Wessel Gansfort—“Mompshafatši wa Pele ga Mpshafatšo”

Maina Luther, Tyndale le Calvin a tsebja kudu ke barutwana ka moka ba Mpshafatšo ya Protestanta, yeo e thomilego ka 1517. Lega go le bjalo, ke batho ba sego kae bao ba tsebago leina la Wessel Gansfort. O be a dutše a bitšwa “Mompshafatši wa pele ga Mpshafatšo.” Na o ka rata go tseba mo go oketšegilego ka monna yo?

WESSEL o belegwe ka 1419 motseng wa Groningen kua Netherlands. Lekgolong la bo-15 la nywaga, ke batho ba sego kae feela bao ba ilego ba ba le sebaka sa go tsena sekolo, eupša Wessel o ile a se tsena. Gaešita le ge a be a e-na le bokgoni bjo bogolo kudu bja go ithuta, o ile a swanelwa ke go tlogela sekolo ge a be a e-na le nywaga e senyane ka baka la gore batswadi ba gagwe ba be ba diila la go šiiša. Ka mahlatse, ge mohlologadi wa mohumi a be a e-kwa ka bohlale bja Wessel yo monyenyane, o ile a mo thuša gomme a ithapela go mo lefelela tšhelete ya sekolo. Ka baka leo, o ile a kgona go tšwela pele ka dithuto tša gagwe. Ge nako e dutše e e-ya, o ile a hwetša degree ya Master of Arts. Go bonagala ka morago a ile a hwetša le lengwalo la go ba setsebi sa thuta-tumelo.

Wessel o be a tloga a nyoretšwe tsebo. Lega go le bjalo, go be go e-na le makgobapuku a sego kae mehleng ya gagwe. Gaešita le ge go gatiša ka metšhene ya ditlhaka tšeo di beakanywago ka seatla go thomile mehleng ya gagwe, dipuku tše dintši di be di sa dutše di ngwalwa ka diatla e bile di bitša kudu. Wessel o be a le sehlopheng sa diithuti tšeo di bego di sepela go tloga bokgobapukung bjo bongwe go ya go bjo bongwe le go tloga lefelong le lengwe la bodulanoši go ya go le lengwe e le ge di tsoma mangwalo a go phuthwa a sa tlwaelegago le dipuku tša kgale-kgale. Ke moka ba be ba boledišana ka dilo tšeo ba di hweditšego. O ile a kgoboketša tsebo e ntši gomme a tlatša puku ya gagwe ya go ngwalela dintlha ka ditsopolo le dikarolo tše di tšwago dipukung tša bogologolo. Gantši bo-rathutatumelo ba bangwe ba be ba belaela ka gobane Wessel o be a tseba dilo tše dintši tšeo ba sa kago ba kwa ka tšona. Wessel o be a bitšwa Magister Contradictionis, goba Nkgwete ya Kganetšano.

“Ke ka Baka La’ng o sa Nkiše go Kriste?”

Nywaga e ka bago e 50 pele ga Mpshafatšo, Wessel o ile a kopana le Thomas à Kempis (wa mo e ka bago ka 1379-1471), yo a amogelwago gohle e le mongwadi yo a tumilego wa De Imitatione Christi (Go Ekiša Kriste). Thomas à Kempis o be a  thekga Brethren of the Common Life, e lego mokgatlo wo o bego o gatelela taba ya go phela bophelo bja boineelo. Mongwadi wa pego ya bophelo bja Wessel o bolela gore Thomas à Kempis o kgothaleditše Wessel ka makga a mantši gore a rapele Maria bakeng sa thušo. Wessel o ile a araba ka gore: “Ke ka baka la’ng o sa nkiše go Kriste, yoo ka botho a laletšago bohle bao ba imelwago gore ba tle go yena?”

