Phihlelo

Thuto Yeo e Tšerego Bophelo ka Moka

KA GE GO ANEGA HAROLD GLUYAS

Ke ile ka dula ke gopola tiragalo ye ya bjaneng bja-ka ka nywaga ya ka godimo ga e 70. Ke be ke dutše ka khitšhing ya mma, ke lebeletše setlankana seo se bego se e-na le leina le le rego, “Ceylon Tea.” Le gona se be se e-na le seswantšho sa basadi bao ba bego ba e-kga matlakala a teye mašemong a mabotse a matala a kua Ceylon (yeo gabjale e lego Sri Lanka). Seswantšho se, seo e lego sa kgole kudu le legae la gešo leo le omilego la Australia Borwa, se ile sa dira gore ke thome go nagana ka naga yeo. Ke ile ka nagana gore naga ye ya Ceylon e swanetše go ba e le e kgahlišago gakaakang! Ka nako yeo ke be ke sa tsebe gore ke tla fetša nywaga e 45 ya bophelo bja-ka ke le moromiwa sehlakahlakeng seo se sebotse kudu.

KE BELEGWE ka April 1922, gomme lefase le be le fapane kudu le kamoo le lego ka gona lehono. Lapa la gešo le be le šoma polaseng ya mabele yeo e lego ka thokwana kgaufsi le toropo ya magaeng yeo e lego lekatana ya Kimba, yeo e lego bogareng bja kontinente e kgolo ya Australia le mollwaneng wa ka borwa wa tikologo e kgolo ya leganata yeo e lego lekatana ya kua Australia. Bophelo bo be bo le thata, bo akaretša go lwa le komelelo ka mehla, go wa ga dikhunkhwane le phišo e ntšhago hlapi ka meetseng. Mma o be a šoma ka thata gore a hlokomele tate gotee le rena bana ba tshela legaeng la sethokgweng leo e bego e fo ba mokutwana o monyenyane.

Lega go le bjalo, go nna tikologo ye yeo e lego lekatana e be e le lefelo la tokologo le leo le kgahlišago. Ke gopola ge ke be ke sa le mofsa ke boifišwa ke go bona dipholo tše matla tšeo di pannwego di tumola ngwang goba madimo ao a nago le modumo le marole a apeša naga. Ge e le gabotse, thuto ya-ka  bophelong e thomile kgale pele ga ge nka tsena sekolo se senyenyane seo se nago le morutiši o tee sa bokgole bja dikhilomithara tše hlano go tloga ka gae.

Batswadi ba-ka ba be ba rata bodumedi, gaešita le ge ba se ba ka ba tsena kereke—lebaka le legolo e le monabo wa go tloga polaseng yeo re bego re dula go yona go ya toropong moo kereke e bego e le gona. Lega go le bjalo, mathomong a bo-1930, mma o ile a thoma go theetša dipolelo tša Beibele tšeo di bego di newa ke Moahlodi Rutherford, tšeo di bego di gašwa beke e nngwe le e nngwe seteišeneng sa radio kua Adelaide. Ke be ke nagana gore Moahlodi Rutherford e be e le moruti wa kua Adelaide, gomme ke be ke se na kgahlego e kaalo. Eupša beke e nngwe le e nngwe mma o be a letela ka phagahlo dikgašo tša Rutherford gomme a theetša ka kelohloko ge a dutše a bolela radiong ya gešo ya kgale yeo e bego e šoma ka petiri.

Thapameng e nngwe e fišago le e nago le marole, lori ya kgale e nyenyane e ile ya ema ka pele ga legae la gešo, gomme go ile gwa fologa banna ba babedi bao ba aperego gabotse. E be e le Dihlatse tša Jehofa. Mma o ile a theeletša molaetša wa tšona gomme a ntšha moneelo bakeng sa dipuku tše mmalwa, tšeo a ilego a thoma go di bala le semeetseng. Dipuku tše di ile tša mo kgoma kudu moo e lego gore kapejana o ile a kgopela gore tate a mo iše go baagišani ba gagwe ka koloi e le gore a ka boledišana le bona ka seo a bego a ithuta sona.

