Khomotšo Ya Kgonthe E Ka Hwetšwa Kae?
Khomotšo Ya Kgonthe E Ka Hwetšwa Kae?
“Modimo, Yêna Tata xo Mong wa rena Jesu Kriste, . . . E a re homotšaxo mahlokong a rena ohle.”—2 BA-KORINTHE 1:3, 4.
1. Ke maemo afe ao a ka dirago gore batho ba ikwe ba nyaka khomotšo kudu?
BOLWETŠI bjo bo golofatšago bo ka dira gore motho a nagane gore bophelo bja gagwe bo senyegetše ruri. Ditšhišinyego tša lefase, madimo le tlala di tlogela batho ba diila. Ntwa e ka bolaya ditho tša malapa, e ka senya nywako goba e ka dira gore bao ba nago le magae ba gapeletšege go tlogela dithoto tša bona. Go hloka toka go ka dira gore batho ba nagane gore ga go na moo ba ka retologelago gona bakeng sa go hwetša kimologo. Bao ba kgongwago ke masetla-pelo a bjalo ba tlalelong ya go hwetša khomotšo. E ka hwetšwa kae?
2. Ke ka baka la’ng khomotšo e newago ke Jehofa e le ya moswana-noši?
2 Batho ba bangwe le mekgatlo e mengwe ba katanela go nea khomotšo. Mantšu a botho a thabelwa kudu. Maiteko a tlhakodišo a dilo tše di bonagalago a thuša go fihlelela dinyakwa tša nakwana. Eupša ke Jehofa feela, Modimo a nnoši wa therešo, yo a ka kgonago go lokiša tshenyo gomme a nea mohuta wa thušo yeo e nyakegago e le gore masetla-pelo a bjalo a se tšwelele gape le ka mohla. Beibele e bolela mabapi le yena gore: “A xo rêtwê Modimo, Yêna Tata xo Mong wa rena Jesu Kriste, Yêna Radikxauxêlô, Modimo wa khomotšô yohle, E a re homotšaxo mahlokong a rena ohle, xore ba ba lexo mahlokong bohle re kxônê xo ba homotša ka yôna khomotšô ye rena re homotšwaxo ka yôna ké Yêna Modimo.” (2 Ba-Korinthe 1:3, 4) Jehofa o re homotša bjang?
Go Hwetša Modu wa Mathata
3. Ke bjang khomotšo yeo Modimo a e neago e fihlago modung wa mathata a batho?
3 Batho ka moka ba abetšwe go se phethagale e le ka baka la mafelelo a sebe sa Adama, gomme seo ke se se bakago mathata a mantši ao mafelelong a lebišago lehung. (Ba-Roma 5:12) Boemo bjo bo mpefatšwa ke taba ya gore Sathane Diabolo ke “mmuši wa lefase lé.” (Johane 12:31; 1 Johane 5:19) Jehofa ga se a fo bontšha go kwešwa bohloko ke boemo bjo bo sa thabišego bjo batho ba lebanego le bjona. O ile a romela Morwa wa gagwe e a tswetšwego a nnoši e le topollo bakeng sa go nea phološo, gomme O re boditše gore re ka imollwa go ditla-morago tša sebe sa Adama ge e ba re bontšha tumelo go Morwa wa Gagwe. (Johane 3:16; 1 Johane 4:10) Le gona Modimo o ile a bolela e sa le pele gore Jesu Kriste, yo a neilwego matla ka moka legodimong le lefaseng, o tla fediša Sathane le tshepedišo ya gagwe e kgopo ka moka.—Mateo 28:18; 1 Johane 3:8; Kutollo 6:2; 20:10.
4. (a) Ke’ng seo Jehofa a se neilego bakeng sa go matlafatša kholofelo ya rena dikholofetšong tša gagwe tša kimollo? (b) Jehofa o re thuša bjang go lemoga gore kimologo e tla tla neng?
