Phihlelo

Kgotlelelo e Tliša Lethabo

KA GE GO ANEGA MÁRIO ROCHA DE SOUZA

“Mna. Rocha, ga go bonagale o tla phela ka morago ga go buiwa.” Go sa šetšwe mantšu ao a nyamišago a boletšwego ke ngaka, lehono ka morago ga nywaga e 20 ke sa phela e bile ke hlankela ke le mmoledi wa nako e tletšego wa Dihlatse tša Jehofa. Ke’ng seo se nthušitšego go kgotlelela nywaga ye ka moka?

KE GOLETŠE polaseng kgaufsi le Santo Estêvão, motse wo o lego profenseng ya Bahia ka leboa-bohlabela bja Brazil. Ge ke be ke e-na le nywaga e šupa, ke be ke thuša tate ka mešomo ya polasa. Letšatši le lengwe le le lengwe ge ke e-tšwa sekolong, o be a nnea mošomo wo ke bego ke swanetše go o dira. Ka dinako tše dingwe, ge tate a be a e-ya motse-mošate wa Salvador ka mabaka a tša kgwebo, o be a ntlogela le polasa gore ke šale ke e hlokometše.

Re be re se na mohlagase, tshepedišo ya meetse goba dilo tša go nolofatša bophelo tšeo di lego gona lehono, lega go le bjalo re be re thabile. Ke be ke fofiša khaete goba ke bapala le bagwera ba-ka ka dikoloyana tša go bapadiša tšeo re itiretšego tšona ka mapolanka. Le gona ke be ke letša clarinet ditirelong tša bodumedi. Ke be ke le sehlopheng sa go opela sa kereke gomme moo ke ile ka bona puku yeo e bitšwago História Sagrada (Histori e Kgethwa) yeo e ilego ya dira gore ke kgahlegele Beibele.

Ka 1932 ge ke be ke e-na le nywaga e 20, leboa-bohlabela la Brazil le ile la welwa ke komelelo e šoro ye e tšerego lebaka le letelele. Dikgomo le dibjalo tša rena di ile tša hwa gomme ke ile ka hudugela Salvador, moo ke ilego ka hwetša mošomo wa go otlela senamelwa seo se bitšwago terempe. Ka morago ke ile ka hira ntlo, gomme ka yo tšea lapa lešo gore le tle le dule le nna. Ka 1944, tate o ile a hwa, a ntlogelela boikarabelo bja go hlokomela  mma, dikgaetšedi tša-ka tše seswai le baratho ba-ka ba bararo.

Mootledi wa Terempe e ba Moebangedi

Ge ke fihla Salvador, selo se sengwe sa mathomo seo ke ilego ka se dira e bile go reka Beibele. Ka morago ga go tsena kereke ya Baptist ka nywaga e mmalwa, ke ile ka gwerana le Duval, mootledi-mmogo le nna wa terempe. Gantši nna le Duval re be re e-ba le dipoledišano tše ditelele ka Beibele. Ka letšatši le lengwe o ile a nnea pukwana ya sehlogo se se rego Where Are the Dead? * Le ge ke be ke dumela gore motho o na le moya o sa hwego, ke be ke tloga ke rata go tseba gomme ka baka leo ke be ke bala mangwalo a Beibele ao a tsopotšwego ka pukwaneng yeo. Ke ile ka makatšwa ke ge Beibele e kgonthišetša gore moya o senyago o tlo hwa.—Hesekiele 18:4, PK.

A lemogile kganyogo ya-ka, Duval o ile a kgopela Antônio Andrade, modiredi wa nako e tletšego wa Dihlatse tša Jehofa gore a nketele ka gae. Ka morago ga ketelo ya gagwe ya boraro, Antônio o ile a ntaletša gore ke sepele le yena go yo boledišana le batho ba bangwe ka dithuto tša Beibele. Ka morago ga ge a boletše dintlong tše pedi tša mathomo, o ile a re: “Bjale ke nako ya gago.” Ke be ke tšhogile eupša ke ile ka thabišwa ke ge lapa le lengwe le theetša ka kelohloko gomme le amogela dipuku tše pedi tšeo ke bego ke di swere. Go fihla le lehono ke sa dutše ke e-ba le lethabo la go swana le leo, ge ke kopana le motho yo a kgahlegelago ditherešo tša Beibele.

