Ekišang Jehofa, Modimo Wa Rena Yo A Sa Bebego Sefahlego

“Modimo xa a bebe difahloxô.”​—Ba-Roma 2:⁠11.

1, 2. (a) Morero wa Jehofa e be e le ofe mabapi le ba-Kanana ka kakaretšo? (b) Jehofa o ile a dira’ng, gomme se se rotoša dipotšišo dife?

GE BA be ba hlomile mešaša kua Melaleng ya Moaba ka 1473 B.C.E., ba-Isiraele ba ile ba theetša Moše ka kelohloko. Ba be ba letetšwe ke boemo bjo thata ka mošola wa Noka ya Jorodane. Moše o ile a tsebatša morero wa Jehofa wa gore Isiraele e fenye ditšhaba tše šupago tše matla tša ba-Kanana Nageng ya Kholofetšo. Mantšu a Moše e ile ya ba a kgonthišetšago gakaakang ge a be a re: “Morêna Modimo wa xaxo a di xafa xe O fihla, O tlo di fenya”! Isiraele e be e se ya swanela go dira kgwerano le tšona, gomme di be di sa swanelwe ke go gaugelwa.​—Doiteronomio 1:⁠1; 7:​1, 2.

² Lega go le bjalo, Jehofa o ile a phološa lapa le tee motseng wa pele woo Isiraele e ilego ya o hlasela. Batho ba metseng e mengwe e mene le bona ba ile ba šireletšwa ke Modimo. Ke ka baka la’ng go bile bjalo? Ditiragalo tše lemogegago tšeo di tswalanago le go phologa ga ba-Kanana ba di re ruta’ng ka Jehofa? Le gona re ka mo ekiša bjang?

Dikarabelo Botumong bja Jehofa

3, 4. Ditaba tša diphenyo tša ba-Isiraele di bile le mafelelo afe go batho ba Kanana?

³ Nywageng e 40 ya ge ba-Isiraele ba be ba le lešokeng pele ga ge ba ka tsena Nageng ya Kholofetšo, Jehofa o ile a šireletša le go lwela batho ba gagwe. Ba-Isiraele ba ile ba lebeletšana le kgoši ya Kanana e lego Aradi ka thoko ya ka borwa bja Naga ya Kholofetšo. Ka thušo ya Jehofa ba-Isiraele ba ile ba mo fenya gotee le batho ba gagwe kua Horoma. (Numeri 21:​1-⁠3) Ka morago, ba-Isiraele ba ile ba dikologa naga ya Edomo gomme ba tšea leeto go leba ka leboa go ya ka leboa-bohlabela bja Lewatle le le Hwilego. Tikologong ye, yeo pele e bego e dulwa ke ba-Moaba, ga bjale go be go dula ba-Amoro. Kgoši ya Amoro e lego Sihoni o ile a ganetša ba-Isiraele go phatša naga ya gagwe. Ntwa e ile ya lwelwa kua Jahatsa, yeo go lego molaleng gore e be e le ka leboa la Moedi wa Arinoni, moo Sihoni a ilego a hwela gona. (Numeri 21:​23, 24; Doiteronomio 2:​30-33) Ka leboa-boa, Ogo o be a buša ba-Amoro ba bangwe kua Basani. Gaešita le ge Ogo e be e le senatla, o ile a palelwa ke go itwela ka katlego go Jehofa. Ogo o ile a bolawa kua Edirei. (Numeri 21:​33-35; Doiteronomio 3:​1-3, 11) Ditaba tša mabapi le diphenyo tše gotee le dikanegelo tša Khudugo ya ba-Isiraele ya go tšwa Egipita di bile le mafelelo a matla bathong bao ba bego ba dula Kanana. *

⁴ Ge ba-Isiraele ba be ba tsena Kanana ka lekga la mathomo ka morago ga go tshela noka ya Jorodane, ba ile ba hloma mešaša kua Giligala. (Jošua 4:​9-19) Kgaufsi le moo e be e le motse wo o ageleditšwego ka merako wa Jeriko. Seo Rahaba wa mo-Kanana a ilego a se kwa ka ditiro tša Jehofa se ile sa mo tutueletša go gata mogato ka tumelo. Ka baka leo, ge Jehofa a be a fediša Jeriko, o ile a mo phološa gotee le ba lapa la gagwe.​—Jošua 2:​1-13; 6:​17, 18; Jakobo 2:⁠25.