Mohola wa Bagwera ba Babotse

Go se go ye kae ka morago ga fao tikologo ye e sa kgahlišego yeo e lego lekatana e ile ya re gapeletša go hudugela motseng wa Adelaide, woo o lego bokgole bja dikhilomithara tše 500. Lapa la gešo le ile la thoma go kopanela le Phuthego ya Adelaide ya Dihlatse tša Jehofa gotee le go dira tšwelopele ya moya. Le gona go huduga ga rena go ile gwa dira gore ke se sa tsena sekolo. Ke feditše sekolo ka grade 7, ge ke be ke e-na le nywaga e 13 feela. Ka tlhago ke be ke le motho yo a se nago taba, e lego seo se ka bago se ile sa ntira gore ke se ke ka phegelela dipakane tša moya ge nkabe e se be ka thušo ya bana babo rena ba mmalwa bao ba beago mohlala o mobotse—babulamadibogo, goba badiredi ba nako e tletšego—bao ba ilego ba ba le kgahlego ya motho ka noši go nna.

Ge nako e dutše e tšwela pele, tutuetšo ya bana babo rena ba bao ba fišegago e ile ya godiša boemo bja moya bjo bo bego bo utegile ka go nna. Ke be ke thabela go ba le bona gomme ke rata moya wa bona wa go šoma ka thata. Ka gona ge go be go dirwa tsebišo ya go kgothaletša tirelo ya nako e tletšego kopanong yeo e bego e swaretšwe kua Adelaide ka 1940, ka mo go makatšago ke ile ka ngwadiša leina la-ka. Ka nako yeo ke be ke se ka tšwa ke kolobetšwa gomme ke be ke e-na le phihlelo e nyenyane modirong wa go nea bohlatse. Lega go le bjalo, matšatši a sego kae ka morago, ke ile ka laletšwa go tlatša sehlopha se senyenyane sa babulamadibogo kua Warrnambool, e lego toropo yeo e lego dikhilomithara tše makgolo-kgolo go tloga Adelaide, motseng wo o lego kgaufsi wa Victoria.

Go sa šetšwe go thoma ka tsela ye ya go se kgonthišege, go se go ye kae ke ile ka hlagolela lerato la go rata bodiredi bja tšhemo, lerato leo ke thabelago go bolela gore ga se la ka la fela go theoša le nywaga. Ge e le gabotse, seo e be e le go fetoga ga bophelo bja-ka, gomme ke ile ka thoma go dira tšwelopele  ya kgonthe ya moya. Ke ile ka ithuta bohlokwa bja go batamela kgaufsi le bao ba ratago dilo tša moya. Ke ile ka lemoga kamoo tutuetšo ya bona e botse e ka tšweletšago dilo tše kaone ka go rena go sa šetšwe thuto ya rena gotee le kamoo dithuto tšeo re ithutago tšona di ka re holago bophelong ka moka.

Ke Matlafaditšwe ke Diteko

Ke be ke bile tirelong ya bobulamadibogo ka nako e kopana feela ge modiro wa Dihlatse tša Jehofa o be o thibelwa kua Australia. Ka ge ke be ke sa kgonthišege ka seo ke swanetšego go se dira, ke ile ka nyaka tlhahlo go bana babo rena, bao ba ilego ba bolela gore go bolela le batho ka Beibele go be go sa thibelwa. Ka gona, ke ile ka thoma go ya ka ntlo le ntlo ke bolela molaetša o bonolo go tšwa ka Beibeleng ke e-na le babulamadibogo ba bangwe. Se se ile sa mmatlafaletša diteko tšeo di bego di le ka pele.

Dikgwedi tše nne ka morago ga fao ke ile ka ba le nywaga e 18 gomme ke ile ka laelwa gore ke itšweletše bakeng sa tirelo ya bohlabani. Se se ile sa nnea sebaka sa go lwela tumelo ya-ka pele ga bahlankedi ba mmalwa ba tša bohlabani gotee le maseterata. Ka nako yeo, bana babo rena ba ka bago 20 ba be ba le kgolegong ya Adelaide ka baka la boema-gare bja bona, gomme go se go ye kae ke ile ka ba tlatša. Re ile ra abelwa go šoma ka thata, re epa mafsika le go lokiša ditsela. Se se ile sa nthuša go hlagolela dika tše bjalo ka kgotlelelo le boikemišetšo. Boitshwaro bja rena bjo bobotse le go ema ka go tia mafelelong di ile tša dira gore re hlompšhwe ke bahlokomedi ba bantši ba kgolego.

