Na Dikereke di ka Phološwa?

STEPHEN Tirwomwe, e lego moruti wa mo-Uganda o re: “Batho ba kua Brithania ba sa dutše ba dumela go Modimo eupša ga ba nyake go ineela go Kriste.” Nywageng e ka bago e 20 e fetilego, o ile a phologa dintwa tše šoro tša kereke ya gagwe kua Uganda. Lehono, o rera mafelong a banna a boithabišo kua Leeds, Engelane, o bea polelo ya gagwe ka metsotso e lesome pele batheetši ba gagwe ba ka ya go bapala bingo.

Go phatša Atlantic, Anglican Mission yeo e sa tšwago go rulaganywa kua Amerika e katana le bothata bjo bo swanago bja moya. Mokero wa Web wo o lego molaong wa mokgatlo woo wa boromiwa o re: “Ga bjale United States ke legae la baagi ba bantši kudu lefaseng ba ba bolelago Seisemane bao ba sa tsenego kereke le bao ba sa tšeego karolo dilong tša moya. Re fetoga tikologo yeo go yona go nyakegago modiro wa boromiwa.” O gakantšhitšwe ke maiteko ao a paletšwego a go dira diphetogo ka kerekeng ya wona, mokgatlo wo o sa tšwago go rulaganywa wa boromiwa o ile wa tlogela setšo sa kereke gomme wa tlatša baetapele ba ma-Asia le ba ma-Afrika go thomeng “modiro wa boromiwa wo o phatlalalelago United States.”

Lega go le bjalo, ke ka baka la’ng baromiwa ba ma-Afrika, ma-Asia le ma-Latin America ba ‘phološa maphelo’ dinageng tša Yuropa le tša Amerika Leboa tšeo di ipolelago gore ke tša Bokriste?

Ke Mang yo a Phološago yo Mongwe?

Ka nywaga ya ka godimo ga e makgolo a mane, palo e sa fokotšegego ya baromiwa ba ineetšego ba ma-Yuropa e ile ya tšwela pele e e-ya ditikologong tše di oketšegago tšeo di bego di dirwa dikoloni ke dinaga tša Yuropa, tše bjalo ka Afrika, Asia, Pacific le Amerika Borwa. Ba be ba ikemišeditše go iša bodumedi bja bona dinageng tšeo di bitšwago gore ke tša Baheitene. Ge nako e dutše e e-ya, dikoloni tša Amerika tšeo go bolelwago gore di theilwe melaong ya motheo ya Bokriste, di ile tša tlatša badirišani-gotee le tšona ba ma-Yuropa gomme mafelelong tša ba feta kgole ka go hloma mekgatlo ya tšona ya boebangedi lefaseng ka bophara. Ga bjale boemo bo fetogile.

 Andrew Walls, e lego mothomi le molaodi wa Lefelo la go Ithutela Bokriste la Tikologong Yeo e Sego ya Setšo sa ka Bodikela o re: “Lefelo [la Bokriste bja leina feela] le fetogile.” Ka 1900, 80 lekgolong ya bao ba bego ba ipolela gore ke Bakriste e be e le ma-Yuropa goba ma-Amerika a ka Leboa. Lega go le bjalo, lehono 60 lekgolong ya bohle bao ba ipolelago gore ke Bakriste e dula Afrika, Asia le Latin America. Pego ya kuranta ya morago bjale e re: “Dikereke tša Katholika kua Yuropa di ithekgile ka baruti ba tšwago Philippines le India,” gomme “ga bjale moruti o tee go ba tshela bao ba hlankelago dileteng tša kereke ya Katholika ya Amerika o romelwa go tšwa dinageng di šele.” Baebangedi ba ma-Afrika ba kua Netherlands, bao bontši bja bona ba tšwago Ghana, ba itebelela e le “kereke ya boromiwa kontinenteng yeo e sego ya badumedi.” Le gona baebangedi bao ba tšwago Brazil mo nakong ye ba swara diboka tša mekgatlo ya mpshafatšo dikarolong tše di fapa-fapanego tša Brithania. Mongwadi yo mongwe o re: “Go romelwa ga baromiwa ba bantši ba Bakriste go direga ka lehlakoreng le lengwe.”

Thulano e Bonagala e le Kgaufsi le go Thoma

Baromiwa ba nyakega ka bontši dikontinenteng tše ka mo go tšwelago pele e sego tša badumedi tša Yuropa le tša Amerika Leboa. Makasine o mongwe wa ditaba o re: “Kua Scotland Bakriste ba ka tlase ga 10 lekgolong ba ya kerekeng ka mehla.” Palo ya bao ba yago kerekeng e tlase le go feta kua Fora le Jeremane. Pego e nngwe ya kuranta e bolela gore, ge go dirilwe nyakišišo, “mo e ka bago 40 lekgolong ya ma-Amerika le 20 lekgolong ya ma-Canada e bolela gore e ya kerekeng ka mehla.” Ka mo go fapanego, go bolelwa gore bao ba yago kerekeng kua Philippines e nyakile go ba ba 70 lekgolong, gomme go bjalo le dinageng tše dingwe tšeo di hlabologago.

Sa bohlokwa le go feta, bao ba yago kerekeng kua Karolong ya ka Borwa go bonagala ba sekametše setšong kudu go feta bao ba lego Karolong ya ka Leboa. Ka mohlala, ge go boledišanwa le Makatholika a United States le a Yuropa, a bontšha leboelela go se bote bolaodi bja baruti moo go tšwelago pele e bile a emelela batšea-karolo ba bantši bao e lego batho feela le gore basadi ba se ke ba kgethollwa. Ka lehlakoreng le lengwe, Makatholika ao a lego Karolong ya ka Borwa, ka mo go makatšago a kgomaretše boemo bja setšo bja kereke ditabeng tše. Ge palo ya bathekgi ba kereke e dutše e ata karolong ya ka borwa, motheo wa thulano yeo e tlago o šetše o theilwe. Philip Jenkins, e lego seithuti sa histori le bodumedi, o bolelela pele ka gore: “Go molaleng kudu gore nywageng e lesome goba e masome-pedi e tlago karolo le ge e le efe ya Bokriste bja lefase ka bophara e ka se lemoge modirišani-gotee le yona e le Mokriste yo a feletšego goba e le Mokriste wa kgonthe.”

Ka baka la ditshekamelo tše, Walls o bolela gore potšišo e bohlokwa ke gore “Bakriste ba ma-Afrika, ma-Asia, ma-Latin America, ma-Amerika Leboa le ma-Yuropa ba ka phela bjang gotee kerekeng e tee, gomme ba bontšha tumelo e tee ya kgonthe.” O nagana’ng? Na dikereke di ka phologa lefaseng le leo le aroganego? Motheo wa botee bja kgonthe bja Bokriste ke ofe? Sehlogo se se latelago se tla nea dikarabo tše di tšwago Mangwalong gotee le bohlatse bjo bo lego molaleng bja gore sehlopha seo se lego boteeng sa Bokriste se šetše se ata lefaseng ka bophara.

[Caption on page 4]

Moago wo woo pele e bego e le kereke mo nakong ye ke lebenkele la go jela leo e bile go bapalelwago mmino

[Caption on page 4]

AP Photo/Nancy Palmieri