Lenyalo le ka Atlega Lefaseng la Lehono

“Le aparê leratô, yôna tlêmô ya botlalô.”—BA-KOLOSE 3:14.

1, 2. (a) Ke taba efe e kgothatšago ge e le mabapi le phuthego ya Bokriste? (b) Lenyalo le le atlegago ke le le bjang?

GE RE lebelela ka phuthegong ya Bokriste, na ga go thabiše go bona banyalani ba bantši gakaakaa bao ba bego ba dutše ba botegela balekane ba bona ka go se kwanantšhe ka nywaga e 10, e 20, e 30 goba go feta moo? Ba ile ba ema balekane ba bona nokeng, bohlokong le lethabong.—Genesi 2:24.

² Ba bantši ba tla dumela gore ba ile ba ba le mathata lenyalong la bona. Mmogedi yo mongwe o ngwadile gore: “Manyalo ao a thabilego ga se ao a se nago mathata. Go na le dinako tša lethabo le dinako tša mathata . . . Eupša ka tsela e itšego . . . batho ba ba ile ba dula ba nyalane go sa šetšwe [dipelaelo] tša bophelo bja mehleng yeno.” Banyalani bao ba atlegago ba ithutile go lebeletšana ka katlego le dipelaelo le mathata a sa phemegego ao a bakwago ke dikgateletšo tša bophelo, kudu-kudu ge e ba ba šetše ba godišitše bana. Banyalani ba bjalo ba ithutile go tšwa phihlelong gore lerato la kgonthe “xa le fele neng le neng.”—1 Ba-Korinthe 13:8.

3. Dipalo-palo di bontšha’ng ka lenyalo le tlhalo, gomme se se lebiša dipotšišong dife?

³ Ka mo go fapanego, manyalo a dimilione a senyegile. Pego e re: “Lehono, go letetšwe gore seripa-gare sa manyalo ka moka a United States a feleletše ka tlhalo. Le gona seripa-gare sa [ditlhalo] tšeo se tla direga nywageng ya pele e 7,8 ya lenyalo . . . Go batho ba 75 lekgolong bao ba nyalago goba go nyalwa lefsa, ba 60 lekgolong ba tla hlala goba go hlalwa gape.” Gaešita le dinaga tšeo pele di bego di na le ditekanyo tša tlase tša tlhalo di fetogile. Ka mohlala, kua Japane tekanyo ya tlhalo e oketšegile mo e nyakilego go ba ka makga a mabedi nywageng ya morago bjale. Dikgateletšo tše dingwe tšeo di bakilego boemo bjo ke dife, dikgateletšo tšeo ka dinako tše dingwe di iponagatšago gaešita le ka gare ga phuthego ya Bokriste? Go nyakega’ng gore lenyalo le atlege go sa šetšwe maiteko  a Sathane a go nyaka go fokodiša thulaganyo yeo?

Melaba Yeo e Swanetšego go Phengwa

4. Tše dingwe tša dilo tšeo di ka fokodišago lenyalo ke dife?

⁴ Lentšu la Modimo le re thuša go kwešiša dilo tšeo di ka fokodišago lenyalo. Ka mohlala, nagana ka mantšu a moapostola Paulo mabapi le maemo ao a bego a tla ba gona mehleng ye ya bofelo ge a re: “Mehleng ya bofêlô xo tlo tla mabaka a mathata. Batho e tlo ba ba xo ithata, ba mexabaru, ba lenyatšô le baikxoxomoši, le ba maroxa, le ba xo se kwe batswadi, ba xo se leboxe, ba xo se ile selô. E tlo ba ba-hlala-leratô, babata-sekxoro, e tlo ba dihwirihwiri, le ba ba sa tsebexo xo ithswara, manaba a tše boló; E tlo ba baeki, baipuši, baikxanthši, ba xo iphsina ba lahlile Modimo. Xe O ba bôna, O tlo re ba n’e borapedi; anthe matla a byôna xa ba a dumele. Ba ba byalo O ba xerulê.”—2 Timotheo 3:1-5.