Ge ke se no lokollwa dikgweding tše mmalwa ka morago, ke ile ka thabela go ja dijo tše bose gape gomme ka tsenela modiro wa bobulamadibogo gape. Lega go le bjalo, batho bao o bego o ka tšea bobulamadibogo le bona ba be ba hlokwa, ka gona ke ile ka kgopelwa ge e ba ke be nka šoma ke le noši tikologong e lego lekatana ya dipolasa kua Australia Borwa. Ke ile ka dumela gomme ka sepela ka sekepe go ya kua Peninsuleng ya Yorke, ke swere feela ditlabakelo tša-ka tša go nea bohlatse le paesekela. Ge ke fihla, lapa leo le thabelago le ile la ntaela go ya ngwakong o monyenyane wa baeng moo mosadi yo botho a ilego a ntshwara bjalo ka morwa wa gagwe. Mosegare ke be ke ragela paesekele ditseleng tša marole, ke dira boboledi ditorotswaneng tšeo di phatlaletšego go phatša peninsula. Ka dinako tše dingwe ke be ke robala dihoteleng tše nyenyane goba nywakong ya baeng e le gore ke akaretše ditikologo tšeo di lego kgole. Ka tsela ye, ke be ke ragela paesekela dikhilomithara tše makgolo gomme ke thabela diphihlelo tše dintši tše di kgahlišago. Le ka mohla ke be ke sa tshwenyege kudu ka go ba noši tirelong, le gona ge ke be ke bona tlhokomelo ya Jehofa, ke ile ka batamela kgaufsi le yena.

Go Lebeletšana le go Ikwa ke sa Swanelege

Ka 1946, ke ile ka amogela lengwalo leo le bego le ntaletša go tsenela modiro wa bosepedi ke le mohlanka go bana babo rena (gabjale o bitšwa molebeledi wa tikologo). Modiro wo o be o akaretša go etela diphuthego tše mmalwa tikologong e itšego. Ke swanetše go dumela gore ke ile ka hwetša boikarabelo bja kabelo ye e le tlhohlo ya kgonthe. Ka letšatši le lengwe ke ile ka utswa ka tsebe ngwanabo rena a re, “Harold ga se seboledi sa sekgwari, eupša o na le bokgoni modirong wa boboledi.” Mantšu a a ile a nkgothatša kudu. Ke be ke lemoga gabotse bofokodi bja-ka go boleleng le go rulaganyeng dilo, eupša ke be ke dumela gore modiro wa boboledi e be e le modiro wa bohlokwa go Bakriste.

Ka 1947 batho ba be ba thabetše kudu ketelo ya Ngwanabo rena Nathan Knorr le Ngwanabo rena Milton Henschel bao ba bego ba e-tšwa ntlong-kgolo ya Dihlatse tša Jehofa kua Brooklyn. Ye e be e le ketelo ya mathomo ya mohuta woo ga e sa le go tloga ge Ngwanabo rena Rutherford a tlile ka 1938. Ketelo ye e ile ya kopanywa le go swarwa ga kopano e kgolo kua Sydney. Ka go swana le babulamadibogo ba bangwe ba bantši bao e sa lego ba bafsa, ke be  ke e-na le kgahlego ka tlwaetšo ya boromiwa yeo e bego e newa Sekolong sa Beibele sa Watchtower sa Gilead seo se bego se sa tšwa go hlongwa kua South Lansing, New York, U.S.A. Ba bantši ba rena bao re bego re le gona re be re ipotšiša ge e ba sekolo se be se tla nyaka gore motho e be yo a rutegilego kudu e le gore a ingwadiše. Lega go le bjalo, Ngwanabo rena Knorr o ile a hlalosa gore ge e ba re ka kgona go bala sehlogo ka makasineng wa Morokami gomme ra gopola dintlha tša bohlokwa, ka ntle le pelaelo re be re tla atlega Gilead.

Ke be ke nagana gore go se rutege ga-ka go ka dira gore ke se swanelege. Se se ilego sa mmakatša ke gore dikgwedi tše sego kae ka morago ke ile ka laletšwa go dira kgopelo bakeng sa tlwaetšo ya Gilead. Ka morago ga fao, ke ile ka amogelwa gore ke be morutwana, gomme ke ile ka tsena sehlopheng sa bo-16, seo se ilego sa swarwa ka 1950. Se se ile sa itlhatsela e le phihlelo e kgahlišago yeo e ilego ya oketša go ikholofela ga-ka. E ile ya mpontšha gore go ba yo a rutegilego e be e se lebaka la motheo leo le dirago gore motho a atlege. Go e na le moo, go šoma ka thata le go kwa e be e le dinyakwa tša motheo. Bahlahli ba rena ba ile ba re kgothaletša go dira sohle seo re ka se kgonago. Ge ke dutše ke latela keletšo ya bona, ke ile ka dira tšwelopele ka go se kgaotše gomme ka kgona go kwešiša tlhahlo gabotse kudu.

