Jehofa Nka mo Leboga Ka’ng?

Bjalo ka ge go anega Ruth Danner

Mma o be a fela a re botša ka go swaswa gore 1933 e be e le ngwaga o tletšego ditiragalo tše kwešago bohloko: Hitler o ile a thoma go buša, mopapa o ile a bitša ngwaga woo gore ke Ngwaga o Mokgethwa gomme nna ke ile ka belegwa.

BATSWADI ba-ka ba be ba dula toropong ya Yutz kua Lorraine, e lego lefelo le bohlokwa historing ya Fora leo le lego kgaufsi le mollwane wa Jeremane. Ka 1921, mma, yo e bego e le Mokatholika yo a ineetšego, o ile a nyalwa ke Tate, yo e bego e le Moprotestanta. Kgaetšedi’a-ka, e lego Helen, o belegwe ka 1922 gomme batswadi ba-ka ba ile mo iša Kerekeng ya Katholika gore a kolobetšwe e sa le lesea.

Letšatšing le lengwe ka 1925, tate o ile a amogela kopi ya Sejeremane ya puku yeo e bitšwago The Harp of God. Go bala puku yeo go ile gwa mo kgodiša gore o hweditše therešo. O ile a ngwalela bagatiši ba yona gomme ba mo kgokaganya le ma-Bibelforscher, bjalo ka ge Dihlatse tša Jehofa di be di tsebja bjalo ka nako yeo kua Jeremane. Gatee-tee, tate o ile a thoma go bolela le batho ka seo a ithutilego sona. Mma o be a sa rate seo. Ka boleta o ile a bolela le tate ka Sejeremane sa gagwe se se kgahlišago, a re: “O ka dira selo le ge e le sefe seo o se nyakago, eupša o se ke wa itlwaelanya le ma-Bibelforscher ao!” Lega go le bjalo, tate o be a šetše a feditše le monagano gomme ka 1927 o ile a kolobetšwa e le yo mongwe wa ma-Bibelforscher.

Ka baka leo, makgolo, mmago wa mma, o ile a thoma go tutueletša mma gore a hlale tate. Ka letšatši le lengwe ge mma le makgolo ba be ba le Mmiseng, moruti o ile a lemoša ditho tša kereke ya gagwe gore di “efoge moporofeta wa maaka e lego Danner.” Ge makgolo a boa gae go tšwa Mmiseng, o ile a foša tate ka pitšana ya matšoba go tšwa lebatong la ka godimo la ntlo ya gešo. Pitšana yeo e nyakile e betha tate hlogo, eupša e ile ya mmetha legetla. Tiragalo ye e ile ya dira gore mma a nagane gore: ‘Bodumedi bjo bo fetošago batho go ba babolai ga se bja loka.’ O ile a thoma go bala dikgatišo tša Dihlatse tša Jehofa. Kapejana o ile a kgodišega gore o hweditše therešo gomme a kolobetšwa ka 1929.

Batswadi ba-ka ba ile ba dira sohle seo se lego matleng a bona go kgonthišetša gore Jehofa e ba wa kgonthe go nna le kgaetšedi’a-ka. Ba be ba re balela Beibele gomme ba re botšiša lebaka leo ka lona baanegwa ba ka Beibeleng ba ilego ba itshwara kamoo ba bego ba itshwara ka gona. Nakong yeo, tate o be a gana go šoma bošego ka moka, gaešita le ge kgetho ya gagwe e be e bolela gore o be a ka se hwetše tšhelete e lekanego bakeng sa go hlokomela lapa. O be a nyaka go ba le nako bakeng sa diboka tša Bokriste, tirelo ya tšhemo le go ithuta le bana ba gagwe.

Mathata a a Thoma

Batswadi ba-ka ba be ba dula ba amogela balebeledi ba basepedi le bana babo rena le  dikgaetšedi bao ba hlankelago Bethele ba tšwago Switzerland le Fora. Ba be ba re botša ka mathata ao badumedi-gotee le rena ba bego ba lebeletšana le ona kua Jeremane, yeo e lego dikhilomithara tše sego kae feela go tloga legaeng la rena. Mmušo wa Manazi o be o iša Dihlatse tša Jehofa dikampeng tša tshwenyo gomme o amoga batswadi ba Dihlatse bana ba bona.

Nna le Helen re be re itokišeleditše go lebeletšana le mathata ao a bego a re letetše. Batswadi ba rena ba ile ba re thuša go swara ka hlogo ditemana tšeo di bego di ka re hlahla. Ba be ba re: “Ge e ba o sa tsebe seo o swanetšego go se dira, nagana ka Diema 3:5, 6. Ge e ba o boifa diteko sekolong, gopola 1 Bakorinthe 10:13. Ge e ba o arogantšwe le rena, boeletša Diema 18:10.” Ke ile ka swara Psalme ya bo-23 le ya bo-91 ka hlogo gomme ka thoma go bota Jehofa gore ka mehla o tla ntšhireletša.

