Phihlelo

Re Ile ra Ithekga ka Matla a Jehofa

KA GE GO ANEGA ERZSÉBET HAFFNER

Ge Tibor Haffner a be a e-kwa gore ke laetšwe go tloga Czechoslovakia o ile a re: “Nka se ba dumelele ba go raka nageng.” Ke moka o ile a oketša ka gore: “Ge e ba o dumela, ke tla go nyala gomme o tla dula le nna ka mehla.”

KA January 29, 1938, dibekeng tše sego kae feela ka morago ga kgopelo ye yeo e bego e sa letelwa, ke ile ka nyalana le Tibor, e lego ngwanabo rena wa Mokriste yo a ilego a nea bohlatse ka lekga la pele go ba lapa lešo. E be e se phetho e bonolo. Ke be ke sa tšwa go ba le nywaga e 18, gomme bjalo ka modiredi wa nako e tletšego wa Dihlatse tša Jehofa, ke be ke nyaka go neela nywaga ya-ka ya bofsa ka mo go feletšego tirelong ya Modimo. Ke ile ka lla. Ka rapela. E bile feela ka morago ga ge ke išitše maswafo fase moo ke ilego ka lemoga gore seo Tibor a bego a nkgopela sona e be e se go fo bontšha botho, gomme ke ile ka ikwa gore ke be ke nyaka go phela le monna yo yo a nthatago e le ka kgonthe.

Eupša ke ka baka la’ng ke be ke le kotsing ya go rakwa nageng? Taba-kgolo ke gore ke be ke dula nageng yeo e bego e ikgantšha ka tshepedišo ya yona ya pušo ka batho le tokologo ya yona ya bodumedi. Ge e le gabotse, ke nagana gore mo nakong ye ke swanetše go go botša mo go oketšegilego ka setlogo sa-ka.

Ke belegwe ka December 26, 1919, lapeng la batswadi bao e bego e le ditho tša kereke ya Katholika ya Gerika motsaneng wa Sajószentpéter, Hungary, wo o lego dikhilomithara tše ka bago 160 ka bohlabela bja Budapest. Ka manyami, tate o hwile pele nka mo tseba. Go se go ye kae mma o ile a nyalana le mohlolo yo a nago le bana ba bane, gomme re ile ra hudugela Lučenec, e lego motse o mogolo o mobotse wo o bego o le nageng yeo e bego e le Czechoslovakia ka nako yeo. Nywageng yeo, go dula lapeng la lenyalo la bobedi go be go se bonolo. Ka ge ke be ke le yo monyenyane go bana ba bahlano, ke be ke ikwa ke se karolo ya lapa. Boemo bja tša boiphedišo bo be bo le thata, gomme ke be ke sa tingwe feela dilo tše di bonagalago eupša gape ke be ke tingwa le tekanyo e tlwaelegilego ya tlhokomelo ya batswadi le lerato.

 Na go na le yo a Tsebago Karabo?

Ge ke be ke e-na le nywaga e 16, ke be ke tshwenywa ke dipotšišo tša bohlokwa. Ke ile ka bala histori ya Ntwa ya I ya Lefase ka kgahlego e kgolo, gomme ke ile ka makatšwa ke dipolao ka moka tšeo di ilego tša ba gona magareng ga dinaga tše di hlabologilego tšeo di ipolelago gore ke tša Bokriste. Go feta moo, ke be ke kgona go bona lerato la go rata tša bohlabani leo le bego le gola mafelong a mantši. Ga go na selo le setee mabapi le ntwa ye seo se bego se dumelelana le seo ke ithutilego sona kerekeng mabapi le lerato la go rata moagišani.

Ka gona, ke ile ka ya go moruti wa Roma Katholika gomme ka mmotšiša gore: “Ke taelo efe yeo Bakriste ba swanetšego go e kgomarela—go ya ntweng go yo bolaya baagišani ba rena goba go ba rata?” A befedišitšwe ke potšišo ya-ka, o ile a araba ka gore o be a ruta seo a se boditšwego ke balaodi ba bagolo. Selo se se swanago se ile sa direga ge ke be ke etela moruti wa kereke ya Calvin gomme ka morago ka ya go moruti wa mo-Juda. Ga se ka ka ka hwetša karabo le ge e le efe, ge e se go makalela ga bona potšišo ya-ka e sa tlwaelegago. Mafelelong, ke ile ka yo bona moruti wa Luthere. O ile a befelwa, eupša pele ke sepela, o ile a re: “Ge e ba o tloga o nyaka go tseba selo se itšego mabapi le yona, botšiša Dihlatse tša Jehofa.”

