Aletare Karolo Ya Yona Ke Efe Borapeding?

NA O lebelela aletare e le karolo ya bohlokwa ya borapedi bja gago? Go ba bantši bao ba tsenago dikereke tša Bojakane, aletare e ka ba e le selo sa bohlokwa. Na o kile wa ela hloko seo Beibele e se utollago ka go dirišwa ga dialetare borapeding?

Aletare ya mathomo yeo go bolelwago ka yona ka Beibeleng ke ye e agilwego ke Noage bakeng sa go neela dihlabelo tša diphoofolo ge a be a e-⁠tšwa ka arekeng ya phološo ka morago ga Meetse-fula. *​—Genesi 8:⁠20.

Ka morago ga go raraganywa ga maleme kua Babele, batho ba ile ba phatlalala lefaseng ka bophara. (Genesi 11:​1-⁠9) Ka tshekamelo ya bona e tseneletšego ya borapedi, batho ba ile ba tsoma go batamela kgaufsi le Modimo, yoo ba bego ba sa tlwaelana le yena, ba mo ‘phopholetša’ bjalo ka ge eka ke difofu. (Ditiro 17:​27; Ba-Roma 2:​14, 15) Ga e sa le go tloga mehleng ya Noage batho ba bantši ba ile ba agela medimo ya bona dialetare. Madumedi a fapa-fapanego le batho ba fapa-fapanego ba ile ba diriša dialetare borapeding bja maaka. Ka ge ba be ba arogile go Modimo wa therešo, batho ba bangwe ba ile ba diriša dialetare ditirelong tše šoro tšeo di akaretšago go hlaselwa ga batho, gaešita le bana. Ge di be di hlanogela Jehofa, dikgoši tše dingwe tša Isiraele di ile tša agela medimo ya boheitene dialetare, e bjalo ka Baali. (1 Dikxoši 16:​29-32) Eupša go thwe’ng ka go dirišwa ga dialetare borapeding bja therešo?

Dialetare le Borapedi bja Therešo Isiraeleng

Ka morago ga Noage, banna ba bangwe bao ba botegago ba ile ba aga dialetare bakeng sa go di diriša borapeding bja bona go Modimo wa therešo, Jehofa. Aborahama o ile a aga aletare kua Sikeme, lefelong leo le lego kgaufsi le Bethele kua Heburone gotee le Thabeng ya Moria, moo a ilego a dira sehlabelo ka kwana yeo e bego e neilwe ke Modimo legatong la Isaka. Ka morago, Isaka, Jakobo le Moše ba ile ba aga dialetare ka go tšwa pelong bakeng sa go di diriša borapeding bja bona go Modimo.​—Genesi 12:​6-⁠8; 13:​3, 18; 22:​9-13; 26:​23-25; 33:​18-20; 35:​1, 3, 7; Ekisodo 17:​15, 16; 24:​4-⁠8.

Ge Modimo a be a nea batho ba Isiraele Molao wa gagwe, o ile a laela gore ba age tabarenakele, ngwako woo o swaregago, o bitšwago gape gore ke “Ngwakô wa Kxwêranô,” e le sebopego sa bohlokwa sa tokišetšo ya go mmatamela. (Ekisodo 39:​32, 40) Tabarenakele goba ngwako o be o na le dialetare tše pedi. Aletare ya dihlabelo tše di fišitšwego, ye e dirilwego ka kota ya acacia gomme ya khupetšwa ka koporo e be e bewa pele ga mojako  gomme e be e dirišetšwa go neelwa ga dihlabelo tša diphoofolo. (Ekisodo 27:​1-⁠8; 39:​39; 40:​6, 29) Aletare ya diorelo yeo le yona e bego e dirilwe ka kota ya acacia eupša e khupeditšwe ka gauta, e be e bewa ka ntle ga tabarenakele, pele ga seširo sa Sekgethwa-kgethwa. (Ekisodo 30:​1-⁠6; 39:​38; 40:​5, 26, 27) Diorelo tše di kgethegilego di be di fišetšwa go yona gabedi ka letšatši, mesong le mantšiboa. (Ekisodo 30:​7-⁠9) Tempele ya sa ruri yeo e ilego ya agwa ke Kgoši Salomo e ile ya swana le ya polane ya tabarenakele, ya ba le dialetare tše pedi.

