Bobotse Bja Tlholo Ya Jehofa

Dihlare tša Jehofa di a Hora’

NA O kile wa ema sethokgweng ge mahlasedi a seetša sa letšatši a phadima gare ga dihlare tše ditelele? Na o be o kgona go kwa modumo wa go gwaša ge moya o foka magareng ga matlakala?—Jesaya 7:2.

Ditikologong tše dingwe tša lefase nakong e nngwe ya ngwaga, matlakala a dihlare tše di fapa-fapanego a bonagala a tagile ka mebala ya bohwibidu, ya namune, ya boserolwana le mebala e mengwe. Ka kgonthe, go bonagala eka sethokgwa se a fsa! Mantšu a a swanela gabotse gakaakang kgoeletšo e rego: “Hee lena dithaba, hlaxišang mekxolokwane Lè na le masodi a lena le dihlare tšohle tše di lexo mo xo lena.”—Jesaya 44:23. *

Mo e nyakilego go ba tee-tharong ya tikologo ya naga ya polanete ya Lefase e khupeditšwe ke sethokgwa. Ka tsela e botse kudu, sethokgwa le diphedi tše dintši tšeo di lego go sona di tumiša Mohlami le Mmopi wa tšona e lego Jehofa Modimo. Mopsalme yo a buduletšwego o opetše ka gore: “Rêtang Morêna . . . Lena . . . merémelewa le ’hlare ka moka tša merôkwana.”—Psalme 148:7-9.

Puku ya The Trees Around Us e re: “Dihlare di bohlokwa bophelong bja batho bobedi nameng le kganyogong ya bona ya dilo tše botse.” Dithokgwa di šireletša kabo ya batho ya meetse a hlwekilego, di a e boloka gotee le go e kaonefatša. Dihlare gape di sekiša moya. Ka go diriša mosepelo o makatšago wa photosynthesis, disele tša letlakala di fetola carbon dioxide, meetse, diminerale le seetša sa letšatši gore e be dijo le oksitšene.

Sethokgwa ke modiro o mobotse le o hlamilwego ka bokgwari bjo bogolo. Dihlare tše dikgolo gantši ke karolo yeo e kgahlišago kudu ya sethokgwa. Gare ga tšona go gola di-fern tše dintši kudu, di-moss, merara, dihlašana le metlang. Dimela tše bjalo di ithekgile ka boemo bjoo bo bakwago ke dihlare, gomme di gola ka tlase ga meriti ya tšona le go monya monola woo sethokgwa se o tlišago.

Dithokgweng tše dingwe tšeo di hlohloregago, matlakala a ka fihlago go dimilione tše lesome a ka wa tikologong e tee ya diheketere tše dimilione tše 25 tša mmu wa sethokgweng go ya mafelelong a ngwaga. Go direga’ng ka ona? Dikhunkhwane, mouta, diboko le diphedi tše dingwe tše dinyenyane mafelelong di fetola dilo tše tšeo di phelago gore e be podišwa, yeo e lego motswako wa bohlokwa gore mmu e be o nonnego. Ee, ga go lahlwe selo ka ge diphedi tše tšeo di šomago ka setu di lokišetša mmu bakeng sa dimela tše difsa.

Ka tlase ga matlakala ao a welego, mmu wa sethokgweng o nyeuma ka diphedi. Go ya ka puku ya The Forest, “diphedi tše ka fihlago go 1 350 . . . di ka hwetšwa tikologong ya disenthimithara tše 30 yeo e išago fase ka disenthimithara tše 2,5, gomme seo ga se akaretše diphedi tše dimilione tše dikete tše dinyenyane kudu tšeo di ka bonwago feela ka microscope tšeo di lego karolwaneng e nngwe le e nngwe ya lefase.” Go oketša moo, sethokgwa se nyeuma ka digagabi, dinonyana, dikhunkhwane le diamuši. Ke mang yo a swanetšego go retwa ka baka la bobotse bjo le mehuta-huta ye ya diphedi? Ka mo go swanetšego, Mmopi wa tšona o re: “Xobane phôôfôlô tšohle tša naxa ké tša-ka, le diruiwa tše di fulaxo dithabeng ka dikete.”—Psalme 50:10.

Diphoofolo tše dingwe di bopilwe di e-na le bokgoni bjo bo makatšago bja go robala lebaka le letelele gotee le go phologa marega a tonyago kudu le go hlokega ga dijo ka lebaka le letelele. Lega go le bjalo, ga se diphoofolo ka moka tšeo di robalago lebaka le letelele. Gaešita le bogareng bja marega, o ka bona mohlape wa dikgama o kitima-kitima go phatša naga. Dikgama ga di robale lebaka le letelele goba go boloka dijo, eupša di a fula, gomme di ja dikalana tše dinanana gotee le matlakala, go etša ge o ka bona seswantšhong se se lego mo letlakaleng le seo se tšwago Jeremane.

Bophelo bja dimela go bolelwa ka bjona kudu  ka Mangwalong. Go ya ka pego e nngwe, Beibele e bolela ka dimela tšeo di nyakilego di fihla go 130, go akaretša le mehuta e 30 ya dihlare. Ge a bolela ka bohlokwa bja ditšhupetšo tše bjalo, rathutadimela Michael Zohary o re: “Gaešita le ka pukung e tlwaelegilego ya lefase yeo e sa ngwalelwago ditsebi feela, o ka se hwetše karolo e kgolo gakaakaa yeo e bolelago ka dimela tšeo di tswalanago le dibopego tše di fapa-fapanego tša bophelo go etša yeo e tšwelelago ka Beibeleng.”

Dihlare le dithokgwa ke dimpho tše botse kudu tše di tšwago go Mmopi yo lerato. Ge e ba re kile ra fetša nako re le dithokgweng, ka kgonthe re ka dumelelana le mantšu a mopsalme a rego: “Le dihlare tša Morêna di a hora, merôkwana ya ’thabeng tša Libanoni ye a e šemilexo. Mo xo axilexo dinonyana dihlaxa tša tšôna.”—Psalme 104:16, 17.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Lepokisi/Diswantšho go letlakala 9]

Sehlare se sengwe se se kgahlišago kudu seo se enywago dienywa sa kua Bohlabela bja Magareng ke sehlare sa alemonto. Mathomong a ngwaga—pele ga dihlare tše dingwe tše dintši—se tsoga borokong bja sona. Ba-Hebere ba bogologolo ba be ba bitša sehlare sa alemonto gore ke sehlare sa go tsoga pele ga tše dingwe, e le ge ba šupa go thunyeng ga sona matšoba pele ga tše dingwe. Sehlare se bonagala se tsoga ka matšoba a sona a bopinki bjo bo sa bonagalego gabotse goba a mašweu.—Mmoledi 12:5.

Go mehuta e 9 000 yeo e tsebjago ya dinonyana, ye e ka bago 5 000 e beilwe ka legorong la dinonyana tša melotšana e bosana. Melotšana ya tšona e fediša setu sa sethokgweng se segolo. (Psalme 104:12) Ka mohlala, thaga ya molotšana o bosana e na le lenaneo la mmino leo le kgahlišago. Di-Mourning warbler, tšeo di swanago le ye e lego mo seswantšhong, ke dinonyana tše dinyenyane tša melotšana e bosana tšeo di kgabišitšwego ka metswako e kgahlišago kudu ya mmala o mosehla, o moserolwana le o motala.—Psalme 148:1, 10.

[Caption on page 9]

Sethokgwa sa kua Normandy, Fora