Phihlelo

Le ge ke Fokola, ke na le Matla

KA GE GO ANEGA LEOPOLD ENGLEITNER

Mohlankedi yo a lego sehlopheng sa ma-SS o ile a ntšha sethunya sa gagwe, a ntšhupa ka sona hlogong, gomme a botšiša gore: “Na o ikemišeditše go hwa? Ke tlile go go thuntšha ka gobane o tloga o le motho yo a ka se kego a thušwa.” Ke ile ka leka go bolela ka go tia gore: “Ke ikemišeditše.” Ke ile ka itiiša, ka ponya, gomme ka mo emela gore a nthuntšhe, eupša gwa se ke gwa direga selo. O ile a goeletša a le gare a tloša sethunya sa gagwe hlogong ya-ka a re: “E bile o tloga o le lešilo kudu gore o ka hwa!” Go tlile bjang gore ke feleletše ke le boemong bjo bo bjalo bjo kotsi?

KE BELEGWE ka July 23, 1905, toropong ya Aigen-Voglhub, yeo e agilwego gare ga Dithaba tše Dikgolo tša Austria. Ke be ke le morwa yo mogolo wa tate yo e bego e le mošomi wa tšhilong le mma yo e lego morwedi wa molemi wa tikologong yeo. Batswadi ba-ka ba be ba diila eupša e be e le batho bao ba šomago ka thata. Nywaga ya-ka ya bjaneng ke e feditše ke le Bad Ischl, kgaufsi le Salzburg, gare ga matsha a mabotse le dithaba tše di kgahlišago kudu.

Ge ke be ke le ngwana, gantši ke be ke nagana ka go hloka toka ga bophelo, e sego feela ka gobane lapa lešo le be le diila eupša ka gobane ke belegwe ke na le bolwetši bja go kgopama ga lerapo la mokokotlo. Go opa ga mokokotlo mo go bego go bakwa ke tšharakano ye go ile gwa nyaka go dira gore ke se ke ka kgona go ema thwii. Sekolong, ke be ke sa dumelelwe go tšea karolo go tša boitšhidullo gomme ka baka leo ke ile ka ba sekwero go bao ke tsenago le bona ka klaseng.

Mafelelong a Ntwa ya I ya Lefase, ge ke obelela nywaga e 14, ke ile ka dira phetho ya gore e be e le nako ya gore ke nyake mošomo e le gore ke tšhabele bodiidi. Ke be ke dula ke swerwe ke tlala e šoro, e bile ke fokola ka baka la go hlaselwa ke letadi le legolo leo le bakilwego ke bolwetši bja Kwatama, bjo bo bolailego batho ba dimilione. Ge ke be ke kgopela mošomo, balemi ba bantši ba be ba araba  ka gore: “Ke mošomo ofe wo re ka bago le ona bakeng sa motho yo a fokolago go swana le wena?” Lega go le bjalo, molemi yo mongwe yo botho o ile a nthwala.

Go Kgahlwa ke Lerato la Modimo

Gaešita le ge mma e be e le Mokatholika yo a ineetšego, ke be ke e-ya kerekeng ka sewelo, kudu-kudu ka gobane tate o be a nagana gore batho ba swanetše go ikgethela tabeng ye. Ge e le nna, ke be ke tshwenywa ke borapedi bja diswantšho, bjo ka mo go kgethegilego bo bego bo dirišwa gohle Kerekeng ya Roma Katholika.

Ka letšatši le lengwe ka October 1931, mogwera wa-ka o ile a nkgopela gore ke ye le yena sebokeng sa bodumedi seo se bego se swarwa ke Barutwana ba Beibele, go etša ge Dihlatse tša Jehofa di be di tsebja bjalo ka nako yeo. Ge ke le moo, ke ile ka newa dikarabo tša Beibele tša dipotšišo tša bohlokwa tše bjalo ka tše: Na go rapela diswantšho go thabiša Modimo? (Ekisodo 20:4, 5) Na ruri go na le mollo wa dihele? (Mmoledi 9:5) Na bahu ba tla tsošwa?—Johane 5:28, 29.