“Ntlo-kxêthwa ya Makxonthe” le Aletare ya Seswantšhetšo

Ge Jehofa a be a nea Isiraele Molao, o ile a nea seo se fetago melao ya go laola maphelo a batho ba gagwe le go mmatamela ga bona ka sehlabelo le ka thapelo. Bontši bja dithulaganyo tša yona di ile tša hlama seo moapostola Paulo a ilego a se bitša “seswanthšô,” “di swanthša” goba “moriti wa tša kwa lexodimong.” (Ba-Hebere 8:​3-⁠5; 9:⁠9; 10:⁠1; Ba-Kolose 2:​17) Ka mantšu a mangwe, ga se feela gore dibopego tše dintši tša Molao di ile tša hlahla ba-Isiraele go fihlela Kriste a e-⁠tla eupša le gona di be di swantšhetša merero ya Modimo yeo e tla phethagatšwago ka Jesu Kriste. (Ba-Galatia 3:​24) Ee, dibopego tša Molao di be di na le mohola wa boporofeta. Ka mohlala, kwana ya Paseka, yeo madi a yona a bego a dirišwa e le leswao la phološo go ba-Isiraele, e be e swantšhetša Jesu Kriste. Ke “Kwana ya Modimo e rwelexo sebe sa lefase,” yoo madi a gagwe a ilego a tšhollwa bakeng sa go re lokolla sebeng.​—Johane 1:​29; Ba-Efeso 1:⁠7.

Dilo tše ntši tše di lego mabapi le tabarenakele le tirelo ya tempeleng di be di swantšhetša dilo tša kgonthe tša moya. (Ba-Hebere 8:⁠5; 9:​23) Ge e le gabotse, Paulo o ngwala ka “Ntlo-kxêthwa ya makxonthe ye e hlomilwexo ke Modimo, e sa kaxo ya hlôngwa ke motho.” O tšwela pele gore: “Kriste ó tšweletše, Yêna Moperisita e moxolo wa tše botse tše di tl’o xo tla ka Ntlo-kxêthwa e fetaxo yela ka boxolo le ka botlalô; ké yeo ya xo se axiwe ka matsôxô, e sexo ya thlôlô yeno.” (Ba-Hebere 8:⁠2; 9:​11) “Ntlo-kxêthwa e fetaxo yela ka boxolo le ka botlalô” e be e le thulaganyo ya tempele e kgolo ya Jehofa ya moya. Polelo ya Mangwalo e bontšha gore tokišetšo e kgolo ya moya ke thulaganyo yeo ka yona batho ba ka batamelago Jehofa motheong wa sehlabelo sa Jesu Kriste sa topollo.​—Ba-Hebere 9:​2-10, 23-⁠28.

Go ithuta ka Lentšung la Modimo gore tše dingwe tša ditokišetšo tša Molao le dithulaganyo di swantšhetša dilo tša kgonthe tša moya tše kgolo le tšeo di nago le morero kudu, ka ntle le pelaelo go aga tumelo ya rena go bodulelweng ga Beibele. Le gona go oketša tebogo ya rena ya go leboga bohlale bja Modimo bjo bo bontšhwago ka tsela ya moswana-noši ka Mangwalong.​—Ba-Roma 11:​33; 2 Timotheo 3:⁠16.

Aletare ya dihlabelo tše di fišitšwego le yona e na le mohola wa boporofeta. Go bonagala e swantšhetša “thato” ya Modimo goba go rata ga gagwe go amogela sehlabelo sa motho yo a phethagetšego Jesu.​—Ba-Hebere 10:​1-10, bapiša le NW.

Ka morago ka pukung ya ba-Hebere, Paulo o bolela mantšu a a kgahlišago: “Re na le aletare ya rena, ye ba ba hlankêlaxo Ntlo-kxêthwa yela ba se naxo tokêlô ya xo ja tše di tšwaxo mo xo yôna.” (Ba-Hebere 13:​10) O be a bolela ka aletare efe?

Bafetoledi ba bantši ba Katholika ba bolela gore aletare ye go boletšwego ka yona go Ba-Hebere 13:​10 ke yeo e dirišwago bakeng sa Selalelo, yeo go thwego ke sakaramente yeo ka yona go bolelwago gore sehlabelo sa Kriste se tsošološwa nakong ya Mmisa. Eupša o ka bona go tšwa tabeng e dikologilego gore aletare yeo Paulo a bego a bolela ka yona ke ya seswantšhetšo. Diithuti tše mmalwa di bolela gore lentšu “aletare” temaneng ye le swanetše go kwešišwa ka  tsela ya seswantšhetšo. Go Giuseppe Bonsirven yo e lego mo-Jesuit, “se se dumelelana gabotse le diswantšhetšo ka moka tša lengwalo [le le yago go ba-Hebere].” O re: “Ka polelo ya Bokriste, mathomong lentšu ‘aletare’ le be le dirišwa ka tsela ya moya gomme ke feela ka morago ga Irenaeus, le gona ka mo go kgethegilego ka morago ga Tertullian le St. Cyprian moo le ilego la šupa go sehlabelo gomme ka mo go kgethegilego la šupa go tafola ya sehlabelo.”

