Go Tloga go Lengwalo la go Phuthwa go ya go Codex—Kamoo Beibele e Bilego Puku ka Gona

GO THEOŠA le nywaga-kgolo, batho ba be ba dutše ba boloka tsebišo ka ditsela tše dintši. Mehleng e fetilego, bangwadi ba be ba ngwala mantšu a bona dimonyumenteng, matlapeng goba dikoteng tša diphaphathi, matlakaleng a letlalongwalo le dilong tše dingwe. Lekgolong la pele la nywaga, kua Bohlabela bja Magareng, mokgwa wo o amogelegago le wo o bego o tlwaelegile wa go ngwala e be e le wa lengwalo la go phuthwa. Ke moka gwa tla codex, yeo e ilego ya feleletša e tšeetše lengwalo la go phuthwa legato le go ba mokgwa o tlwaelegilego wa go boloka tsebišo e ngwadilwego. Gape e ile ya thuša kudu go phatlalatšweng ga Beibele. Codex e be e le eng, le gona go tlile bjang gore e dirišwe?

Codex ke mohuta wa mathomo wa puku ya mehleng yeno. E be e e-na le matlakala ao a phuthilwego, ao a kgobokantšwego le go tlemaganywa kamoo a phuthilwego ka gona. Matlakala a be a ngwalwa ka mahlakoreng ka moka gomme a šireletšwa ka letlakala la ka ntle. Codex ya mathomo e be e sa swane gakaalo le dipuku tša lehono, eupša go fo swana le dilo tše dingwe tšeo di hlamilwego, e ile ya godišwa le go kaonefatšwa ka go dumelelana le dinyakwa le dikgetho tša bao ba e dirišago.

Kota, Moti le Letlalongwalo

Mathomong, di-codex gantši di be di dirwa ka dikota tša diphaphathi tšeo di pharilwego moti. Di-polyptych tše di ngwadilwego tšeo di pharilwego moti, goba diphaphathi tšeo di tsentšwego digono ka mahlakoreng a tšona a matelele, di ile tša hwetšwa kua Herculaneum, e lego toropo yeo e ilego ya fedišwa gotee le ya Pompeii ke go kgerega ga Thaba ya Vesuvius ka 79 C.E. Mafelelong, diphaphathi tše tiilego di ile tša tšeelwa legato ke matlakala a dilo tšeo di ka kgonago go phuthwa. Ka se-Latin, di-codex tše, goba dipuku, di ile tša bitšwa gore ke membranae, goba matlalongwalo, ka morago ga ge mokgopa o šetše o dirišwa bjalo ka matlakala.

Di-codex tše dingwe tšeo di bilego gona ka nako e telele di be di dirilwe ka phaphirase. Di-codex tša kgale kudu tšeo di tsebjago tša Bakriste, tšeo di ilego tša bolokwa boemong bjo bo omeletšego bja leratadima bja dinageng tše itšego tša Egipita, e be e le diphaphirase. *

Na ke Lengwalo la go Phuthwa Goba ke Codex?

Go bonala Bakriste ba be ba diriša kudu lengwalo  la go phuthwa bonyenyane go fihla mo e ka bago mafelelong a lekgolo la pele la nywaga C.E. Nakong ya go tloga mafelelong a lekgolo la pele la nywaga go ya lekgolong la boraro la nywaga C.E. go be go e-na le kgohlano magareng ga baemedi ba codex le ba lengwalo la go phuthwa. Bao ba ganago diphetogo, bao ba tlwaetšego go diriša lengwalo la go phuthwa, ba be ba gana go tlogela go dira dilo ka tsela yeo ba bego ba tlwaetše go di dira ka yona gotee le setšo. Lega go le bjalo, ela hloko seo se bego se akaretšwa go balweng ga lengwalo la go phuthwa. Lengwalo la go phuthwa gantši le be le dirwa ka palo e lekanyeditšwego ya matlakala a phaphirase goba matlalongwalo ao a kgomareditšwego gotee go dira moseto o motelele, woo o bego o phuthwa. Ditaba di be di ngwalwa ka dikholomong tšeo di lego ka mathomong a lengwalo la go phuthwa. Gore mmadi a le bale, o be a phutholla lengwalo la go phuthwa gore a hwetše temana yeo a e nyakago. Ka morago ga go le bala, o le phutha gape. (Luka 4:16-20) Gantši go be go nyakega mangwalo a mantši a go phuthwa bakeng sa modiro o tee wa go ngwala, e lego seo se dirago gore go be thata go le diriša. Gaešita le ge go le molaleng gore go tloga lekgolong la bobedi la nywaga Bakriste ba be ba kgetha go ngwalolla Mangwalo ka sebopego sa codex, go dirišwa ga lengwalo la go phuthwa go ile gwa tšwela pele ka nywaga-kgolo. Lega go le bjalo, ditsebi di dumela gore go diriša ga Bakriste codex go kgathile tema e bohlokwa go amogelweng ga yona ke batho ba bantši.

Dika tše di kgahlišago tša codex di molaleng—dikagare tša yona, go ba ga yona e bonolo gotee le go swarega ga yona gabonolo. Gaešita le ge ba bangwe mehleng ya pele ba ile ba lemoga dika tše tšeo di kgahlišago, bontši bo ile bja dika-dika go tlogela go diriša lengwalo la go phuthwa. Lega go le bjalo, ka nako ya nywaga-kgolo e mmalwa, dilo tše di fapa-fapanego ganyenyane-ganyenyane di dirile gore codex e tume.

Ge e bapetšwa le lengwalo la go phuthwa, codex e be e seketša. Go be go ngwalwa mahlakore ka bobedi a letlakala la yona, gomme go be go ka tlengwa dipuku tše mmalwa bolumong e tee. Go ya ka ba bangwe, go hwetšagala gabonolo ga ditemana ka go codex e be e le lebaka la motheo la go atlega ga yona go Bakriste le go ditsebi tše bjalo ka bo-ramolao. Go Bakriste, ditemana tšeo di momagantšwego—goba ditsopolo feela tša Beibele tšeo di swaregago gabonolo—di be di tloga di šoma modirong wa boebangedi. Go oketša moo, codex e be e e-na le letlakala la ka ntle, leo gantši le bego le dirwa ka kota, ka go rialo e be e tiile go feta lengwalo la go phuthwa.

Di-codex gape e be e le tše šomago ge motho a ipalela. Mafelelong a lekgolo la boraro la nywaga, Diebangedi tše dinyenyane kudu tša letlalongwalo di be di tletše bathong bao ba ipolelago gore ke Bakriste. Ga e sa le go tloga ka nako yeo, go tšweleditšwe dikopi tše dimilione tše dikete tša Beibele e feletšego goba karolo ya yona ka sebopego sa codex.

Didirišwa tše dintši lehono di dirile gore bohlale bja Modimo bjo bo lego ka Beibeleng bo hwetšwe kapejana le gabonolo. Bo ka hwetšwa go di-computer, dilo tšeo di gatišitšwego le matlakaleng. Ka sebopego le ge e le sefe seo o se kgethago sa Beibele, hlagolela go rata Lentšu la Modimo, o dire gore o dule o tshwenyegile ka lona.—Psalme 119:97, 167.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 15]

“Codex” e kgathile tema e kgolo go phatlalatšweng ga Beibele