5. Ke ka baka la’ng motho ‘yo a ithatago’ a bea lenyalo la gagwe kotsing, gomme keletšo ya Beibele ke efe tabeng ye?

⁵ Ge re hlahloba mantšu a Paulo, re bona gore tše dintši tša dilo tšeo a di lokeleditšego di ka feleletša ka go senyega ga ditswalano tša lenyalo. Ka mohlala, bao e lego “ba xo ithata” ga ba na taba le batho ba bangwe e bile ga ba ba naganele. Banna goba basadi bao e lego baithati ba ikemišeditše go hwetša seo ba se nyakago. Ga ba itumelelanye le maemo. Na mokgwa o bjalo o be o ka dira gore lenyalo e be le le thabilego? Le gatee. Moapostola Paulo ka bohlale o ile a eletša Bakriste, go akaretša le banyalani gore: “Le se kê la dira selô ka kxang le ka xo nyaka xo rêtwa. Sa lena a e bê xo ipoetša le xo phalana xo xodišaneng. Motho a se kê a šetša tša xo ikhola; a a šetšê tša xo hola ba bangwê.”—Ba-Filipi 2:3, 4.

6. Go rata tšhelete go ka fokodiša bjang tswalano ya lenyalo?

⁶ Go rata tšhelete go ka baka karogano magareng ga monna le mosadi. Paulo o eleditše ka gore: “Ba ba rataxo xo huma ba wêla melekong le mereong; ba ya le dikxanyoxô tše ntši tša bošilo tše di xobošaxo motho tša mo senya, tša mo tekesetša thsenyexong le tahlexong. Xobane mexabaru ké wôna modu wa bobe ka moka; xomme ba bangwê ba xo kêkêla xo tšôna ba aroxile tumêlô ba ikôbêla mehlakô e mentši.” (1 Timotheo 6:9, 10) Ke mo go nyamišago gore seo Paulo a bego a lemoša malebana le sona se a direga manyalong a mantši lehono. Lesolong la bona la go tsoma lehumo, banyalani ba bantši ba hlokomologa dinyakwa tša balekane ba bona, go akaretša le senyakwa sa motheo sa go nyaka go hwetša thekgo maikwelong le segwera sa ka mehla se borutho.

7. Maemong a mangwe, ke boitshwaro bofe bjo bo lebišitšego tabeng ya go se botege lenyalong?

⁷ Le gona Paulo o boletše gore ba bangwe mehleng ye ya bofelo e tla ba “ba xo se ile selô. E tlo ba ba-hlala-leratô, babatasekxoro.” Keno ya lenyalo ke kholofetšo e tiilego yeo e swanetšego go lebiša tlemong ya sa ruri, e sego ya boradia. (Maleaki 2:14-16) Lega go le bjalo, ba bangwe ba lebišitše tlhokomelo ya bona tabeng ya go rata batho bao e sego balekane ba bona. Mosadi yo mongwe yo a lego nywageng ya gagwe ya bo-30 yoo monna wa gagwe a mo tlogetšego o hlalositše gore gaešita le pele a ka tloga, o be a tlwaelane le basadi ba bangwe ka tsela e feteletšego le ka tsela e bontšhago maikwelo a tseneletšego a lerato. O ile a palelwa ke go lemoga seo monna yo a nyetšego a bego a sa swanela go se dira. Mosadi yo o be a kwele bohloko kudu ge a bona se se direga gomme ka bohlale a leka go mo lemoša ka kotsi ya tsela yeo a e swerego. Lega go le bjalo, o ile a wela bootsweng. Gaešita le ge a be a newa ditemošo tše borutho, molekane yo a dirago phošo o be a sa nyake go theetša. O ile a wela molabeng ka baka la go se šetše.—Diema 6:27-29.

8. Ke’ng se se ka lebišago bootsweng?

⁸ Beibele e nea temošo e kwagalago gakaakang kgahlanong le bootswa! “Xe e le e a otswaxo ké lešilo; e a diraxo tšeo ó ithsenyetša bophelô.” (Diema 6:32) Gantši bootswa ga se tiro yeo e itiragalelago ka go akgofa. Go etša ge mongwadi wa Beibele e lego Jakobo a bontšhitše, sebe se bjalo ka bootswa gantši se direga  feela ka morago ga ge motho a naganne ka selo gomme a tšwela pele a naganišiša ka sona. (Jakobo 1:14, 15) Molekane yo a dirago phošo ganyenyane-ganyenyane o tlogela go ba molekane yo a botegago ka go se kwanantšhe go motho yo a ennego gore o tla mmotegela bophelo ka moka. Jesu o itše: “Le kwele ba boxolo-xolo bà boditšwe xwa thwe: O se kê wa otswa! Xe e le nna ke Le botša ke re: Mang le mang e a lebêlêlaxo mosadi à mo kxanyoxa, ó šetše a otswitše pelong ya xaxwe.”—Mateo 5:27, 28.