Bjalo ka ge go bontšhitšwe ke makasine wa Katholika, Rivista di Archeologia Cristiana (Poeletšo ya Bokriste ya Boepi bja Marope) go dirišwa ga aletare go ile gwa phatlalala “mehleng ya Constantine” ka go “agwa ga di-basilica.” Makasine woo o tšwetše pele ka gore: “Go kgonthišeditšwe gore nywaga-kgolong e mebedi ya pele, ga go na sešupo sa mafelo a agilwego a borapedi eupša dipokano tša ditirelo tša bodumedi di be di swarelwa ka magaeng a batho . . . , ka diphapošing tšeo di bego di dirišetšwa mošomo wa tšona kapejana ka morago ga ditirelo.”

Go Dirišwa ga Aletare Bojakaneng

Kuranta ya Katholika ya La Civiltà Cattolica e re: “Aletare ga se lefelo la bohlokwa feela moagong wa kereke eupša ke la bohlokwa le Kerekeng e phelago.” Lega go le bjalo, Jesu Kriste ga a thea gaešita le tirelo e tee ya bodumedi yeo e bego e direlwa aletareng; le gona ga se a laela barutiwa ba gagwe go dira ditirelo aletareng. Go bolela ga Jesu ka aletare go Mateo 5:​23, 24 le mafelong a mangwe go šupa go mediro ya bodumedi yeo e bego e dirwa ke ba-Juda, eupša ga a bontšhe gore balatedi ba gagwe ba be ba swanetše go rapela Modimo ba diriša aletare.

Radihistori wa mo-Amerika e lego George Foot Moore (1851-1931), o ngwadile gore: “Dibopego tše bohlokwa tša borapedi bja Bokriste ka mehla di be di dutše di swana, eupša mafelelong ditirelo tše bonolo tšeo di ilego tša hlaloswa ke Justin bogareng bja lekgolo la bobedi la nywaga di be di okeditšwe go beng borapedi bjo bogolo le bjo bo kgabišitšwego.” Ditirelo tša Katholika le meletlo ya bodumedi ya phatlalatša ke tše dintši le tše di raraganego bakeng sa go ka hlama seo se ithutwago​—tirelo ya bodumedi​—diseminaring tša Katholika. Moore o tšwetše pele ka gore: “Tshekamelo ye, yeo e lego ditirelong ka moka, e ile ya tšwetšwa pele kudu ke tutuetšo ya Testamente ya Kgale ge baruti ba Bokriste ba be ba thoma go lebelelwa e le bahlatlami ba baperesita ba bodumedi bja Sejuda. Seaparo se se kgahlišago sa moperisita yo a phagamego, diaparo tšeo di bego di dirišwa nakong ya ditirelo tša baperisita ba bangwe, meloke-loke ya tlhompho, dihlopha tša baopedi ba ba-Lefi tšeo di bego di opela dipsalme, muši wa seorelo o tšwago diorelong tšeo di thuntšhwago​—ka moka ga tšona di be di bonagala e le mohlala o tšwago go Modimo wa borapedi bja bodumedi, woo o bego o lokafatša kereke bakeng sa go leka go leka-lekanya madumedi a boheitene a lefaseng la bogologolo.”

O ka makatšwa ke go tseba gore ditirelo tše ntši, meletlo, diaparo le dilo tše dingwe tšeo di bego di dirišwa borapeding ke dikereke tše di fapa-fapanego, ga di latele dithuto tša Bokriste tša Diebangedi, eupša di latela metlwae le ditirelo tša ba-Juda le tša baheitene. Enciclopedia Cattolica e bolela gore Bokatholika “bo tšere go dirišwa ga aletare go tšwa go Bojuda gomme karolo e itšego go tšwa go boheitene.” Minucius Felix, molwela-tumelo wa lekgolong la boraro la nywaga C.E., o ngwadile gore Bakriste ba be ba ‘se na ditempele e bile ba se na dialetare.’ Pukuntšu e neago ditlhaloso ka botlalo ya Religioni e Miti (Bodumedi le Dinonwane) e bolela ka mo go swanago gore: “Bakriste ba pele ba ile ba gana go dirišwa ga aletare e le gore ba itlhaole borapeding bja Sejuda le bja boheitene.”

Ka ge Bokriste bo theilwe melaong ya motheo yeo e swanetšego go amogelwa le go dirišwa bophelong bja letšatši le letšatši le nageng e nngwe le e nngwe, go be go se sa nyakega motse o mokgethwa mo lefaseng goba tempele ya kgonthe yeo e nago le dialetare goba gore baperisita ba batho bao ba nago le maemo a kgethegilego ba apare diaparo tšeo di ba hlaolago. Jesu o itše: “Xo e-⁠tla lebaka leo Le ka se kexo la rapêla Tate thabeng yé, le xe e le Jerusalêma. . . . Barapedi ba makxonthe ba [tlo] . . . rapêla Tate ka Môya le ka therešô.” (Johane 4:​21, 23) Go hlaka-hlakana ga ditirelo le go dirišwa ga dialetare dikerekeng tše dintši go bontšha go hlokomologa seo Jesu a se boletšego mabapi le tsela yeo Modimo wa therešo a swanetšego go rapelwa ka yona.

[Mengwalo ya ka tlase]