Phihlelo

Le ge ke be ke Foufetše ke Ile ka Kgona go Bona!

KA GE GO ANEGA EGON HAUSER

Ka morago ga dikgwedi tše pedi tša bofofu bja kgonthe, mahlo a-ka a ile a bona ditherešo tša Beibele tšeo ke bego ke dutše ke di hlokomologa bophelong bja-ka ka moka.

GE KE lebelela morago nywaga-someng ya ka godimo ga e šupa, dibopego tše dintši tša bophelo bja-ka di nnea kgotsofalo e kgolo. Eupša ge ke be nka kgona go fetola selo se setee bophelong, ke be ke tla kgetha gore nkabe ke tsebile ka Jehofa Modimo ge ke be ke sa le yo monyenyane.

Ke belegwe ka 1927 kua Uruguay, e lego naga e nyenyane ya sebopego sa piere, yeo e lego magareng ga Argentina le Brazil gape e e-na le tikologo e kgolo ya ponagalo e botse yeo e ratwago ke matšoba go bapa le Lebopo la Atlantic. Bontši bja baagi bo bopilwe ke batho bao ba tšwago setlogong sa bafaladi ba Mataliana le ba Masepaniši. Lega go le bjalo, batswadi ba-ka e be e le bafaladi ba ma-Hungary, gomme ge ke be ke sa le yo monyenyane kudu, re be re dula tikologong ya batho ba maemo a tlasana eupša e le yeo e ipopilego ngatana e tee. Go be go sa nyakege gore re notlele mejako ya rena goba go tsenya ditšhipi mafasetereng a rena. Kgethollo ya morafe e be e se gona gare ga rena. Batho bao ba tšwago dinageng di šele le ba setlogo sa moo, batho-baso le ba bašweu—ka moka re be re le bagwera.

Batswadi ba-ka e be e le Makatholika, gomme ke ile ka ba mošemane yo a šomago aletareng ge ke be ke e-na le nywaga e lesome. Ge ke gotše, ke ile ka šoma le moruti wa tikologong e bile ke be ke le setho sa sehlopha seo se šomago e le bašomedi ba mopišopo wa seleteng seo. Ka ge ke be ke kgethile mošomo wa tša kalafo, ke ile ka laletšwa go tšea karolo seminaring kua Venezuela yeo e bego e rulagantšwe ke Kereke ya Katholika. Re le dingaka tša tša kalafo tšeo di šomago ka mo go kgethegilego ka malwetši a basadi, sehlopha sa rena se ile sa  abelwa go ithuta ka diphilisi tša dithibela-pelego tšeo di bego di sa tšwa go fihla mmarakeng ka nako yeo.

Dilo Tšeo di Ilego tša Nkgahla Pejana ge ke be ke le Morutwana wa tša Kalafo

Ge ke be ke sa dutše ke le morutwana wa tša kalafo ke ithuta ka mmele wa motho, ke ile ka thoma go kgahlwa ka mo go tseneletšego ke bohlale bjoo bo bontšhwago ke tsela yeo o hlamilwego ka yona. Ka mohlala, ke ile ka makatšwa ke bokgoni bja mmele bja go iphodiša gotee le bja go kgona go fola kgobalong e šoro, go etša ge sebete goba dikgopo tše dingwe di kgona go gola tša boela maemong a tšona a pele ka morago ga ge karolwana ya tšona e tlošitšwe.

Ka nako e swanago, ke ile ka bona bahlaselwa ba bantši ba dikotsi tše šoro, gomme ke ile ka nyamišwa ke ge ba e-hwa ka baka la ge ba ile ba amogela ditšhelo tša madi. Go ba go fihla lehono ke sa gopola kamoo go bego go le thata ka gona go bolela le ba leloko la gabo balwetši bao ba bego ba bolailwe ke mathata ao a bakilwego ke go tšhelwa madi. Ka dinako tše dintši, ba leloko ba be ba sa botšwe gore tšhelo ya madi ke yona e bakilego lehu la moratiwa wa bona. Go e na le moo, ba be ba newa mabaka a mangwe. Gaešita le ge go fetile nywaga e mentši, ke sa dutše ke gopola maikwelo a-ka a go se kgonthišege mabapi le ditšhelo tša madi, gomme mafelelong ke ile ka phetha ka gore go be go na le selo se se fošagetšego ka mokgwa wo. Go ka ba go ile gwa ba kaone gakaakang ge nkabe ke ile ka tseba ka molao wa Jehofa mabapi le go kgethega ga madi ka nako yeo! Boemong bjoo, nkabe ke sa ka ka ba le go se kgonthišege mabapi le mokgwa wo ke bego ke bona o dirišwa.—Ditiro 15:19, 20.