9. Ke keletšo efe e bohlokwa e hwetšwago go Diema 5:18-20?

⁹ Ka gona, tsela e bohlale le ya potego ke yeo e kgothaletšwago ka pukung ya Diema ge e re: “Sediba sa xaxo a se šexofalê, O thabêlê moxatš’axo wa mehla yela Ò sa le yo mofsa; Yêna mo-ka thsêphê xo ratêxa, mo-ka komé ka bonatla. A nkê O fêlê O kxôlwa ke botse bya xaxwe; O fêle O thabêla ’ratô la xaxwe. Ngwan’a-ka! O ka thabêla bya’ng o šele? O ka xokarêla bya’ng mosadi e sexo wa xaxo?”—Diema 5:18-20.

O se ke wa Akgofela go Tsena Lenyalong

10. Ke ka baka la’ng e le gabohlale gore motho a iphe nako ya go tseba yo e tlago go ba molekane wa gagwe?

¹⁰ Mathata lenyalong a ka rotoga ge banyalani ba tsena tswalanong yeo pele ga nako. E ka ba e le ba banyenyane kudu e bile ba se na phihlelo. Goba mohlomongwe ga ba iphe nako ya gore ba tsebane—dilo tšeo ba di ratago le tšeo ba sa di ratego, dipakane tša bona bophelong le ditlogo tša malapa a bona. Ke gabohlale gore motho a se fele pelo, gomme a iphe nako ya go tseba yo e tlago go ba molekane wa gagwe. Nagana ka Jakobo, morwa wa Isaka. O ile a swanelwa ke go šoma ka nywaga e šupago a šomela yo e bego e tla ba ratswal’agwe pele ga ge a ka dumelelwa go nyala Ragele. O be a ikemišeditše go dira bjalo ka gobane maikwelo a gagwe a be a theilwe leratong la kgonthe, e sego feela botseng bja ka ntle.—Genesi 29:20-30.

11. (a) Tlemo ya lenyalo e kopanya’ng? (b) Ke ka baka la’ng go diriša leleme ka bohlale go le bohlokwa lenyalong?

¹¹ Lenyalo ga e fo ba tswalano ya lerato. Tlemo ya lenyalo e kopanya batho ba babedi bao ba tšwago malapeng a ditlogo tše di fapanego le bao ba nago le dimelo tše di sa swanego, maikwelo a sa swanego, gomme gantši ke ba rutegilego ka go se swane. Ka dinako tše dingwe ke go kopanya ditšo tše pedi, gaešita le maleme a mabedi. Bonyenyane, tlemo ye e kopanya batho ba babedi bao ba nago le bokgoni bja go tšweletša dipono tše di fapanego ditabeng tša mehuta ka moka. Dipono tšeo ke dikarolo tša kgonthe tšeo ruri di bopago tlemo ya lenyalo. Tsela yeo dipono tše di tšweletšwago ka yona e ka ba ya go swaya diphošo ka mehla le yeo e tletšego ditshele goba e ka ba e kgothatšago ka tsela e borutho le e agago. Ke therešo gore ka mantšu a rena re ka gobatša molekane wa rena goba ra mo dira gore a ikwe a le kaone. Leleme le le sa laolwego le ka baka kgateletšo ya kgonthe lenyalong.—Diema 12:18; 15:1, 2; 16:24; 21:9; 31:26.

12, 13. Go kgothaletšwa pono efe e leka-lekanego mabapi le lenyalo?

¹² Ka gona, ke gabohlale go ipha nako ya gore o tsebišiše yo e tlago go ba molekane wa gago. Kgaetšedi yo e lego Mokriste yo a nago le phihlelo  o kile a re: “Ge o lebelela yo e tlago go ba molekane wa gago wa lenyalo, nagana mohlomongwe ka dinyakwa tše lesome tša motheo tšeo o tla nyakago go di bona mothong yoo. Ge e ba o ka hwetša tše šupa feela, ipotšiše gore, ‘Na ke ikemišeditše go hlokomologa tše tharo tše a se nago tšona? Na nka kgona go kgotlelela mafokodi ao letšatši le letšatši?’ Ge e ba o e-na le dipelaelo, ema gomme o nagane gape.” Ke therešo gore o swanetše go ba yo a leka-lekanego. Ge e ba o nyaka go tsena lenyalong, tseba gore le ka mohla o ka se hwetše molekane yo a phethagetšego. Le gona, motho yo mafelelong o nyalanago le yena ka mo go swanago o tla ba a se a hwetša molekane yo a phethagetšego!—Luka 6:41.