Go begwa gore Wessel o be a sa nyake go ba moruti. Ge a be a botšišwa lebaka leo ka lona a ilego a ganana le mokgwa wa go kota moriri, goba go bea lešela le le segilwego hlogong leo le hlaolago motho e le setho sa baruti, o ile a araba ka gore ga a boife go bolawa ka thapo ge feela a e-hwa a e-na le matla a gagwe ka moka a go nagana. Mohlomongwe o be a bolela ka taba ya gore baruti ba ba hlomilwego ba be ba ka se ke ba sekišwa, gomme go bonagala eka ruri mokgwa wa go kota moriri o ile wa dira gore baruti ba bantši bao ba bego ba dirile bosenyi ba se ke ba bolawa ka baka la mekgwa e gobogilego! Le gona Wessel ga se a ka a amogela mekgwa e mengwe e tlwaelegilego ya bodumedi. Ka mohlala, o ile a solwa ge a be a gana go dumela ditiragalo tša mohlolo tšeo di hlalositšwego ka pukung e tumilego ya mehleng ya gagwe e lego, Dialogus Miraculorum. Ge a araba, o itše: “Go ka ba kaone ge re ka bala Mangwalong a Makgethwa.”

“Re Tseba Feela Seo re se Botšišago”

Wessel o ile a ithuta Seheberu le Segerika gomme a hwetša tsebo e oketšegilego ya mangwalo a Bo-tate ba bogologolo ba Kereke. Go rata ga gagwe maleme a mathomo a Beibele ke mo go makatšago kudu, ka ge a phetše pele ga Erasmus le Reuchlin. * Pele ga Mpshafatšo, e be e le ba sego kae bao ba bego ba tseba Segerika. Kua Jeremane, ke feela diithuti tše mmalwa tšeo di bego di tlwaelane le Segerika, le gona go be go se na didirišwa tša go thuša go ithuta leleme leo. Ka morago ga go tšwelela ga Constantinople ka 1453, go bonagala Wessel a ile a ikgokaganya le badulanoši ba Bagerika bao ba bego ba tšhabetše ka Bodikela, gomme o ithutile Segerika sa motheo go bona. Mehleng yeo, Seheberu se be se bolelwa ke Bajuda feela, gomme go bonagala Wessel a ile a ithuta Seheberu sa motheo go Bajuda ba basokologi.

Wessel o be a rata Beibele kudu. O be a e lebelela e le puku yeo e buduletšwego ke Modimo e bile o be a dumela gore dipuku ka moka tša Beibele di dumelelana ka mo go feletšego. Go Wessel, tlhaloso ya ditemana tša Beibele e be e swanetše go dumelelana  le taba e dikologilego gomme e be e sa swanelwa go kgopamišwa. Tlhaloso e nngwe le e nngwe yeo e kgopamišitšwego e swanetše go lebelelwa e le ya bohlanogi. E nngwe ya ditemana tša Beibele tšeo a bego a di rata e be e le Mateo 7:7, e rego: “Tšwelang pele le tsoma, le tla hwetša.” Ka baka la molaetša wa temana yeo, Wessel o ile a dumela ka go tia gore go botšiša dipotšišo go a hola, a bolela gore “re tseba feela seo re se botšišago.”

Kgopelo e Makatšago

Ka 1473, Wessel o ile a etela Roma. Gona moo o ile a boledišana le Mopapa Sixtus IV, e lego mopapa wa pele go ba tshela bao boitshwaro bja bona bjo bo gobogilego o šoro bo ilego bja lebiša go Mpshafatšo ya Protestanta. Radihistori Barbara W. Tuchman o bolela gore Sixtus IV o ile a tšweletša mehla ya “go se be le dihlong, go se dirwe sephiri, go phegelela ka go se lape bakeng sa go ikhola le go diriša matla a dipolitiki.” O ile a makatša batho ba bantši ka go bontšha phatlalatša gore ke mmetla-šapo la tlala. Radihistori yo mongwe o ngwala gore Sixtus a ka ba a be a nyaka go dira gore bopapa e be kgwebo ya lapa. Ke ba sego kae bao ba ilego ba ba le sebete sa go sola kgobogo yeo.

