Go ba le Kholofelo Lefelong la Manyami —Kopano Kampeng ya Bofaladi

KAMPA ya bofaladi ya Kakuma e ka karolong ya leboa ya Kenya, kgaufsi le mollwane wa Sudan. Go dula batho ba fetago 86 000 go yona. Tikologo ye e omile kudu, gomme e ba le dithempheretšha tše di fihlago go 50°C ka letšatši mosegare. Bošoro magareng ga ditšhaba tše di hudušitšwego bo atile. Go ba bantši, kampa ke lefelo leo go lona o ka se bego le kholofelo. Lega go le bjalo, ba bangwe ba na le kholofelo.

Magareng ga bafaladi, go na le Dihlatse tša Jehofa tše mmalwa tšeo ka phišego di tsebatšago ditaba tše dibotse tša Mmušo. Ke karolo ya phuthego e nyenyane ya kua Lodwar, e lego dikhilomithareng tše 120 go ya borwa. Phuthego ya kgaufsi le yeo e bokgoleng bja diiri tše seswai ka koloi.

Ka ge bafaladi ba ka se itshepelele ka ntle ga kampa ka bolokologi, ba bantši ga ba kgone go ba gona dikopanong tše dinyenyane le tše dikgolo tše di swarwago ke Dihlatse tša Jehofa. Ka baka leo, go ile gwa dirwa ditokišetšo tša go swara kopano ya letšatši le le kgethegilego ka kampeng.

Go Tšea Leeto la go ya Leboa

E le go thekga kopano, Dihlatse tše 15 toropong ya Eldoret, yeo e lego dikhilomithareng tše 480 ka borwa bja kampa, di ile tša ithapela go tšea leeto le thata kudu la go ya tikologong e omilego ya ka leboa, di sepela le morutwana wa Beibele yo a ilego a ithapela go diriša pese ya gagwe e nyenyane gotee le mootledi wa yona. Kganyogo ya tšona e tšwago pelong e be e le go kgothatša le go matlafatša bana babo tšona.

Leeto le ile la thoma mesong e tonyago tikologong e tletšego dithaba ya ka bodikela ya Kenya. Tsela ya mekoti-koti e ile ya rotogela ka mašemong le dithokgweng pele e ka theogela lefelong le le fišago la mehlašana ya leganateng. Mehlape ya dipudi le dikamela e be e fula lefelong le le omilego. Batho ba tikologong yeo ba be ba sepela ba apere diaparo tša setšo, ba bantši ba swere dithoka, bora le mesebe. Ka morago ga go sepela diiri tše 11, Dihlatse di ile tša fihla Lodwar, tikologo e fišago le e nago le lerole ya badudi ba ka bago 20 000. Ka morago ga go dumedišwa ka borutho ke Dihlatse tše di ba amogelago, basepedi ba ile ba ya go khutša e le gore ba itokišeletše modiro o mogolo wa mafelo-bekeng.

Mesong e latelago, baeti ba ile ba ya go bona a mangwe a mafelo a kgahlišago ao a lego tikologong yeo. Selo sa pele seo baeti ba bego ba nyaka go se bona e be e le letsha la Turkana, e lego lona le legolo  kua Kenya. Lefelong le le le dikologilwego ke dithokgwa tše dintši tša leganateng, ke mo go dulago dikwena tše dikgolo kudu lefaseng. Meetse a letswai a thuša go dira gore batho ba sego kae bao ba dulago lebopong la Letsha ba tšwele pele ba phela. Bošego bo ile bja thabelwa kudu ge go be go sepelwa le phuthego ya lefelong leo go ya Sekolong sa Bodiredi sa Pušo ya Modimo le Sebokeng sa Tirelo. E na le Holo ya Mmušo e botse, ye e agilwego ka 2003 go dirišwa lenaneo la go aga Diholo tša Mmušo bakeng sa dinaga tše di diilago.