Ka segopotšo sa lehu la Kriste ka April 19, 1943, ke ile ka kolobetšwa kgaufsi le Salvador Lewatleng la Atlantic. Ka ge go be go e-na le tlhokagalo ya banna ba Bakriste bao ba nago le phihlelo, ke ile ka kgethwa gore ke thuše sehlopha sa Dihlatse seo se bego se kopanela ka lapeng la Ngwanabo Rena Andrade leo le lego tsejaneng e sesane yeo karolo ya tletlolo le ya tlase ya toropo ya Salvador di kopanago gona.

Kganetšo ya Mathomong

Modiro wa rena wa Bokriste o be o se wa tlwaelega nywageng ya Ntwa ya II ya Lefase (1939-45). Balaodi ba bangwe ba ile ba re gononela gore re dihlodi tša Amerika Leboa ka baka la ge dikgatišo tša rena tše dintši di be di e-tšwa United States. Ka baka leo, go botšološišwa le go golegwa e be e le dilo tšeo re bego re di tlwaetše. Ge Hlatse e be e se ya boa tirelong ya tšhemo, re be re phetha ka gore e golegilwe gomme re be re e-ya seteišeneng sa maphodisa go yo e lokolla.

Ka August 1943, Hlatse ya Mojeremane e lego Adolphe Messmer e ile ya tla Salvador go tlo re thuša go rulaganya kopano ya rena ya mathomo. Ka morago ga ge balaodi ba re neile tumelelo ya go swara kopano, re ile ra tsebatša polelo ya phatlalatša e rego “Tokologo Lefaseng le Lefsa” ka kuranteng ya motse gomme gape re ile ra bea dipampiri tše dikgolo mafasetereng a mabenkele le ka mahlakoreng a diterempe. Eupša letšatšing la bobedi la kopano, lephodisa le ile la re tsebiša gore tumelelo ya rena ya go bokana e phumotšwe. Mopišopo-mogolo wa Salvador o ile a phegelela hlogo ya maphodisa gore e emiše kopano ya rena. Lega go le bjalo, kgweding ya April e latetšego, re ile ra feleletša re neilwe tumelelo ya go ba le polelo ya phatlalatša yeo e bego e tsebaditšwe.

 Go Phegelela Pakane

Ka 1946, ke ile ka amogela taletšo ya go ya Kopanong ya Pušo ya Modimo ya Ditšhaba tše di Thabilego kua motseng wa São Paulo. Kua Salvador, molaodi wa sekepe sa merwalo o ile a re dumelela re le sehlopha go sepela ka sekepe sa gagwe, ge feela re be re tla robala lebatong la sekepe. Go sa šetšwe gore re ile ra gahlana le ledimo moo ka morago re ilego ra swarwa ke bolwetši bja go feroga dibete ka baka la go sepela ka sekepe ka lewatleng, re ile ra fihla boema-kepe bja Rio de Janeiro re bolokegile ka morago ga matšatši a mane re le ka lewatleng. Dihlatse tša Rio di ile tša re amogela ka magaeng a tšona bakeng sa gore re khutše matšatšinyana pele re tšwela pele ka leeto la rena ka setimela. Ge setimela sa rena se be se goroga São Paulo re ile ra dumedišwa ke sehlotswana se senyenyane seo se bego se swere difolaga tše di ngwadilwego gore, “Le Amogetšwe Dihlatse tša Jehofa.”

Nakwana ka morago ga ge ke boetše Salvador, ke ile ka boledišana le Harry Black, e lego moromiwa yo a tšwago United States, ka kgahlego ya-ka ya go ba mmulamadibogo, ka ge badiredi ba nako e tletšego ba Dihlatse tša Jehofa ba bitšwa bjalo. Harry o ile a nkgopotša gore ke swanetše go hlokomela boikarabelo bja lapa gomme a nkeletša gore ke se ke ka fela pelo. Mafelelong, ka June 1952, dikgaetšedi tša-ka le baratho ba ile ba kgona go itlhokomela ka tša ditšhelete gomme ke ile ka abelwa go hlankela ke le mmulamadibogo phuthegong e nyenyane ya Ilhéus, yeo e lego dikhilomithara tše 210 ka borwa bja Salvador.

