Dintlha tše Kgolo go tšwa go Sefela sa Difela
Lentšu la Jehofa le a Phela
Dintlha tše Kgolo go tšwa go Sefela sa Difela
“MORATWA wa-ka à le xare xa basetsana, ó etša lebuê xare xa metlwa.” “Moratwa wa-ka à le xare xa masoxana, ó etša morê-molewa ò le xare xa mehlare ya lešôka.” “Ké mang yola mo-xaloxa-wa-mahuba, mo-taxa-bo-ka-ngwedi, mo-kxanya-wa-letšatši?” (Sefela sa Difela 2:2, 3; 6:10) Ruri ditemana tše tše tšwago pukung ya Beibele ya Sefela sa Difela di a kgahliša! Puku ye ka moka ke sereto sa bohlokwa le se sebotse se se bitšwago “koša e bose kudu.”—Sefela sa Difela 1:1, NW.
Koša ye, yeo e ngwadilwego ke Kgoši Salomo wa Isiraele ya bogologolo karolong ya mathomo ya pušo ya gagwe ya nywaga e 40 mo e ka bago ka 1020 B.C.E., ke kanegelo ya lerato leo le lego magareng ga mošemane wa modiši le ngwanenyana wa naga-magaeng e lego Sulamitha. Batho ba bangwe bao go bolelwago ka bona mo seretong se ke mmago ngwanenyana yo le dikgaetšedi tša gagwe, “barwedi ba Jerusalema [basadi ba lekgotla]” le “barwedi ba Tsione [basadi ba Jerusalema].” (Sefela sa Difela 1:5; 3:11) Go thata go mmadi wa Beibele go lemoga diboledi ka moka tša Sefela sa Difela, eupša go ka kgonega ge e ba re hlahlobišiša seo ba se bolelago goba ba se botšwago.
Ka ge e le karolo ya Lentšu la Modimo, molaetša wa Sefela sa Difela ke wa bohlokwa kudu ka mabaka a mabedi. (Baheberu 4:12) Lebaka la pele, o re ruta seo lerato la kgonthe magareng ga monna le mosadi le lego sona. Lebaka la bobedi, koša ye e bontšha lerato leo le lego gona magareng ga Jesu Kriste le phuthego ya Bakriste ba tloditšwego.—2 Bakorinthe 11:2; Baefeso 5:25-31.
LE SE KE LA LEKA GO ‘TSOŠA LERATO’
“A a kê a nkatlê ka katlô ya molomo w’axwe, xobane leratô la xaxwe le feta morara ka bose.” (Sefela sa Difela 1:2) Poledišano e lego go Sefela sa Difela e thoma ka mantšu a ngwanenyana wa naga-magaeng yo a ikokobeditšego yo a tlišitšwego ka tenteng ya Salomo ya bogoši. O fihlile bjang mo?
O re: “Bana ba mmane ba be ba nkgalefetše, ba mpeile go ba moleti wa dirapa tša mebeine.” Dikgaetšedi tša gagwe di mo galefetše ka gobane mošemane wa modiši yoo a ratanago le yena o mo laleditše gore a sepele le yena ka letšatši le lebotse la seruthwane. E le go mo thibela gore a se ye, ba mmeile gore a lete ‘diphukubjana tšeo di senyago dirapa tša morara.’ Mošomo wo o mmatametša kgaufsi le motse wa Salomo. Bobotse bja gagwe bo bonwa ge a e-ya ‘serapeng sa dikgeru,’ gomme o tlišwa go Salomo.—Sefela sa Difela 1:6; 2:10-15, PK; 6:11.
Ge ngwanenyana yo a hlalosa kamoo a hlologetšego moratwa wa gagwe wa modiši, basadi ba lekgotla ba mmotša gore a ‘lote mehlala ya dinku’ gomme a mo nyake. Eupša Salomo ga a mo dumelele go sepela. Ge a hlalosa kamoo a ratago bobotse bja gagwe ka gona, o mo holofetša ‘dingangane tša tšhipi e khwibidu tšeo ba tlago go di goma ka tša tšhipi-tshehla.’ Lega go le bjalo, ngwanenyana ga a kgahlišwe ke seo. Mošemane wa modiši o tsena ka ngwakong wa Salomo, o hwetša ngwanenyana gomme o goeletša ka gore: “Wene Moratwa wa-ka! Ka kxonthe O yo botse.” Ngwanenyana o eniša basadi ba lekgotla ka gore: “Leratô Le se mo tsošê, Le se mo phafošê, a bê a tsoxê ka nnoši.”—Sefela sa Difela 1:8-11, 15; 2:7; 3:5.
