Eya go dikagare

Eya go lelokelelo la dikagare

Homotšang Bao Ba Nyamilego

Homotšang Bao Ba Nyamilego

Homotšang Bao Ba Nyamilego

‘Jehofa o ntloditše go homotša bohle ba ba nyamilego.’​Jesaya 61:​1, 2PK.

1, 2. Ke bomang bao re swanetšego go ba homotša, gomme ka baka la’ng?

JEHOFA, Modimo wa khomotšo ya kgonthe, o re ruta gore re tshwenyege ge ba bangwe ba lebeletšana le masetla-pelo. O re ruta gore re “tsošê ba dipelo tše di tapilexo” gomme re homotše bohle bao ba nyamilego. (1 Ba-Thesalonika 5:​14) Re nea thušo e bjalo go barapedi-gotee le rena ge e ba e nyakega. Le gona re bontšha lerato go bao ba lego ka ntle ga phuthego, gaešita le go bao nakong e fetilego ba sa bontšhago bohlatse bja gore ba a re rata.​—Mateo 5:​43-48; Ba-Galatia 6:⁠10.

2 Jesu Kriste o ile a bala le go diriša thomo ye ya boporofeta: “Môya wa Morêna Mong’a bohle o mo xo nna, xobane Morêna ó mpeetše xo bexêla babôtlana ’taba tše di botse; O nthometše xo alafa ba dipelo tše robexilexo . . . . xo homotš[a] bohle ba ba nyamilexo.” (Jesaya 61:​1, 2; Luka 4:​16-19) Bakriste ba mehleng yeno ba tloditšwego ke kgale ba lemogile gore thomo ye e šoma le go bona, gomme “dinku tše dingwê” di ba tlatša ka lethabo modirong woo.​—Johane 10:⁠16.

3. Re ka thuša bjang batho ge ba botšiša gore, “Ke ka baka la’ng Modimo a dumelela masetla-pelo?”

3 Ge go e-⁠ba le masetla-pelo gomme batho ba tlogelwa ba robegile dipelo, gantši ba botšiša gore, “Ke ka baka la’ng Modimo a dumelela masetla-pelo?” Beibele e araba potšišo ye gabotse. Lega go le bjalo, go ka tšea nako go motho yo a sa kago a ba morutwana wa Beibele gore a kwešiše karabo yeo ka botlalo. Go ka hwetšwa thušo ka dikgatišong tša Dihlatse tša Jehofa. * Lega go le bjalo, di tloga fase feela, go itlhatsetše e le mo go homotšago go batho ba bangwe go bona ka Beibeleng temana e swanago le yeo e hwetšwago go Jesaya 61:​1, 2, ka ge e bontšha kganyogo ya Modimo ya gore batho ba hwetše khomotšo.

4. Hlatse ya kua Poland e ile ya kgona bjang go thuša ngwanenyana yo a gateletšegilego, gomme phihlelo yeo e ka go thuša bjang go thuša ba bangwe?

4 Bafsa le batho ba bagolo ba nyaka khomotšo. Mofsa yo a bego a gateletšegile wa kua Poland o ile a kgopela keletšo go motho yo a bego a tlwaelane le yena. Ge a be a nyakišiša ka tsela e botho, mogwera yo wa gagwe e lego yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa, o ile a lemoga gore mosetsana yo o be a na le dipotšišo tše dintši gotee le dipelaelo tša gore: “Ke ka baka la’ng go tletše bobe ka tsela ye? Ke ka baka la’ng batho ba tlaišega? Ke ka baka la’ng moratho wa-ka a tlaišega? Ke ka baka la’ng pelo ya-ka e fokola? Kerekeng ba re Modimo o nyaka go be bjalo. Eupša ge e ba seo e le therešo, ke tla kgaotša go mo dumela!” Hlatse e ile ya rapela Jehofa ka sephiring gomme ya re: “Ke thabetše gore o mpotšišitše ka se. Ke tla leka go go thuša.” Hlatse e ile ya bolela gore e be e-⁠na le dipelaelo ge e be e sa le ngwana le gore Dihlatse tša Jehofa di ile tša e thuša. E ile ya hlalosa gore: “Ke ile ka ithuta gore Modimo ga a dire gore batho ba tlaišege. O a ba rata, o ba nyakela tše di kaone gomme go se go ye kae o tla tliša diphetogo tše dikgolo mo lefaseng. Bolwetši, mathata a botšofadi le lehu di tla ba di fedile, gomme batho ba kwago ba tla phela ka mo go sa felego​—gona mo polaneteng ye.” E ile ya bontšha ngwanenyana lengwalo la Kutollo 21:​3, 4; Jobo 33:​25; Jesaya 35:​5-⁠7 le 65:​21-25. Ka morago ga poledišano e telele, a bonala a imologile, ngwanenyana o ile a re: “Bjale gona ke tseba seo ke se phelelago. Na nka tla ka go bona gape?” Go ile gwa swarwa thuto ya Beibele le yena gabedi ka beke.

