Phihlelo

Ka Thušo Ya Jehofa, Re Phologile Dipušo Tša Bonkgwete

KA GE GO ANEGA HENRYK DORNIK

KE BELEGWE ka 1926. Batswadi ba-ka e be e le Makatholika a ineetšego. Ba be ba dula Ruda Slaska, toropo ya moepo ya Katowice, yeo e lego ka borwa bja Poland. Ba ile ba ruta bana ba bona—mogolo’a-ka, Bernard; dikgaetšedi tša-ka tše dinyenyane tše pedi, Róża le Edyta; gotee le nna—go rapela, go ya kerekeng, le go ba gona tirelong ya boipobolo.

Therešo ya Beibele e tla ka Gae

Letšatšing le lengwe ka January 1937, ge ke be e-na le nywaga e lesome, tate o ile a boa gae a thabile kudu. O ile a tla le puku e kgolo e koto yeo a bego a e filwe ke Dihlatse tša Jehofa. O ile a re, “Bana, bonang gore ke swere’ng—Mangwalo a Makgethwa!” Ke be ke sa ka ka bona Beibele bophelong bja-ka.

E be e le kgale Kereke ya Katholika e e-na le tutuetšo e matla bathong ba kua Ruda Slaska le tikologo ya yona. Baruti ba be ba kwana le beng ba meepo le gona ba be ba nyaka gore bašomi ba meepong le malapa a bona ba kwe bona feela. Ge mošomi wa moepong a be a ka se ye Mmiseng goba a gana go yo ipobola, o be a lebelelwa e le yo a sa dumelego gomme a swaiwa bakeng sa gore a rakwe moepong. Tate o ile a welwa ke poifo e swanago ka ge a be a kopanela le Dihlatse tša Jehofa. Lega go le bjalo, ge moruti a be a etela ka gae, tate o ile a pepentšha boikaketši bja bodumedi bja gagwe pele ga bohle. Moruti yo a bego a lewa ke dihlong o be a sa hlwe a nyaka mathata, ka gona tate ga se a ka a rakwa mošomong.

Go bona kgakgano yeo ya tate le moruti go ile gwa matlafatša boikemišetšo bja-ka bja go tseba Beibele. Ke ile ka rata Jehofa ganyenyane-ganyenyane, gomme ka ba le tswalano ya-ka ka noši le yena. Dikgwedi tše sego kae ka morago ga poledišano  ya tate le moruti, re ile ra ya Segopotšong sa lehu la Kriste, e lego moo tate a ilego a tsebišwa sehlopheng sa batho ba 30 ka mantšu a rego, “Yo ke mo-Jonadaba.” Kapejana ke ile ka ithuta gore “bo-Jonadaba” e be e le Bakriste bao ba nago le kholofelo ya lefaseng le gore ditho tša bona di be di tla oketšega. *—2 Dikxoši 10:15-17.

“Mošemane, na o a Tseba Gore Kolobetšo e Bolela’ng?”

Ka morago ga ge a amogetše therešo, tate o ile a kgaotša go nwa bjala gomme a ba monna le tate yo mobotse. Lega go le bjalo, mma o be a se na dipono tše swanago le tša gagwe tša bodumedi, gomme o be a e-hlwa a bolela gore o be a ka thaba ge tate a ka fo tšwela pele a phela go swana le peleng le go dula e le Mokatholika. Lega go le bjalo, ka morago ga go phulega ga Ntwa ya II ya Lefase, o ile a lemoga gore baruti bao ba ilego ba rapelela gore Poland e fenye Majeremane ao a bego a ba šwahlela, ga bjale ba be ba rapela dithapelo tša go reta katlego ya Hitler! Ka morago, ka 1941, mma o ile a re tlatša ka moka go hlankeleng Jehofa.

Pele ga seo, ke ile ka bontšha kganyogo ya-ka ya go bonagatša boineelo bja-ka go Modimo ka go kolobetšwa meetseng, eupša bagolo ba phuthego ba be ba nagana gore ke sa le yo monyenyane kudu. Ba ile ba mpotša gore ke emenyana. Lega go le bjalo, mafelelong, ka December 10, 1940, Konrad Grabowy (ngwanabo rena yoo ka morago a ilego a hwa a botega kampeng ya tshwenyo) o ile a boledišana le nna ka ngwakwaneng e le ge a sa nyake re bonwa. O ile a mpotšiša dipotšišo tše tlhano ke moka a nkolobetša, ka ge a be a kgotsofaditšwe ke dikarabo tša-ka. E nngwe ya dipotšišo tše e be e re, “Mošemane, na o a tseba gore kolobetšo e bolela’ng?” E nngwe e be e re, “Na o a lemoga gore gona bjale ka gobane go na le ntwa, go se go ye kae o tla swanelwa ke go kgetha gore o botegela Hitler goba Jehofa, le gore o ka hwa ka baka la kgetho ya gago?” Ntle le tika-tiko, ke ile ka araba ka gore, “Ke a tseba.”