4 E le gore a matlafatše kholofelo ya rena dikholofetšong tša gagwe, Modimo o ile a boloka bohlatse bjo bontši bja gore selo le ge e le sefe seo a se bolelago e sa le pele se a direga. (Jošua 23:14) O ile a akaretša ka Beibeleng pego ya seo a ilego a se dira bakeng sa go lokolla bahlanka ba gagwe maemong ao go ya ka motho go bego go sa kgonege go ka lokologa go wona. (Ekisodo 14:4-31; 2 Dikxoši 18:13–19:37) Le gona ka Jesu Kriste, Jehofa o ile a bontšha gore morero wa gagwe o akaretša go fodiša batho ba “mefôkôlô ka moka,” gaešita le go tsoša bahu. (Mateo 9:35; 11:3-6) Tše ka moka di tla direga neng? Go araba se, Beibele e na le tlhaloso ya mehla ya bofelo ya tshepedišo ye ya kgale, yeo e tla latelwago ke magodimo a mafsa le lefase le lefsa la Modimo. Tlhaloso ya Jesu e swanela mehla ye re phelago go yona.—Mateo 24:3-14; 2 Timotheo 3:1-5.
Khomotšo go Batho ba Lego Mathateng
5. Ge Jehofa a be a homotša Isiraele ya bogologolo, o ile a lebiša tlhokomelo ya bona go eng?
5 Go tšwa tseleng yeo ka yona Jehofa a ilego a dirišana le Isiraele ya bogologolo, re ithuta kamoo a ilego a ba homotša ka gona dinakong tša mathata. O ile a ba gopotša gore ke Modimo wa mohuta ofe. Se se ile sa matlafatša kholofelo ya bona dikholofetšong tša gagwe. Jehofa o ile a dira gore baporofeta ba gagwe ba bontšhe go fapana mo gogolo magareng ga gagwe e le Modimo wa therešo le yo a phelago le medimo ya diswantšho, yeo e bego e ka se kgone go ikhola goba go hola barapedi ba yona. (Jesaya 41:10; 46:1; Jeremia 10:2-15) Ge a be a botša Jesaya gore, “Homotšang sethšaba sa-ka! Se homotšeng!,” Jehofa o ile a šušumeletša moporofeta wa gagwe go diriša diswantšho le go hlalosa mediro ya Gagwe ya tlhago e le gore a gatelele bogolo bja Jehofa e le Modimo a nnoši wa therešo.—Jesaya 40:1-31.
6. Ke ditšhupetšo dife tšeo ka dinako tše dingwe Jehofa a ilego a di nea ge e le mabapi le nako yeo ka yona phološo e bego e tla tla?
6 Ka dinako tše dingwe, Jehofa o ile a nea khomotšo ka go bolela ka go lebanya nako e bego e le kgaufsi goba e le kgole, yeo ka yona batho ba gagwe ba bego ba tla phološwa. Ge phološo ya go phološwa Egipita e be e batamela, o ile a botša ba-Isiraele bao ba gateletšwego gore: “Ke sa na le kôtlô e nngwê, ye ke tl’o xo e tlišetša Farao le naxa ya Egipita; ké mo a tl’o xo Le lesa la tloxa fá.” (Ekisodo 11:1) Ge ditšhaba tše tharo tšeo di bego di ipopile ngatana e tee di be di hlasela Juda mehleng ya Kgoši Josefate, Jehofa o ile a ba botša gore O tla ba namolela “ka moswana.” (2 Koronika 20:1-4, 14-17) Ka lehlakoreng le lengwe, go phološwa ga bona Babele go ile gwa begwa ke Jesaya mo e ka bago nywaga e 200 e sa le pele, gomme ditaba tše di oketšegilego di ile tša fetišetšwa ka Jeremia nywaga e ka bago e lekgolo pele ga ge ba ka phološwa. Diporofeto tšeo e bile tše di kgothatšago gakaakang go bahlanka ba Modimo ge nako ya go phološwa e be e batamela!—Jesaya 44:26–45:3; Jeremia 25:11-14.
7. Ke’ng seo gantši se bego se akaretšwa dikholofetšong tša phološo, gomme se se ile sa kgoma bjang batho ba botegago ba Isiraele?