5. Ke’ng seo se ilego sa šušumeletša ba-Gibeoni go loga maano?

⁵ Se se latelago, Isiraele e ile ya tloga dinaga-tlaseng tša kgaufsi le noka gomme ya rotogela mebotong ya bogareng bja selete. A latela tlhahlo ya Jehofa, Jošua o ile a diriša leano la go lalela motse wa Ai. (Jošua, kgaolo 8) Ditaba tša mabapi le phenyo yeo e bego e tla latela di ile tša tutueletša dikgoši tše dintši tša ba-Kanana go bokana e le gore di tsoše ntwa. (Jošua 9:​1, 2) Badudi ba motse wa kgaufsi wa ba-Hefe wa Gibeoni ba ile ba arabela ka tsela e fapanego. Jošua 9:⁠4 e re: “Bôná ba loxa maanô.” Ka go swana le Rahaba, ba be  ba kwele ka go phološa ga Jehofa batho ba gagwe Khudugong gotee le go fenyeng Sihoni le Ogo. (Jošua 9:​6-10) Ba-Gibeoni ba ile ba lemoga go hloka mohola ga go itwela. Ka gona, legatong la ba-Gibeoni le la metse e meraro ya kgaufsi​—Kafira, Beerothe le Kiriathe-jiarima​—ba ile ba romela baemedi bao ba bego ba ikgakantšhitše bjalo ka ge eka ba tšwa nageng ya kgole go Jošua kua Giligala. Leano le le ile la atlega. Jošua o ile a dira kgwerano le bona yeo e bego e kgonthišetša go phologa ga bona. Matšatši a mararo ka morago Jošua le ba-Isiraele ba ile ba lemoga gore ba be ba forilwe. Lega go le bjalo, ba be ba enne ka Jehofa gore ba tla boloka kgwerano gomme ka go rialo ba e kgomarela. (Jošua 9:​16-19) Na Jehofa o ile a e dumelela?

6. Jehofa o ile a arabela bjang kgweranong yeo Jošua a bego a e dirile le ba-Gibeoni?

⁶ Ba-Gibeoni ba be ba dumeletšwe go phapha dikgong le go ga meetse bakeng sa ba-Isiraele, gaešita le bakeng sa “aletare ya Morêna” kua tabarenakeleng. (Jošua 9:​21-27) Ka ntle le moo, ge dikgoši tše hlano tša ba-Amoro gotee le madira a tšona di be di tšhošetša ba-Gibeoni, ka mohlolo Jehofa o ile a tsena ditaba gare. Sefako se ile sa bolaya manaba a mantši go feta ao a ilego a bolawa ke madira a Jošua. Le gona Jehofa o ile a ba a araba kgopelo ya Jošua ya gore letšatši le ngwedi di eme e le gore ba phethe phenyo. Jošua o itše: “Letšatši le le etšaxo leo le be sešo la ba xôna kxaleng, xomme xa la ka la buša la ba xôna, leo Morêna a kilexo a kwa lentšu la motho ka mokxwa o byalo, ka xobane Morêna a be a hlabanêla Isiraele.”​—Jošua 10:​1-⁠14.

7. Ke therešo efe yeo Petro a ilego a dumelelana le yona yeo e ilego ya bontšhwa tabeng ya ba-Kanana ba itšego?

⁷ Rahaba wa mo-Kanana le lapa la gagwe gotee le ba-Gibeoni ba be ba boifa Jehofa gomme ba ile ba gata mogato ka mo go swanetšego. Seo se ba diragaletšego se bontšha gabotse therešo yeo moapostola wa Mokriste Petro a ilego a e bolela ka morago ge a re: “Modimo xa a bebe motho. Anthe dithšabeng ka moka ó kxahlwa ke ba ba mmoifaxo, xe ba dira tše di lokilexo.”​—Ditiro 10:​34, 35.

Go Dirišana le Aborahama le Isiraele

8, 9. Go se bebe sefahlego ga Jehofa go bontšhitšwe bjang ditirišanong tša gagwe le Aborahama gotee le setšhaba sa Isiraele?