Go Nea ka Seatla se se Bulegilego

Ngwageng o latetšego, ke ile ka abelwa go ya Jequié, e lego toropo e kgolo ka gare-gare ga naga mo go bego go se na Dihlatse. Motho wa mathomo yo ke ilego ka mo etela e be e le moruti wa lefelong leo. O ile a ntlhalosetša gore toropo yeo ke ya gagwe gomme a nthibela go ruta moo. O ile a lemoša balatedi ba gagwe gore go tlile “moporofeta wa maaka” gomme a bea dihlodi go dikologa toropo ka moka gore di bee mediro ya-ka leihlo. Lega go le bjalo, letšatšing leo ke sepedišitše dipukwana tše di theilwego Beibeleng tše 90 gomme ka thoma dithuto tše nne tša Beibele. Nywaga e mebedi ka morago, go be go šetše go e-na le Holo ya Mmušo le Dihlatse tše 36 kua Jequié! Lehono, go na le diphuthego tše seswai le Dihlatse tše ka bago 700 kua Jequié.

Dikgweding tša mathomo ge ke le Jequié, ke be ke dula ka ntle ga toropo ka phapošing e nyenyane yeo e hirilwego. Ka morago ke ile ka gahlana le Miguel Vas de Oliveira, mong wa Hotele ya Sudoeste e lego e nngwe ya dihotele tše kaone-kaone tša Jequié. Miguel o ile a dumela go swarelwa thuto ya Beibele gomme a phegelela gore ke tle ke dule ka phapošing e nngwe ya hotele. Miguel le mosadi wa gagwe e ile ya ba Dihlatse.

Selo se sengwe sa go kgahliša seo ke se gopolago ka matšatši a ge ke be ke le Jequié se mabapi le Luiz Cotrim, morutiši wa sekolo se se phagamego yo ke ilego ka ithuta le yena Beibele. Luiz o ile a ithapela go nthuta gore ke kaonefatše tsebo ya-ka ya Sepotokisi le dipalo. Ke be ke feditše feela mephato ya tlasana sekolong, ka gona ke ile ka dumela. Dithuto tšeo di bego di swarwa beke e nngwe le e nngwe ka morago ga ge re feditše ka thuto ya Beibele le Luiz di ile tša thuša go ntlhamela ditokelo tše di oketšegilego tšeo ka moragonyana ke ilego ka di newa ka mokgatlong wa Jehofa.

Go Lebeletšana le Diteko tše Difsa

Ka 1956, ke ile ka amogela lengwalo leo le bego le ntaletša go tla ofising ya lekala, yeo ka nako yeo e bego e le Rio de Janeiro, gore ke tle ke tlwaeletšwe go ba molebeledi wa tikologo, ka ge badiredi ba basepedi ba Dihlatse tša Jehofa ba bitšwa bjalo. Lenaneo-thuto la tlwaetšo leo le akareditšego le  ba bangwe ba seswai le tšere lebaka la ka godingwana ga kgwedi. Ge le be le le kgaufsi le go fela, ke ile ka abelwa go ya São Paulo, e lego seo se ilego sa dira gore ke belaele. Ke ile ka ipotšiša gore: ‘Ke nna mang, ke ya go dira’ng gare ga Mataliana mola ke le motho-moso? Na a tla nkamogela?’ *

Phuthegong ya mathomo yeo ke ilego ka e etela seleteng sa Santo Amaro, ke ile ka kgothatšwa ke go bona gore Holo ya Mmušo e tletše ka Dihlatse-gotee le nna le ka batho bao ba thabelago. Selo seo se ilego sa nkgonthišetša gore ke be ke tšhoga lefeela e bile ge bohle ka phuthegong ya batho ba 97 ba e-ya le nna tirelong ya boboledi mafelo-bekeng ao. Ke ile ka bona gore, ‘e tloga e le bana bešo.’ Borutho bja bana babo rena le dikgaetšedi ba rategago ke bjona bo ilego bja nnea matla a gore ke kgotlelele tirelo ya bosepedi.

Dipokolo, Dipere le Dithakadu

Dinakong tše di fetilego bothata bjo bogolo mathateng ao balebeledi ba basepedi ba bego ba gahlana le ona e be e le maeto a matelele a go yo etela diphuthego le dihlotswana tša Dihlatse tšeo di dulago metseng ya magaeng. Mafelong ao, dinamelwa tša batho bohle di be di se tša bolokega goba di be di se gona le gona ditsela tše dintši e be e le tše disesane di se na sekontiri.