7 Ke mo go lemogegago gore gantši dikholofetšo tšeo di tlišitšego khomotšo go batho ba Modimo di be di na le tsebišo mabapi le Mesia. (Jesaya 53:1-12) Go tloga molokong o mongwe go ya go o mongwe, se se ile sa bea kholofelo go batho ba botegago ge ba dutše ba lebeletšane le diteko tše mmalwa. Re bala go Luka 2:25 gore: “Byale mo motseng wa Jerusalêma xo be xo na le motho e mongwê leina la xaxwe e be e le Simeone. Motho eo e be e le moloki, è le yo boló, à letetše khomotšô ya Isiraele; ’me Môya o mokxêthwa o be o le xo yêna.” Simeone o be a tseba ka kholofetšo ya go tla ga Mesia yeo e begilwego ka Mangwalong, gomme go letela ga gagwe phethagatšo yeo go ile gwa tutuetša bophelo bja gagwe. O be a sa tsebe kamoo e tlago go phethagala ka gona, gomme yena ka noši ga se a ka a phela e le gore a bone phološo e boletšwego e sa le pele e fetoga selo sa kgonthe, eupša o ile a thabišwa ke go bona Eo a bego a tla itlhatsela e le “phološô” ya Modimo.—Luka 2:30.
Khomotšo e Newago ka Kriste
8. Ke bjang thušo yeo Jesu a ilego a e nea e bego e fapane le yeo batho ba bantši ba bego ba nagana gore ba a e hloka?
8 Ge Jesu Kriste a be a phethagatša bodiredi bja gagwe bja lefaseng, ga se ka mehla a bego a nea thušo yeo batho ba bego ba nagana gore ba a e hloka. Ba bangwe ba be ba lebeletše ka tetelo-kgolo Mesia yo a bego a tla ba lokolla jokong yeo ba bego ba e hloile ya Roma. Eupša Jesu ga se a ka a kgothaletša borabele; o ile a ba botša gore “nthšetšang Kesara tše e lexo tša Kesara.” (Mateo 22:21) Morero wa Modimo o be o akaretša mo gogolo kudu go feta go lokolla batho go bušweng ke pušo e itšego ya bopolitiki. Batho ba be ba nyaka go dira Jesu kgoši, eupša o ile a bolela gore o tla “neêla bophelô bya xaxwe xore e bê topollô ya ba bantši.” (Mateo 20:28; Johane 6:15) E be e se ya tšwa e le nako ya gagwe ya gore a dirwe kgoši, gomme ke Jehofa a bego a tla mo nea matla a go buša, e sego batho ba ba bego ba sa kgotsofala.
9. (a) Ke molaetša ofe wa khomotšo woo Jesu a ilego a o bolela? (b) Jesu o ile a bontšha bjang go dumelelana ga molaetša wa gagwe le maemo ao batho ba bego ba lebeletšane le ona? (c) Bodiredi bja Jesu bo ile bja thea motheo wa eng?
9 Khomotšo yeo Jesu a e tlišitšego e be e theilwe go “ditaba tše botse tša mmušô wa Modimo.” Wo ke molaetša woo Jesu a o boletšego kae le kae mo a bego a e-ya gona. (Luka 4:43) O ile a gatelela go dumelelana ga molaetša woo le mathata a batho a letšatši le letšatši ka go bontšha seo yena e le Mmuši yo e lego Mesia a tlago go se direla batho. O ile a nea batho ba ba tlaišegago lebaka le lefsa la gore ba phele ka go fodiša bofofu le bomuma (Mateo 12:22; Mareka 10:51, 52), go fodiša digole (Mareka 2:3-12), go fodiša ba-Isiraele-gotee le yena malwetši a šišimišago (Luka 5:12, 13) le go ba imolla malwetšing a mangwe a mašoro. (Mareka 5:25-29) O ile a imolla ditho tša malapa tšeo di bego di nyamile kudu ka go tsoša bana ba tšona bahung. (Luka 7:11-15; 8:49-56) O ile a bontšha bokgoni bja gagwe bja go laola madimo a kotsi le go kgotsofatša dinyakwa tša mašaba a mantši ka go a nea dijo. (Mareka 4:37-41; 8:2-9) Go oketša moo, Jesu o ile a ba ruta melao ya motheo ya go phela yeo e bego e ka ba thuša go lebeletšana ka katlego le mathata a lego gona le yeo e bego e tla tlatša dipelo tša batho ka kholofelo ya pušo ya go loka ka tlase ga Mesia. Ke ka baka leo ge Jesu a be a dira bodiredi bja gagwe, ga se a ka a homotša feela bao ba bego ba theetša ka tumelo eupša o ile a ba a thea motheo wa go kgothatša batho nywageng e dikete e latetšego.