Seo se ilego sa nkgahla le go feta e be e le taba ya gore Modimo ga a amogele dintwa tša batho tšeo di bakago tšhollo e kgolo ya madi, gaešita le ge go bolelwa gore di lwewa leineng la Gagwe. Ke ile ka ithuta gore “Modimo ké Yêna leratô” le gore o na le leina le le phagamego e lego Jehofa. (1 Johane 4:8; Psalme 68:4) Ke be ke thabišitšwe ke go tseba gore ka Mmušo wa Jehofa, batho ba tla kgona go phela ka mo go sa felego ka lethabo paradeiseng ya lefaseng ka bophara. Le gona ke ile ka ithuta ka kholofelo e kgahlišago yeo e lego gona bakeng sa batho ba bangwe bao ba sa phethagalago bao ba kgethilwego ke Modimo gore ba hlankele le Jesu Mmušong wa Modimo wa legodimong. Ke be ke ikemišeditše go dira sohle seo nka se kgonago gore ke be Mmušong woo. Ka gona ke ile ka kolobetšwa ka May 1932, gomme ka ba yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa. Mogato woo o be o nyaka sebete, ka gobane kgethollo ya bodumedi e be e ata kua Austria, yeo e bego e tloga e le ya Makatholika ka nako yeo.

Go Lebeletšana le Lehloyo le Kganetšo

Batswadi ba-ka ba ile ba tšhoga kudu ge ke be ke tlogela kereke, gomme moruti ka go akgofa o ile a gaša ditaba tše a le sethaleng. Baagišani ba be ba tshwela mare fase pele ga-ka e le go bontšha lehloyo la bona. Lega go le bjalo, ke be ke ikemišeditše go ba yo mongwe wa badiredi ba nako e tletšego, gomme ke ile ka thoma go bula madibogo ka January 1934.

Boemo bja tša dipolitiki bo ile bja mpefala le go feta ka baka la tutuetšo e matla yeo sehlopha sa ma-Nazi se bego se e-na le yona profenseng ya rena. Nakong ya ge ke be ke bula madibogo Moeding wa Styria wa Enns, maphodisa a be a dula a ntlhomere, gomme ke ile ka swanelwa ke gore ke ‘hlalefe go swana le noga.’ (Mateo 10:16) Go tloga ka 1934 go fihla ka 1938, ke be ke tlaišwa letšatši le letšatši. Le ge ke be ke sa šome, ke be ke tingwa tšhelete ya mphiwa-feela, ke moka ka makga a mmalwa ke ile ka ahlolelwa go ya kgolegong ka nako e kopana gomme ka makga a mane ka ahlolelwa go ya kgolegong ka nako e telele ka baka la modiro wa-ka wa boboledi.

Bahlabani ba Hitler ba Thopa Austria

Ka March 1938, bahlabani ba Hitler ba ile ba tsena Austria ba gwanta. Ka matšatši a sego kae, batho ba ka godimo ga ba 90 000—mo e ka bago 2 lekgolong ya baagi bao e lego batho ba bagolo—ba ile ba swarwa gomme ba romelwa dikgolegong le dikampeng tša tshwenyo, e le ge ba pharwa ka molato wa go ganetša pušo ya Nazi. Dihlatse tša Jehofa ka tsela e itšego di be di itokišeleditše seo se tlago. Ka selemo sa 1937, ditho tše mmalwa tša phuthego ya gešo di ile tša sepela leeto la dikhilomithara tše 350 ka dipaesekela go ya kopanong ya ditšhaba-tšhaba ya Prague. Ge di le moo di ile tša kwa ka ditiro tše dintši tše sehlogo tšeo di dirilwego kgahlanong le badumedi-gotee le rena kua Jeremane. Go be go le molaleng gore bjale le rena re tlile go tlaišwa.