Lega go le bjalo, Wessel Gansfort o ile a ba le sona. Ka letšatši le lengwe, Sixtus o ile a mmotša gore: “Morwa, kgopela selo le ge e le sefe seo o se nyakago, gomme re tla go nea sona.” Kapejana, Wessel o ile a araba ka gore: “Tate yo mokgethwa, . . . ka ge wena mo lefaseng o le maemong a go ba moperisita yo mogolo le modiši, ke kgopela . . . gore o phethagatše modiro wa gago o phagamego ka tsela yeo e lego gore ge Modiši yo Mogolo wa dinku . . . a e-tla, a ka re go wena: ‘O dirile gabotse mohlanka yo botse le yo a botegago, tsena lethabong la Mong wa gago.’” Sixtus o ile a araba ka gore bjo ke boikarabelo bja gagwe le gore Wessel o swanetše go ikgethela selo se sengwe. Wessel o arabile ka gore: “Gona ke kgopela gore o mphe Beibele ya Segerika le Seheberu yeo e lego ka Bokgobapukung bja Vatican.” Mopapa o ile a mo nea seo a bego a se kgopela eupša a bolela gore Wessel o dirile tša bošilo le gore nkabe a kgopetše gore a kgethwe go ba mopišopo!

“Maaka le Phošo”

Ka baka la ge a be a tloga a hloka tšhelete ya go aga Kereke e tumilego ya Sistine, Sixtus o ile a thoma go rekiša tebalelo ya bahu. Ditebalelo tše di be  di tumile kudu. Puku ya Vicars of Christ—The Dark Side of the Papacy e re: “Bahlolo le bahlologadi gotee le batswadi bao ba hwetšwego ba šomišitše tšhelete ya bona ka moka ba leka go ntšha baratiwa ba bona Pakatoring.” Gaešita le Sixtus o be a makaditšwe ke go tuma ga mokgwa wo. Batho ba tlwaelegilego ba be ba amogela go feteletšwa ga dilo ga bao ba bego ba dumela ka mo go feletšego gore mopapa a ka kgonthišetša gore baratiwa ba bona bao ba hwilego ba ye legodimong.

Lega go le bjalo, Wessel o be a dumela ka go tia gore Kereke ya Katholika, go akaretša le mopapa, ga e na bokgoni bja go lebalela dibe. Wessel o ile a bolela phatlalatša gore go rekišwa ga ditebalelo tše ke “maaka le phošo.” Le gona o be a sa dumele gore go ipobola dibe go baruti go be go le bohlokwa gore motho a lebalelwe dibe.

Wessel gape o be a sa dumele taba ya gore mopapa ga a dire diphošo, a bolela gore motheo wa tumelo o tla fokola ge batho ba letetšwe gore ka mehla ba dumele bo-mopapa, ka ge ba be ba dira diphošo. Wessel o ngwadile gore: “Ge e-ba bo-mopapa ba phaela ditaelo tša Modimo ka thoko gomme ba bea tšeo ba itiretšego tšona, . . . seo ba se dirago le go se laela ke sa lefeela.”

Wessel o Lokiša Tsela ya Mpshafatšo

Wessel o hwile ka 1489. Gaešita le ge a ile a ganetšana le diphošo tše dingwe ka kerekeng, o ile a dula e le Mokatholika. Lega go le bjalo, kereke ga se ya ka ya mo lebelela e le mohlanogi. Eupša ka morago ga lehu la gagwe, badulanoši ba mafolofolo ba Katholika ba ile ba leka go senya mangwalo a gagwe ka gobane a be a sa lebelelwe e le ao a sekilego. Ka nako ya Luther, go be go šetše ganyenyane gore leina la Wessel le lebalwe, go be go se na puku ya gagwe yeo e bego e gatišitšwe, le gona ke mangwalo a sego kae feela ao a bego a le gona. Kgatišo ya mathomo ya mangwalo a Wessel e ile ya feleletša e gatišitšwe magareng ga 1520 le 1522. E be e akaretša lengwalo le le ngwadilwego ke Luther leo go lona yena ka boyena a bego a reta mangwalo a Wessel.

Gaešita le ge Wessel e be e se Mompshafatši go etša ge Luther e be e le yena, o ile a ganetša diphošo tše dingwe phatlalatša tšeo di ilego tša dira gore go be le Mpshafatšo. Ge e le gabotse Cyclopedia ya McClintock le Strong e mo hlalosa e le “monna yo bohlokwa kudu gare ga banna ba Jeremane bao ba ilego ba thuša go rulaganya tsela e išago Mpshafatšong.”