10. Sehlabelo sa Jesu se dira gore go kgonege eng?
10 Nywaga e fetago e 60 ka morago ga gore Jesu a neele bophelo bja gagwe e le motho go ba sehlabelo gomme a rotošeditšwe bophelong bja legodimong, moapostola Johane o ile a budulelwa go ngwala gore: “Bana ba-ka! Ke Le ngwalêla ditaba tšé, xore Le se kê la dira dibe. Xe xo ka ba le e a diraxo dibe, xôna re na le Morapeledi xo Tata wešo, Jesu Kriste Yêna Moloki. Ké Yêna seloba sa dibe tša rena; xomme xa se sa tša rena fêla; ké Yêna seloba sa dibe tša lefase ka moka.” (1 Johane 2:1, 2) Ka baka la mehola ya sehlabelo sa Jesu e le motho yo a phethagetšego, re homotšwa ka gogolo. Re a tseba gore re ka lebalelwa dibe, ra ba le letswalo le lebotse, ra ba le tswalano e botse le Modimo le tebelelo ya bophelo bjo bo sa felego.—Johane 14:6; Ba-Roma 6:23; Ba-Hebere 9:24-28; 1 Petro 3:21.
Moya o Mokgethwa Bjalo ka Mohomotši
11. Ke tokišetšo efe e nngwe bakeng sa go homotša yeo Jesu a ilego a e holofetša pele ga lehu la gagwe?
11 Ge a be a na le baapostola ba gagwe mantšiboeng a mafelelo a pele ga lehu la gagwe la sehlabelo, Jesu o ile a bolela ka tokišetšo e nngwe gape yeo Tatagwe wa legodimong a e lokišeditšego bakeng sa go ba homotša. Jesu o itše: “Ke tlo kxopêla Tate, a tlo Le nea Molwedi [mohomotši; ka Segerika, pa·raʹkle·tos] e mongwê, xore a tlê a dulê le lena xo iša xo sa felexo. Ké Môya wa therešô.” Jesu o ba kgonthišeditše gore: “Molwedi Môya-mokxêthwa, . . . o tlo Le ruta tšohle, o tlo Le xakolla tšohle tše ke Le boditšexo tšôna.” (Johane 14:16, 17, 26) Ge e le gabotse moya o mokgethwa o ile wa ba homotša bjang?
12. Go kgatha tema ga moya o mokgethwa bjalo ka mothuši bakeng sa go gopotša barutiwa ba Jesu go ile gwa thuša bjang go homotšeng ba bantši?
12 Baapostola ba be ba amogetše thuto e tseneletšego go tšwa go Jesu. Ka ntle le pelaelo ba be ba ka se ke ba lebala phihlelo ye, eupša na ba be ba ka gopola tšeo a ba boditšego tšona? Na ba be ba tla lebala dithuto tša bohlokwa ka baka la megopolo ya bona e sa phethagalago? Jesu o ile a ba kgonthišetša gore moya o mokgethwa o be o tla ‘ba gakolla tšohle tše a bego a ba boditše tšona.’ Ka baka leo, nywaga e ka bago e seswai ka morago ga lehu la Jesu, Mateo o ile a kgona go ngwala Ebangedi ya pele, moo a ilego a ngwala Thuto e ruthetšago pelo ya Jesu ya Thabeng, diswantšho tša gagwe tše mmalwa tša mabapi le Mmušo le poledišano e tseneletšego ya pontšho ya go ba gona ga gagwe. Ka morago ga nywaga e fetago e 50, moapostola Johane o ile a kgona go ngwala pego e ka botwago yeo e ilego ya nea ditaba ka botlalo tša mabapi le matšatši a sego kae a mafelelo a bophelo bja Jesu bja lefaseng. Dipego tše tše di buduletšwego e bile tše di kgothatšago gakaakang go tloga nakong yeo go fihlela mehleng ya rena!
13. Moya o mokgethwa o ile wa šoma bjang e le morutiši go Bakriste ba pele?
13 Ka ntle le go ba gopotša mantšu a Jesu, moya o mokgethwa o ile wa ruta barutiwa le go ba hlahla gore ba kwešiše ka mo go feletšego morero wa Modimo. Ge Jesu a be a sa na le barutiwa ba gagwe, o ile a ba botša dilo tšeo ba bego ba sa di kwešiše gabotse ka nako yeo. Lega go le bjalo, ka morago ga moo, Johane, Petro, Jakobo, Juda le Paulo ba ile ba šušumetšwa ke moya o mokgethwa go ngwala ditlhaloso tša ditiragalo tše di oketšegilego morerong wa Modimo. Ka gona moya o mokgethwa o ile wa šoma e le morutiši, o nea kgonthišetšo e holago ya tlhahlo e tšwago go Modimo.