⁸ Morutiwa Jakobo o ile a gogela tlhokomelo bothong bjo bo sa swanelago bja Modimo ditirišanong tša Gagwe le Aborahama le bana ba gagwe. Tumelo ya Aborahama ke yona e ilego ya mo dira “mogwera wa Modimo,” e sego morafo wo a tšwago go ona. (Jakobo 2:​23, PK) Tumelo ya Aborahama le lerato la go rata Jehofa di ile tša tlišetša ditlogolwana tša gagwe ditšhegofatšo. (2 Koronika 20:⁠7) Jehofa o ile a holofetša Aborahama gore: “Ke tlo Xo šexofatša xaxolo; bana ba xaxo ke tlo ba atiša xaxolo byalo ka dinaledi tša lexodimong, le byalo ka lešabašaba la lebotong la lewatlê.” Eupša ela hloko kholofetšo yeo e lego temaneng e latelago: “Xomme dithšaba ka moka tša lefase di tlo šexofala ka peu ya xaxo.”​—Genesi 22:​17, 18; Ba-Roma 4:​1-⁠8.

⁹ A sa bontšhe go beba sefahlego, Jehofa o ile a laetša ka ditirišano tša gagwe le Isiraele seo a ka se direlago bao ba mo kwago. Ditirišano tše bjalo ke mohlala wa kamoo Jehofa a bontšhago lerato leo le sa kwanantšhego go bahlanka ba gagwe bao ba botegago. Gaešita le ge Isiraele e be e le “setšhaba se se kgethegilego” sa Jehofa, se se be se sa bolele gore batho ba bangwe ba be ba sa akaretšwe go amogeleng botho bja Modimo. (Ekisodo 19:⁠5,  NW; Doiteronomio 7:​6-⁠8) Ke therešo gore Jehofa o ile a rekolla Isiraele bokgobeng kua Egipita gomme a tsebatša gore: “Mo xo meloko ya lefase ke tsebile lena fela.” Eupša Jehofa ka moporofeta Amosi gotee le ba bangwe o ile a nea batho ba “ditšhaba ka moka” tebelelo e kgahlišago.​—Amosi 3:⁠2; 9:​11, 12, PK; Jesaya 2:​2-⁠4.

Jesu, Morutiši yo a sa Bebego Sefahlego

10. Jesu o ile a ekiša Tatagwe bjang go bontšheng go se bebe sefahlego?

¹⁰ Nakong ya bodiredi bja gagwe mo lefaseng, Jesu yoo e lego seswantšho sa kgonthe sa Tatagwe, o ile a ekiša go se bebe sefahlego ga Jehofa. (Ba-Hebere 1:⁠3) Selo seo a bego a tshwenyegile ka sona ka nako yeo e be e le go hwetša “dinku tše di lahlexilexo tša moloko wa Isiraele.” Lega go le bjalo, ga se a ka a phema go nea bohlatse go mosadi wa mo-Samaria kua sedibeng. (Mateo 15:​24; Johane 4:​7-30) Le gona o ile a dira mohlolo a kgopetšwe ke molaodi wa madira, yoo go bonagalago e be e se mo-Juda. (Luka 7:​1-10) Seo se be se tlaleletša go bontšheng ka ditiro tša gagwe tša lerato la go rata batho ba Modimo. Barutiwa ba Jesu le bona ba ile ba dira boboledi kgole le kgaufsi. Go ile gwa ba molaleng gore tekanyo ya go amogela tšhegofatšo ya Jehofa e be e tswalana le boemo bja kgopolo, e sego setšhaba. Batho bao ba ikokobeditšego le ba dipelo tše botegago, bao ba bego ba swerwe ke tlala ya therešo ba ile ba arabela ditabeng tše dibotse tša Mmušo. Ka mo go fapanego, baikgogomoši le baikgantšhi ba ile ba nyatša Jesu le molaetša wa gagwe. Jesu o itše: “Ke a Xo leboxa Wene Tata Mong’a lexodimo le lefase, xe tšeo O di fihletše ba bohlale le ba thlaloxanyô, ’me wa di utollêla ba e lexo bana. Xo byalo, Tata, xobane ké tšôna tše O di ratilexo.” (Luka 10:​21) Ge re dirišana le ba bangwe ka lerato le ka tumelo, re dira dilo ka go se bebe sefahlego, re tseba gore ye ke tsela yeo Jehofa a e amogelago.

