Mokgwa wo o Hwetšwago Feela Bathong

Jodie o na le kgwebo yeo go yona go rekišwago dithoto le mafelo ao e lego bohwa. O thuša mosadi yo mongwe go rulaganya le go rekiša dilo tša ka ntlong tša mogol’agwe yo a hlokofetšego. Ge a dutše a phuruphutša lefelong la kgale la go goletša mollo, o hwetša mapokisi a mabedi a kgale ao go bewago ditlabakelo go ona. Ge a lebelela ka gare ga le lengwe la ona, ga a kgolwe seo mahlo a gagwe a mmontšhago sona. O hwetša di-$100 tša dipampiri tše di phuthetšwego ka foile—palo-moka ya tšhelete e lekanago $82 000! Jodie o nnoši ka phapošing ye. O swanetše go dira’ng? Na o swanetše go tšea lepokisi ka ntle le go botša motho goba na o swanetše go botša mosadi yo a thušwago gore o hweditše tšhelete?

BOTHATA bjo Jodie a lego go bjona bo bontšha seka se sengwe seo se dirago gore re be ba fapanego le diphoofolo tše šoro. The World Book Encyclopedia e bolela gore: “O mongwe wa mekgwa yeo e hwetšwago feela bathong ke wa go botšiša dipotšišo tše di kwagalago mabapi le seo re swanetšego go se dira le seo re sa swanelago go se dira.” Ge mpša ye e swerwego ke tlala e ka hwetša nama e beilwe tafoleng e ka se naganišiše mabapi le ge e ba e swanetše go e-ja goba go se e-je. Lega go le bjalo, Jodie o na le bokgoni bja go naganišiša ka phetho ya gagwe gore a bone ge e ba e le e swanetšego. Ge e ba a ka tšea tšhelete ye, o a utswa, eupša go bonagala a ka se swarwe. Tšhelete ga se ya gagwe; lega go le bjalo, mosadi yo a thušwago ga a tsebe gore e gona. Ka ntle le moo, batho ba bantši setšhabeng sa gabo Jodie ba be ba tla mo tšea e le lešilo ge a be a ka nea mosadi yo a thušwago tšhelete ye.

O be o tla dira’ng ge nkabe o le Jodie? Tsela ye o arabago potšišo yeo ka yona e tla ithekga ka melao ya boitshwaro yeo o kgethilego go phela ka yona.

Melao ya Boitshwaro Ke’ng?

“Melao ya boitshwaro” e hlalositšwe e le “go seka-seka dipotšišo mabapi le se se lokilego le se se fošagetšego.” (Collins Cobuild English Dictionary) Mongwadi Eric J. Easton o re: “‘Melao  ya boitshwaro’ le ‘boitshwaro bjo bobotse’ di na le modu o swanago. Dipolelwana ‘melao ya boitshwaro’ le ‘boitshwaro bjo bobotse,’ ka bobedi di bolela ka selo seo se laolago tsela ya batho ya bophelo.”

Ka nako e telele, bodumedi ka kakaretšo bo ile bja bea melao ya boitshwaro yeo batho ba phelago ka yona. Lentšu la Modimo e lego Beibele, le bile tutuetšo e matla bathong ba bantši. Lega go le bjalo, palo e golago ya batho lefaseng ka bophara e ganne ditekanyetšo tše di fapa-fapanego tša bodumedi ka go bolela gore ga di šome le gore melao ya Beibele ya boitshwaro e fetilwe ke nako. E tšeetšwe legato ke’ng? Puku ya Ethics in Business Life e bolela gore “bohlale bja lefase bo . . . ile bja tšea matla a taolo ao nakong e fetilego e bego e le a bodumedi.” Go e na le go retologela methopong ya bodumedi, batho ba bantši ba tsoma tlhahlo go bao e lego ditsebi lefaseng mabapi le dithuto tša boitshwaro. Seithuti sa bioethics e lego Paul McNeill se re: “Ke nagana gore batho bao ba nago le tsebo mabapi le melao ya boitshwaro ba swana le baperisita bao ba beago ditekanyetšo tša boitshwaro motheong wa dikgopolo tša batho. . . . Batho ga bjale ba hlahlwa ke melao ya boitshwaro go e na le go hlahlwa ke bodumedi go etša nakong e fetilego.”

Ge o lebeletšane le go dira diphetho tše thata, o hlaola bjang se se lokilego go se se fošagetšego? Na ditekanyetšo tša gago tša boitshwaro di bewa ke Modimo goba ke wena?