Ba Ile ba Tsoma Tsela e Pitlaganego

MO E nyakilego go ba nywaga e 550 e fetilego, dihlopha tše dinyenyane tša bao ba ipolelago gore ke Bakriste tšeo di dulago Prague, Chelčice, Vilémov, Klatovy le metseng e mengwe ya moo ga bjale e lego Repabliki ya Czechoslovakia, di ile tša tlogela magae a tšona. Di ile tša du­la kgaufsi le motsana wa Kun­wald, moeding wa ka leboa-bohlabela bja Bohemia, moo di ilego tša aga nywakwana, tša lema naga, tša bala Dibeibele tša tšona gomme tša ipitša Botee bja Barwarre goba Unitas ­Fratrum ka ­Selatine.

Badiiledi ba be ba akaretša batho ba tšwago ditlogong tše di fapa-fapanego. E be e le balemi, bakgomana, barutwana ba yunibesithing, bahumi le badiidi, banna le basadi, bahlologadi le ditšhiwana, bao ka moka ba bego ba e-⁠na le kganyogo e swanago. Ba ngwadile gore: “Re ile ra retologela go Modimo ka Boyena ka thapelo gomme ra Mo kgopela gore a re utollele thato ya Gagwe e kgolo dilong ka moka. Re be re nyaka go sepela ditseleng tša Gagwe.” Ka kgonthe, Botee bja Barwarre goba Barwarre ba Czechoslovakia, go etša ge setšhaba se sa badumedi se ile sa bitšwa bjalo ka morago, bo ile bja tsoma ‘tsela e pitlaganego e išago bophelong.’ (Mateo 7:​13, 14) Go tsoma ga bona go ile gwa utolla ditherešo dife tša Beibele? Ditumelo tša bona di ile tša fapana bjang le tšeo di bego di amogelwa mehleng yeo, gomme re ka ithuta’ng go bona?

Go Gana Bošoro le go Kwanantšha

Dihlopha tše mmalwa tša bodumedi di ile tša tsenya letsogo go hlameng Botee bja Barwarre bogareng bja lekgolo la bo-15 la nywaga. Se sengwe e be e le sa ma-​­Waldo, e lego sehlopha seo se bilego gona go tloga lekgolong la bo-12 la nywaga. Mathomong, ma-Waldo a ile a tlogela

 bodumedi bja Roma Katholika, e lego bodumedi bja Mmušo wa tikologong ya Bogareng bja Yuropa. Lega go le bjalo, ka morago, a ile a boela karolwaneng ya dithuto tša Katholika. Sehlopha se sengwe seo se bego se e-⁠na le tutuetšo e be e le sa ma-Hus, e lego balatedi ba Jan Hus. Se be se emela bodumedi bja baagi ba bantši ba Czechoslovakia, eupša se be se le kgole le go ba boteeng. Karolo e nngwe ya sona e be e lwela ditaba tša tša leago, mola e nngwe e be e diriša bodumedi go tšwetša pele merero ya tša dipolitiki. Barwarre le bona ba be ba tutueditšwe ke sehlopha sa ma-Chiliast gotee le ke diithuti tša Beibele tša tikologong yeo le tša dinageng di šele.

Peter Chelčický (mo e ka bago ka 1390-1460), e lego seithuti sa Beibele sa Czechoslovakia gotee le mompshafatši, o be a tlwaelane le dithuto tša ma-Waldo le ma-Hus. O ile a tlogela ma-Hus ka baka la tsela ya bošoro yeo sehlopha sa bona se bego se e tšere, gomme o ile a tlogela ma-Waldo ka baka la boemo bja bona bja go kwanantšha. O ile a sola ntwa ka go bolela gore e be e se ya Bokriste. O be a nagana gore “molaô wa Kriste” o swanetše go laola Mokriste, go sa šetšwe mafelelo ao a bego a tla tlišwa ke seo. (Ba-Galatia 6:⁠2; Mateo 22:​37-39) Ka 1440, Chelčický o ile a ngwala dithuto tša gagwe ka pukung ya Net of the Faith.