Dipotšišo tša Mangwalo di a Arabja:
1:2, 3—Ke ka baka la’ng go gopolwa ga dipontšho tša mošemane wa modiši tša lerato go bapetšwa le beine gomme leina la gagwe le bapetšwa le oli? Go fo etša ge beine e thabiša pelo ya motho gomme go tlotša hlogo ka oli go e thoba, go gopolwa ga lerato la mošemane yo le leina la gagwe go matlafatša ngwanenyana yo le go mo homotša. (Psalme 23:5; 104:15) Bakriste ba therešo, kudu-kudu bao ba tloditšwego, le bona ka mo go swanago ba matlafatšwa le go kgothatšwa ke go naganišiša ka lerato leo Jesu Kriste a ba bontšhitšego lona.
1:5—Ke ka baka la’ng ngwanenyana wa naga-magaeng a bapetša boso bja gagwe le “mekutwana ya Kedara”? Lešela leo le dirilwego ka boya bja pudi le be le dirišetšwa mediro e mentši. (Numeri 31:20) Ka mohlala, “mašela a boya bja dipudi” a be a dirišetšwa go aga “tente ya tabarenakele.” (Ekisodo 26:6, 7, PK) Go etša ge go le bjalo ka ditente tša ba-Bedoui gaešita le lehono, ditente tša Kedara le tšona go ka direga gore di be di dirilwe ka boya bja pudi.
1:15, PK—Mošemane wa modiši o bolela’ng ge a re: “Mahlo a gago a bjalo ka a leebana”? Mošemane wa modiši o bolela gore mahlo a moratwa wa gagwe a bonagala a le boleta le go ba bonolo go etša a maeba.
2:7; 3:5—Ke ka baka la’ng basadi ba lekgotla ba enišwa ka “dithsêpê le diphalá tša naxeng”? Ditshepe le diphala di tsebja ka bobotse bja tšona. Ge e le gabotse, Sulamitha o eniša basadi ba lekgotla ka selo se sengwe le se sengwe se sebotse go ba thibela go leka go tsoša lerato ka go yena.
Seo re Ithutago Sona:
1:2; 2:6. Ditsela tše di hlwekilego tša go bontšha lerato e ka ba tše di swanetšego nakong ya lefereyo. Lega go le bjalo, baratani ba swanetše go kgonthišetša gore dipontšho tše ke tša lerato la kgonthe e sego kganyogo e sa hlwekago, e lego seo se ka lebišago boitshwarong bjo bo gobogilego bja tša botona le botshadi.—Bagalatia 5:19.
1:6; 2:10-15. Dikgaetšedi tša Sulamitha di mo ganeditše go ya le moratwa wa gagwe lefelong le utegilego dithabeng, eupša e sego ka gobane a itshwere gampe goba a be a se na maikemišetšo a mabotse. Go e na le moo, di gatile mogato wa go mo šireletša gore a se be boemong bjoo bo bego bo ka mo wetša tekong. Thuto go baratani bao ba lego lefereyong ke gore ba swanetše go phema go ba mafelong a utegilego.
2:1-3, 8, 9. Gaešita le ge e be e le yo mobotse, Sulamitha o be a itebelela ka boikokobetšo e le “letšobana la Sarona, . . . lebuê [le le tlwaelegilego] la meeding.” Ka baka la bobotse bja gagwe le go botegela ga gagwe Jehofa, mošemane wa modiši o be a mo lebelela e le “lebuê xare xa metlwa.” Go ka thwe’ng ka mošemane wa modiši? Ka ge a be a bogega, go Sulamitha o be a swana le “namane ya thôlô.” Le yena o swanetše go ba a be a sekametše dilong tša moya gomme a ineetše go Jehofa. “Moratwa wa-ka à le xare xa masoxana, ó etša morê-molewa [woo o neago moriti le dienywa] ò le xare xa mehlare ya lešôka.” Na tumelo le boineelo go Modimo ga se dika tše di rategago tšeo re ka di lebelelago go bao re ratago gore e be balekane ba rena ba lenyalo?