11. Go se bebe sefahlego go ile gwa bontšhwa bjang phuthegong ya pele ya Bokriste?

¹¹ Ka phuthegong ya pele ya Bokriste, ba-Juda le bao e sego ba-Juda ba be ba lekana. Paulo o hlalositše gore: “Tše di tl’o xo tlêla mang le mang e a diraxo botse, ké letaxô, le tumišô, le khutšô; tša tlo thôma ka Mo-Juda tša tlo tlêla le Mo-Gerika. Xobane Modimo xa a bebe difahloxô.” * (Ba-Roma 2:​10, 11) Seo se bego se bontšha ge e ba ba be ba holwa ke botho bjo bo sa swanelago bja Jehofa e be se setšhaba sa gabo bona, eupša e be e le karabelo ya bona ka morago ga ge ba ithutile ka Jehofa le ditebelelo tšeo di newago ke topollo ya Morwa wa gagwe, Jesu. (Johane 3:​16, 36) Paulo o ngwadile gore: “Mo-Juda-Juda xa se eo wa lebopô; lebollô xa se leswaô leo la xo bônala mmeleng; Mo-Juda-Juda ké wa teng; lebollô-bollô ké la pelo, ké tirô ya Môya; xa se xo fo ya le Lengwalô.” Ka morago ga moo, a diriša ka bohlale mantšu ao a akaretšago lentšu “mo-Juda” (leo le bolelago “wa Juda,” e lego yo a retwago goba yo a tumišwa), Paulo o okeditše ka gore: “Xa se xo rêtwa ke batho; ké xo rêtwa ke Modimo.” (Ba-Roma 2:​28, 29) Jehofa o reta ka go se bebe sefahlego. Na re dira bjalo?

12. Ke tebelelo efe yeo e newago ke Kutollo 7:⁠9, le gona go bomang?

¹² Ka morago, moapostola Johane o ile a bona Bakriste ba tloditšwego ba botegago ponong ba swantšhetša setšhaba sa moya sa ba 144 000, “ba swailwexo . . . ba meloko ya Ba-Isiraele.” Ka morago ga moo, Johane o ile a bona “lešaba le lexolo la . . . dithšaba ka moka, le meloko ka moka, le merafô ka moka, le maleme ka moka; [a] bôna bà eme pele xa sedulô sa boxoši sa Kwana, bà apere ’kobô tše dithšweu, bà swere mahlare a molala ka diatla tša bôná.” (Kutollo 7:​4, 9) Ka go rialo, ga go na sehlopha sa morafo goba sa leleme seo se sego gona ka phuthegong ya mehleng yeno ya Bokriste. Batho bao ba tšwago ditlogong ka moka ba na le tebelelo ya go phologa “tlaišexong e kxolo” e tlago le go yo nwa “didibeng tša meetse a bophelô” lefaseng le lefsa.​—Kutollo 7:​14-⁠17.

Mafelelo a Mabotse

13-15. (a) Re ka fenya bjang go fapana ga morafo le ga setšo? (b) Nea mehlala ya mehola yeo e ka tlišwago ke go bontšha bogwera.

¹³ Jehofa o re tseba gabotse, go swana le ge tate yo botse a tseba bana ba gagwe. Ka mo go swanago, ge re thoma go kwešiša ba bangwe ka go ba le kgahlego setšong le setlogong sa bona,  dilo tšeo re fapanago ka tšona di thoma go se sa ba bohlokwa. Mapheko a morafo a a fela, gomme ditlamo tša bogwera le tša lerato di a matlafatšwa. Botee bo a gola. (1 Ba-Korinthe 9:​19-23) Se se bontšhwa gabotse ke modiro wa baromiwa bao ba hlankelago dikabelong tša dinageng dišele. Ba bontšha kgahlego ya motho ka noši bathong bao ba dulago moo, gomme ka baka la seo, go se go ye kae baromiwa ba hwetša gore ba tswakana le batho ba diphuthego tša lefelong leo.​—Ba-Filipi 2:⁠4.