Tlaišo e a Thoma

Ke ka baka la’ng Konrad Grabowy a ile a botšiša dipotšišo tše bjalo tše di lebanyago? Mašole a Jeremane a be a šwahletše Poland ka 1939, gomme ka morago ga moo tumelo ya rena le potego di ile tša lekwa o šoro. Letšatši le lengwe le le lengwe, boemo bo be bo mpefala le go feta ka ge re be re e-kwa gore bana babo rena ba Bakriste le dikgaetšedi ba swerwe, ba hudušeditšwe nageng e nngwe le go išwa dikgolegong le dikampeng tša tshwenyo. Kapejana e be e tla ba nako ya rena ya go lebeletšana le diteko tše bjalo.

Manazi a be a nyaka go fetoša moloko o mofsa—go akaretša le rena bana ba bane—gore e be baboleledi ba mafolofolo ba Pušo ya Boraro. Ka ge mma le tate ba ile ba gana ka makga a mmalwa go saena Volkslist (lelokelelo la batho bao e bego e le goba ba bego ba nyaka go ba badudi ba Jeremane), ba ile ba amogwa tokelo ya go godiša rena bana. Tate o ile a išwa kampeng ya tshwenyo kua Auschwitz. Ka February 1944 nna le mogolo’a-ka re ile ra išwa lefelong la go kgopamolla mekgwa la Grodków (Grottkau), kgaufsi le Nysa, gomme dikgaetšedi tša rena di ile tša išwa lefelong la baitlami la Katholika la kua Czarnowąsy (Klosterbrück), kgaufsi le Opole. Morero e be e le go re lahliša seo balaodi ba bego ba se bitša “dipono tša boradia tša batswadi ba rena.” Mma o ile a šiiwa gae a nnoši.

Mesong e mengwe le e mengwe kgorong ya lefelo leo la go kgopamolla mekgwa, go be go emišwa folaga ya Nazi gomme re be re laelwa gore re dumediše folaga yeo re dutše re re, “Heil Hitler.” E be e le teko e thata ya tumelo, eupša nna le Bernard re ile ra dula re tiile go ganeng ga rena go kwanantšha. Ka gona, re ile ra bethwa o šoro ka baka la seo go thwego ke go hloka tlhompho. Maiteko a latelanago a go roba moya wa rena a ile a folotša, ka gona baleti ba ma-SS ba ile ba feleletša ka go re dira gore re kgethe ka gore, “Le swanetše go saena lengwalo le la go botegela Mmušo wa Jeremane le go tsenela Wehrmacht [madira a Jeremane] goba le tla išwa kampeng ya tshwenyo.”

Ge balaodi ba be ba kgetha go re iša kampeng ya tshwenyo ka molao ka August 1944, ba ile ba  bolela gore: “Go ba šušumeletša go dira se sengwe go tloga go sa kgonege. Bohwela-tumelo bja bona bo ba nea lethabo. Boemo bja bona bja borabele bo ka tutuetša ba bangwe mo lefelong ka moka la go kgopamolla mekgwa.” Gaešita le ge ke be ke sa kganyoge go ba mohwela-tumelo, go tlaišega ka sebete le seriti ka baka la go botegela ga-ka Jehofa ke sa kwanantšhe go ile gwa nnea lethabo. (Ditiro 5:41) Ka ntle le pelaelo ke be nka se kgone go kgotlelela tlaišo yeo ke bego ke tla tloga ke lebeletšana le yona ka matla a-ka ka noši. Ka lehlakoreng le lengwe, dithapelo tše tšwago pelong di ile tša mpatametša kgaufsi le Jehofa, gomme o ile a itlhatsela e le Mothuši yo a botegago.—Baheberu 13:6.