Go Tloga Kontinenteng e Omilego go ya Sehlakahlakeng se Sebotse

Ka morago ga go aloga, nna gotee le bana babo rena ba bangwe ba babedi bao ba tšwago Australia re ile ra abelwa go ya Ceylon (yeo gabjale e lego Sri Lanka). Re fihlile motse-mošate, Colombo, ka September 1951. Go be go fiša e bile go e-na le monola, gomme go hlaka-hlakana ga mafelo a mafsa, medumo le menko go ile gwa gobatša dikwi tša rena. Ge re e-tšwa ka sekepeng, yo mongwe wa baromiwa bao ba bego ba šetše ba hlankela nageng yeo o ile a nkamogela ka pampiri ya taletšo yeo e bego e tsebatša ka polelo ya phatlalatša yeo e bego e tla newa ka Sontaga se se latelago bogareng bja motse. Seo se ilego sa mmakatša ke gore leina la-ka le be le le pampiring ya taletšo—ke le seboledi! O ka nagana kamoo ke ilego ka se dudišege ka gona. Eupša nywaga ya-ka ya go bula madibogo kua Australia e nthutile go amogela kabelo le ge e le efe yeo ke bego ke e newa. Ka gona ka thušo ya Jehofa, ke ile ka nea polelo ya phatlalatša ka katlego. Boraro bja rena gotee le bana babo rena ba bane bao ba sa nyalago bao ba bego ba šetše ba le legaeng la boromiwa la Colombo ka nako yeo, re ile ra thoma go ithuta leleme le thata la se-Sinhala gotee le go tšea karolo bodireding bja tšhemo. Gantši re be re šoma re le noši, gomme re ile ra thabela go hwetša batho ba lefelong leo e le bao ba hlomphago le bao ba amogelago baeng. Go se go ye kae palo ya bao ba bago gona dibokeng e ile ya thoma go oketšega.

Ge nako e dutše e e-ya, ke ile ka thoma go naganišiša ka kgaetšedi yo mobotse wa mmulamadibogo, e lego Sybil, yoo ke ilego ka kopana le yena ge ke be ke sepela ka sekepe go ya Sekolong sa Gilead. O be a e-ya kopanong ya ditšhaba-tšhaba kua New York. Ka morago, o ile a tsenela sehlopha sa bo-21 sa Gilead gomme o ile a abelwa go ya Hong Kong ka 1953. Ke ile ka dira phetho ya go mo ngwalela, gomme re ile ra tšwela pele re ngwalelana go fihlela ka 1955 ge Sybil a ntlatša kua Ceylon, moo re ilego ra nyalana gona.

Kabelo ya rena ya mathomo re le banyalani ba baromiwa e be e le ya go ya Jaffna, motse wo o lego kgole ka leboa la Sri Lanka. Magareng a bo-1950, diphapano tša dipolitiki di ile tša thoma go aroganya ditšhaba tša ma-Sinhala le ma-Tamil, gomme tša hlama metheo ya thulano ya go itlhama ka dibetša nywaga-someng e latetšego. E be e le mo go ruthetšago pelo gakaakang go bona Dihlatse tša ma-Sinhala le tša ma-Tamil di šireletšana ka dikgwedi tše dintši nywageng yeo e thata! Diteko tšeo di ile tša loutša le go matlafatša tumelo ya bana babo rena.

 Go Dira Boboledi le go Ruta Kua Sri Lanka

Go tlwaelana le ditšhaba tša ma-Hindu le ma-Moseleme go be go nyaka go se fele pelo le kgotlelelo. Gaešita le ge go le bjalo, re ile ra kwešiša ditšo tše ka bobedi gotee le dika tša tšona tše di kgahlišago. Ka ge e be e se mo go tlwaelegilego go bona batho ba šele ba sepela ka dipese tša lefelong leo, gantši ge re be re le kamoo batho ba be ba re lebelela ka tsela ya go nyaka go tseba. Sybil o ile a phetha ka gore o tla arabela ka go myemyela kudu. E be e le mo go thabišago gakaakang go bona difahlego tšeo di nyakago go tseba le tšona di re myemyelela ka mo go kgahlišago!