¹⁴ Mafelelo a mabotse a go se bebe sefahlego a bonagala dinageng tše dintši. Aklilu yo a tšwago Ethiopia, o ile a ikhwetša a lewa ke bodutu kua motse-mošate wa Brithania e lego London. Maikwelo a gagwe a go lewa ke bodutu a ile a nweletšwa ke seo go yena se bego se bonagala e le go hloka bogwera ka kakaretšo bathong bao ba tšwago dinageng tše dingwe, selo seo se bonagalago metseng e mentši e megolo ya Yuropa ya mehleng yeno. Phihlelo ya Aklilu e bile e fapanego gakaakang ge a be a e-⁠ya sebokeng sa Bokriste Holong ya Mmušo ya Dihlatse tša Jehofa! Bao ba bego ba le gona ba ile ba mo amogela, gomme go se go ye kae ke ge a ikwa a le gae ga mahlaku. O ile a dira tšwelopele ya kapejana go nweletšeng kwešišo le tebogo ya gagwe ya go leboga Mmopi. Go se go ye kae o ile a tsoma dibaka tša go tšea karolo go phatlalatšeng ditaba tše dibotse tša Mmušo go ba bangwe seleteng seo. Ka gona, letšatšing le lengwe ge modirišani-gotee le Aklilu bodireding a be a mmotšiša gore ga bjale o ipeetše dipakane dife bophelong, ka go se dika-dike Aklilu o ile a araba ka gore o holofela gore ka letšatši le lengwe o tla ba setho sa phuthego yeo e bolelago leleme la gabo la se-Amharic. Ge bagolo ba phuthego ya gabo ya Seisemane ba be ba tseba ka se, ka lethabo ba ile ba rulaganya polelo ya phatlalatša ya Beibele ka leleme la gabo Aklilu. Taletšo ya go ba gona e ile ya bokanya batšwa-ntle ba bantši le batho ba lefelong leo go tlo thekga seboka sa pele sa phatlalatša ka se-Amharic kua Brithania. Lehono, ma-Ethiopia le ba bangwe tikologong yeo ba thabela botee phuthegong yeo e golago. Ba bantši fao ba hweditše gore ga go na selo seo se ba thibelago go emela Jehofa gomme ba bontšha se ka kolobetšo ya Bokriste.​—Ditiro 8:​26-⁠36.

¹⁵ Dimelo le ditlogo di a fapana. Ga se dilo tšeo di elago go ba ga motho yo a phagamego goba yo a nyatšegago; ke feela dilo tšeo re fapanago ka tšona. Ge ba be ba bogetše go kolobetšwa ga bahlanka ba Jehofa bao ba sa tšwago go ineela kua sehlaka-hlakeng sa Malta, lethabo le legolo la Dihlatse tša lefelong leo le ile la tlaleletša meokgo ya lethabo yeo e bego e tšhologa mahlong a baeng ba go tšwa Brithania. Dihlopha ka bobedi tša ma-Malta le ma-Brithania di ile tša bontšha maikwelo a tšona eupša ka ditsela tše di fapanego gomme lerato la tšona le matla la go rata Jehofa le ile la tiiša ditlamo tša bogwera bja Bokriste.​—Psalme 133:⁠1; Ba-Kolose 3:⁠14.

Go Fenya Kgethollo

16-18. Anega phihlelo yeo e bontšhago kamoo kgethollo e ka fenywago ka gona ka phuthegong ya Bokriste.

¹⁶ Ge lerato la rena la go rata Jehofa le bana babo rena ba Bakriste le dutše le gola, re ka ekiša Jehofa kgaufsi kudu tseleng yeo ka yona re lebelelago ba bangwe. Kgethollo le ge e le efe yeo re ka bago re bile le yona nakong e fetilego malebana le ditšhaba tše itšego, merafo goba ditšo e ka fenywa. Tšea ka mohlala taba ya Albert  yoo a ilego a hlankela Madireng a Brithania nakong ya Ntwa ya II ya Lefase gomme a thopša ke ma-Japane nakong ya go wa ga Singapore ka 1942. Ka morago o ile a fetša nywaga e ka bago e meraro a šoma “seporong seo go ilego gwa hwela batho ba bantši,” kgaufsi le moo go ilego gwa tsebja e le leporogo la go tshela noka ya Kwai. Nakong ya go lokollwa ga gagwe ge ntwa e fela, o be a imela dikhilograma tše 32, a robegile mohlagare le nko, a swere ke teng-khubedu le malaria e bile a tšwile dipudi. Bagolegwa-gotee le yena ba dikete ba be ba le maemong a mabe kudu; bontši bja bona ga se ba ka ba phologa. Ka baka la bošoro bjo bo šiišago bjoo Albert a ilego a bo bona le go lebeletšana le bjona, o ile a boela gae ka 1945 e le monna yo a befetšwego, a sa nyake go kwa selo ka Modimo goba ka bodumedi.