Gregory wa Prague, e lego lesogana leo le phetšego mehleng ya seithuti Chelčický, o ile a kgahlwa ke dithuto tša Chelčický moo a ilego a ba a tlogela sehlopha sa ma-Hus. Ka 1458, Greg­o­ry o ile a kgodiša dihlopha tše dinyenyane tša bao pe­le e be­go e le ma-Hus go­re di tlogele magae a tšona ao a be­go a le dikarolong tše di fapanego tša Czech­ia. Di be di le ga­re ga bao ba ilego ba mo latela go ya motsaneng wa Kun­wald, moo di ilego tša hloma  setšhaba se sefsa sa bodumedi. Ka morago, dihlopha tša ma-​Wal­do a Czecho­slo­va­kia le a Jeremane le tšona di ile tša ya go di tlatša gona moo.

Mokero wa Tsebišo wa Mabapi le Nako e Fetilego

Go tloga ka 1464 go ya go 1467, sehlopha se se sefsa seo se golago se ile sa swara makgotla a mmalwa kua tikologong ya Kunwald gomme sa amogela ditlamo tšeo di bego di hlalosa ka sehlopha sa bona se sefsa sa bodumedi. Ditlamo ka moka di ile tša ngwalwa ka kelohloko ka dipukung tšeo di bego di latelelana, tšeo ga bjale di tsebjago e le Acta Unitatis Fratrum (Ditiro tša Botee bja Barwarre), tšeo di sa dutšego di le gona. Dipuku tše di šoma e le mokero wa tsebišo mabapi le nako e fetilego, gomme di bonagatša gabotse seo Barwarre ba bego ba se dumela. Dipuku tše di na le mangwalo, dipolelo tšeo di ngwadilwego ka go tlanywa, gaešita le ditaba ka botlalo tša mabapi le dingangišano tša bona.

Ge e le mabapi le ditumelo tša Barwarre, dipuku di bolela gore: “Re ikemišeditše go thea bolaodi bja rena ka go bala Beibele e nnoši le ka mehlala ya Morena wa rena le ya baapostola ba bakgethwa, ka go naganišiša, ka boikokobetšo le go se fele pelo, ka go rata manaba a rena, ka go a swara gabotse le go a kganyogela tše dibotse gotee le go a rapelela.” Mengwalo le yona e bontšha gore mathomong Barwarre ba be ba swarega modirong  wa boboledi. Ba be ba sepela ka babedi ka babedi, gomme basadi ba ile ba ipontšha e le baromiwa ba kaone lefelong leo. Barwarre ba ile ba phema maemo a tša dipolitiki, ba se ke ba dira dikeno gomme ba se tsenele mediro ya tša bohlabani goba go swara dibetša.

Go Tloga Boteeng go ya go se Beng le Botee

Lega go le bjalo, ka morago ga nywaga-some, Botee bja Barwarre bo ile bja palelwa ke go phelela leina la bjona. Dingangišano mabapi le kamoo ge e le gabotse ditumelo tša bona di swanetšwego go bontšhwa ka gona di ile tša lebiša dikaroganong. Ka 1494 Barwarre ba ile ba arogana ka dihlopha tše pedi​—e lego sehlopha se Segolo le sehlopha se Senyenyane. Ge Sehlopha se Segolo se be se dutše se fetola ditumelo tša sona tša mathomong, Sehlopha se Senyenyane se ile sa ruta gore Barwarre ba swanetše go dula ba tiile boemong bja bona malebana le dipolitiki gotee le lefase.​—Bona lepokisi le le rego “Go Thwe’ng ka Sehlopha se Segolo?”

Ka mohlala, setho se sengwe sa Sehlopha se Senyenyane se ngwadile gore: “Batho bao ba sepelago ditseleng tše pedi ga ba na kgonthišetšo ya gore ba tla dula ba e na le Modimo, ka ge e le ka sewelo feela le gona go dilo tše dinyenyane moo ba  ikemišeditšego go ithapa le go ikokobeletša Yena, mola go dilo tše dikgolo ba itirela boithatelo. . . . Bao e lego ba monagano o tiilego gotee le letswalo le lebotse​—ka mehla ba latela Morena Kriste tseleng e pitlaganego ba swere difapano tša bona​—re kganyoga go balwa gare ga bona bao.”