Go Kgotsofatšwa ke go Thuša Batho

Ge nako e dutše e e-ya ke ile ka ba ngaka ya go bua le molaodi wa lefelo la thušo ya tša kalafo kua Santa Lucía. Ke be ke dira gape le mešongwana e mengwe Mokgatlong wa Setšhaba wa tša Thutaphedi. Se se be se nnea kgotsofalo e kgolo. Ke be ke thuša batho ka malwetši a bona, ke imolla tlaišego ya bona mmeleng, gomme maemong a mantši ke be ke phološa maphelo, e bile ke be ke tliša bana lefaseng ka go thuša bo-mma nakong ya pelego. Ka baka la diphihlelo tša-ka tša pejana ka ditšhelo tša madi, ke ile ka efoga go di diriša gomme ka dira mediro e dikete ya go bua ka ntle le madi. Ke be ke nea mabaka ka gore go lahlegelwa ke madi o šoro go swana le meetse ao a tšwago lešobeng leo le lego faking. Tharollo e nnoši ya kgonthe ke go tswalela lešoba, e sego gore o tšwele pele o tlatša faki.

Go Alafa Balwetši Bao e Lego Dihlatse

Go tlwaelana ga-ka le Dihlatse tša Jehofa go ile gwa thoma ka bo-1960 ge di be di thoma go tla kliniking ya rena bakeng sa go buiwa ka ntle le madi. Le ka mohla nka se ke ka lebala taba ya molwetši yo mongwe, e lego mmulamadibogo (modiredi wa nako e tletšego) yo a bitšwago Mercedes Gonzalez. O be a hlaelelwa o šoro ke disele tše dikhwibidu mading moo dingaka tša sepetlele sa yunibesithing di bego di ka se bee bophelo bja gagwe kotsing ka go mmua, ka ge di be di kgodišegile gore a ka se ke a tšwela pele a phela. Gaešita le ge a be a lahlegelwa ke madi, re ile ra mmua kliniking ya rena. Modiro wa go bua o ile wa atlega, gomme o ile a tšwela pele a bula madibogo ka nywaga ya ka godimo ga e 30 go ba go fihla lehung la gagwe morago bjale ge a e-na le nywaga e 86.

Ka dinako tšohle ke be ke kgahlwa ke lerato le kgahlego yeo Dihlatse di bego di e bontšha ge di dutše di hlokomela bana babo tšona ba Bakriste bao ba lego sepetlele. Ge ke dira diketelo tša-ka, ke be ke thabela go theetša ge di bolela ka ditumelo tša tšona, gomme ke be ke amogela dikgatišo tša tšona ge di nnea tšona. Ga se ka ka ka nagana gore  go se go ye kae nka se sa fo ba ngaka ya tšona eupša gape ke tla ba ngwanabo tšona moyeng.

Ke ile ka ba le tswalano ya kgaufsi le Dihlatse ge ke be ke nyalana le Beatriz, e lego morwedi wa molwetši. Ba bantši lapeng la gabo ba be ba kopanela le Dihlatse, gomme ka morago ga ge re nyalane, le yena o ile a ba Hlatse e mafolofolo. Ka lehlakoreng le lengwe, nna ke be ke swaregile ka mo go feletšego modirong wa-ka gomme ke thabela boemo bjo itšego bjo bo phagamego lefapheng la tša kalafo. Bophelo bo be bo bonagala e le bjo kgotsofatšago kudu. Le ka mohla ke be ke sa nagane gore bophelo bja-ka bo tla fetoga.