Go tloga letšatšing leo, bahlabani ba Hitler ba ile ba tsena Austria, gomme Dihlatse tša Jehofa di ile tša gapeletšega gore di swarele diboka tša tšona le modiro wa tšona wa boboledi ka sephiring. Le ge dipuku tše di theilwego Beibeleng di be di šwahlišetšwa ka sephiring kua mollwaneng wa Switzerland, di be di ka se lekane batho ka moka. Ka gona Bakriste-gotee le rena ba kua Vienna ba be ba gatiša dipuku ka sephiring. Gantši ke be ke šoma ke le mosepediši wa dipuku, ke di iša go Dihlatse.

Go ya Kampeng ya Tshwenyo

Ka April 4, 1939, nna le Bakriste-gotee le nna ba bararo re ile ra golegwa ke ma-Gestapo ge re  be re bina Segopotšo sa lehu la Kriste kua Bad Ischl. Re ile ra tšewa ka koloi ra išwa ntlong-kgolo ya maphodisa a Mmušo kua Linz. Leo e be e le lekga la pele ke namela koloi, eupša ke be ke tshwenyegile kudu gore nka e thabela. Kua Linz, ke ile ka botšološišwa ka tsela e sehlogo ka makga a go latelelana, eupša ga se ka ka ka latola tumelo ya-ka. Dikgweding tše hlano ka morago, ke ile ka tlišwa pele ga moahlodi wa mohlahlobi wa kua Austria ya ka Godimo. Ka mo go sa letelwago, ditatofatšo tša molao kgahlanong le nna di ile tša se sa tšwetšwa pele; lega go le bjalo ao e be e se mafelelo a go tlaišega ga-ka. Ge nako e dutše e e-ya ba bararo ba, ba ile ba romelwa dikampeng tša tshwenyo, moo ba ilego ba hwela gona, ba tšwela pele ba botega go fihlela bofelong.

Ke ile ka swarwa, gomme ka October 5, 1939, ke ile ka tsebišwa gore ke tla išwa kampeng ya tshwenyo ya Buchenwald kua Jeremane. Setimela se se kgethegilego se be se emetše rena bagolegwa kua seteišeneng sa ditimela sa Linz. Matorokisi a be a e-na le disele tšeo go tšona go tsenago batho ba babedi. Monna yo ke bego ke e na le yena ka seleng e be e le motho yo e kilego ya ba mmušiši wa Austria ya ka Godimo e lego Dr. Heinrich Gleissner.

Nna le Dr. Gleissner re ile ra thoma poledišano e kgahlišago. O be a tloga a kgomilwe ke tlalelo ya-ka e bile a tšhošitšwe ke go tseba gore gaešita le nakong ya ge e be e le mmušiši, Dihlatse tša Jehofa di ile tša lebeletšana le mathata a sa felego a molao profenseng ya gagwe. Ka go itshola o ile a bolela gore: “Mna. Engleitner, nka se kgone go dirolla phošo ye ke e dirilego, eupša ke tloga ke kgopela tshwarelo. Go bonagala mmušo wa rena o be o bewa molato wa go se dire dilo ka toka. Ge e ba ka mohla o mongwe o ka nyaka thušo le ge e le efe, ke tloga ke ikemišeditše kudu go dira seo nka se kgonago.” Re ile ra gahlana gape ka morago ga ntwa. O ile a nthuša gore ke hwetše mphiwa-feela wa bahlaselwa ba Nazi wa go rola modiro.

“Ke Tlile go go Thuntšha”

Ka October 9, 1939, ke ile ka fihla kampeng ya tshwenyo ya Buchenwald. Go se go ye kae ka morago ga moo, mohlapetši wa lefelo la polokelo la kampeng o ile a tsebišwa gore Hlatse e be e le gare ga bao ba sa tšwago go tla, ka gona ke ile ka ba mohlaselwa wa gagwe. O ile a mpetha o šoro. Ke moka ka morago ga go lemoga gore a ka se kgone go ntira gore ke latole tumelo ya-ka, o ile a re: “Engleitner, ke tlile go go thuntšha. Eupša pele ke dira bjalo, ke tlile go go dumelela gore o ngwalele batswadi ba gago karata ya go ba laela.” Ke ile ka nagana ka mantšu a homotšago ao ke bego nka a ngwalela batswadi ba-ka, eupša nako le nako ge ke be ke leka go ngwala, o be a betha sejabana sa-ka sa ka go le letona, a ntira gore ke ngwale bošaedi. O ile a bolela ka go kwera gore: “Setlaela se! Ga se kgone le go ngwala methaladi e mebedi e sa sekamago. Eupša seo ga se se šitiše go bala Beibele, na se a se šitiša?”