Ke ile ka leka go hwetša Dihlatse eupša ka se atlege. Matšatši a sego kae ka morago ge ke be ke boa gae ke e-tšwa mošomong, ke ile ka bona mojako o bulegile go se nene. Lesogana le lebotse le be le balela mma Beibele. Kapejana ke ile ka tlelwa ke kgopolo ya gore, ‘E swanetše go ba e le Hlatse ya Jehofa!’ Re ile ra laletša monna yo e lego Tibor Haffner gore a tsene, gomme ke ile ka boeletša potšišo ya-ka. Go e na le gore a arabe ka mantšu a gagwe ka noši, o ile a mpontšha seo Beibele e se bolelago ka leswao la Bakriste ba therešo, gotee le ka dinako tšeo re phelago go tšona.—Johane 13:34, 35; 2 Timotheo 3:1-5.

Dikgweding tše sego kae, pele ke e ba le nywaga e 17, ke ile ka kolobetšwa. Ke ile ka bona gore yo mongwe le yo mongwe o swanetše go kwa ditherešo tše tša bohlokwa tšeo ke di hweditšego ka thata kudu. Ke ile ka thoma go dira boboledi ka mehla, e lego selo seo se bego se le thata kudu kua Czechoslovakia mafelelong a bo-1930. Gaešita le ge modiro wa rena o be o ngwadišitšwe ka molao, re ile ra lebeletšana le tlaišo e matla yeo e bego e hlohleleditšwe ke baruti.

Go Lebeletšana le Tlaišo ka Lekga la Pele

Ka letšatši le lengwe mafelelong a 1937, ke be ke dira boboledi le kgaetšedi yo mongwe wa Mokriste kgaufsi le motsana wa Lučenec. Go se go ye kae, re ile ra swarwa gomme ra išwa kgolegong. Mohlapetši o ile a bolela e bile a bethiša mojako wa sele ya rena a re: “Le tla hwela mo.”

Re be re e-na le bagolegwa ba bangwe ba bane ka seleng bošego. Re ile ra thoma go ba kgothatša gotee le go ba nea bohlatse. Ba ile ba iša maswafo fase, gomme re ile ra swarega bošego ka moka ka go boledišana le bona ka therešo ya Beibele.

Ka iri ya botshelela mesong, mohlapetši o ile a mpitša gore ke tšwe ka seleng. Ke ile ka botša mogwera wa-ka gore: “Re tla gahlana gape Mmušong wa Modimo.” Ke ile ka mo kgopela gore a botše ba lapa lešo seo se diregilego ge e ba a ka phologa. Ke ile ka rapela thapelo ya setu gomme ka sepela le mohlapetši. O ile a nkiša phapošing ya gagwe ya lefelong la kgolego. O ile a re: “Ngwanenyana, ke nyaka go go botšiša dipotšišo tše itšego. Bošegong bjo bo fetilego o boletše gore leina la Modimo ke Jehofa. Na o ka mpontšha lona ka Beibeleng?” A selo se se makatšago le se se imollago gakaakang! O ile a tla le Beibele ya gagwe, gomme ka bontšha yena gotee le mosadi wa gagwe leina Jehofa. O be a e-na le dipotšišo tše dingwe tše dintši ditabeng tšeo re bego re boledišana ka tšona le basadi bale ba bane bošego. A kgotsofaditšwe ke dikarabo, o ile a kgopela mosadi wa gagwe gore a lokišetše nna le modirišani wa-ka difihlolo.

Matšatši a sego kae ka morago, re ile ra lokollwa, eupša moahlodi o be a dirile phetho ya gore ke be ke swanetše go tloga Czechoslovakia, ka ge ke be ke le moagi wa Hungary. E bile ka morago ga tiragalo ye moo Tibor Haffner a ilego a nkgopela gore ke be mosadi wa gagwe. Re ile ra nyalana, gomme ka hudugela ngwakong wa batswadi ba gagwe.