Ditho tša Sehlopha se Senyenyane di be di lebelela moya o mokgethwa e le matla a Modimo a šomago, e le “monwana” wa gagwe. Kwešišo ya bona ka topollo ya Jesu e be e le gore motho yo a phethagetšego Jesu o ile a lefa ka bophelo bja gagwe e le motho bakeng sa seo se ilego sa lahlegela modiradibe Adama. Ga se ba ka ba rapela Maria e lego mmago Jesu. Ba ile ba tsošološa thuto ya boperisita bja badumedi ka moka ka ntle le gore ba dire keno ya go se tsene lenyalong. Ba ile ba kgothaletša ditho ka moka tša phuthego go dira boboledi phatlalatša gomme ba raka badiradibe bao ba sa itsholego. Ba ile ba bontšha go ikarola ka mo go tiilego medirong ya tša bohlabani le ya tša dipolitiki. (Bona lepokisi le le rego “Seo Barwarre ba Sehlopha se Senyenyane ba Bego ba se Dumela.”) Ka ge Sehlopha se Senyenyane se be se kgomaretše ditlamo tša ka dipukung, se ile sa itebelela e le majabohwa a kgonthe a Botee bja Barwarre bja mathomong.

Go Bolela ka go se Pepetletše le go Tlaišwa

Sehlopha se Senyenyane se ile sa ganetša madumedi a mangwe ka go se pepetletše, go akaretša le bja Sehlopha se Segolo. Se ile sa ngwala ka madumedi a bjalo gore: “Le ruta gore go kolobetšwe bana ba banyenyane bao ba se nago tumelo ya bona ka noši, gomme ka tsela ye le latela mokgwa wa mopišopo yo a bitšwago Dionysius, yoo ka go hlohleletšwa ke batho ba bangwe bao e sego ba bohlale a ilego a gatelela gore bana ba kolobetšwe . . . Tumelo e swanago e dumelwa ke mo e ka bago barutiši ka moka le bo-rathutatumelo ba tumilego e lego Luther, Melanchthon, Bucerus, Korvín, ­Jiles, Bullinger . . . le Sehlopha se Segolo, gomme ka moka ba legorong le tee.”

Ga go makatše gore Sehlopha se Senyenyane se ile sa tlaišwa. Ka 1524 yo mongwe wa baetapele ba sona, Jan Kalenec, o ile a bethwa gomme a fišwa. Ka morago ditho tše tharo tša Sehlopha se Senyenyane di ile tša fišetšwa koteng. Go bonagala Sehlopha se Senyenyane se ile sa nyamelela mo e ka bago ka 1550, ka morago ga lehu la moetapele wa sona wa mafelelo.

Gaešita le ge go le bjalo, badumedi ba Sehlopha se Senyenyane ba ile ba ba le tutuetšo boemong bja bodumedi bja Yuropa ya mehleng ya magareng. Ke therešo gore ka ge “tsebo ya therešo” e be e sa hlwa e ata mehleng ya Sehlopha se Senyenyane, se ile sa se ke sa atlega go fedišeng lefsifsi la moya leo le ilego la ba gona ka nako e telele. (Daniele 12:⁠4) Lega go le bjalo, kganyogo ya sona e matla ya go tsoma tsela e pitlaganego le go e latela go sa šetšwe tlaišo ke selo seo Bakriste lehono ba ka se elago hloko.

[Lepokisi go letlakala 12]

Seo Barwarre ba Sehlopha se Senyenyane ba Bego ba se Dumela

Ditsopolo tše di latelago tšeo di tšwago go Acta Unitatis Fratrum ya lekgolong la bo-15 le la bo-16 la nywaga di bontšha tše dingwe tša ditumelo tšeo di bego di kgomaretšwe ke Sehlopha se Senyenyane. Dipolelo tšeo di ngwadilwego ke baetapele ba Sehlopha se Senyenyane, di lebišitšwe ka mo go kgethegilego go Sehlopha se Segolo.

