Setempe ‘sa Jukale’

LEKGOLONG la bošupa la nywaga B.C.E., mmuši wa Mokaladea e lego Nebukadinetsara o ile a fenya Jerusalema, a fiša motse gomme a phušola marako a wona. O ile a golega kgoši ya Juda e lego Tsedekia gomme a e foufatša. Ka godimo ga moo, “baxolo ka moka ba Juda ba bolawa ke kxoši ya Babele.”—Jeremia 39:1-8.

Yo mongwe wa bagolo goba bakgoma ba Juda, yoo go ka diregago gore o ile a bolawa ke Bababilona, e be e le Jukale morwa wa Selemia. Go sa tšwa go hwetšwa tsebišo e mpsha ya mabapi le moanegwa yo wa ka Beibeleng. Lega go le bjalo, pele re e ahla-ahla, anke re boneng seo Mangwalo a se bolelago ka Jukale le mehla ya gagwe.

“Ba ka se xo Kxônê”

Jehofa o ile a laela moporofeta Jeremia gore a bolele molaetša wa kahlolo kgahlanong le Juda le Jerusalema. Modimo o boditše Jeremia gore dikgoši, bakgoma, baperisita le batho ba Juda ba be ba tla “lwa” le yena. Eupša Jehofa o ile a re: “Ba ka se Xo kxônê, xobane e a lexo le wene ké Nna.”—Jeremia 1:17-19.

Nakong ya ge Bababilona ba dikaneditše motse-mošate wa Juda e lego Jerusalema, Kgoši Tsedekia o ile a romela baromiwa gabedi go Jeremia gore ba botšiše ge e ba Nebukadinetsara a tla boela morago le go kgopela moporofeta yo gore a rapelele gore go be bjalo. Yo mongwe wa baromiwa ba kgoši e be e le Jukale, yoo a tsebjago gape e le Jehukale. Molaetša wa Jeremia o tšwago go Modimo e be e le wa gore Bababilona, goba Bakaladea ba tla fediša motse. Badudi le ge e le bafe ba Jerusalema bao ba šalago ba be ba tla bolawa ke tlala, dinkhu le lerumo. Ka lehlakoreng le lengwe, bao ba ineelago go Bakaladea ba be ba tla phologa. Mantšu a Jeremia a swanetše go ba a ile a galefiša bakgoma ba Juda gakaakang!—Jeremia 21:1-10; 37:3-10; 38:1-3.

Jukale e be e le yo mongwe wa bakgoma bao ba ilego ba phegelela Tsedekia ka gore: “A monna eo [Jeremia] a bolawê, ka xobane . . . ó hlephiša matsôxô a banna ba bahlabani.” Jukale yo kgopo o be a le gare ga bao ba ilego ba lahlela Jeremia ka sedibeng sa maraga, seo moporofeta yo a ilego a phološwa go sona ka morago. (Jeremia 37:15; 38:4-6) Jeremia o ile a phologa phedišo ya Jerusalema ka baka la go kwa Jehofa, eupša go bonala Jukale a ile a hwa ge tshepedišo yeo a bego a e bota e fedišwa.

Tsebišo e Mpsha e Kgahlišago

Tsebišo e mpsha ya mabapi le Jukale e tšweletše ka 2005. Baepi ba marope ba be ba epa lefelong leo go lona ba bego ba holofetše gore ba tla hwetša mošate wa Kgoši Dafida. Ba ile hwetša marope a moago o mogolo wa mafsika woo ba dumelago gore o ile wa senywa ge Bababilona ba thopa Jerusalema mehleng ya Jeremia.

 Ga go tsebege ge e ba marope ao e be e le mošate wa Dafida goba go se bjalo. Lega go le bjalo, baepi ba marope ba kgonne go lemoga selo se tee go tšeo ba di hweditšego—sekibo sa setempe sa letsopa sa bophara bja senthimithara e tee seo se bontšhitšwego go letlakala 14. Lebakeng le lengwe setempe se se ile sa dirišwa go kiba lengwalo leo e sa lego le senyega kgale. Sekibo seo se balega ka gore: “Sa Yehuchal morwa wa Shelemiyahu morwa wa Shovi.” Go molaleng gore setempe seo e be e le sa lenaba la Jeremia e lego Yehuchal goba Jukale, morwa wa Selemia.

Moepi wa marope e lego Eilat Mazar, yoo a ilego a nyakišiša gore setempe seo se bolela eng, o ngwala gore Jehukale e be e le “mohlankedi wa bobedi wa ka bogošing,” ka morago ga Gemaria morwa wa Safane, yoo leina la gagwe le tšwelelago setempeng seo se hweditšwego Motseng wa Dafida. *

Tumelo Lentšung la Modimo ga se ya ithekga ka go utollwa ga dilo le ge e le dife tša kgale; eupša go phethagatšwa ga boporofeta bjo bo buduletšwego ke motheo o tiilego wa go ba le tumelo Beibeleng. Ditherešo tša histori di hlatsela gore Jeremia o boletše e sa le pele ka mo go nepagetšego ka phedišo ya Jerusalema. Mafelelo a nyamišago a manaba a Jeremia a swanetše go matlafatša kgodišego ya rena ya gore ge e ba re botega bjalo ka Jeremia, manaba a rena ‘a ka se re kgone ka gobane Jehofa o na le rena.’

[Mongwalo wa ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 15]

Jeremia ga se a ka a ineela kgateletšong ya gore a bebofatše molaetša wa Modimo

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 14]

Gabi Laron/Institute of Archaeology/Hebrew University ©Eilat Mazar