Letšatši le le Kgethegilego la Kopano

Go ile gwa beelwa Sontaga ka thoko e le letšatši le le kgethegilego la kopano. Phuthego ya Lodwar le bana babo rena bao ba bego ba etile, ba be ba neilwe tumelelo ya go tsena kampeng ka 8:00 a.m, gomme Dihlatse di be di fagahletše go thoma e sa le ka pela. Re ile ra sepela tseleng ya manyoke-nyoke lefelong le le omilego re lebile mollwaneng wa Sudan. Dithaba tša mafsika-fsika di be di dirile tora ka thoko ga tsela. Go ile gwa thoma go bonagala gabotse ge re be re tšwelela motsaneng wa Kakuma. Pula e be e nele gomme tsela ya maraga e yago kampeng e be e tletše meetse kua le kua. Magae a mantši e be e le a ditena tša mobu gomme a ruletšwe ka masenke goba diseila. Dihlopha tša ma-Ethiopia, ma-Somalia, ma-Sudan le ba bangwe, di dula ditikologong tša tšona ka noši. Basepedi ba ile ba dumedišwa ke bafaladi ka mafolofolo.

Kopano e ile ya swarelwa lefelong la tlwaetšo. Diswantšho tše di thadilwego mabotong di be di bolela ka go boifiša ga bophelo bja bofaladi, eupša  moya wo o bego o le ka holong ye ka letšatši leo e be e le wa go ba le kholofelo. Polelo e nngwe le e nngwe e be e newa ka Seisemane le se-Swahili. Diboledi tše dingwe tšeo di tsebago maleme a ka bobedi di ile tša ba tša nea polelo ka maleme ao ka bobedi. Ngwanabo rena wa mofaladi yo a tšwago Sudan o ile a nea polelo e bulago e rego, “Go Hlahloba Pelo ya Rena ya Seswantšhetšo.” Dikarolo tše dingwe di ile tša newa ke bagolo bao e lego baeng.

Tiragalo e kgethegilego ya kopano e nngwe le e nngwe ke kolobetšo. Bofelong bja polelo ya kolobetšo, bohle ba be ba lebeletše ge motho o tee yo a yago kolobetšong a be a emelela. Gilbert o be a tšhabile le tatagwe go tšwa lefelong la gabo bona la setlogo nakong ya polao ya molokwana-rite ya 1994. Mathomong, ba be ba holofela gore ba tla hwetša tšhireletšego kua Burundi, eupša go se go ye kae ba ile ba lemoga gore ba be ba sa dutše ba le kotsing. Gilbert o ile a tšhabela Zaire, go tloga moo a tšhabela Tanzania—ka dinako tše dingwe a iphihla dithokgweng—gomme mafelelong a tšhabela Kenya. Batho ba bantši ba be ba sekišitše megokgo ge seboledi se be se mo amogela e le ngwanabo rena ka phuthegong. A eme kopanong e nyenyane ya batho ba 95, Gilbert o ile a araba ka mo go kwagalago le ka kholofelo gore “Ndiyo!”—lentšu la se-Swahili le le bolelago gore “Ee!”—dipotšišong tše pedi tšeo seboledi se bego se mmotšiša tšona. Yena le bana babo rena ba bangwe ba be ba epile letangwana ka matsogo gomme ba be ba le ageleditše ka seila yeo e kilego ya rulela ngwako wa gagwe ka noši kua kampeng. Ka go bontšha phagahlo ya gagwe ya go fagahlela go kolobetšwa, mesong yona yeo o ile a tlatša letangwana ka meetse, a boelela gantši go yo ga ka kgamelo a le noši!

E nngwe ya dilo tše di kgahlišago lenaneong la thapama e be e le go laodiša diphihlelo mabapi le boemo bja moswana-noši bja Dihlatse tša bafaladi. Ngwanabo rena yo mongwe o ile a hlalosa kamoo a ilego a batamela monna yo a bego a khuditše ka tlase ga sehlare.

“Mpotše mo, na ka dinako tšohle go šireletšegile go dula ka tlase ga sehlare?”

Monna o ile a araba ka gore “Ee.” Ke moka a oketša ka gore, “Eupša, e sego bošego.”

Ngwanabo rena o ile a bala Mika 4:3, 4 e rego: “Motho ó tlo dula meriting ya morara w’axwe, le mo moriting wa moxó wa xaxwe, xò se e a ba thšošaxo.” O hlalositše gore: “O a bona, lefaseng le lefsa la Modimo, go tla ba go šireletšegile ka dinako tšohle.” Monna o ile a amogela thušo ya go ithuta Beibele.