Kampeng ya Tshwenyo

Kapejana ke ile ka išwa kampeng ya tshwenyo ya Gross-Rosen kua Silesia. Ke ile ka fiwa nomoro ya bogolegwa le khutlo-tharo e phepolo, yeo e bego e bontšha gore ke yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa. Baleti ba ma-SS ba ile ba ntira gore ke kgethe. Nka lokollwa kampeng le go ba tona ya mašole a Nazi ge feela nka dira selo setee. “O swanetše go lahla dikgopolo tša Barutwana ba Beibele, e lego tšeo di lwantšhanago le Pušo ya Boraro.” Bagolegwa ba bangwe ga se ba ka ba fiwa kgetho e bjalo. Ke Dihlatse tša Jehofa feela tšeo di ilego tša fiwa sebaka sa go tšwa dikampeng. Lega go le bjalo, nna—go swana le ba bangwe ba dikete—ke ile ka tloga ke gana seo go bego go thwe ke tokelo. Baleti ba ile ba araba ka gore: “Anke o lebelele tšhemele yela ya bofišetša-bahu. Naganišiša ka taba ye, go sego bjalo o tla hwetša tokologo ya gago ka tšhemele yela.” Ke ile ka fo gana gape ke tiišitše, gomme ka yona nako yeo ke ile ka tlala “khutšo ya Modimo ye e fetago kgopolo yohle.”—Bafilipi 4:6, 7.

Ke ile ka rapelela gore ke kopane le badumedi-gotee gona moo kampeng, gomme Jehofa o ile a dira gore seo se kgonege. Gare ga Bakriste-gotee bao go be go e-na le ngwanabo rena yo a botegago yo a bitšwago Gustaw Baumert, yoo a ilego a ntlhokomela ka borutho le lerato. Ka ntle le pelaelo, Jehofa o ile a itlhatsela e le “Tate wa dikgaugelo tše bonolo le Modimo wa khomotšo yohle” go nna.—2 Bakorinthe 1:3.

Ka morago ga dikgwedi tše sego kae, mašole a Russia ao a bego a batamela, a ile a gapeletša Manazi gore a tšwe kampeng ka pela. Ge re be re itokišetša go sepela, rena banna—ka go bea maphelo a rena kotsing—re ile ra rotogela diphapošing tša basadi go yo bona boemo bja dikgaetšedi tša rena tša moya tše ka bago tše 20—tšeo gare ga tšona go bego go e-na le Elsa Abt le Gertrud Ott. * Ge di be di re bona, kapejana di ile tša kitimela go rena gomme ka morago ga go kgothatšana mo go sego kae, di ile tša opela kopelo ya Mmušo gotee yeo e nago le mantšu a: “Ge motho e le wa go botega, a ka se be le tšhabo.” * Ka moka ga rena re be re sekišitše megokgo!

Go ya Kampeng e Nngwe

Manazi a ile a pataganya rena bagolegwa ba ka bago ba 100 go ya go ba 150 ka gare ga koloi ya  malahla yeo e bego e se na selo, ntle le dijo goba meetse, gomme re ile ra phatša šobane le pula e bego e tonya o šoro. Re ile ra hlaselwa ke lenyora le letadi. Ge bagolegwa ba babjago le ba lapilego o šoro ba wela fase le go hwa, morwalo wa koloi o ile wa fokotšega. Maoto a-ka le malokololo a be a rurugile kudu moo ke bego ke palelwa ke go emelela. Ka morago ga go sepela matšatši a lesome, bagolegwa ba sego kae bao ba phologilego ba ile ba fihla kampeng ya kotlo ya Mittelbau-Dora kua Nordhausen, yeo e lego kgaufsi le Weimar kua Thuringia. Seo se makatšago ke gore ga go le o tee wa bana babo rena yoo a ilego a hwa nakong ya leeto leo le lebe.

Gatee-tee ka morago ga go fola go ile gwa phulega leuba la tengkhubedu moo kampeng, gomme ba bangwe ba bana babo rena, go akaretša le nna, ba ile ba babja. Re ile ra botšwa gore re se sa hlwa re e-ja disopo tšeo re bego re di fiwa moo kampeng le gore re je feela borotho bjo bo bešitšwego. Ke ile ka dira bjalo gomme kapejana ka fola. Ka March 1945 re ile ra kwa gore Temana ya ngwaga woo e be e le Mateo 28:19 e rego: “Ké xôna yang Le dirê dithšaba ka moka barutiwa.” (Beibele ya Sepedi) Go be go bonagala gore go se go ye kae dikgoro di be di tla bulega gomme ditaba tše dibotse tša tšwela pele di bolelwa! Seo se ile sa re tlatša lethabo le kholofelo, ka ge re be re nagana gore Ntwa ya II ya Lefase e be e tla feleletša ka Haramagedone. Ruri Jehofa o ile a re matlafatša ka tsela e kgahlišago dinakong tšeo tše thata!