14. Moya o mokgethwa o ile wa thuša batho ba Jehofa ka ditsela dife?
14 Dimpho tše tša mohlolo tša moya o mokgethwa di ile tša thuša gape go dira gore go be molaleng gore Modimo o fetošeditše botho bja gagwe go tloga go Isiraele ya nama go ya go phuthego ya Bokriste. (Ba-Hebere 2:4) Dienywa tša moya woo maphelong a batho e le motho ka o tee ka o tee le tšona e be e le seka sa bohlokwa go hlaoleng bao e bego e le barutiwa ba Jesu ba kgonthe. (Johane 13:35; Ba-Galatia 5:22-24) Le gona moya o ile wa matlafatša ditho tša phuthego yeo gore e be dihlatse tše di nago le sebete le tšeo di sa boifego selo.—Ditiro 4:31.
Go Hwetša Thušo ka Tlase ga Kgateletšego e Kgolo
15. (a) Ke dikgateletšo dife tšeo Bakriste ba mehleng ya pele le ya lehono ba ilego ba lebeletšana le tšona? (b) Ke ka baka la’ng bao ba neago kgothatšo ka dinako tše dingwe le bona ba e hloka?
15 Bohle bao ba ineetšego go Jehofa le bao ba mmotegelago ka go se kwanantšhe ba lebeletšana le tlaišo e itšego. (2 Timotheo 3:12) Lega go le bjalo, Bakriste ba bantši ba bile ka tlase ga kgateletšego e šoro kudu. Mehleng ya bjale, ba bangwe ba ile ba swarwa gampe ke dihlopha tša bahlola-mpherefere gomme ba lahlelwa dikampeng tša tlaišo, dikgolegong le dikampeng tša go gapeletšwa mošomo o thata tšeo go tšona maemo a bego a sa swanele batho ba ba phelago. Mebušo e fetogile batlaiši, goba e dumeletše dihlopha tša go hloka molao go hlola bosenyi ntle le go otlwa. Go oketša moo, Bakriste ba ile ba lebeletšana le mathata a magolo a tša maphelo goba a lapa. Le gona Mokriste yo a godilego ka tsebo yo a thušago badumedi-gotee ka tatelano e le gore ba lebeletšane le maemo a thata, le yena a ka lebeletšana le kgateletšego. Maemong a bjalo, yo a neago kgothatšo le yena a ka ba a e hloka.
16. Dafida o ile a hwetša bjang thušo nakong ya ge a le ka tlase ga kgateletšego e kgolo?
16 Ge Kgoši Saulo a be a kitimiša Dafida e le gore a mmolaye, Dafida o ile a retologela go Modimo e le Mothuši gomme a mo kgopela gore: “Modimo kwaa thapêlô ya-ka. . . . Ke khuta moriting wa ’phêxô tša xaxo.” (Psalme 54:2, 4; 57:1) Na Dafida o ile a hwetša thušo? Ee, o ile a e hwetša. Nakong yona yeo, Jehofa o ile a diriša moporofeta Gada le moperisita Abiathara go nea Dafida tlhahlo, gomme O ile a diriša Jonathane morwa wa Saulo go matlafatša lesogana le. (1 Samuele 22:1, 5; 23:9-13, 16-18) Le gona Jehofa o ile a dumelela ba-Filisita go hlasela naga, ka go rialo ba dira gore Saulo a se sa mo kitimiša.—1 Samuele 23:27, 28.
17. Jesu o ile a retologela kae ge a be a le ka tlase ga kgateletšego e kgolo?
17 Jesu Kriste le yena o be a le ka tlase ga kgateletšego e kgolo ge bophelo bja gagwe bja lefaseng bo be bo dutše bo batamela mafelelong. O be a tseba gabotse kamoo boitshwaro bja gagwe bo bego bo ka kgoma leina la Tatagwe wa legodimong le seo bo bego bo ka se bolela go bokamoso bja batho ka moka. O ile a rapela ka go tšwa pelong, gaešita le ‘go ba tlalelong.’ Modimo o ile a kgonthišetša gore Jesu o hwetša thekgo yeo a bego a e nyaka nakong yeo e thata.—Luka 22:41-44.