2:7; 3:5. Ngwanenyana wa naga-magaeng o be a se na maikwelo a lerato go Salomo. Le gona o eniša basadi ba lekgotla gore ba se leke go dira gore a rate monna le ge e le ofe ge e se mošemane wa modiši. Ga go kgonagale e bile ga se mo go swanetšego gore re be le maikwelo a lerato bakeng sa mang le mang. Mokriste yo a sego lenyalong yo a kganyogago go nyala goba go nyalwa o swanetše go nagana feela ka mohlanka yo a botegago wa Jehofa.—1 Bakorinthe 7:39.
“SULAMITHA LE MMÔNA’NG”?
Go na le selo “seo se tšwaxo ’šokeng seka-kuelele ya meuši.” (Sefela sa Difela 3:6) Basadi ba Jerusalema ba bona’ng ge ba tšwela ka ntle? Salomo le bahlanka ba gagwe ba tla motseng! Kgoši e bile e tlile le Sulamitha.
Mošemane wa modiši o tlile a šetše ngwanenyana yo morago gomme go se go ye kae o hwetša tsela ya go bolela le yena. O mo kgonthišetša ka lerato la gagwe gomme ngwanenyana le yena o kganyoga go tloga motseng woo, o re: “’Tšatši le tlo bá la huba, meriti e tlo tloxa, kè sa ile dithabeng, borekung, mmotong wa monkô wa dinokô.” O laletša modiši gore a “tlê serapeng sa xaxwe, a jê kenyô tš’axwe tše monate.” Modiši o araba ka gore: “Ke tlile thšemong ya-ka, Kxaetšedi ya-ka Mmeeletšwa!” Basadi ba Jerusalema ba ba botša gore: “Hee lena ba xešo! Nwang Le thabê, Le baratwa ba-ka.”—Sefela sa Difela 4:6, 16; 5:1.
Ka morago ga go hlalosetša basadi ba lekgotla toro ya gagwe, Sulamitha o re go bona: “Ke molwetši ka leratô.” Ba mmotšiša gore: “Se moratwa w’axo a phalaxo baratwa ba bangwê ka sôna naa ké eng?” O araba ka gore: “Moratwa wa-ka ó taxile ’me ó xaloxile; ké e moxolo mo xo ba diketekete.” (Sefela sa Difela 5:2-10) Ge Salomo a mo reta ka bothakga, o araba ka boikokobetšo ka gore: “Sulamitha Le mmôna’ng?” (Sefela sa Difela 6:4–7:1) E bona se e le sebaka sa go dira gore a e rate, kgoši e tšwela pele go mo reta. Lega go le bjalo, lerato la ngwanenyana go mošemane wa modiši ga le šišinyege. Mafelelong Salomo o mo dumelela go ya gae.
Dipotšišo tša Mangwalo di a Arabja:
4:1; 6:5—Ke ka baka la’ng meriri ya ngwanenyana yo e bapetšwa le “mohlatswana wa dipudi”? Papišo ye e šišinya gore moriri wa gagwe o be o phadima e bile e le o mobotse go swana le boya bjo boso bja dipudi.
4:11—Ke’ng seo se bolelwago ke go ‘rothiša ga melomo ya Sulamitha todi e tšwago lemapong’ le gore ‘mafsi le todi ya dinosi di ka tlase ga leleme la gagwe’? (Bapiša le NW.) Todi e tšwago lemapong e bose kudu go feta yeo e fokilwego ke moya. Papišo ye, gotee le kgopolo ya gore todi ya dinose le mafsi di be di le ka tlase ga leleme la ngwanenyana yo, di gatiša go ba bose le go ratega ga mantšu a Sulamitha.
5:12—Polelwana e rego “mahlô ’axwe a etša maebana dinokeng tša meetse; a hlapilwe ka lebese” e bolela’ng? Ngwanenyana yo o bolela ka mahlo a mabotse a moratwa wa gagwe. Mohlomongwe ka tsela ya sereto o bapetša karolo e ntsho ya leihlo la gagwe (iris) le maeba a masehla ao a hlapago ka lebese.
5:14, 15—Ke ka baka la’ng matsogo le maoto a modiši a hlaloswa ka tsela ye? Go bonala ngwanenyana yo a bolela ka menwana ya modiši yo e le disilintere tša gauta gomme manala a gagwe e le dipheta. O bapetša maoto a gagwe le “’kôkwane tša lebyê-lešweu” ka gobane a tiile e bile ke a mabotse.