Ditikologo tše dingwe di rarolotše bothata bjo ka go rekela balebeledi ba tikologo pokolo goba pere. Ka Mešupologo ke be ke rweša pokolo sala, ke bofelela morwalo wa-ka gomme ke sepela diiri tše 12 go ya phuthegong e latelago. Dihlatse tša kua Santa Fé do Sul di be di e-na le pokolo yeo e bego e bitšwa Dourado (Gautanyana), yeo e bego e tseba ditsela tša metseng ya magaeng tša go ya dihlopheng tša thuto ya puku ya phuthego. Dourado e be e ema kgorong ya polasa gomme e letele ka go se fele pelo gore ke e bulele kgoro. Ge re tloga moo, nna le Dourado re be re e-ya sehlopheng se se latelago.

Go hlokega ga ditlabakelo tša poledišano le gona go ile gwa baka tlhohlo tirelong ya tikologo. Ka mohlala, e le gore ke etele sehlotswana sa Dihlatse seo se kopanelago polaseng ye e lego Motseng wa Mato Grosso, ke ile ka swanelwa ke go tshela noka ya Araguaia ka seketswana gomme ke phatše sethokgwa ka pere lebaka la dikhilomithara tše 25. Lebakeng le lengwe, ke ile ka ngwalela sehlopha seo ke se tsebiša gore ke tlo se etela eupša bohlatse bo bontšha gore lengwalo leo le ile la se fihle ka ge go be go se na motho yo a bego a nkemetše ge ke goroga. E be e le thapama, ka gona ke ile ka kgopela mong wa para e nyenyane gore a hlokomele merwalo ya-ka gomme nna ka sepela ka dinao ke swere feela mokotla wa dipuku.

Ka bjako lefsifsi le ile la swara. Ge ke be ke sa thekesela ka lefsifsing, thakadu e ile ya šutša. Ke be ke kwele batho ba re thakadu e kgona go ema gomme ya bolaya motho ka maoto a yona a pele a matla. Ka gona ge ke be ke e-kwa lešata mehlašaneng, ka kelohloko ke be ke gatela pele ke swarela mokotla ka pele bakeng sa go itšhireletša. Ka morago ga go sepela diiri tše mmalwa ke ile ka fihla molatswaneng. Ka manyami, ka ge e le lefsifsi ke ile ka se lemoge terata ya meetlwa yeo e bego e  le ka lehlakoreng le lengwe la molatswana. Ke ile ka kgona go tshela molatswana ka kgato e tee feela eupša ka itahlela godimo ga terata gomme ka ikgobatša!

Mafelelong, ke ile ka fihla polaseng gomme ka amogelwa ke lešata la dimpša tšeo di gobago. Mehleng yeo go be go tlwaelegile gore mahodu a dinku a hlasele bošego, ka gona e itše ge lebati le bulega ka itsebiša ka pela. Bana babo rena ba be ba thabetše go mpona le ge ke be ke bonala ke šokiša ka diaparo tša go kgeiga tšeo di nago le madi.

Go sa šetšwe mathata, ao e be e le matšatši a go thabiša. Ke thabetše go sepela maeto a matelele ka pere le ka maoto, ka dinako tše dingwe ke be ke khutša ka tlase ga mehlare, ke theetša melodi ya dinonyana gomme ke bogela diphukubje di putla ka pele ga-ka ditseleng tšeo di se nago batho. Mothopo o mongwe wa lethabo e be e le go tseba gore diketelo tša-ka di be di tloga di thuša batho. Ba bantši ba ile ba nngwalela mangwalo a go leboga. Ba bangwe ba be ba nteboga ge re gahlana dikopanong. Ke be ke kgotsofala gakaakang ge ke be ke bona batho ba fenya mathata a bona gomme ba dira tšwelopele moyeng!

Mothuši Mafelelong

Nakong e ntši nywageng yeo ya tirelo ya bosepedi, ke be ke e-ba noši gomme seo se nthutile go ithekga ka Jehofa e le “lentswê la-ka, le sebô sa-ka.” (Psalme 18:2) Le gona, ke leboga gore go ba noši go nthušitše gore ke šetše dikgahlego tša Mmušo ke sa šitišwe.