Tiragalong e nngwe, re ile ra emišwa lephekong la tsela. Ka morago ga ge mohlapetši yo a bego a le mošomong a re botšišitše gore re be re e-tšwa kae re e-ya kae, dipotšišo tša gagwe di ile tša thoma go ba tša go nyaka go tseba ditaba tša motho ka noši.

“Mosadi yo ke mang?”

Ke ile ka araba ka gore, “ke mosadi wa-ka.”

“Ke lebaka le le kae le nyalane?”

“Nywaga e seswai.”

“Na le na le bana?”

“Aowa.”

“Aowii! Na le ile la yo bona ngaka?”

Mathomong go nyaka go tseba mo mo go tlwaelegilego go ile gwa re makatša, eupša ge nako e dutše e tšwela pele re ile ra go lebelela e le mokgwa wa go bontšha kgahlego ya kgonthe ya motho ka noši woo batho ba lefelong leo ba bego ba e-na le ona ka ba bangwe. Ge e le gabotse, e be e le se sengwe sa dika tša bona tše di kgahlišago kudu. Motho o be a fo ema moo go nago le batho ka metsotso e sego kae pele ga ge motho yo mongwe a ka tla go yena gomme a mmotšiša ka botho ge e ba a ka mo thuša ka tsela le ge e le efe.

Diphetogo le go Lebelela Morago

Go theoša le nywaga, re ile ra thabela dikabelo tše di fapa-fapanego go tlaleletša modirong wa rena wa boromiwa kua Sri Lanka. Ke ile ka abelwa go hlankela modirong wa tikologo le wa selete gotee le go ba setho sa Komiti ya Lekala. Ka 1996, ke be ke le nywageng ya-ka ya magareng a bo-70. Ke ile ka thabela go lebelela morago nywageng e 45 e fetilego ya tirelo ya boromiwa kua Sri Lanka. Sebokeng sa mathomo seo ke bilego go sona kua Colombo, go be go e-na le batho ba ka bago 20. Palo yeo gabjale e oketšegilego go fihla go ya ka godimo ga 3 500! Nna le Sybil re lebelela ba bantši ba batho ba ba rategago e le bana le ditlogolwana tša rena tša moya. Lega go le bjalo, go be go sa dutše go e-na le modiro o mogolo kudu wo o bego o swanetše go dirwa nageng ka moka—modiro o nyakago matla le bokgoni bja bao e bego e le ba banyenyane go rena. Re naganne ka se, re ile ra amogela taletšo e tšwago go Sehlopha se Bušago ya gore re boele Australia. Se se ile sa dira gore banyalani ba bafsa bao ba swanelegago ba thibe sekgoba sa rena ka go ba baromiwa kua Sri Lanka.

Gabjale ke ngwageng wa-ka wa bo-83, gomme nna le Sybil re thabela gore re sa dutše re phetše gabotse ka mo go lekanego go ka tšwela pele ka tirelo ya rena ya bobulamadibogo bjo bo kgethegilego go leo e kilego ya ba legae la-ka kua Adelaide. Bodiredi bja rena bo re dira gore re dule re phakgame monaganong gotee le go ba bao ba dumelelanago le maemo. Le gona bo re thušitše gore re tlwaelane le tsela e fapanego kudu ya bophelo nageng ye.

Jehofa o tšwetše pele go kgotsofatša dinyakwa tša rena ka moka tša nama, le gona bana babo rena le dikgaetšedi ba phuthegong ya gabo rena ba re nea lerato le thekgo e kgolo. Morago bjale ke sa tšwa go amogela kabelo e mpsha. Ke hlankela ke le mongwaledi phuthegong ya gabo rena. Ka go rialo, ke hweditše gore ge ke dutše ke katanela go hlankela Jehofa ka potego, tlwaetšo ya-ka e tšwela pele. Ge ke lebelela morago go theoša le nywaga, ka mehla ke makatšwa ke gore mošemane wa go se re selo yo a se nago taba wa go tšwa sethokgweng o ile a kgona go amogela thuto e botse ka tsela ye—yeo e tšerego bophelo ka moka.

[Seswantšho go letlakala 26]

Letšatšing la lenyalo la rena, 1955

[Seswantšho go letlakala 27]

Ke le tirelong ya tšhemo le Rajan Kadirgamar, e lego ngwanabo rena wa lefelong leo, 1957

[Seswantšho go letlakala 28]

Ke e na le Sybil lehono