Homotša ba Bangwe ka Khomotšo Yeo Modimo a e Neago

5. Ke’ng seo se tlago go homotša e le ka kgonthe ge re bontšha kwelobohloko?

5 Ge e ba re nyaka go homotša ba bangwe, ke mo go swanetšego gore re bolele mantšu a kwelobohloko. Ka mantšu le ka segalo sa lentšu la rena, re katanela go fetišetša kgopolo ya gore re tshwenyegile e le ka kgonthe ka boemo bja motho yo a nyamilego. Se ga se fihlelelwe ka go diriša polelo e sa rego selo. Beibele e re botša gore “re hwetšê kholofêlô ka xo tiišwa le ka xo homotšwa ka ôna mangwalô.” (Ba-Roma 15:⁠4, mongwalo o sekamego ke wa rena.) Ka baka la se, ge maemo a dumela re ka hlalosa seo Mmušo wa Modimo o lego sona, gomme re ka šupa go tšwa ka Beibeleng kamoo o tlago go rarolla mathata a bjale. Ke moka re ka nea mabaka ao ka ona e lego kholofelo e ka botwago. Ka tsela ye, re tla ba re homotša.

6. Ke’ng seo re swanetšego go thuša batho go se kwešiša e le gore ba ka holwa ka botlalo ke khomotšo e lego ka Mangwalong?

6 Gore a holwe ka botlalo ke khomotšo yeo re e neago, motho o swanetše go tseba Modimo wa therešo, mohuta wa Motho yo e lego yena le go botega ga dikholofetšo tša gagwe. Ge e ba re nyaka go thuša motho yo ga bjale e sego morapedi wa Jehofa, ke mo go botse go hlalosa dintlha tše di latelago. (1) Khomotšo e hwetšwago ka Beibeleng e tšwa go Jehofa, Modimo wa therešo. (2) Jehofa ke Ra-matla-ohle, Mmopi wa legodimo le lefase. Ke Modimo yo lerato gomme o tletše ka botho bjo lerato le therešo. (3) Re ka matlafaletšwa go lebeletšana le maemo ge e ba re batamela kgaufsi le Modimo ka go ba le tsebo e nepagetšego e tšwago Lentšung la gagwe. (4) Beibele e na le mangwalo ao a bolelago ka diteko tše itšego tšeo batho ba sa swanego ba ilego ba lebeletšana le tšona.

7. (a) Go ka fihlelelwa eng ka go gatelela gore khomotšo yeo Modimo a e neago “e re atetše ka Yêna Kriste”? (b) O ka homotša bjang motho yo a naganago gore boitshwaro bja gagwe e be e le bjo bobe?

7 Ba bangwe ba ile ba nea bao ba nyamilego e bile ba tlwaelane le Beibele khomotšo ya moya ka go ba balela 2 Ba-Korinthe 1:​3-⁠7. Ge ba be ba dira bjalo, ba ile ba gatelela mantšu a rego “le yôna khomotšô e re atetše ka Yêna Kriste.” Lengwalo le ka thuša motho go lemoga gore Beibele ke mothopo wa khomotšo woo a swanetšego go o ela hloko kudu. Le gona le ka ba motheo wa poledišano e tšwelago pele, mohlomongwe dinakong tše dingwe. Ge e ba motho a nagana gore mathata a gagwe a bile gona ka baka la dilo tšeo a di dirilego, gona re ka fo mmotša ka ntle le go ba bao ba ahlolago gore ke mo go homotšago go tseba seo se begilwego go 1 Johane 2:​1, 2 le go Psalme 103:​11-14. Ka ditsela tše re tloga re homotša ba bangwe e le ka kgonthe ka khomotšo yeo Modimo a e neago.