Bothata bo a Tšwelela

Se sengwe sa dilo tše šoro tšeo di ka diragalelago ngaka ya go bua ke gore e se sa bona. Seo se ile sa ntiragalela. Go se go ye kae, ke ile ka tlaišwa ke go gagoga ga di-retina (magapi ao a thušago mahlo go bona) ka bobedi—ke be ke foufetše e bile ke sa tsebe ge e ba ke tla kgona go bona gape. Ka morago ga go buiwa, ke be ke robetše malaong mahlo a-ka ka bobedi a pantešitšwe, gomme ke ile ka gateletšega. Ke ile ka ikwa ke se na mohola ka mo go feletšego e bile ke se selo go fihla bokgoleng bjoo ke ilego ka dira phetho ya go ipolaya. Ka ge ke be ke le lebatong la bone, ke ile ka tšwa ka malaong gomme ka phopholetša tsela ya-ka go bapa le leboto, ke leka go hwetša lefasetere. Ke be ke ile go itahlela ka ntle gore ke hwe. Lega go le bjalo, ke ile ka ikhwetša ke le tsejaneng ya ka sepetlele, gomme mooki o ile a nthuša go boela malaong a-ka.

Ga se ka ka ka leka go dira seo gape. Eupša ka baka la bofofu bja-ka, ke ile ka tšwela pele ke gateletšegile e bile ke befelwa gabonolo. Nakong ye ya bofofu, ke ile ka holofetša Modimo gore ge nka kgona go bona gape, ke tla bala Beibele ka moka. Mafelelong, ke ile ka kgona go bona ganyenyane, gomme ka kgona go bala. Eupša ke be nka se kgone go tšwela pele ke le ngaka ya go bua. Lega go le bjalo, kua Uruguay go na le polelwana e tlwaelegilego e rego “No hay mal que por bien no venga,” “Ga go na selo se sebe kudu moo go se nago selo se sebotse seo se ka tšwago go sona.” Ke be ke le kgaufsi le go bona go rereša ga polelwana yeo.

Go Thoma ka Tsela e Fošagetšego

Ke be ke nyaka go reka kgatišo e kgolo ya phetolelo ya The Jerusalem Bible, eupša ke ile ka lemoga gore Dihlatse tša Jehofa di na le Beibele e sa bitšego tšhelete ya godimo, yeo mofsa yo mongwe wa Hlatse a ilego a ithapela go e tliša legaeng la-ka. Mesong ya letšatši le le latelago, o be a eme mojakong wa-ka wa ka pele a swere Beibele. Mosadi wa-ka o ile a bula mojako gomme a bolela le yena. Ka tsela e sego botho ke ile ka goeletša ke le ka gare ga ntlo gore ge e ba mosadi wa-ka a šetše a mo lefeletše Beibele, gona o be a se sa na lebaka la gore a tsene ka legaeng la-ka le gore o swanetše go sepela, e lego seo go lego molaleng gore o ile a se dira ka ntle le go senya nako. Ke be ke sa lemoge gore motho yena yo go se go ye kae o be a tla kgatha tema e kgolo bophelong bja-ka.

Ka letšatši le lengwe ke ile ka holofetša mosadi wa-ka selo seo ke ilego ka palelwa ke go se phetha. E le go lokiša ditaba le go mo dira gore a thabe, ke ile ka mmotša gore ke tla ya le yena Segopotšong sa ngwaga le ngwaga sa lehu la Kriste. Ge letšatši leo le fihla, ke ile ka gopola kholofetšo ya-ka gomme ka ya le yena tiragalong yeo. Moya wa bogwera le kamogelo e botho tšeo ke ilego ka di hwetša di ile tša nkgahla. Ge seboledi se thoma polelo ya sona, ke ile ka makatšwa ke go bona gore e be e le lesogana leo ke ilego ka le kgopela ka mokgwa wo o sego botho gore le tloge legaeng la-ka. Polelo ya lona e ile ya nkgoma ka mo go tseneletšego, gomme ke ile ka nyama kudu mabapi le go le swara ga-ka ka tsela e sego e botho. Ke be nka lokiša ditaba bjang?