6:4—Ke ka baka la’ng ngwanenyana a bapetšwa le “Thiritsa”? Motse wo wa Bakanana o ile wa thopša ke Jošua gomme ka morago ga mehla ya Salomo ya ba motse-mošate wa pele wa mmušo wa ka leboa wa meloko e lesome ya Isiraele. (Jošua 12:7, 24; 1 Dikxoši 16:5, 6, 8, 15) Puku e nngwe e re: “Go bonala motse woo e be e le o mobotse kudu, e lego seo se dirago gore go bolelwe ka wona mo.”
7:1—“Koša ya babini bà hlakane” ke eng? Polelwana ye e ka fetolelwa gape e le “koša ya Mahanaime.” Motse wo o bego o bitšwa ka leina leo o be o le ka bohlabela bja Noka ya Jorodane kgaufsi le moedi wa Jaboko. (Genesi 32:3, 23; 2 Samuele 2:29) “Koša ya babini bà hlakane” e ka no ba e šupa go mohuta o itšego wa go bina wo o bego o dirwa motseng woo ka nako ya mokete o itšego.
7:5—Ke ka baka la’ng Salomo a bapetša molala wa Sulamitha le “morakô wa ’naka la tlou”? Pejana, ngwanenyana yo o ile a retwa ka gore: “Molala wa gago o bjalo ka tora ya Dafida.” (Sefela sa Difela 4:4, PK) Tora ke e telele e bile ke e tshesane gomme dilo tšeo di betlilwego ka lenaka la tlou di boreledi. Salomo o kgahlišwa ke bosesane le boreledi bja molala wa ngwanenyana yo.
Seo re Ithutago Sona:
4:1-7. Ka go gana dikgoketšo tša Salomo, Sulamitha o bontšhitše gore o a botega gaešita le ge a se a phethagala. Ka go rialo, boikemišetšo bja gagwe bja go kgomarela boitshwaro bjo bobotse bo dirile gore a kgahliše. Go swanetše go ba bjalo ka basadi bao e lego Bakriste ba therešo.
4:12. Bjalo ka serapa se sebotse seo se ageleditšwego ka legora goba leboto seo go ka tsenwago go sona feela go dirišwa kgoro yeo e notlelwago, Sulamitha o dirile gore maikwelo a gagwe a borutho e be a monna wa gagwe wa ka moso feela. A mohlala o mobotse gakaakang bakeng sa banna le basadi ba Bakriste bao ba sego lenyalong!
“MOLLÔ WA MORÊNA”
Ge dikgaetšedi tša Sulamitha di mmona a boa gae di botšiša gore: “Ké mang yola a rotoxaxo lešokeng à ithêkxa ka moratwa w’axwe?” Nako e itšego pele ga moo, yo mongwe wa bona o be a itše: “Xe a ka etša morakô, re ka mo tsemêla maxôrô a thsipi e thsêhla; xe a ka etša mojakô, re ka mo tswalêla ka dimati tša morôkwana.” Gona bjale ka ge lerato la Sulamitha le lekilwe gomme go bonagetše gore ke la kgonthe, o re: “Ke morakô, mabêʹlê a-ka ké dibô di sa kxônexexo. ’Me yêna ó mpôna kè le wa xo batamêlwa ka moláô.”—Sefela sa Difela 8:5-14.
Lerato la kgonthe ke “mollô wa Morêna.” Ka baka la’ng? Ka gobane lerato le bjalo le tšwa go Jehofa. Ke Yena a tsentšego ka go rena bokgoni bja go rata. Ke mollo woo dikgabo tša wona di sa timegego. Sefela sa Difela se bontšha gabotse gore lerato la magareng ga monna le mosadi le ka ba “matla [la se fele] bo-ka-lehu.”—Sefela sa Difela 8:6.
Le gona koša e bose kudu ya Salomo e re thuša go kwešiša tlemo yeo e lego gona magareng ga Jesu Kriste le ditho tša “monyadiwa” wa gagwe wa legodimong. (Kutollo 21:2, 9) Lerato leo Jesu a ratago Bakriste ba tloditšwego ka lona le feta lerato le ge e le lefe leo le lego gona magareng ga monna le mosadi. Ditho tša sehlopha sa monyadiwa ga di kwanantšhe boineelong bja tšona. Le gona Jesu ka lerato o neetše bophelo bja gagwe bakeng sa “dinku tše dingwe.” (Johane 10:16) Ka gona, barapedi ka moka ba therešo ba ka ekiša mohlala wa Sulamitha wa lerato le sa šišinyegego le boineelo.
[Seswantšho go letlakala 18]
Sefela sa Difela se re ruta gore re lebelele’ng go molekane wa lenyalo?