Ge Bophelo bo Kgomilwe Gampe ke Bošoro Goba Mathata a tša Boiphedišo

8, 9. Batho bao ba tlaišwago ke bošoro ba ka homotšwa bjang ka mo go swanetšego?

8 Maphelo a batho ba dimilione tše di sa balegego a kgomilwe gampe ke bošoro​—bošoro bja bosenyi setšhabeng goba bošoro bja ntwa. Re ka ba homotša bjang?

9 Bakriste ba therešo ba ba šedi gore ba se tšee lehlakore la sehlopha se itšego dikgohlanong tša lefase ka mantšu goba ka ditiro. (Johane 17:​16) Eupša ba diriša Beibele ka mo go swanetšego go bontšha gore maemo a gona bjale a sehlogo a ka se tšwele pele ka mo go sa felego. Ba ka bala Psalme 11:⁠5 go bontšha kamoo Jehofa a ikwago ka gona ka bao ba ratago bošoro goba Psalme 37:​1-⁠4 go bontšha kgothatšo ya Modimo ya gore re se ke ra itefeletša eupša re bote Modimo. Mantšu a Psalme 72:​12-14 a bontšha kamoo Salomo yo Mogolo, Jesu Kriste, yoo ga bjale a bušago e le Kgoši ya legodimong, a ikwago ka gona ka batho ba tlaišwago ke bošoro.

10. Ge e ba o phetše nywageng ya dintwa, mangwalo a bontšhitšwego a ka go homotša bjang?

10 Batho ba bangwe ba phetše dikgohlanong tša go latelana ge dihlopha tše di lwantšhanago di dutše di lwela go buša. Ba tšea gore ntwa le ditla-morago tša yona ke karolo ya bophelo. Kholofelo ya bona e nnoši yeo ba e lebeletšego ke gore dilo di ka ba kaonefalela ge e ba ba ka tšhabela nageng e nngwe. Eupša bontši bja bona ga ba ke ba atlega go direng seo, gomme bontši bja bao ba lekilego go dira bjalo ba lahlegetšwe ke maphelo a bona. Bao ba fihlago nageng e nngwe gantši ba hwetša gore ba tšhabetše mathata a mangwe godimo ga a mangwe. Go ka dirišwa Psalme 146:​3-⁠6 go thuša batho ba bjalo gore ba bee kholofelo ya bona go selo se itšego seo se ka botwago kudu go feta go tšhabela nageng e nngwe. Boporofeta bjo bo lego go Mateo 24:​3, 7, 14 goba go 2 Timotheo 3:​1-⁠5 bo ka ba thuša go bona le go kwešiša ka botlalo maemo ao ba a kgotleletšego, e lego a gore re phela bofelong bja tshepedišo ya kgale ya dilo. Mangwalo a bjalo ka Psalme 46:​1-3, 8, 9 le Jesaya 2:​2-⁠4 a ka ba thuša go lemoga gore go tloga go na le kholofelo ya bokamoso bja khutšo.

11. Ke mangwalo afe ao a ilego a homotša mosadi yo a tšwago Afrika Bodikela, gomme ka baka la’ng?

11 Nakong ya ntwa yeo e sa kgaotšego kua Afrika Bodikela, mosadi yo mongwe o ile a tšhaba legaeng la gagwe ka gare ga sefako sa dikolo. Bophelo bja gagwe bo be bo tletše ka letšhogo, manyami le go kwa bohloko bja pelo. Ka morago, ge lapa la gagwe le be le dula nageng e nngwe, monna wa gagwe o ile a phetha ka go fiša lengwalo la bona la bohlatse la lenyalo, a raka mosadi wa gagwe yo e bego e le moimana gotee le morwa wa gagwe wa nywaga e lesome, gomme a ba moruti. Ge a be a balelwa Ba-Filipi 4:​6, 7 le Psalme 55:​22 gotee le dikgatišo tša Mangwalo tše di tšwago go Morokami le Phafoga!, mafelelong o ile a hwetša khomotšo le morero bophelong.

12. (a) Mangwalo a nea kimologo efe go bao ba gateleditšwego kudu ka tša boiphedišo? (b) Hlatse ya kua Asia e ile ya kgona bjang go thuša moreki?