Lega go le bjalo, ka 1978 ke ile ka gahlana le kgaetšedi wa mmulamadibogo e lego Júlia Takahashi. O be a tlogetše mošomo wa go lefa tšhelete e ntši wa booki sepetleleng se segolo sa São Paulo e le gore a hlankele moo go nago le tlhokagalo e kgolo ya bagoeledi ba Mmušo. Bagolo ba Bakriste bao ba bego ba mo tseba ba be ba bolela gabotse ka dika tša gagwe tša moya le ka bokgoni bja gagwe bja bobulamadibogo. Ka ge o ka bona, lebaka la-ka la go nyaka go nyala ka morago ga nywaga e mentši le ile la dira gore ba bangwe ba kgotse. Mogwera yo mongwe wa-ka o be a sa kgolwe gomme o ile a holofetša gore ge ruri nka nyala o tla nnea poo ya boima bja dikhilograma tše 270. Re ile ra beša poo yeo lenyalong la rena ka July 1, 1978.

Go Kgotlelela go sa Šetšwe go Fokola Mmeleng

Júlia o be a sepela le nna modirong wa bosepedi, gomme nywageng e seswai e latetšego re ile ra etela diphuthego tša ka borwa le ka borwa-bohlabela bja Brazil. Pelo ya-ka e ile ya thoma go ba le bothata. Ke ile ka idibala gabedi ke le modirong wa boboledi ke boledišana le beng ba dintlo. Ka go lemoga mafokodi a-ka, re ile ra amogela kabelo ya go ba babulamadibogo ba kgethegilego kua Birigüi, Motseng wa São Paulo.

Boemong bjo, Dihlatse tša Birigüi di ile tša ithapela go nthwala ka koloi go nkiša ngakeng kua Goiânia, yeo e lego bokgole bja dikhilomithara tše 500. Ge boemo bja-ka bo kaonafetše, ke ile ka buiwa gore ke tsenywe sedirišwa sa go thuša go laola go thebetha ga pelo. E be e le nywageng e 20 e fetilego. Go sa šetšwe gore ke ile ka buiwa pelo gabedi, ke sa dutše ke le mafolofolo modirong wa go dira barutiwa. Go swana le basadi ba bangwe ba botegago ba Bakriste, Júlia e bile mothopo wa ka mehla wa matla le kgothatšo.

Le ge mathata a tša maphelo a be a šitiša tirelo ya-ka gomme ka dinako tše dingwe a nnyamiša, ke sa dutše ke kgona go bula madibogo. Ke dula ke ikgopotša gore Jehofa ga se a ka a re holofetša gore bophelo tshepedišong ye ya kgale e tla ba bjo bonolo. Ge e ba moapostola Paulo le Bakriste ba bangwe ba botegago ba bogologolo ba ile ba swanelwa ke go kgotlelela, ke ka baka la’ng dilo di swanetše go ba bonolo go rena?—Ditiro 14:22.

Morago bjale, ke hweditše Beibele yeo e sa lego ke e-ba le yona go tloga ka bo-1930. Ka gare ga letlakala la ka ntle, ke be ke ngwadile 350—palo ya bagoeledi ba Mmušo ba Brazil nakong ya ge ke be ke thoma go ya dibokeng tša Bokriste ka 1943. Ga bjale o ka re ke toro ka ge Brazil go e-na le Dihlatse tša go feta 600 000. E bile tokelo e kaakang go kgona go tšea karolo e nyenyane koketšegong ye! Ka kgonthe, Jehofa o ntšhegofaditše kudu ka ge ke ile ka kgotlelela. Go swana le mopsalme nka re: “Tše Morêna a re dirilexo tšôna ké tše kxolo; re batho ba ba thabilexo.”—Psalme 126:3.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 9]

Dihlatse tšeo di tsebatšago polelo ya phatlalatša kopanong ya mathomo motseng wa Salvador ka 1943

[Seswantšho go letlakala 10]

Dihlatse di goroga São Paulo bakeng sa Kopano ya Ditšhaba tše di Thabilego, ka 1946

[Diswantšho go letlakala 10, 11]

Ke le modirong wa bosepedi nywageng ya mafelelo ya bo-1950

[Seswantšho go letlakala 12]

Ke e-na le mosadi wa-ka, Júlia