¹⁷ Mosadi wa Albert e lego Irene o ile a ba yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa. E le go mo thabiša, Albert o ile a ba gona dibokeng tša phuthego ya lefelong leo ya Dihlatse tša Jehofa ka makga a sego kae. Mokriste wa mofsa yo a lego bodireding bja nako e tletšego yo a bitšwago Paul o ile a etela Albert e le gore a ithute Beibele le yena. Go se go ye kae Albert o ile a lemoga gore Jehofa o lebelela batho go ya ka boemo bja dipelo tša bona. O ile a neela bophelo bja gagwe go Jehofa gomme a kolobetšwa.

¹⁸ Ka morago Paul o ile a hudugela London, a ithuta Sejapane gomme a kopanela le phuthego yeo e bolelago Sejapane. Ge a be a šišinya gore a sepele le Dihlatse tše dingwe tša Majapane tšeo di bego di etile go ya phuthegong ya gabo ya kgale, bana babo rena ba fao ba ile ba gopola kgethollo e matla ya Albert malebana le batho ba setlogo seo. Ga e sa le go tloga ge a boetše Brithania, Albert o ile a phema go kopana le motho le ge e le ofe yo a tšwago Japane, ka gona bana babo rena ba ile ba ipotšiša gore o be a tla swaragana bjang le boemo. Ba be ba sa swanela go tshwenyega​—Albert o ile a amogela baeng ka lerato la borwarre leo le sa laolwego ke maemo.​—1 Petro 3:​8, 9.

“Katološang”

19. Ke keletšo efe ya moapostola Paulo yeo e ka re thušago ge e ba re e-⁠na le tshekamelo le ge e le efe ya go beba sefahlego?

¹⁹ Kgoši Salomo yo bohlale o ngwadile gore: “Xo êmêlêla motho sepitša xa xo botse.” (Diema 28:​21) Go bonolo go ikwa re le kgaufsi le bao re ba tsebago gabotse. Lega go le bjalo, ka dinako tše dingwe re sekamela go bontšha kgahlego e nyenyane go bao re sa ba tsebego gabotse. Go beba sefahlego mo go bjalo ga go swanele mohlanka  wa Jehofa. Ka ntle le pelaelo, ka moka ga rena re swanetše go latela keletšo ya Paulo yeo e kwagalago ya go ‘katološa’​—ee, go katološa lerato la rena la go rata Bakriste-gotee le rena bao ba tšwago ditlogong tše di fapa-fapanego.​—2 Ba-Korinthe 6:⁠13.

20. Ke dikarolong dife tša bophelo moo re swanetšego go ekiša Jehofa, Modimo wa rena yo a sa bebego sefahlego?

²⁰ Go sa šetšwe gore re na le tokelo ya go biletšwa legodimong goba kholofelo ya go phela ka mo go sa felego mo lefaseng, go se bebe sefahlego ga rena go dira gore re kgone go thabela botee bja mohlape o tee, Modiši o tee. (Ba-Efeso 4:​4, 5, 16) Go katanela go ekiša Jehofa, Modimo wa rena yo a sa bebego sefahlego, go ka re thuša bodireding bja rena bja Bokriste, ka malapeng a rena le ka phuthegong, ka ntle le pelaelo go ka re thuša dikarolong ka moka tša bophelo. Bjang? Sehlogo se se latelago se tla ahla-ahla taba ye.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Dipotšišo tša Thuto]

[Caption on page 13]

Diphenyo tša Isiraele tša go fenya Kanana di a thoma

[Caption on page 15]

Jesu ga se a ka a phema go nea mosadi wa mo-Samaria bohlatse

[Caption on page 16]

Seboka sa phatlalatša sa se-Amharic kua Brithania

[Caption on page 16]

Lerato la Albert la go rata Jehofa le mo thušitše go fenya kgethollo

O tla Araba Bjang?

• Jehofa o ile a bontšha bjang go se bebe sefahlego go Rahaba gotee le go ba-Gibeoni?

• Jesu o ile a bontšha bjang go se bebe sefahlego dithutong tša gagwe?

• Ke’ng seo se ka re thušago go fenya kgethollo le ge e le efe ya setšo le ya morafo?