12 Maemo a thata a tša boiphedišo a sentše maphelo a batho ba bantši. Ka dinako tše dingwe se le sona ke ka baka la ntwa le ditla-morago tša yona. Ka dinako tše dingwe, ditsela tše e sego tša bohlale tša mmušo tša go buša le megabaru gotee le go se botege ga bao ba lego matleng a taolo di bile le karolo go jeng tšhelete ya batho gomme tša ba gapeletša gore ba lahlegelwe ke dithoto tša bona. Ba bangwe ga se ba ka ba ba le bontši bja dithoto tše tša lefase. Batho ba bjalo ka moka ba ka homotšwa ke go tseba gore Modimo o kgonthišetša go imolla bao ba mmotago gomme o tiiša gore go tla ba le lefase la go loka moo batho ba tlago go thabela mediro ya diatla tša bona. (Psalme 146:​6, 7; Jesaya 65:​17, 21-23; 2 Petro 3:​13) Ge Hlatse ya nageng e nngwe ya kua Asia e be e e-⁠kwa moreki a bolela ka go tshwenyega ka boemo bja tša boiphedišo bja moo, e ile ya mo hlalosetša gore seo se bego se direga fao e be e le karolo ya ditiragalo tšeo di bego di direga go dikologa lefase. Go boledišana ka Mateo 24:​3-14 le Psalme 37:​9-11 go ile gwa lebiša thutong ya ka mehla ya Beibele.

13. (a) Re ka diriša bjang Beibele go thuša batho bao ba ilego ba nyamišwa ke dikholofetšo tša maaka? (b) O ka katanela bjang go thuša batho ge e ba ba nagana gore maemo a mabe ke bohlatse bja gore Modimo ga a gona?

13 Ge batho ba ile ba tlaišega ka nywaga e mentši goba ba ile ba nyamišwa ke dikholofetšo tše dintši tša maaka, ba ka swana le ba-Isiraele bao kua Egipita ba ilego ba se kwe ka baka la “manyami.” (Ekisodo 6:⁠9, NW) Maemong a bjalo, e ka ba mo go holago go gatelela ditsela tšeo ka tšona Beibele e ka ba thušago go lebeletšana ka katlego le maemo a gona bjale le go phema melaba yeo e senyago maphelo a ba bantši ka mo go sa nyakegego. (1 Timotheo 4:8b) Ba bangwe ba ka lebelela maemo a mabe ao ba phelago ka tlase ga ona e le bohlatse bja gore Modimo ga a gona goba gore ga a na taba le bona. O ka bea mabaka ka mangwalo a swanetšego bakeng sa go ba thuša go lemoga gore Modimo o neile thušo eupša batho ba bantši ba e ganne.​—Jesaya 48:​17, 18.

Ge Batho ba Lebeletšane le Madimo le Ditšhišinyego tša Lefase

14, 15. Dihlatse tša Jehofa di ile tša bontšha bjang go tshwenyega ge masetla-pelo a be a tlogela ba bantši ba tšhogile?

14 Go ka ba le masetla-pelo e le ka baka la ledimo, tšhišinyego ya lefase, mollo goba mothuthupo. Go ka ba le manyami mo gohle. Go ka dirwa’ng go homotša bao ba phologilego?

15 Batho ba swanetše go tseba gore go na le motho yo a itšego yo a nago le taba le bona. Ka morago ga tlhaselo ya botšhošetši nageng e nngwe, ba bantši ba ile ba šala ba tšhogile. Bontši bja bona bo ile bja lahlegelwa ke ditho tša malapa, bao ba hlokomelago malapa le bagwera. Ba bangwe ba ile ba lahlegelwa ke mošomo, gomme ba bantši ba ile ba lahlegelwa ke tšhireletšego le ge e le efe yeo ba bego ba nagana gore ba na le yona. Dihlatse tša Jehofa di ile tša thuša bao ba bego ba le metseng ya gabo tšona, ka go ba bontšha kwelobohloko ka baka la go lahlegelwa ga bona mo gogolo le go ba homotša ka mantšu a tšwago ka Beibeleng. Ba bantši ba ile ba leboga ka go tšwa pelong go tshwenyega moo di go bontšhitšego.