Ke ile ka kgopela mosadi wa-ka gore a le laletše dijong tša mantšiboa, eupša o ile a šišinya gore: “Na ga o nagane gore e tla ba mo go swanetšego kudu ge wena o be o ka le laletša? E fo dula mo, gomme lona le tla tla go rena.” O be a nepile. Le ile la tla go re dumediša gomme ka lethabo le ile la amogela taletšo.

Poledišano yeo re ilego ra ba le yona mantšiboeng ao le re etetšego ka ona e be e le mathomo a diphetogo tše dintši go nna. Le ile la mpontšha puku ya Therešo ye Išago Bophelong bjo bo sa Felego, * gomme ke ile ka le bontšha dikopi tše tshela tša yona puku yeo. Balwetši ba fapanego bao e lego Dihlatse ba be ba nneile tšona sepetlele, eupša ga se ka ka ka di bala le ka mohla. Pele le ka morago ga dijo, go fihla bošego-gare, ke be ke botšiša dipotšišo tše dintši—tšeo ka moka ga tšona le ilego la di araba le diriša Beibele. Poledišano e ile ya fihla diiring tša  mesong ya letšatši le le latelago. Pele le sepela, lesogana le ile la ithapela go swara thuto ya Beibele le nna, le diriša puku ya Therešo. Re ile ra fetša go bala puku yeo ka dikgwedi tše tharo gomme ra tšwela pele ka puku ya “Babylon the Great Has Fallen!” God’s Kingdom Rules! * Ka morago ga moo, ke ile ka neela bophelo bja-ka go Jehofa Modimo gomme ka kolobetšwa.

Go Ikwa ke E-na le Mohola Gape

Ka baka la bofofu bja kgonthe, ‘mahlo a pelo ya-ka’ a ile a bona ditherešo tša Beibele tšeo ke bego ke dutše ke di hlokomologa go ba go fihla ka nako yeo! (Ba-Efeso 1:18) Go tseba Jehofa le morero wa gagwe o lerato go ile gwa fetola bophelo bja-ka ka moka. Ke ikwa ke e-na le mohola gape e bile ke thabile. Ke thuša batho bobedi nameng le moyeng gomme ke ba bontšha kamoo ba ka telefatšago maphelo a bona ka nywaga e sego kae e oketšegilego tshepedišong ye ya dilo le ka mo go sa felego tshepedišong e mpsha.

Ke ile ka dula ke sepedišana le tša kalafo, gomme ke dirile nyakišišo ka dikotsi tša madi, mehuta e mengwe ya kalafo, ditshwanelo tša balwetši le bioethics. Ke bile le dibaka tša go abela sehlopha sa tša kalafo sa tikologong tsebišo ye ge ke be ke laleditšwe go bolela ka ditaba tše diseminaring tša tša kalafo. Ka 1994, ke ile ka ba gona lekgotleng la pele la mabapi le go alafa ka ntle le madi kua Rio de Janeiro, Brazil, gomme ka nea polelo ya mabapi le kamoo go ka lebeletšanwago ka katlego le go lahlegelwa ke madi o šoro. Karolo ya tsebišo yeo e ile ya akaretšwa sehlogong seo ke se ngwadilego se se rego, “Una propuesta: Estrategias para el Tratamiento de las Hemorragias” (“Tšhišinyo e Rulagantšwego ya Kalafo ya go Lwantšha go Lahlegelwa ke Madi o Šoro”), yeo e gatišitšwego ka makasineng wa tša kalafo wa Hemoterapia.

Go Botega ka Tlase ga Kgateletšo

Mathomong, dipelaelo tša-ka ka ditšhelo tša madi di be di theilwe kudu godimo ga tsebo ya tša thutamahlale. Lega go le bjalo, ge nna ke be ke le molwetši wa sepetlele, ke ile ka hwetša e le selo se thata kudu go gana ditšhelo tša madi le go kgomarela tumelo ya-ka ke lebeletšane le kgateletšo e matla e tšwago go dingaka. Ka morago ga go hlaselwa ke pelo o šoro, ke ile ka swanelwa ke go hlalosa boemo bja-ka go ngaka ya go bua mo e ka bago ka diiri tša ka godimo ga tše pedi. E be e le morwa wa batho bao ke bego ke ba tlwaetše kudu gomme o ile a bolela gore o be a ka se ntumelele ke e-hwa ge e ba a be a nagana gore tšhelo ya madi e ka phološa bophelo bja-ka. Ke ile ka rapela Jehofa ka setu, gomme ka mo kgopela gore a thuše ngaka ye go kwešiša le go hlompha boemo bja-ka gaešita le ge e be e sa dumelelane le bjona. Mafelelong, ngaka e ile ya holofetša gore e tla hlompha dikganyogo tša-ka.