Boraro Botee: “Ge o lebelela ka Beibeleng ka moka, o ka se ke wa hwetša gore Modimo o arotšwe gore e be mohuta o itšego wa Boraro Botee, batho ba bararo bao ba bitšwago ka maina, go etša ge batho ba inaganela.”

Moya o mokgethwa: “Moya o mokgethwa ke monwana wa Modimo e bile ke mpho e tšwago go Modimo goba ke mohomotši goba ke Matla a Modimo, ao Tate a a neago badumedi motheong wa seo Kriste a se fihleletšego. Ga go gona ka Mangwalong a Makgethwa moo re hwetšago go e-⁠na le moo moya o mokgethwa o swanetšwego go bitšwa Modimo goba Motho; goba moo dithuto tša baapostola di bontšhago seo.”

Boperisita: “Ba go nea sereto sa “moperisita” ka mo go sa swanelago; ge o ka tlogela mokgwa wa gago wa go kota moriri gotee le setlolo sa go fodiša, ga o fapane ka selo le yo e lego motho feela. Mokgethwa Petro o nyaka gore Bakriste ka moka e be baperisita, ka go bolela gore: Lena le baperisita ba bakgethwa bao ba neago dihlabelo tša moya. (1 Petro 2)”

Kolobetšo: “Morena Kriste o boditše baapostola ba gagwe gore: E-⁠yang lefaseng ka moka, le bolele Ebangedi go dibopiwa tšohle, go bao ba ka dumelago. (Mareka, kgaolo 16) E be e tla ba feela ka morago ga go phethagatša mantšu a lego ka mo godimo: gotee le go kolobetšwa, ba bego ba tla phološwa. Le gona le ruta gore go kolobetšwe bana ba banyenyane bao ba se nago tumelo ya bona ka noši.”

Boema-gare: “Tšeo bana babo lena ba mehleng e fetilego ba bego ba di lebelela e le tše mpe le tše sa hlwekago, e lego go tsenela tša bohlabani le go bolaya goba go sepela ditseleng le itlhamile ka dibetša, tšeo ka moka le di lebelela e le tše dibotse . . . Ka gona re nagana gore lena gotee le barutiši ba bangwe le na le kwešišo e sa felelago ya mantšu a boporofeta ao a bontšhago gore: Ka gona o ile a fediša matla a bora le diphema-sefega le sabola gotee le ntwa. (Psalme 75) Se sengwe gape: Ba ka se ke ba senya goba go fediša thaba ya-ka e kgethwa, ka gobane lefase la Morena le tla tlala tsebo ya Modimo, bjalo bjalo. (Jesaya, kgaolo 11).”

Boboledi: “Re tseba gabotse gore mathomong basadi ba ile ba sokolla batho ba bantši go feta baperisita ka moka gotee le mopišopo. Ga bjale baperisita ba dula mafelong a bona le meagong ya bahlomphegi yeo ba e neilwego ke kereke. A phošo e kgolo gakaakang! E-⁠yang lefaseng ka moka. Dirang boboledi . . . go dibopiwa tšohle.”

[Mebapa go letlakala 10]

JEREMANE

POLAND

REPABLIKI YA CZECHOSLOVAKIA

MORAVIA

Kunwald

Vilémov

Klatovy

Chelčice

PRAGUE

BOHEMIA

Noka ya Elbe

Noka ya Vitava

Noka ya Danube

Ka go le letshadi: Peter Chelčický; ka tlase: letlakala leo le tšwago ka pukung ya “Net of the Faith”

Gregory wa Prague

All images: S laskavým svolením knihovny Národního muzea v Praze, C̆esko

Go bolelwa gore dipuku tše 50 go tše 60 tša se-Bohemia (Czechoslovakia) tšeo di gatišitšwego go tloga ka 1500 go ya go 1510 di gatišitšwe ke ditho tša Botee bja Barwarre