Go Lokollwa Dikampeng

Ka April 1, 1945, madira a Kopantšwego a ile a thuthupiša diphapoši tša ma-SS ka dipomo gotee le kampa ya rena yeo e bego e le kgaufsi. Ba bantši ba ile ba hwa goba go gobatšwa. Letšatšing le le latetšego, re ile ra tlaišwa ke dipomo tše dintši, gomme nakong ya tlhaselo yeo, pomo e matla e ile ya ntahlela lefaufaung.

Yo mongwe wa bana babo rena, e lego Fritz Ulrich, o ile a nthuša. O ile a farahlolla dikgwahla a holofela gore o tla nkhwetša ke sa phela. Mafelelong, o ile a nkhwetša gomme a nkgoga e le gore a ntloše ka moo tlase ga dikgwahla. Ge ke phafoga, ke ile ka lemoga gore ke be ke gobetše o šoro mo sefahlegong le mmeleng le gore ke be ke palelwa ke go kwa. Lešata la mothuthupo le be le sentše meropana ya-ka ya ditsebe. Ditsebe tša-ka di ile tša ba le bothata bjo šoro ka nywaga e mentši pele di feleletša ka go fola.

Gare ga bagolegwa ba dikete, ke ba sego kae feela bao ba phologilego mothuthupo woo. Ba bangwe ba bana babo rena ba ile ba hwa, gomme gare ga bona go be go e-na le Gustaw Baumert yo a rategago. Dintho tšeo ke bego ke e-na le tšona di ile tša dira gore ke fetelwe ke letadi le lešoro. Lega go le bjalo, go se go ye kae re ile ra hwetšwa gomme ra lokollwa ke madira a Kopantšwego. Go sa dutše go le bjalo, go bola ga ditopo goba bagolegwa bao ba bolailwego go ile gwa dira gore go be le leuba la bolwetši bja typhus, bjoo bo ilego bja ntsena. Ke ile ka išwa bookelong gotee le bohle bao ba bego ba babja. Go sa šetšwe maiteko a tšwago pelong a dingaka, re ile ra phologa re le ba bararo feela! Ke leboga e le ruri gore Jehofa o ile a mmatlafatša gore ke dule ke botega dinakong tše ka moka tše thata. Ke be ke leboga kudu gore, boemong bja-ka, Jehofa o ile a bona e le mo go swanetšego gore a mphološe ‘moriting’ wa lehu.—Psalme 23:4.

Go Boela Gae Mafelelong!

Ka morago ga go ineela ga Jeremane, ke be ke nagana gore ke tla boela gae ka pela kamoo nka kgonago, eupša seo se ile sa ba thata go feta kamoo ke bego ke nagana ka gona. Ke ile ka lemogwa ke ba bangwe bao e kilego ya ba bagolegwa bao e bego e le ditho tša Lesolo la Makatholika. Ba ile ba goeletša ka gore, “Mmolayeng!” gomme ba ntahlela fase, ba nkgataka. Monna yo mongwe o ile a tla gomme a mphološa sehlogong se sa bona, eupša ke ile ka fola ka morago ga nako e telele, ka gobane ke be ke gobetše e bile ke ikwa ke fokola ka baka la bolwetši bja typhus. Lega go le bjalo, ke ile ka feleletša ka go kgona go ya gae. Ke be ke thabile gakaakang go boelanywa le lapa lešo gape! Ka moka ba be ba thabetše go mpona, ka gobane ba be ba nagana gore ke hwile.

Kapejana re ile ra thomološa modiro wa boboledi, gomme ba bantši ba batho bao ba tsomago therešo ka potego ba ile ba arabela gabotse. Ke  ile ka fiwa boikarabelo bja go nea phuthego dikgatišo tšeo di theilwego Beibeleng. Ke e-na le bana babo rena ba bangwe, ke ile ka ba le tokelo ya go kopana le baemedi ba ofisi ya lekala ya Jeremane kua Weimar, gomme ka morago ga moo re ile ra tlišetša Poland dikgatišo tša mathomo-thomo tša ka morago ga ntwa tša Morokami. Di ile tša fetolelwa le semeetseng, gwa lokišwa matlakala gomme gwa gatišwa dikopi. Ge ofisi ya rena ya Lodz e abelwa bolebeledi bja modiro kua Poland, diphuthego di ile tša thoma go hwetša dikgatišo tše theilwego Beibeleng ka mehla. Ke ile ka thoma go hlankela ke le mmulamadibogo yo a kgethegilego, goba moebangedi wa nako e tletšego, gomme ka akaretša tšhemo e kgolo ya Silesia, yeo bogolo bja yona ka nako yeo e bego e le karolo ya Poland.