Luther o be a lebelela Wessel e le motho yoo a bego a thekga dikgopolo tšeo yena a bego a e-na le tšona. Mongwadi C. Augustijn o ngwala gore: “Luther o bapetša mehla ya gagwe le mafelelo a gagwe le a Eliya. Go fo etša ge moporofeta yo a ile a nagana gore ke yena feela yo a bego a šetše gore a lwe dintwa tša Modimo, Luther le yena o be a nagana gore e be e le yena feela yo a bego a e-lwa le kereke. Eupša ge a se na go bala mangwalo a Wessel, o ile a lemoga gore Morena o be a phološitše ‘lešaledi kua Isiraele.’” “Luther gape o bolela gore: ‘Ge nkabe ke ile ka bala mangwalo a gagwe pejana, manaba a-ka a be a ka nagana gore Luther o ithutile dilo ka moka tša Wessel, kgopolo ya gagwe e swana kudu le ya-ka.’” *

“Le tla Hwetša”

Ge Mpshafatšo e be e thoma, ga se ya ka ya direga ka ponyo ya leihlo. Go be go tšwelela dikgopolo tše dintši ka nako e itšego tše di lebišitšego Mpshafatšong. Wessel o ile a lemoga gore go goboga ga bo-mopapa go be go tla feleletša go dirile gore go be le kganyogo ya mpshafatšo. O kile a botša morutwana gore: “Wena mošemane wa go rata go bala, o tla phela go fihlela mehleng ya ge dithuto tša . . . baruti ba bo-ntwa-dumela di tlago go ganwa ke diithuti ka moka tša Bokriste bja therešo.”

Gaešita le ge Wessel a ile a lemoga tše dingwe tša diphošo le kgobogo tša mehleng ya gagwe, o ile a palelwa ke go tšweletša seetša se se feletšego sa therešo ya Beibele. Lega go le bjalo, o be a lebelela Beibele e le puku yeo e swanetšego go balwa le go ithutwa. Go ya ka puku ya A History of Christianity, Wessel “o be a dumela gore bjalo ka ge Beibele e buduletšwe ka Moya o Mokgethwa, ke yona feela e laolago ditaba tša bodumedi.” Lefaseng la mehleng yeno, Bakriste ba therešo ba dumela gore Beibele ke Lentšu la Modimo le le buduletšwego. (2 Timotheo 3:16) Lega go le bjalo, ditherešo tša Beibele ga di sa širegile goba go ba thata go hwetšwa. Lehono, go feta le nakong e fetilego, melao ya motheo ya Beibele e a rereša ge e re: “Tšwelang pele le tsoma, le tla hwetša.”—Mateo 7:7; Diema 2:1-6.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 14]

WESSEL LE LEINA LA MODIMO

Mangwalong a Wessel, leina la Modimo gantši le ngwalwa e le “Johafa.” Lega go le bjalo, Wessel o dirišitše “Jehofa” bonyenyane ka makga a mabedi. Ge mongwadi H. A. Oberman a hlalosa dipono tša Wessel, o phetha ka gore Wessel o be a nagana gore ge e ba Thomas Aquinas le ba bangwe ba be ba tseba Seheberu, “ba ka be ba ile ba lemoga gore leina la Modimo leo le boditšwego Moše ga le bolele gore ‘Ke seo ke lego sona,’ eupša le bolela gore ‘Ke tla ba seo ke tlago go ba sona.’” * New World Translation e nea seo le se bolelago ka mo go nepagetšego ge e re, “Ke tla ipontšha ke le seo ke tla ipontšhago ke le sona.”—Ekisodo 3:13, 14, NW.

[Mongwalo wa ka tlase]

[Mothopo]

Manuscript: Universiteitsbibliotheek, Utrecht

[Diswantšho go letlakala 15]

Wessel o ile a hlohla go rekišwa ga ditebalelo mo go bego go dumeletšwe ke Mopapa Sixtus IV