Kgaetšedi yo mongwe yo a ilego a tšea leeto go ya Kakuma o be a sa tšwa go hwelwa ke ditho tše tharo tša kgaufsi tša lapa. Ge a bolela ka bana babo rena ba kampeng, o itše: “Le ke lefelo le thata kudu; lega go le bjalo, ba ile ba boloka tumelo ya bona e tiile. Ba dula lefelong le le sa thabišego, eupša ba hlankela Jehofa ba thabile. Ba na le tswalano ya khutšo le Modimo. Ke ile ka kgothaletšwa go dula ke e-na le khutšo le go hlankela Jehofa. Ga ke na se nka belaelago ka sona!”

Kapejana, kopano e ile ya fela. Polelong ya go phetha, seboledi se ile sa bontšha gore go be go e-na le baemedi ba dinaga tše seswai. Yo mongwe wa Dihlatse tša bafaladi o ile a lemoga gore kopano ye e be e le bohlatse bja botee le lerato magareng ga Dihlatse tša Jehofa lefaseng le le aroganego. Borwarre bja tšona ke bja Bokriste bja therešo.—Johane 13:35.

 [Lepokisi/Seswantšho go letlakala 25]

BAŠEMANE BAO BA TIMETŠEGO BA SUDAN

Go tloga mathomong a ntwa ya selegae kua Sudan ka 1983, batho ba dimilione tše hlano ba ile ba amogwa magae a bona. Magareng ga bona go be go e-na le bana ba ka bago 26 000 bao ba ilego ba aroganywa le malapa a gabo bona. Ba dikete go bona ba ile ba tšhabela dikampeng tša bofaladi kua Ethiopia, moo ba ilego ba dula nywaga e ka bago e meraro. Ka ge ba be ba gapeletšega gore ba tloge gape, ba ile ba sepela ngwaga ka moka ba boela Sudan ka leboa la Kenya, ba bolawa ke mašole, marabele, malwetši le diphoofolo tša naga. Go ile gwa phologa seripa feela sa bana ba maetong a a thata, ba feleletša e le badudi ba kampa ya Kakuma. Bašomi ba tša tlhakodišo ba be ba ba tseba e le bašemane ba timetšego ba Sudan.

Kampa ya bofaladi ya Kakuma ga bjale ke legae la bafaladi ba tšwago ditšhabeng tše dintši tša kua Sudan, Somalia, Ethiopia le dinageng tše dingwe. Ge mofaladi a fihla kampeng, o newa ditlabakelo tše itšego tša go aga ngwako le seila bakeng sa go rulela. Gabedi ka kgwedi, mofaladi yo mongwe le yo mongwe o newa mo e ka bago dikhilograma tše 6 tša folouru, khilograma e tee ya dinawa, makhuranyana a go apea le letswai. Bafaladi ba bantši ba bapatša dilo tša bona tše ba di abetšwego e le gore ba hwetše dilo tše dingwe tša bohlokwa.

Ba bangwe ba bašemane ba ba timetšego ba ile ba kopanywa gape le malapa a gabo bona goba ba tšewa gore ba yo dula dinageng tše dingwe. Eupša go ya ka Ofisi ya go Hweletša Bafaladi Madulo, “go na le batho ba dikete bao ba šetšego kampeng e nago le lerole le e tletšego dintšhi kua Kakuma, moo ba bego ba swanelwa ke go tloga ba tsoma dijo le go šoma ka thata gore ba ithute.”

[Mothopo]

Courtesy Refugees International

[Mmapa go letlakala 23]

(Bakeng sa mongwalo o beakantšwego ka mokgwa wa kgatišo, bona kgatišo ka boyona)

KENYA

Kampa ya Kakuma

Letsha la Turkana

Lodwar

Eldoret

Nairobi

[Seswantšho go letlakala 23]

Dihlatse tša Kenya di sepela leeto le thata la go ya leboa e le go yo kgothatša bana babo tšona

[Seswantšho go letlakala 23]

Go abja ga meetse go lekanyeditšwe kua kampeng ya Kakuma

[Seswantšho go letlakala 23]

Maemo a tša maphelo kampeng a thata

[Seswantšho go letlakala 24]

Moromiwa yo a fetolelago polelo ye e newago ke mmulamadibogo yo a kgethegilego wa lefelong leo

[Seswantšho go letlakala 24]

Letangwana la kolobetšo

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 23]

Rationing water and Kakuma Refugee Camp: Courtesy Refugees International