18. Ke khomotšo efe yeo Modimo a ilego a e nea Bakriste ba pele bao ba bego ba tlaišwa o šoro?
18 Tlaišo ya go tlaiša Bakriste e be e le e šoro kudu ka morago ga go hlongwa ga phuthego ya lekgolong la pele la nywaga moo e lego gore ka moka ba ile ba tšhaba Jerusalema ka ntle le baapostola. Banna le basadi ba be ba gogelwa ka ntle ga magae a bona. Modimo o ile a ba nea khomotšo efe? O ile a ba nea kgonthišetšo e tšwago ka Lentšung la gagwe ya gore ba na le “lehumô le le fetaxo dilô tšeo, lehumô le le dulaxo lè le xôna,” bohwa bjo bo kgonthišeditšwego bja legodimong ba na le Kriste. (Ba-Hebere 10:34; Ba-Efeso 1:18-20) Ge ba dutše ba tšwela pele ba bolela, ba ile ba bona bohlatse bja gore moya wa Modimo o be o na le bona, gomme diphihlelo tša bona di ile tša ba nea lebaka le le oketšegilego la go thaba.—Mateo 5:11, 12; Ditiro 8:1-40.
19. Gaešita le ge Paulo a ile a lebeletšana le tlaišo e šoro, o ile a ikwa bjang ka khomotšo yeo Modimo a e neago?
19 Mafelelong, Saulo (Paulo), yoo yena ka noši e bego e le motlaiši yo šoro, o ile a fetoga motlaišwa ka ge a be a fetogile Mokriste. Sehlakahlakeng sa Tsipero, go be go na le sedupe seo se bego se leka go thibela bodiredi bja Paulo ka go diriša bofora le boradia. Kua Galatia, Paulo o ile a kgatlwa ka mafsika gomme a tlogelwa go naganwa gore o hwile. (Ditiro 13:8-10; 14:19) O ile a otlwa ka dikgati kua Matsedonia. (Ditiro 16:22, 23) Ka morago ga tlhaselo ya sehlopha sa bahlola-mpherefere kua Efeso, o ile a ngwala gore: “[Di ile] tša re imêla wa xo re rôba, ra ba ra fêlêlwa ke kholofêlô ya xo re re sa tlo phela. Mo dipelong tša rena xo be xo šetše xo tiile la xore re tlo hwa; ya ba xore re lesê xo ipôta, re bôtê Modimo e a kxônaxo xo tsoša le bahu.” (2 Ba-Korinthe 1:8, 9) Eupša lona lengwalong leo, Paulo o ile a ngwala mantšu ao a homotšago a tsopotšwego serapeng sa bobedi sehlogong se.—2 Ba-Korinthe 1:3, 4.
20. Re tla ahla-ahla eng sehlogong se se latelago?
20 O ka tšea bjang karolo go neeng khomotšo e bjalo? Go na le ba bantši mehleng ya rena bao ba e nyakago ge ba lebeletšane le manyami, mohlomongwe e le ka baka la masetla-pelo ao a welago batho ba bantši goba e le ka baka la madimabe ao a welago bona ba nnoši. Sehlogong se se latelago re tla ahla-ahla kamoo re ka neago khomotšo boemong le ge e le bofe bja ao.
[Dipotšišo tša Thuto]
[Caption on page 15]
Beibele e re bontšha gore Jehofa o tlišitše khomotšo ka go phološa batho ba gagwe
[Caption on page 16]
Jesu o neile khomotšo ka go ruta, go fodiša le go tsoša bahu
[Caption on page 18]
Jesu o ile a hwetša thušo e tšwago go Modimo
Na o a Gopola?
• Ke ka baka la’ng khomotšo e tšwago go Modimo e le ya bohlokwa kudu?
• Ke khomotšo efe yeo e newago ka Kriste?
• Moya o mokgethwa o itlhatsetše bjang e le mohomotši?
• Nea mehlala ya khomotšo yeo Modimo a ilego a e nea ge bahlanka ba gagwe ba be ba le ka tlase ga kgateletšego e šoro.