho go letlakala 27]

Minos Kokkinakis (wa boraro go tloga ka go le letona) le nna, (wa bone go tloga ka go le letshadi) sehlakahlakeng sa tlaišo sa Makrónisos

[Seswantšho go letlakala 29]

Ke šoma le Hlatse-gotee kua Sitía, Crete, moo ke hlanketšego gona bofseng bja-ka