Se se latelago mohlapetši yo o ile a tšea sethunya sa gagwe a se bea hlogong ya-ka, gomme a ntira gore ke dumele gore o be a tlo nthuntšha, go etša ge ke boletše mathomong a kanegelo ye. Ke moka o ile a nkgapeletša gore ke tsene ka seleng e nyenyane e tletšego wa go falala. Ke ile ka swanelwa ke gore ke eme bošego ka moka. Eupša le ge go  le bjalo ke be nka se kgone go robala, ka ge mmele wa-ka ka moka o be o opelwa. Seo go thwego ke khomotšo e nnoši feela yeo bao ke bego ke e na le bona ka seleng ba nneilego yona e be e le gore: “Go hwela bodumedi bjo itšego bja bošilo ruri ga go na mohola!” Dr. Gleissner o be a le ka seleng e lebanego le ya-ka. O ile a kwa ka seo se diregilego gomme ka kwelobohloko a bolela gore, “Tlaišo ya Bakriste e gola gape ka tsela e boifišago!”

Selemong sa 1940, bagolegwa ka moka ba be ba laetšwe gore ba be gona moepong ka Sontaga, gaešita le ge gantši re be re sa šome ka Disontaga. Wo e be e le mokgwa wo ka ona go bego go lefeletšwa “go itshwara gampe” ga ba bangwe bao re dulago le bona ka diseleng. Re ile ra laelwa gore re rwale mafsika a magolo go tloga moepong go ya kampeng. Bagolegwa ba babedi ba be ba leka go bea lefsika le legolo kudu mokokotlong wa-ka, gomme ke ile ka nyaka ke wišwa ke boima bja lona. Lega go le bjalo, Arthur Rödl, e lego Lagerführer (molaodi wa kampa) yo a bego a boifša kudu, o ile a tla go ntamolela go sa letelwa. Ge a bona kamoo go bego go le thata go nna gore ke rwale lefsika leo, o ile a re go nna: “O ka se ke wa kgona go boela kampeng o rwele lefsika leo mokokotlong! Le bee fase ka go akgofa!” Yeo e be e le taelo ye ke bego ke thabela go e-kwa. Ke moka Rödl o ile a ntšhupetša lefsika le lenyenyane kudu, gomme a re: “Rwala lela, gomme o ye le lona kampeng. Go bonolo go le rwala!” Ka morago, o ile a retologela go molaodi wa rena gomme a mo laela gore: “Dumelela Barutwana ba ba Beibele gore ba boele mafelong a bona a bodulo. Ba šomile ka mo go lekanego letšatši le tee!”

Mafelelong a letšatši le lengwe le le lengwe la mošomo, ke be ke dula ke thabela go kopana le lapa lešo la moya. Re be re na le ditokišetšo tša go aba dijo tša moya. Ngwanabo rena yo mongwe o be a ngwala ditemana tša Beibele pampišaneng gomme a di fetišetša go ba bangwe. Beibele le yona e be e šwahlišeditšwe ka kampeng. E ile ya arolwa gomme ya abja go ya ka dipuku tša yona. Ke be ke neilwe puku ya Jobo yeo ke ilego ka e swara ka dikgwedi tše tharo. Ke ile ka e fihla ka masokising a-ka. Pego ya Jobo e ile ya nthuša gore ke dule ke tiile.