16. Ke ka baka la’ng tirelo ya tšhemo ya Dihlatse tša lefelong leo e ile ya ba e atlegago nakong ya ge go wele masetla-pelo tikologong ya kua El Salvador?

16 Tšhišinyego e kgolo ya lefase ka 2001 kua El Salvador e ile ya latelwa ke leraga le le fišago la thaba-mollo leo le ilego la bolaya batho ba bantši. Morwa wa Hlatse wa nywaga e 25 le dikgaetšedi tše pedi tša mmeeletšwa wa morwa yo di ile tša bolawa. Mmago lesogana gotee le yo e bego e tla ba ngwetši ya gagwe kapejana ba ile ba swarega tirelong ya tšhemo. Ba bantši ba ile ba ba botša gore ke Modimo yo a tšerego bahu goba gore e be e le thato ya Modimo. Dihlatse di ile tša tsopola Diema 10:​22 go bontšha gore Modimo ga a nyake ge re e-⁠kwa bohloko. Ba ile ba bala Ba-Roma 5:​12 go bontšha gore lehu le tlišitšwe ke sebe sa motho, e sego ka baka la ge e le thato ya Modimo. Le gona ba ile ba šupa molaetšeng wa khomotšo woo o hwetšwago go Psalme 34:​18, Psalme 37:​29, Jesaya 25:⁠8 le Kutollo 21:​3, 4. Batho ba ile ba theetša ka kelohloko, kudu-kudu ka ge basadi ba ba babedi le bona ka noši ba lahlegetšwe ke ditho tša malapa nakong ya masetla-pelo, gomme go ile gwa thongwa dithuto tše dintši tša Beibele.

17. Ke dithušo tša mohuta ofe tšeo re ka di neago dinakong tša masetla-pelo?

17 Ge go e-⁠ba le masetla-pelo, o ka kopana le motho yo a nyakago thušo ya kapejana ya dilo tše di bonagalago. Se se ka akaretša go bitša ngaka, go thuša motho go ya kliniking goba go dira selo le ge e le sefe seo se ka kgonegago go nea dijo le madulo. Nakong ya masetla-pelo a mangwe a bjalo kua Italy ka 1998, raditaba yo mongwe o ile a lemoga gore Dihlatse tša Jehofa “di šoma ka tsela e holago, di thuša bao ba tlaišegago di sa tshwenyege ka gore ke ba bodumedi bofe.” Mafelong a mangwe, ditiragalo tšeo di porofetilwego gore di tla direga mehleng ya bofelo di baka tlaišego e kgolo. Mafelong ao, Dihlatse tša Jehofa di šupa diporofetong tša Beibele gomme di homotša batho ka kgonthišetšo ya Beibele ya gore Mmušo wa Modimo o tla tliša tšhireletšego ya kgonthe bathong.​—Diema 1:​33; Mika 4:⁠4.

Ge Setho sa Lapa se Hwile

18-20. Ke’ng seo o ka se bolelago goba seo o ka se dirago bakeng sa go nea khomotšo ge go tšweletše lehu ka lapeng?

18 Letšatši le lengwe le le lengwe batho ba dimilione ba llišwa ke lehu la moratiwa wa bona. O ka gahlana le bao ba llago ge o tšea karolo bodireding bja Bokriste goba ge o dira mediro ya letšatši le letšatši. Ke’ng seo o ka se bolelago goba seo o ka se dirago seo se tlago go ba homotša?

19 Na motho o huduegile maikwelong? Na ngwako o tletše ka ba leloko bao ba llago? Mohlomongwe o ka ba o na le mo gontši mo o nyakago go go bolela, eupša go bohlokwa go diriša temogo. (Mmoledi 3:​1, 7) Mohlomongwe selo seo e tlago go ba se se swanetšego e ka ba go bontšha kwelobohloko, go tlogela kgatišo e swanetšego ya Beibele (poroutšha, makasine goba pampišana), gomme o boe ka morago ga matšatši a sego kae go bona ge e ba go ka newa thušo e oketšegilego. Ka nako e swanetšego, ithapele go abelana le bona dintlha tše di kgothatšago tše di tšwago ka Beibeleng. Se se ka feleletša ka go ba se okobatšago le seo se fodišago. (Diema 16:​24; 25:​11) O ka se kgone go tsoša bahu bjalo ka ge Jesu a dirile. Eupša o ka abelana le bona seo Beibele e se bolelago mabapi le boemo bja bahu, gaešita le ge ye e ka se be nako ya go leka go ganetša dikgopolo tše di fošagetšego. (Psalme 146:⁠4; Mmoledi 9:​5, 10; Hesekiele 18:⁠4) O ka ba balela dikholofetšo tša Beibele tša mabapi le tsogo. (Johane 5:​28, 29; Ditiro 24:​15) O ka ba hlalosetša gore seo se bolela’ng, mohlomongwe ka go diriša pego ya Beibele ya tsogo. (Luka 8:​49-56; Johane 11:​39-44) Le gona lebiša tlhokomelo dikeng tša Modimo yo lerato yo a re neago kholofelo yeo. (Jobo 14:​14, 15; Johane 3:​16) Hlalosa kamoo dithuto tše di go thušitšego ka gona le gore ke ka baka la’ng o e-⁠na le kholofelo go tšona.

