Bobotse Bja Tlholo Ya Jehofa

‘Anke Dinoka di Ope Magofsi’

LEBELELA mmapa wa lefase, gomme mafelong a mantši, o tla bona methaladi ya manyokenyoke yeo e phatšago dinageng tše dikgolo. Methaladi ye ya manyokenyoke e phatša melala, maganata le dinaga tša bjang. E sepela ka manyokenyoke go phatša meedi, maope le dithokgwa. (Habakuku 3:9) Methaladi ye ke dinoka, tšeo di swanago le ditšhika tša bophelo tša polanete ya rena. Meela e bjalo ya meetse e hlatsela bohlale le matla a Mmopi wa lefase, Jehofa. Ge re dutše re ithuta ka yona, re ba le maikwelo a swanago le a mopsalme yo a opetšego ka gore: “[Anke] Dinoka di ôpê maxofsi, xotee le dithaba xe di xoloka Pele xa Morêna.”—Psalme 98:8, 9. *

Dinoka di tswalanywa kgaufsi kudu le histori ya batho. Beibele e bolela ka dinoka tše nne tše dikgolo tšeo di tšwilego go noka yeo e bego e elela go tšwa Edene. (Genesi 2:10-14) Le lengwe la mafelo a kgahlišago a mehleng ya pele le ile la ba gona meeding e enywago ya Tigris le dinokeng tša Eforate tša kua Bohlabela bja Magareng. Mafelo a kgahlišago kudu a ile a ba gona ka baka la Noka ya Hwang kua China, ya Ganges le ya Indus kua borwa bja Asia le ya Nile kua Egipita.

Ka gona, ga go makatše gore motho ka dinako ka moka o be a dutše a makatšwa ke matla, boati le bobotse bja dinoka. Nile ya Egipita e elela ka dikhilomithara tše ka bago 6 670. Amazon ya Amerika Borwa ke noka e kgolo kudu ge e bapetšwa le tše dingwe. Le ge dinoka tše dingwe e le tše dikgolo, tše dingwe ke tše dibotse kudu, go etša Noka ya Tone e nyenyane kudu eupša e le e elago ka lebelo ya kua Japane.

Ke’ng seo se dirago gore noka e ele? Ka lentšu le tee feela, ke matla-kgogedi. Ke matla-kgogedi ao a gogago meetse go tšwa mafelong a phagamego go a iša mafelong a tlasana. Ka dinako tše dingwe mafelelo a se ke diphororo tše di kgahlišago. Ge e hlalosa dipontšho tše tša matla le bogolo, Beibele e re: “Mafulá [“dinoka,” NW] a a duma, Morêna. Mafulá a kwatša modumô wa ôna; mafulá a tsoša moxoô.”—Psalme 93:3.

Jehofa o ile a botšiša monna yo a boifago Modimo e lego Jobo gore: “Ké mang a thulêlaxo pula tša mafula mmila?” (Jobo 38:25) Ee, meetse ka moka a tšwa kae? Karabo e akaretša tshepedišo e raraganego yeo e bitšwago modikologo wa meetse. Meetse a lefase a na le modikologo o sa kgaotšego o matlafatšwago ke matla a letšatši le ke matla-kgogedi. Ka morago ga gore meetse a moyafale, a rotogela lefaufaung. Mafelelong a a tonya gomme a kgahla gore a tšweletše maru. Ge nako e dutše e e-ya, moya-meetse wo o boela lefaseng e le lehlwa goba pula. Bontši bja meetse bo bolokwa mawatleng, matsheng, dinokeng, meela-kgapetleng, dikgapetleng tša lehlwa tša kua diphoulong gotee le ka tlase ga lefase.

Mabapi le modikologo wo o makatšago, Beibele  e re: “Tšohle dinoka di ya lewatleng, ’me lewatle xa le tlale. Dinoka mo di yaxo, ké mo di tl’o xo fêla di leba xôna.” (Mmoledi 1:7) Ke Jehofa feela, Modimo yo a nago le bohlale bjo bo sa felego le tlhokomelo e lerato, yo a bego a ka kgona go dira gore mosepelo o bjalo o šome. Le gona tlhamego e bjalo e bohlale e go botša’ng ka mohuta wa motho yoo Modimo e lego yena? Ke Modimo yo a nago le bohlale bjo bogolo le tlhokomelo e lerato.—Psalme 104:13-15, 24, 25; Diema 3:19, 20.

Go sa šetšwe bogolo goba palo ya tšona, dinoka di na le meetse a manyenyane kudu a hlwekilego a lefase. Lega go le bjalo, ke tša bohlokwa bophelong. Puku ya Water e re: “Ka ntle le meetse gotee le tekanyo e itšego ya go a laola, bophelo bjo bonolo kudu le bjo bo raraganego kudu bja batho bo be bo ka se kgonege. Pego ya karabelo ya motho therešong yeo e bopa karolo e kgolo ya histori ya tlhabologo.”

Ka nywaga e dikete, dinoka di be di nyorolla motho e bile di mo nea meetse bakeng sa dirapana tša gagwe. Mobu o nonnego go bapa le dinoka tše dintši ke o swanetšego bakeng sa go bjala dimela. Ela hloko kamoo kgopolo ye e hlaloswago ka gona tšhegofatšong ya go šegofatša batho ba Jehofa e rego: “A botse bya mekutwana ya xaxo hee Jakobo! Meaxô ya xaxo, Isiraele, xa se ka botse! Ké mehlaka è e-ya, ké mašemo dinokeng, ke dihlare tša xo šengwa ke Morèna, merôkwana hleng xa meetse.” (Numeri 24:5, 6) Le gona dinoka di thuša diphoofolo tše bjalo ka mapidibidi le phukubje tšeo o di bonago mo gore di tšwele pele di phela. Ge e le gabotse, ge re ithuta mo go oketšegilego ka dinoka, ke mo re tutueletšegago go leboga Jehofa.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 8]

Diphororo tša Iguaçú, tšeo di lego mollwaneng wa magareng ga Argentina le Brazil, di gare ga diphororo tše di bulegilego kudu go diphororo ka moka. Di bulegile ka dikhilomithara tše ka bago tše tharo go tloga ka lehlakoreng le lengwe go ya go le lengwe. Ka ge di le sethokgweng se se hlwekilego sa molatšatšing, di bopilwe ke diphororo tše dinyenyane tše ka bago 300. Dikhubiki mithara tše nyakilego go ba tše 10 000 tša meetse di phonkgela go tšona motsotsong o mongwe le o mongwe sehleng sa pula.

[Caption on page 9]

Noka ya Tone, Japane