Lega go le bjalo, go se go ye kae Dihlatse tša Jehofa di ile tša thoma go tlaišwa gape, nakong ye di tlaišwa ke pušo e mpsha ya Bokomanisi ya Poland. Ka baka la boema-gare bja-ka bja Bokriste, ke ile ka ahlolelwa nywaga e mebedi kgolegong ka 1948. Ge ke le fao, ke ile ka kgona go thuša bagolegwa ba bangwe ba bantši gore ba batamele kgaufsi le Modimo. Yo mongwe wa bona o ile a emela therešo gomme ka morago a neela bophelo bja gagwe go Jehofa le go kolobetšwa.

Ka 1952, ke ile ka romelwa kgolegong gape, gomme mo nakong ye ke latofatšwa ka gore ke be ke le tlhodi ya United States! Ge ke be ke sa letetše tsheko ya-ka, ke ile ka bewa ka seleng ya bodulanoši gomme ka botšološišwa bošego le mosegare. Lega go le bjalo, Jehofa o ile a ntlhakodiša diatleng tša batlaiši ba-ka gape, gomme nywageng e latetšego, ga se ka hlwa ke swarwa gampe ka tsela yeo.

Seo se Nthušitšego go Kgotlelela

Ge ke lebelela morago nywageng yeo ka moka ya diteko le mathata, nka šupa methopo e mengwe e mentši ya kgothatšo. Sa pele, matla a go kgotlelela a be a e-tšwa go Jehofa le Lentšung la gagwe, e lego Beibele. Go lopa “Modimo wa khomotšo yohle” ka mehla go tšwa pelong gotee le go ithuta Lentšu la gagwe go ile gwa thuša nna le ba bangwe go dula re phela moyeng. Dikopi tša Morokami tšeo di ngwadilwego ka seatla le tšona di ile tša re nea phepo yeo e bego e tloga e nyakega ya moya. Dikampeng tša tshwenyo, ke ile ka matlafatšwa kudu ke badumedi-gotee ba nago le tlhokomelo bao ba bego ba dula ba ikemišeditše go thuša e bile ba dira bjalo ka go rata.

Tšhegofatšo e nngwe e tšwago go Jehofa e be e le mosadi wa-ka, Maria. Re nyalane ka October 1950 gomme ka morago ra ba le morwedi, Halina, yoo a ilego a gola a rata Jehofa le go mo hlankela. Nna le Maria re be re e-na le nywaga e 35 re nyalane pele a e-hwa ka morago ga go babja nako e telele. Lehu la gagwe le ile la nnyamiša o šoro le go nkweša bohloko. Gaešita le ge ke ile ka “lahlelwa fase” ka nako e teletšana, ga se ka ka ka ‘senywa.’ (2 Bakorinthe 4:9) Dinakong tšeo tše thata, ke ile ka thekgwa ke morwedi wa-ka, mogatša’gwe gotee le bana ba gagwe—ditlogolo tša-ka—bao ka moka ga bona ba hlankelago Jehofa ka potego.

Ga e sa le go tloga ka 1990, ke hlankela ofising ya lekala kua Poland. Go ba le lapa la Bethele le le kgahlišago ka mehla ke tšhegofatšo e kgolo. Ka dinako tše dingwe ka baka la go fokola ga boemo bja-ka bja tša maphelo ke ikwa bjalo ka lenong le le fokolago leo le no phurollago diphego. Go sa šetšwe seo, ke lebelela bokamoso ka kgodišego, gomme ke “hlaba sefela sa Morêna sa xe a nthseditše” go ba go fihla lehono le. (Psalme 13:5) Ke lebeletše pele nakong ya ge Jehofa, Mothuši wa-ka, a tla be a dirolla tshenyego ka moka yeo e bakilwego ke pušo ya Sathane ya bogateledi.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 10]

Ke ile ka fiwa nomoro ye gotee le khutlo-tharo e phepolo kampeng ya tshwenyo

[Seswantšho go letlakala 12]

Ke e-na le mosadi wa-ka, Maria, ka 1980