¹³ Lenyalo le akaretša boikgafo. Paulo o gateletše se ge a be a re: “Nna ke rata xe Le dula Lè se na dipelaêlô. E a sa tšeexo ó belaêla tša Morêna, xore a kxahlê Morêna. E a tšeaxo ó belaêla tša lefase xore a kxahlê mosadi. Mosadi e a tšerwexo, le mosetsana, xa ba swane. E a sa tšewaxo ó belaêla tša Morêna, xore a bê mokxêthwa, mmele le môya. E a tšerwexo ó belaêla tša lefase, xore a kxahlê monna.”—1 Ba-Korinthe 7:32-34.

Lebaka Leo ka Lona Manyalo a Mangwe a Palelwago

14, 15. Ke’ng se se ka fokodišago tlemo ya lenyalo?

¹⁴ Morago bjale, mosadi yo mongwe wa Mokriste o ile a lebeletšana le bohloko bjo bo bakilwego ke tlhalo ge monna wa gagwe a be a mo tlogela ka morago ga ge ba nyalane ka nywaga e 12 gomme a thoma go ratana le mosadi yo mongwe. Na o ile a lemoga ditšhupo le ge e le dife tša temošo pele ba ka arogana? O hlalosa gore: “O be a fihlile bokgoleng bjoo a bego a se sa rapela. O be a nea mabaka a sa kwagalego a go se be gona dibokeng tša Bokriste le modirong wa boboledi. O be a bolela gore o swaregile kudu ka mošomo goba o lapile kudu gore a ka fetša nako a dutše le nna. O be a sa mpolediše. Re be re sa boledišane ka dilo tša moya. Go be go leša dihlong gakaakang. O be a se sa le kamoo a bego a le ka gona ge re be re nyalana.”

¹⁵ Ba bangwe ba bega gore ba lemogile ditšhupo tše di swanago, tše di akaretšago go fokola moyeng mo go hlatselwago ke go hlokomologa thuto ya motho ka noši ya Beibele, thapelo goba go ba gona dibokeng tša Bokriste. Ka mantšu a mangwe, batho ba bantši bao ba ilego ba feleletša ba tlogetše balekane ba bona ba ile ba dumelela tswalano ya bona le Jehofa e fokola. Ka baka leo, pono ya bona ya moya e ile ya fsifala. Jehofa e be e se sa le Modimo yo a phelago go bona. Lefase le lefsa la toko leo le holofeditšwego e be e se sa le selo sa kgonthe. Maemong a mangwe, go fokola moyeng ka tsela e bjalo go diregile gaešita le pele ga ge molekane yo a sa botegego a ka ratana le motho yo a sa nyalanago le yena.—Ba-Hebere 10:38, 39; 11:6; 2 Petro 3:13, 14.

16. Ke’ng se se matlafatšago lenyalo?

¹⁶ Ka mo go fapanego, banyalani ba bangwe ba ba thabilego kudu ba bolela gore katlego ya bona lenyalong e tlišwa ke go ba ga bona le ditlemo tše di tiilego tša moya. Ba rapela gotee e bile ba ithuta gotee. Monna o re: “Re bala Beibele re le gotee. Re ya bodireding gotee. Re thabela go dira dilo re le gotee.” Thuto e lego molaleng ke ya gore: Go kgomarela tswalano e botse le Jehofa go tla matlafatša lenyalo kudu.

E-bang ba Leka-lekanego Gomme le Boledišane

17. (a) Ke dilo dife tše pedi tšeo di dirago gore lenyalo le atlege? (b) Paulo o hlalosa bjang lerato la Bokriste?

¹⁷ Dilo tše dingwe tše pedi tšeo di dirago gore lenyalo le atlege ke: lerato la Bokriste le poledišano. Ge batho ba babedi ba ratana, go na le tshekamelo ya go hlokomologa diphošo seng sa bona. Banyalani ba ka tsena lenyalong ba e na le ditebelelo tše di feteletšego, mohlomongwe tšeo di theilwego go seo ba se badilego dipading tša lerato goba go seo ba se bonego difiliming. Lega go le bjalo, mafelelong, banyalani ba swanetše go lebeletšana le therešo. Ke moka, diphošo tše dinyenyane goba mekgwa e kgopišago go se nene e ka fetoga mathata a magolo. Ge e ba seo se direga, Bakriste ba swanetše go bontšha dienywa tša moya, tšeo se sengwe  sa tšona e lego lerato. (Ba-Galatia 5:22, 23) Ke therešo gore lerato ke le matla kudu—e sego lerato la go kgahlegelana eupša lerato la Bokriste. Paulo o hlalositše lerato le le bjalo la Bokriste ka gore: “Leratô xa le fêle pelo. Leratô ké le botho. . . . xa le tsome xo ikhola; xa le hlohloletšexe; xa le loxe manô mabé; . . . Le bipa thšohle; le dumêla tšohle; le holofêla tšohle; le kxôtlêlêla tšohle.” (1 Ba-Korinthe 13:4-7) Go molaleng gore lerato la kgonthe le kgotlelela mafokodi a batho. Ge e le gabotse, ga le letele gore motho e be yo a phethagetšego.—Diema 10:12.

