Na go na le Motho le ge e le Ofe yo a ka Botwago?

KA MORAGO ga go wa ga Leboto la Berlin ka 1989, diphiri tše dintši tšeo di bego di sa ka tša utollwa di ile tša utollwa. Ka mohlala, Lydia * o ile a lemoga gore nakong ya mmušo wa Bosošalise kua Jeremane Bohlabela, ma-Stasi goba Tirelo ya tša Tšhireletšo ya Mmušo a be a kgobokeditše pego ka mediro ya gagwe ya ka sephiring. Gaešita le ge Lydia a be a makaditšwe ke go kwa ka pego ye, o ile a tšhošwa kudu ke go tseba motho yo a neilego ma-Stasi tsebišo​—monna wa gagwe. O be a ekilwe ke motho yo a bego a swanetše ke go mmota ka mo go feletšego.

The Times ya London e bega gore, Robert e be e le mokgalabje yo a bego a lebelela ngaka ya tikologong ka “tlhompho e kgolo, a e tšeela godimo e bile a e bota.” Ngaka ye go bolelwa gore e be e le “botho e bile e na le mokgwa wa go kwela batho bohloko.” Ke moka Robert o ile a hwa go sa lebelelwa. Na o be a hlasetšwe ke bolwetši bja pelo goba go hwa lehlakore? Aowa. Ditsebi di ile tša phetha ka gore ngaka e ile ya etela Robert legaeng la gagwe gomme Robert le lapa la gagwe ba be ba sa tsebe gore e mo hlabile ka tšhwaana e nago le mpholo o bolayago. Go bonagala Robert a bolailwe ke motho yo a bego a mmota ka mo go feletšego.

Lydia le Robert ka bobedi ba ile ba lebeletšana le go nyamišwa mo go ilego gwa ba le mafelelo a šoro. Maemong a mangwe mafelelo ga se a šoro gakaalo. Lega go le bjalo, go nyamišwa ke motho yo re mmotago ga se selo se sa tlwaelegago. Pego yeo e gatišitšwego ke mokgatlo o mogolo wa nyakišišo kua Jeremane, e lego Allensbacher Jahrbuch der Demoskopie 1998-2002, e ile ya utolla nyakišišong e nngwe gore ba 86 lekgolong go bao ba arabetšego ba ile ba nyamišwa ke motho yo ba bego ba mmota. Mohlomongwe le wena o ile wa lebeletšana le selo se swanago. Ka gona, ga se ra swanela go makatšwa ke ge ka 2002 kuranta ya Switzerland Neue Zürcher Zeitung e ile ya bega gore “kua dinageng tša diintaseteri tša ka Bodikela, ditswalano tša go botana di be di dutše di fokotšega ka nywaga e mentši.”

Go Hlagolelwa ka go Nanya, go Senywa ka Lebelo

Go bota ba bangwe go bolela’ng? Go ya ka pukuntšu e nngwe, go bota ba bangwe go bolela “go dumela gore ba botega go tšwa pelong le gore ba ka se dire selo le ge e le sefe seo se ka go kwešago bohloko ka boomo.” Go botana go hlagolelwa ka go nanya eupša go ka senywa ka go panya ga leihlo. Ka ge batho ba bantši ba nagana gore go bota ga bona ba bangwe go dirišitšwe gampe, na ke mo go makatšago gore ba dika-dika go bota ba bangwe? Go ya ka nyakišišo yeo e gatišitšwego kua Jeremane ka 2002, “bafsa ba ka tlase ga o tee go ba bararo ba bota batho ba bangwe.”

Re ka ipotšiša gore: ‘Na re ka bota motho le ge e le ofe e le ka kgonthe? Na ke mo go holago go bota motho yo mongwe go sa šetšwe kotsi ya go ka nyamišwa?’

Nyakišišo e nngwe e utollotše gore ba 86 lekgolong go bao ba arabetšego ba ile ba nyamišwa ke motho yo ba bego ba mmota