Dipotšišo ke tše Dintši Dikarabo tše Kgotsofatšago ke tše Sego Kae

MESONG ya Letšatši la Bakgethwa ka Moka, ka November 1, 1755, tšhišinyego e matla e ile ya tsoga motseng wa Lisbon ge baagi ba bantši ba wona ba be ba le kerekeng. Meago e dikete e ile ya wa, gomme batho ba dikete tše masome ba ile ba hwa.

Go se go ye kae ka morago ga masetlapelo ao, mongwadi wa Mofora Voltaire o ile a gatiša puku ya gagwe ya Poème sur le désastre de Lis­bonne (Sereto sa Mabapi le Kotsi ya Lisbon), yeo go yona a ilego a ganetša polelo ya gore masetlapelo a e be e le kotlo e tšwago go Modimo ka baka la dibe tša batho. Ge a tiišetša gore batho ga ba kgone go kwešiša ditiragalo tše bjalo tša mase­tlapelo le go di hlalosa, Voltaire o ngwadile gore:

Tlhago ga e kgone go bolela,

ka gona go e botšiša ke ga lefeela;

Re nyaka Modimo yo a bolelago le moloko wa batho.

Ka therešo gore Voltaire e be e se wa pele go botšiša dipotšišo tša mabapi le Modimo. Historing ka moka ya batho, masetlapelo le dikotsi di ile tša rotoša dipotšišo menaganong ya batho. Nywageng e dikete e fetilego, mopatriareka Jobo, yoo a bego a sa tšwa go lahlegelwa ke bana ba gagwe ka moka le yoo a bego a hlasetšwe ke bolwetši bjo šoro, o ile a botšiša gore, “[Modimo] O dirêla’ng xe balapi a ba fa seetša? O re’ng banyami a ba fa bophelô?” (Jobo 3:​20) Lehono, ba bantši ba ipotšiša gore Modimo yo a lokilego le yo lerato a ka dula bjang a sa arabele mola go e-⁠na le tlaišego le go hloka toka mo gogolo gakaakaa.

Ge ba lebeletšane e le ka kgonthe le tlala, ntwa, bolwetši le lehu, ba bantši ba ganetša ka mo go feletšego kgopolo ya go ba gona ga Mmopi yo a nago le taba le batho. Radifilosofi yo mongwe yo e lego moila-Modimo o itše: “Ga go na selo seo se ka lokafatšago Modimo bakeng sa go dumelela go tlaišega ga ngwana, . . . ka ntle le ge e ba mohlomongwe a se gona.” Masetlapelo a magolo, a swanago le Polao e Sehlogo nakong ya Ntwa ya II ya Lefase, a lebiša diphethong tše swanago. Hlokomela tlhaloso ye yeo e lego ka lengwalong la ditaba ye e ngwadilwego ke mongwadi wa Mojuda e rego: “Go fihla ga bjale tlhaloso e bonolo bakeng sa tlaišego yeo e diregilego kua Auschwitz ke gore ga go na Modimo yo a ka tsenago ditaba tša batho gare.” Go ya ka nyakišišo ya 1997 ye e dirilwego kua Fora, e lego naga yeo karolo e kgolo ya yona e lego Makatholika, batho ba ka bago 40 lekgolong ba belaela go ba gona ga Modimo ka baka la dipolao tša molokwana-rite, tšeo di swanago le yeo e bilego gona kua Rwanda ka 1994.

Na ke Lepheko la go ba le Tumelo?

Ke ka baka la’ng Modimo a sa tsene ditaba gare bakeng sa go thibela gore dilo tše mpe di se ke tša direga? Mmegi wa ditiragalo tša histori wa  Mokatholika o bolela gore potšišo ye go ba bantši ke “lepheko le legolo la go ba le tumelo.” O botšiša gore: “Ge e le gabotse, na go a kgonega go dumela go Modimo yo a fogo lebelela ka ntle le thušo ge batho ba dimilione ba se nago molato ba e-⁠hwa gomme baagi ka moka ba lefase ba bolawa, yoo gape a sa dirego selo go thibela se?”

Sehlogo sa barulaganyi seo se lego ka kuranteng ya Katholika ya La Croix ka mo go swanago se bolela gore: “Boemong le ge e le bofe, go sa šetšwe gore ke masetlapelo a nakong e fetilego, ditla-morago tša tšwelopele ya thekinolotši, dikotsi tša tlhago, bosenyi bjo bo rulagantšwego goba lehu la motho yo re mo ratago, batho bao ba tšhogilego ba retologela go Modimo bakeng sa tlhaloso. Modimo o kae? Ba nyaka karabo ka šiši. Na ke Yo a Tlogago a se na Taba, Yo a Tlogago a se na Lerato?”

Mopapa John Paul II o ile a hlalosa taba ye ka lengwalong la gagwe la baapostola la Salvifici Doloris leo le ngwadilwego ka 1984. O ngwadile gore: “Gaešita le ge ka tsela ya seswantšhetšo go ka bolelwa gore go ba gona ga lefase go dira gore batho ba bone gore Modimo o gona, ba bone bohlale bja gagwe, matla le bogolo, go bonagala bobe le tlaišego di bipa dika tše, ka dinako tše dingwe ka tsela e kgolo, kudu-kudu ge letšatšing le lengwe le le lengwe go e-⁠ba le ditiragalo tše dintši gakaakaa tša go tlaišega mo go sa swanelago le tša diphošo tše dintši tšeo di sa newego kotlo e swanetšego.”

Na go ba gona ga Modimo yo lerato kudu le yo matla ka moka, bjalo ka ge go bolelwa ka Beibeleng, go dumelelana le go aparetša ga go tlaišega ga batho? Na o tsena ditaba gare bakeng sa go thibela masetlapelo a akaretšago motho o tee goba sehlopha? Na o dira selo le ge e le sefe bakeng sa rena lehono? Ge re tsopola Voltaire, na go na le “Modimo yo a bolelago le moloko wa batho” bakeng sa go araba dipotšišo tše? E le gore o hwetše karabo, hle bala sehlogo se se latelago.

Voltaire: From the book Great Men and Famous Women; Lisbon: J.P. Le Bas, Praça da Patriarcal depois do terramoto de 1755. Foto: Museu da Cidade/Lisboa

Go fedišwa ga Lisbon ka 1755 go ile gwa šušumeletša Voltaire go bolela gore ditiragalo tše bjalo ga di kwešišwe ke batho

AFP PHOTO

Ba bantši ba belaela gore Modimo o gona ka baka la ditla-morago tše di nyamišago tša dipolao tša molokwana-rite, tšeo di swanago le ya kua Rwanda