18. Poledišano e ka matlafatša tswalano bjang?

¹⁸ Poledišano le yona ke ya bohlokwa. Go sa šetšwe gore go fetile nywaga e mekae, banyalani ba swanetše go boledišana gomme ba theetšane e le ka kgonthe. Monna yo mongwe o re: “Re ntšha sa mafahleng ka bolokologi eupša ka tsela ya bogwera.” Monna goba mosadi yo a nago le phihlelo, o ithuta go theetša e sego feela seo se bolelwago eupša gape le seo se sa bolelwego. Ka mantšu a mangwe, ge nywaga e dutše e e-ya, banyalani ba ba thabilego ba ithuta go lemoga dikgopolo goba maikwelo ao a sego a bolelwa. Basadi ba bangwe ba boletše gore banna ba bona ga ba ba theetše e le ka kgonthe. Banna ba bangwe ba belaetše ka gore basadi ba bona ba bonagala ba nyaka go boledišana le bona ka dinako tše di sa swanelago kudu. Poledišano e akaretša kwelobohloko le kwešišo. Poledišano e atlegago e hola bobedi monna le mosadi.—Jakobo 1:19.

19. (a) Ke ka baka la’ng go kgopela tshwarelo go ka ba thata? (b) Ke’ng se se tla re tutueletšago gore re kgopele tshwarelo?

¹⁹ Poledišano ka dinako tše dingwe e akaretša go kgopela tshwarelo. Seo ga se bonolo ka dinako tšohle. Go nyakega boikokobetšo gore motho a dumele diphošo tša gagwe. Lega go le bjalo, seo se dira phapano e kgolo gakaakang lenyalong! Go kgopela tshwarelo go tšwa pelong go ka fediša maemo a ka tsošago kgohlano gomme gwa bula tsela ya gore go be le go lebalelana e le ka kgonthe le tharollo ya bothata. Paulo o itše: “Le fêlê Lè rwalana; Le lebalêlanê xe xo na le e a naxo le taba le e mongwê; bo-ka Kriste xe a Le lebaletše, le lena Le dirê ka mokxwa woo. Se sexolo mo xo tšeo ka moka ké xore Le aparê leratô, yôna tlêmô ya botlalô.”—Ba-Kolose 3:13, 14.

20. Mokriste o swanetše go swara molekane wa gagwe wa lenyalo bjang ka sephiring le mo go nago le batho ba bangwe?

 ²⁰ Le gona ke gabohlokwa gore lenyalong go be le go thekgana. Monna wa Mokriste gotee le mosadi ba swanetše gore ba kgone go botana le go holofelana. Ga se ba swanela go nyatšana goba ka ditsela tše dingwe ba fediša boitlhompho bja yo mongwe wa bona. Ka lerato re reta balekane ba rena ba lenyalo; ga re ba swaye diphošo ka thata. (Diema 31:28b) Ka kgonthe, ga re ba nyatše ka go dira metlae ka bona ka tsela ya botlaela le ya go se naganele. (Ba-Kolose 4:6) Thekgo e bjalo e matlafatšwa ke go bontšhana lerato ka mehla. Go kgoma motho goba go bolela mantšu a a bolelelwago tlase a lerato go ka swana le gore: “Ke sa dutše ke go rata. Ke thabela gore o na le nna.” Tše ke tše dingwe tša dilo tšeo di ka tutuetšago tswalano gomme tša thuša gore lenyalo le atlege lefaseng la lehono. Go na le tše dingwe, gomme sehlogo se se latelago se tla nea tlhahlo e oketšegilego ya Mangwalo ya kamoo o ka dirago gore lenyalo le atlege. *

[Mongwalo wa ka tlase]

Na o ka Hlalosa?

• Ke dilo dife tše dingwe tšeo di ka fokodišago lenyalo?

• Ke ka baka la’ng go akgofela go tsena lenyalong e se gabohlale?

• Boemo bja moya bo kgoma lenyalo bjang?

• Ke dilo dife tšeo di thušago go matlafatša lenyalo?

[Dipotšišo tša Thuto]

[Seswantšho go letlakala 12]

Lenyalo ga e fo ba tswalano ya lerato

[Diswantšho go letlakala 14]

Go ba le tswalano e tiilego le Jehofa go thuša banyalani go dira gore lenyalo la bona le atlege