Tlaišo e a Mpefala

Re ile ra tšwela pele modirong wa boboledi re le banyalani, gaešita le ge Tibor a be a e-na le mošomo o mongwe wo a bego a swanetše go o dira wa mokgatlo.  Matšatši a sego kae pele ga ge mašole a Hungary a ka tsena motseng o mogolo wa gešo a gwanta ka November 1938, morwa wa rena e lego Tibor yo monyenyane, o ile a belegwa. Kua Yuropa, Ntwa ya II ya Lefase e be e le kgaufsi. Karolo e kgolo ya Czechoslovakia e be e thopilwe ke Hungary, gomme se sa tliša tlaišo e oketšegilego go Dihlatse tša Jehofa tšeo di bego di dula ditikologong tšeo di bego di thopilwe.

Ka October 10, 1942, Tibor o ile a ya Debrecen go yo gahlana le bana babo rena ba bangwe. Lega go le bjalo, mo nakong ye ga se a ka a boa. Ka morago o ile a mpotša seo se diregilego. Go e na le go gahlana le bana babo rena, maphodisa a mangwe ao a aperego diaparo tša bašomi a be a le leporogong leo ba bego ba swanetše go gahlana go lona. A be a emetše monna wa-ka le Pál Nagypál, bao e bego e le ba mafelelo go fihla. Maphodisa a ile a ba iša seteišeneng sa maphodisa gomme a ba betha dinao ka melamo go ba go fihlela ba idibatšwa ke go kwa bohloko.

Ke moka ba ile ba laelwa gore ba rwale diputsi tša bona gomme ba emelele. Go sa šetšwe bohloko bjo ba bego ba bo kwa, ba ile ba gapeletšwa go ya seteišeneng sa setimela. Maphodisa a ile a tliša monna yo mongwe yoo hlogo ya gagwe e bego e pantišitšwe moo a bego a bile a sa kgone go bona gabotse. Monna yo e be e le Ngwanabo rena András Pilling, yo le yena a bego a tlile go gahlana le bana babo rena. Monna wa-ka o ile a tšewa ka setimela a išwa kgolegong ya kua Alag, yeo e lego kgaufsi le Budapest. Yo mongwe wa bahlapetši bao ba bonego dinao tša Tibor tšeo di bethilwego o ile a bolela ka go gegea gore: “Batho ba bangwe ke ba šoro gakaakang! O se tshwenyege, re tlo go fodiša.” Bahlapetši ba bangwe ba babedi ba ile ba thoma go betha Tibor dinaong, ba gašanya madi gohle. Ka morago ga metsotso e sego kae, o ile a idibala.

Kgwedi e latelago, Tibor le bana babo rena ba bangwe ba 60 gotee le dikgaetšedi ba ile ba išwa tshekong. Bana babo rena e lego András Bartha, Dénes Faluvégi le János Konrád ba ile ba ahlolelwa go išwa thapong. Ngwanabo rena András Pilling o ile a ahlolelwa bophelo ka moka kgolegong, gomme monna wa-ka o ile a ahlolelwa nywaga e 12 kgolegong. Molato wa bona e be e le ofe? Motšhotšhisi o ile a ba bea molato wa go fetogela mmušo, go gana tirelo ya tša bohlabani, go ba dihlodi le go thomeletša kereke e kgethwa-kgethwa ka maaka. Dikahlolo tša go ahlolelwa lehu ka morago di ile tša fetošetšwa go bophelo ka moka kgolegong.

Go Latela Monna Wa-ka

Matšatši a mabedi ka morago ga ge Tibor a ile go gahlana le bana babo rena kua Debrecen, ke ile ka tsoga pele ga iri ya botshelela, gomme ka šidulla diaparo tša rena. Kapejana go be go e-na le go kokota mo go matla mojakong. Ke ile ka nagana gore, ‘A fihlile.’ Maphodisa a tshelelago a ile a tsena ka ngwakong a gwanta gomme a ntsebiša gore a be a e-na le tumelelo ya go phuruphutša. Ka moka bao ba bego ba le ka ngwakong ba ile ba swarwa gomme ba išwa seteišeneng sa maphodisa, go akaretša le morwa wa rena wa nywaga e meraro. Letšatšing lona leo, re ile ra išwa kgolegong ya kua Pétervására, Hungary.