Mafelelong ka March 7, 1941, ke ile ka sepela le lešaba le legolo la bao ba bego ba išwa kampeng ya tshwenyo ya Niederhagen. Boemo bja-ka bo be bo mpefala letšatši le letšatši. Ka letšatši le lengwe, nna le bana babo rena ba babedi re ile ra laelwa gore re tsenye ditlabakelo ka mapokising. Ka morago ga go dira seo, re ile ra sepela le sehlopha se sengwe sa badudi ba kampeng go boela morago mafelong a bodulo. Monna yo a lego sehlopheng sa ma-SS o ile a lemoga gore ke be ke šalela morago. O ile a galefa kudu moo a ilego a nthaga o šoro ka morago ke sa lemoge, a nkgobatša o šoro. Bohloko bja gona bo be bo sa kgotlelelege, eupša go sa šetšwe bohloko bjo ke bego ke bo kwa ke ile ka ya mošomong letšatšing le le latelago.

Go Lokollwa mo go sa Letelwago

Ka April ya 1943, kampa ya Niederhagen e ile ya feleletša e se sa na motho. Ka morago ga moo, ke ile ka išwa kampeng ya Ravensbrück yeo bagolegwa ba bolaelwago go yona. Ke moka ka June 1943, ka mo go sa letelwago ke ile ka holofetšwa gore ke  tla lokollwa kampeng ya tshwenyo. Mo nakong ye, go lokollwa ga-ka go be go sa ithekga ka gore ke latole tumelo ya-ka. Ke be ke swanetše gore feela ke dumele go šoma mošomo wa kgapeletšo polaseng bophelo bja-ka ka moka. Ke be ke ikemišeditše go dira bjalo e le gore ke tšhabele bošoro bja kampeng. Ke ile ka ya go ngaka ya kampeng gore e ntlhahlobe la mafelelo. Ngaka e be e maketše ge e mpona. E ile ya re: “Banna, o sa dutše o le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa!” Ke ile ka araba ka gore: “O nepile Morena Ngaka.” “Gona ge e ba go le bjalo ga ke bone lebaka leo ka lona re swanetšego go go lokolla. Ka lehlakoreng le lengwe, e be e tla ba mo go holago kudu go kgaogana le sebopiwa se se hlomolago pelo go swana le wena.”

Seo a bego a se hlalosa e be e se pheteletšo. Boemo bja-ka bja tša maphelo bo be bo tloga bo mpefetše kudu. Letlalo la-ka le be le jelwe ganyenyane ke dinta, go bethwa go be go dirile gore tsebe ya-ka e nngwe e se sa kwa, le gona mmele wa-ka ka moka o be o tletše ka dišo tšeo di nago le boladu. Ka morago ga dikgwedi tše 46 tša bodiidi, tlala e sa felego le go šoma mošomo wa kgapeletšo, ke be ke imela dikhilograma tše 28 feela. Ke ile ka lokollwa Ravensbrück ka July 15, 1943, ke le boemong bjoo.

Ke ile ka bušetšwa toropong ya gešo ka setimela ke se na mohlapetši yo a mphelegetšago, gomme ka ipega ntlong-kgolo ya ma-Gestapo kua Linz. Mohlapetši yo a lego sehlopheng sa ma-Gestapo o ile a nnea dipampiri tša-ka tše di bontšhago gore ke lokolotšwe gomme a ntemoša ka gore: “Ge e ba o nagana gore re go lokollela gore o tšwele pele ka modiro wa gago wa ka sephiring, gona o tloga o fošitše! Modimo a go thuše ge e ba re ka ba ra go swara o dira boboledi.”

Ke ile ka fihla gae mafelelong! Mma o be a se a fetoša selo ka phapošing ya-ka go tloga ge ke golegwa la mathomo ka April 4, 1939. Gaešita le Beibele ya-ka e be e bulegile tafoleng ya-ka ya kgaufsi le malao! Ke ile ka khunama gomme ka rapela thapelo e tšwago pelong ya go leboga.