Tiragalong e nngwe, ke be ke swanetše gore ke tlošwe serurugi se segolo se se bego se le thakeng yeo e lego ka tlase ga sebudula. Ke ile ka lahlegelwa ke madi o šoro. Le mo nakong ye, ke ile ka ikhwetša ke hlalosa mabaka a go gana ga-ka ditšhelo tša madi, gomme gaešita le ge ke lahlegetšwe ke pedi-tharong ya madi a-ka, bašomi ba tša kalafo ba ile ba hlompha boemo bja-ka.

Go Fetoga ga Boemo bja Kgopolo

Ke le setho sa International Association of Bioethics, ke ile ka kgotsofatšwa ke go bona go fetoga ga boemo bja kgopolo bja bašomi ba tša kalafo le babuši ba tša molao malebana le ditshwanelo tša balwetši. Boemo bja kgopolo bja dingaka bjo bo swanago le bja motswadi bo tšeetšwe legato ke go hlompha kgetho yeo e theilwego tsebong. Mo nakong ye ba dumelela balwetši go tšea karolo ge go kgethwa mohuta wa kalafo. Dihlatse tša Jehofa ga di sa lebelelwa e le bafišegela-thoko bao ba sa swanelwego ke tlhokomelo ya tša kalafo. Go e na le moo, di lebelelwa e le balwetši bao ba nago le tsebišo e tletšego bao ditshwanelo tša bona di swanetšego go hlompšha. Diseminaring tša tša kalafo le mananeong a thelebišene, baprofesara bao ba tsebegago kudu ba boletše gore: “Ka baka la maiteko a Dihlatse tša Jehofa, mo nakong ye re a kwešiša  . . . ” “Re ithutile go Dihlatse . . . ” le gona, “Di re rutile gore re kaonefatše.”

Go boletšwe gore bophelo bo bohlokwa go feta dilo tšohle ka gobane tokologo, tshwanelo le seriti e be e tla ba tša lefeela ka ntle le bjona. Ba bantši mo nakong ye ba amogela kgopolo e phagamego ya molao, ba lemoga gore motho yo mongwe le yo mongwe o laola ditshwanelo tša gagwe tša motho ka noši le gore ke yena a nnoši a ka dirago phetho ya gore ke ditshwanelo dife tša gagwe tšeo di swanetšego go tla pele boemong le ge e le bofe bjo bo kgethegilego. Ka tsela ye, seriti, tokologo ya boikgethelo le ditumelo tša bodumedi e ba tšona di tlago pele. Molwetši o na le tshwanelo ya boikgethelo. Lefapha la tša Tsebišo ya Sepetlele leo le hlomilwego ke Dihlatse tša Jehofa le thušitše dingaka tše dintši gore di tšwele pele di e ba le kwešišo ka ditaba tše.

Thekgo e tšwelago pele ya ba lapa la-ka e ntumeletše gore ke be le mohola tirelong ya Jehofa le gore ke hlankele ke le mogolo ka phuthegong ya Bokriste. Go etša ge ke šetše ke boletše, ke nyamišwa kudu ke gore ga se ka tseba ka Jehofa ke sa le yo monyenyane. Lega go le bjalo, ke thabela kudu gore o ile a nthuša go bona kholofelo e kgahlišago ya go phela tlase ga tokišetšo ya Mmušo wa Modimo, moo ‘go ba ba agilego moo go ka se kego gwa ba le e a rego: Ke a babja.’—Jesaya 33:24. *

[Mengwalo ya ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 24]

Ke le nywageng ya-ka ya bo-30, ke šoma sepetleleng sa Santa Lucía

[Seswantšho go letlakala 26]

Ke e na le mosadi wa-ka, e lego Beatriz, ka 1995