Ka morago ga ge re se no fihla, ke ile ka swarwa ke letadi gomme ka aroganywa le ba bangwe bao ke bego ke na le bona ka seleng. Ge ke se no fola, mašole a mabedi a be a le ka seleng ya-ka, gomme a ngangišana ka nna. Yo mongwe o ile a re: “Re swanetše go mo thunya! Ke tla mo thunya!” Eupša yo mongwe o be a nyaka go kgonthišega ka boemo bja-ka bja tša maphelo pele ba ka nthunya. Ke ile ka ba kgopela gore ba ntlogele ke phele. Mafelelong ba ile ba tšwa ka seleng ya-ka, gomme ke ile ka leboga Jehofa ge a nthušitše.

Bahlapetši ba be ba e-na le mokgwa o kgethegilego wa go botšološiša. Ba ile ba ntaela gore ke robale lebatong ke lebeletše fase, ba tsenya masokisi ka molomong wa-ka, ba ntlama matsogo le maoto, gomme ba mpetha go fihlela ke e-tšwa madi. Ba be ba ema ge feela yo mongwe wa mašole a be a bolela gore o lapile. Ba ile ba mpotšiša gore monna wa-ka o be a swanetše go gahlana le mang letšatšing leo a golegilwego ka lona. Ga se ka ka ka ba botša, ka gona ba ile ba tšwela pele ba mpetha ka matšatši a mararo. Letšatšing la bone, ke ile ka dumelelwa go iša  morwa wa-ka go mma. Boemong bjo bo tonyago kudu bja leratadima, ke ile ka belega ngwana wa-ka yo monyenyane mokokotlong wo o gobetšego gomme ka sepela dikhilomithara tše 13 go ya seteišeneng sa setimela. Go tloga moo, ke ile ka ya gae ka setimela, eupša ke be ke swanetše go boa kampeng letšatšing lona leo.

Ke ile ka ahlolelwa nywaga e tshelela kgolegong ya kua Budapest. Ge ke goroga, ke ile ka lemoga gore Tibor le yena o be a le gona moo. Re be re thabile gakaakang ge re be re hwetša tumelelo ya go boledišana, gaešita le ge e be e le ka metsotso e sego kae feela legoreng la tšhipi! Bobedi bja rena re ile ra bona lerato la Jehofa gomme ra matlafatšwa ke dinako tše tša bohlokwa. Pele re gahlana gape, bobedi bja rena re ile ra lebeletšana le diteko tše di boifišago, gomme nako le nako re phologa lehu ka lešobana la nalete.

Go Tloga Kgolegong e Nngwe go ya go e Nngwe

Go be go e-na le dikgaetšedi tše ka bago 80 tšeo di bego di pitlagantšwe ka seleng e tee. Re be re hlologelwa dijo tša moya, eupša go tsenya selo le ge e le sefe ka kgolegong go ile gwa bonagala go sa kgonege. Na re be re ka kgona go tsenya selo le ge e le sefe ka kgolegong? E re ke go botše seo re ilego ra se dira. Ke ile ka ithapela go lokiša masokisi a bangwaledi ba kgolego. Ka go le lengwe la masokisi, ke ile ka tsenya pampišana yeo e kgopelago nomoro ya Beibele yeo e lego lelokelelong la dipuku tšeo di lego bokgobapukung bja kgolego. E le go phema gore go se ke gwa ba le dipelaelo le ge e le dife, ke ile ka tlaleletša ka maina a dipuku tše dingwe tše pedi.

Letšatši le le latelago, ke ile ka amogela mokgobo o mongwe wa masokisi a tšwago go bangwaledi. Ke ile ka hwetša karabo ka go le lengwe la ona. Ke moka ke ile ka nea mohlapetši dinomoro tše gomme ka kgopela dipuku. E bile lethabo le legolo gakaakang ge re be re hwetša dipuku tše, go akaretša le Beibele! Dipuku ka moka re be re di bušetša gomme re hwetša tše dingwe beke le beke, eupša Beibele yona re ile ra e tlogela. Ge mohlapetši a be a re botšiša ka yona, ka mehla re be re bolela gore: “Ke puku e kgolo, gomme yo mongwe le yo mongwe o nyaka go e bala.” Ka go rialo re ile ra kgona go bala Beibele.