Go se go ye kae ke ile ka abelwa go yo šoma polaseng yeo e lego thabeng. Molemi yo e lego mogwera wa-ka wa bjaneng, o ile a ba a ntefa tšhelete e nyenyane, gaešita le ge a be a sa gapeletšege go dira bjalo. Pele ga ntwa, mogwera yo wa-ka o be a ntumeletše gore ke fihle tše dingwe tša dipuku tšeo di theilwego Beibeleng lefelong la gagwe. Ke be ke thabetše go diriša gabotse lefelo leo le lenyenyane la go bolokela dipuku bakeng sa go hwetša matla moyeng. Dinyakwa tša-ka ka moka di be di kgotsofaditšwe, gomme ke be ke ikemišeditše go kgotlelela moo polaseng go ba go fihla ge ntwa e fela.

Go Iphihla Dithabeng

Lega go le bjalo, matšatši ao a boiketlo a tokologo ga se a ka a tšea nako e telele. Bogareng bja August 1943, ke ile ka laelwa gore ke yo bona ngaka yeo e lego go tša bohlabani e le gore e ntlhahlobe. Mathomong, e ile ya bolela gore ga ke a phela gabotse gore nka dira tirelo e thata ka baka la mokokotlo wa-ka o fokolago. Lega go le bjalo, bekeng ya ka morago ga yeo ngaka yona ye e ile ya fetoša phetho ya yona e le gore e balege ka gore: “O phetše gabotse gore a ka dira tirelo e thata moo ntwa e lego šoro gona.” Ka nakwana bahlabani ba ile ba se sa tseba mo ke lego gona, eupša ka April 17, 1945, pejana ga ge ntwa e ka fela, ba ile ba nkhwetša. Ke ile ka ngwadišwa bakeng sa go dira tirelo moo ntwa e lego šoro gona.

Ke ile ka tšhabela dithabeng tša kgaufsi, ke swere diaparo le mphago o sego nene gotee le Beibele. Mathomong, ke ile ka kgona go robala ka ntle, eupša boemo bja leratadima bo ile bja mpefala, gomme go ile gwa wa lehlwa la bokoto bja dimithara tše 0,5. Ke ile ka koloba o šoro. Ke ile ka kgona go fihla ngwakwaneng wo o lego thabeng wo o agilwego bokgoleng bja mo e nyakilego go ba dimithara tše 1 200 ka godimo ga tekanyo ya lewatle. Ke thothomela, ke ile ka gotša mollo sebešong, gomme ka kgona go ikomoša le go omiša diaparo tša-ka. Ke lapile, ke ile ka swarwa ke boroko pankeng yeo e bego e le pele ga sebešo. Go se go ye kae, ka go akgofa ke ile ka tsošwa ke sehlabi se bohloko. Ke  be ke e-fsa! Ke ile ka pshikologa fase gore ke time mollo. Mokokotlo wa-ka ka moka o be o tletše dintho.

E le ge ke ipea kotsing e kgolo, ke ile ka khukhuna go boela morago polaseng ya thabeng pele letšatši le ka hlaba, eupša mosadi wa molemi o be a tšhogile kudu moo a ilego a nthaka, gomme a mpotša gore go be go na le banna bao ba lego lesolong la go nnyaka. Ka gona ke ile ka ya gae. Mathomong, gaešita le batswadi ba-ka ba be ba dika-dika go nkamogela, eupša mafelelong ba ile ba ntumelela gore ke robale ka moo go bolokelwago furu, gomme mma a oka dintho tša-ka. Lega go le bjalo, ka morago ga matšatši a mabedi, batswadi ba-ka ba be ba tšhogile moo ke ilego ka ba ka phetha ka gore go tla ba kaone gore ke boele ke yo iphihla dithabeng.

Ka May 5, 1945, ke ile ka tsošwa ke lešata le legolo. Ke ile ka bona difofane tša Madira a Kopantšwego di fofela fase kudu. Ka nako yeo, ke ile ka lemoga gore pušo ya Hitler e be e phekgotšwe! Moya wa Jehofa o be o mmatlafaditše e le gore ke kgotlelele tlaišo e tseneletšego. Ke ile ka bona go nepagala ga mantšu a begilwego go Psalme 55:22, ao a nkhomoditšego kudu mathomong a diteko tšeo ke ilego ka lebeletšana le tšona. Ke ile ka ‘lahlela morwalo wa-ka go Jehofa,’ gomme le ge ke be ke fokola mmeleng, o ile a mmatlafatša ge ke be ke dutše ke sepela “molapong wa moriti wa lehu.”—Psalme 23:4.