20 Go laletša motho yo a llago Holong ya Mmušo go ka mo thuša go tsebana le batho bao ba ratago baagišani ba bona e le ka kgonthe le bao ba tsebago go agišana. Mosadi yo mongwe kua Sweden o ile a hwetša gore se ke seo a bego a dutše a se nyaka bophelong bja gagwe ka moka.​—Johane 13:​35; 1 Ba-Thesalonika 5:⁠11.

21, 22. (a) Go nyakega’ng go rena gore re tle re kgone go nea khomotšo? (b) O ka homotša bjang motho yo a šetšego a tseba Mangwalo gabotse?

21 Ge o tseba motho yo a llago, e ka ba e le ka phuthegong ya Bokriste goba ka ntle ga phuthego, na ka dinako tše dingwe o ikwa o sa kgonthišega ka seo o ka se bolelago goba ka seo o ka se dirago? Lentšu la Segerika leo gantši ka Beibeleng le fetolelwago e le “khomotšo,” ka go lebanya le bolela “go ba le motho.” Go ba mohomotši wa kgonthe go bolela go itira yo a hwetšagalago go bao ba llago.​—Diema 17:⁠17.

22 Go thwe’ng ge e ba motho yo o nyakago go mo homotša a šetše a tseba seo Beibele e se bolelago ka lehu, topollo le tsogo? Go ba gona ga mogwera yo e lego modumedi-gotee e ka ba mo go homotšago. Ge e ba a nyaka go bolela, e ba motheetši yo botse. O se ke wa ikwa o nyaka go bolela dilo tše dintši. Ge e ba go balwa mangwalo, a tšee e le mantšu a Modimo ao a matlafatšago dipelo tša bobedi bja lena. Bolela kgodišego e tiilego yeo bobedi bja lena le nago le yona go beng ga therešo ga seo mangwalo a se holofetšago. Ka go ekiša kwelobohloko ya Modimo le ka go abelana le ba bangwe ditherešo tše bohlokwa tšeo di lego ka Lentšung la Modimo, o ka kgona go thuša bao ba llago go hwetša khomotšo le matla go “Modimo wa khomotšô yohle” e lego Jehofa.​—2 Ba-Korinthe 1:⁠3.

[Mengwalo ya ka tlase]

^ ser. 3 Bona puku ya Tsebo e Išago Bophelong bjo bo sa Felego, kgaolo 8; Go Boledišana ka Mangwalo, matlakala 279-286, 91-95; Is There a Creator Who Cares About You?, kgaolo 10 le poroutšha ya Na Modimo Ruri o na le Taba le Rena?

[Dipotšišo tša Thuto]

[Caption on page 23]

Refugee camp: UN PHOTO 186811/J. Isaac

[Caption on page 23]

Go abelana le ba bangwe molaetša wa khomotšo ya kgonthe dinakong tša mathata

[Caption on page 24]

Go ba gona ga mogwera e ka ba mo go homotšago

Karabo ya Gago ke Efe?

• Batho ba bantši ba bea mang molato ka baka la masetla-pelo, gomme re ka ba thuša bjang?

• Ke’ng seo mohlomongwe re ka se dirago go thuša ba bangwe go holwa ka botlalo ke khomotšo yeo e newago ke Beibele?

• Ke maemo afe ao a llišago batho ba bantši tikologong ya geno, gomme o ka ba homotša bjang?