Ka letšatši le lengwe, lephodisa le ile la ntaletša go ya ofising ya lona. Le ile la bonagala le e-na le tlhompho e sa tlwaelegago.

Le ile la re: “Moh. Haffner, ke go swaretše ditaba tše dibotse. O ka ya gae. Mohlomongwe gosasa. Ge e ba go e-na le setimela, le lehono o ka sepela.”

Ke ile ka araba ka gore: “Seo e tla ba se se kgahlišago.”

Le ile la bolela gore: “Ke therešo, e tla ba se se kgahlišago. O na le ngwana, gomme ke dumela gore o nyaka go mo godiša.” Ke moka la oketša ka gore, “E fo saena lengwalo le.”

Ke ile ka botšiša gore: “Ke lengwalo la’ng?”

Le ile la phegelela gore: “O se ke wa tshwenyega ka lona. Saena feela, gomme o sepele.” Ke moka la mpotša gore: “Ge o šetše o le gae, o dire se sengwe le se sengwe seo o se nyakago. Eupša gabjale o swanetše go saena e le gore o tlogele go ba yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa.”

Ke ile ka kata-katela morago gomme ka gana ka go tia.

Le ile la goeletša le befetšwe la re, “Gona o tla hwela mo!” ke moka la nkgomiša.

Ka May 1943, ke ile ka hudušetšwa kgolegong e nngwe ya kua Budapest, gomme ka morago ka išwa motsaneng wa Márianosztra, moo re ilego ra dula lefelong la bodula-noši la baitlami ba basadi ba ka bago 70. Go sa šetšwe tlala le mathata a mangwe, re be re fišegela go boledišana le bona ka kholofelo ya rena. Yo mongwe wa baitlami ba basadi o ile a ipontšha a kgahlegela molaetša wa rena e le ka kgonthe gomme a re: “Tše ke dithuto tše dibotse. Ga se ka ka ka kwa selo le ge e le sefe seo se swanago le tšona. Hle, mpotšeng ka mo go oketšegilego.” Re ile ra mmotša mabapi le lefase le lefsa le bophelo bjo bo kgahlišago bja moo. Ge re dutše re bolela, mosadi yo e lego molaodi wa moo o ile a fihla. Moitlami wa mosadi yo a nago le kgahlego o ile a tšewa ka go akgofa, a apolwa diaparo tša gagwe, gomme a bethwa o šoro ka sefepi. Ge re be re gahlana le yena gape, o ile a kgopela gore: “Hle, rapelang go Jehofa e le gore a mphološe gomme  a ntšhe lefelong le. Ke nyaka go ba yo mongwe wa lena.”

Leeto la rena le le latelago e be e le la go ya kgolegong ya kgale ya Komárom, e lego motse o mogolo wo o lego Nokeng ya Danube, wa mo e ka bago dikhilomithara tše 80 ka bodikela bja Budapest. Maemo a bophelo a moo e be e le a thata kudu. Go etša ge go ile gwa ba bjalo ka dikgaetšedi tše dingwe tše mmalwa, ke ile ka babja kudu ke swerwe ke bolwetši bja typhus, ka hlatša madi gomme ka thoma go fokola kudu. Re be re se na dihlare, gomme ke ile ka nagana gore ke tlo hwa. Eupša ka nako yeo maphodisa a be a nyaka motho yo a bego a ka kgona go šoma mošomo wa ka ofising. Dikgaetšedi di ile tša a botša ka nna. Ka gona, ke ile ka newa dihlare, gomme ka fola.

Go Kopana Gape le ba Lapa Lešo

Ge madira a Soviet a be a batamela go tšwa ka bohlabela, re ile ra gapeletšwa go hudugela ka bodikela. Go tla ntšea nako e telele kudu ge nka re ke hlalosa dilo ka moka tše di boifišago tšeo re ilego ra lebeletšana le tšona. Ke be ke le kgaufsi le go hwa ka makga a mmalwa, eupša ka baka la tšhireletšo e tšwago go Jehofa, ke ile ka phologa. Ge ntwa e be e fela, re be re le Czechoslovakia motseng o mogolo wa Tábor, wo o lego kgole le Prague ka dikhilomithara tše ka bago 80. Go re tšere dibeke tše dingwe gape tše tharo pele nna le mogadibo’a-ka e lego Magdalena re ka fihla legaeng la gabo rena kua Lučenec, ka May 30, 1945.