Matla a Jehofa “a Iphêtha Phokolong”

Ka morago ga ntwa, bophelo ganyenyane-ganyenyane bo ile bja boela sekeng. Mathomong, ke ile ka thwalwa gore ke be mošomi polaseng ya thabeng ya mogwera wa-ka wa molemi. E bile feela ka morago ga ge lefapha la tša bohlabani la mediro la United States le tsene ditaba gare moo ka April 1946 ke ilego ka lokollwa boikarabelong bja-ka bja go šoma mošomo wa kgapeletšo wa tša temo bophelo bja-ka ka moka.

Mafelelong a ntwa yeo, bana babo rena ba Bakriste kua Bad Ischl le dileteng tšeo di e dikologilego ba ile ba thoma go swara diboka tša bona ka mehla. Ba ile ba thoma go dira boboledi ka mafolofolo a tsošološitšwego. Ke ile ka newa mošomo ke le mohlapetši wa bošego feketoring, gomme ka go rialo ka kgona go tšwela pele ke bula madibogo. Mafelelong ke ile ka yo dula tikologong ya St. Wolfgang, gomme ka 1949, ke ile ka nyalana le Theresia Kurz, yo a bilego le morwedi lenyalong la gagwe la pele. Re bile gotee ka nywaga e 32, go ba go fihla ge mosadi wa-ka yo a rategago a e-hwa ka 1981. Ke mo hlokometše ka nywaga ya ka godimo ga e šupago.

Ka morago ga lehu la Theresia, ke ile ka tsošološa tirelo ya-ka ya bobulamadibogo, yeo e ilego ya thuša go ntebatša tahlegelo ya-ka e kgolo. Mo nakong ye ke hlankela ke le mmulamadibogo e bile ke le mogolo ka phuthegong ya gešo ya Bad Ischl. Ka ge ke sepela ka setulo sa digole, ke sepediša dipuku tše di theilwego Beibeleng le go boledišana le batho ka kholofelo ya Mmušo phakeng ya Bad Ischl goba ka pele ga legae la-ka. Dipoledišano tše dibotse tša Beibele tšeo ke di swarago di ntlišetša lethabo le legolo.

Ge ke nagana ka dinako tše di fetilego, nka hlatsela gore diphihlelo tše šoro tšeo ke ilego ka gapeletšega go di kgotlelela ga se tša ntira gore ke be le lehloyo. Ke therešo gore go be go e na le dinako tšeo ka tšona ke bego ke ikwa ke gateletšegile ka baka la diteko. Lega go le bjalo, tswalano ya-ka e borutho le Jehofa Modimo e nthušitše gore ke fenye dinako tše bjalo tše thata. Keletšo ya Morena go Paulo e rego, “Matla a-ka a iphêtha phokolong” ka mo go swanago e ile ya ipontšha e le ya therešo bophelong bja-ka. Ga bjale, ke e-na le nywaga e nyakilego go ba e 100, nka tlatša moapostola Paulo ka go bolela gore: “Ké ka ’baka leo ke thabaxo diphokolong le mabothateng le thšexong le ditlaišexong, kè le tlalelong ka ’baka la Kriste; xobane xe ke fôkôla ké mo ke naxo le matla.”—2 Ba-Korinthe 12:9, 10.

[Diswantšho go letlakala 25]

Ke išitšwe bothopša ke ma-Gestapo ka April 1939

Mangwalo a ma-Gestapo ao go ona go ngwadilwego ditatofatšo kgahlanong le nna ka May 1939

[Mothopo]

Both images: Privatarchiv; B. Rammerstorfer

[Seswantšho go letlakala 26]

Ke ile ka tšhabela dithabeng tša kgaufsi

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 23]

Foto Hofer, Bad Ischi, Austria