Ke sa le kgole ke ile ka kgona go bona mmatswale’a-ka le morwa wa-ka yo a rategago, e lego Tibor, ba le ka jarateng. Mahlo a-ka a ile a tlala megokgo, gomme ke ile ka mo goeletša ka gore, “Tibike!” O ile a kitima gomme a itahlela matsogong a-ka. “O ka se sa hlwa o sepela gape, na ga go bjalo mma?” Ao e bile mantšu a gagwe a pele go nna, gomme le ka mohla nka se ke ka a lebala.

Jehofa o ile a bontšha botho gape le go monna wa-ka, Tibor. Go tšwa kgolegong ya Budapest, o ile a išwa kampeng yeo go yona go šongwago mošomo o thata ya kua Bor, yeo e bego e e-na le bana babo rena ba bangwe ba ka bago 160. Ka dinako tše dintši ba be ba le kgaufsi le go hwa, eupša ba ile ba tlogelwa ba phela e le sehlopha. Tibor o ile a boa gae ka April 8, 1945, mo e ka bago kgwedi pele ga-ka.

Ka morago ga ntwa, re be re sa dutše re nyaka matla a Jehofa e le gore re phologe diteko ka moka tša nywageng e 40 e latetšego ka tlase ga pušo ya Bokomanisi ya Czechoslovakia. Le mo nakong ye Tibor o ile a ahlolelwa lebaka le letelele kgolegong, gomme ke ile ka swanelwa ke go hlokomela morwa wa rena ke nnoši. Ka morago ga ge a lokolotšwe, Tibor o ile a hlankela e le molebeledi wa mosepedi. Nywageng e 40 ya Bokomanisi, re ile ra diriša sebaka se sengwe le se sengwe bakeng sa go boledišana le batho ka tumelo ya rena. Re ile ra kgona go thuša ba bantši go ithuta therešo. Ka gona ba ile ba fetoga bana ba rena ba moya.

E bile mo go thabišago gakaakang ge re be re hwetša tokologo ya rena ya bodumedi ka 1989! Ngwageng o latelago, re ile ra ba gona kopanong ya rena ya pele nageng ya gabo rena ka morago ga nako e telele gakaalo. Ge re be re bona bana babo rena le dikgaetšedi ba dikete bao ka nywaga-some e mentši ba bego ba kgomaretše potego ya bona, re ile ra lemoga gore Jehofa e be e le mothopo o mogolo wa matla go bona ka moka.

Monna wa-ka yo a rategago, e lego Tibor, o hwile a botegela Modimo ka October 14, 1993, gomme mo nakong ye ke dula kgaufsi le morwa wa-ka kua Žilina, Slovakia. Ga ke sa na matla a mantši gakaalo mmeleng, eupša moya wa-ka o matlafatšwa ke matla a Jehofa. Ke dumela ka ntle le pelaelo gore ka matla a gagwe nka kgotlelela diteko le ge e le dife tshepedišong ye ya kgale ya dilo. Go feta moo, ke lebeletše pele nakong yeo ka yona, ka botho bja Jehofa bjo bo sa re swanelago, ke tlago go kgona go phela ka mo go sa felego.

[Seswantšho go letlakala 20]

Morwa wa-ka Tibor yo monyenyane, (a e-na le nywaga e mene) yo ke ilego ka swanelwa ke go mo tlogela

[Seswantšho go letlakala 21]

Tibor yo mogolo, a e na le bana babo rena ba bangwe kua Bor

[Seswantšho go letlakala 22]

Ke e na le Tibor le Magdalena, mogadibo’a-ka, ka 1947, kua Brno

[Diswantšho go letlakala 23]

Ke be ke le kgaufsi le go hwa ka makga a mmalwa, eupša ka baka la tšhireletšo e tšwago go Jehofa, ke ile ka phologa