Ka 1940, Jeremane ya Manazi e ile ya thopa Alsace-Lorraine gomme mmušo woo o mofsa o ile wa nyaka gore batho ka moka ba bagolo ba tsenele mokgatlo wa Manazi. Tate o ile a gana gomme Magestapo a ile a mo tšhošetša ka gore a tla mo golega. Ge mma a be a gana go roka diaparo tša ntwa tša mašole, le yena a ile a thoma go tšhošetšwa ke Magestapo.

Go ile gwa thoma go ba thata sekolong. Letšatši le lengwe le le lengwe re be re thoma dithuto tša rena ka thapelo ya Hitler, e lego tumedišo ya “Heil Hitler” gotee le ka koša ya setšhaba yeo re bego re e opela re otlolotše letsogo la go ja. Go e na le gore ba mpotše gore ke se rapele Hitler, batswadi ba-ka ba ile ba nthuša go tlwaetša letswalo la-ka. Ka gona, ke ile ka itirela phetho ya go gana go tšea karolo tumedišong ya Manazi. Barutiši ba ile ba mphasola gomme ba ntšhošetša ka gore ba tla nteleka sekolong. Ka nako e nngwe ge ke be ke e-na le nywaga e šupa, ke ile ka swanelwa ke go ema pele ga barutiši ka moka ba 12 sekolong. Ba ile ba leka go nkgapeletša go rapela Hitler. Go sa šetšwe seo, ke ile ka ema ke tiile ka thušo ya Jehofa.

Morutiši yo mongwe o ile a thoma go bapala ka maikwelo a-ka. O ile a mpotša gore ke morutwana yo mokaone le gore o be a nthata kudu gomme o be a ka nyama ge e ba nka lelekwa sekolong. O ile a re: “Ga o gapeletšege go otlolla letsogo. Le emiše ganyenyane feela. Le gona, ga o gapeletšege gore, ‘Heil Hitler!’ E fo dira eka o a bolela.”

Ge ke botša mma seo morutiši wa-ka a bego a se dira, o ile a nkgopotša pego ya Beibele ya bafsa ba bararo ba Baheberu bao ba bego ba eme pele ga seswantšho seo se bego se hlomilwe ke kgoši ya Babilona. O ile a mpotšiša gore: “Ba be ba swanetše go dira’ng?” Ke ile ka araba ka gore: “Go khunama.” O ile a tšwela pele ka gore: “Ge e ba ka nako yeo ba bego ba swanetše go khunamela seswantšho ba be ba ka khunama e le gore ba tleme diramphašane tša bona, na ba be ba tla be ba dira se se lokilego? Dira phetho; dira seo o naganago gore se lokile.” Go swana le Sadirake, Mesake le Abedinego, ke ile ka phetha ka go rapela Jehofa feela.—Dan. 3:1, 13-18.

Barutiši ba ile ba nteleka sekolong ka makga a mantši gomme ba ntšhošetša ka go mpotša gore ba tla nkaroganya le batswadi ba-ka. Ke ile ka tshwenyega kudu, eupša batswadi ba-ka ba ile ba tšwela pele go nkgothatša. Ge ke be ke e-ya sekolong, mma o be a rapela le nna, a kgopela Jehofa gore a ntšhireletše. Ke be ke tseba gore Jehofa o tla mmatlafatša gore ke emele therešo ka go tia. (2 Bakor. 4:7) Tate o ile a mpotša gore ge e ba kgateletšo e e-ba e kgolo kudu, ke se boife go boa gae. O ile a re: “Re a go rata. O tla dula o le morwedi wa rena. Taba ye e gare ga gago le Jehofa.” Mantšu ao a ile a tiiša kganyogo ya-ka ya go dula ke botega.—Jobo 27:5.

Magestapo a be a e-tla gantši legaeng la rena go tlo bona ge e ba re e-na le dikgatišo tša Dihlatse le go botšološiša batswadi ba-ka. A be a sepela le mma ka diiri tše dintši gomme a feta a tšea tate le kgaetšedi’a-ka mošomong. Ke be ke dula ke sa tsebe ge e ba ke tla hwetša mma ka gae ge ke boa sekolong. Ka dinako tše dingwe moagišani o be a mpotša gore: “Ba tšere mmago.” Ke moka, ke be ke tla khuta ka ntlong ke ipotšiša gore: ‘Na ba a mo tlaiša? Na ke tla ka ka mmona gape?’

Go Hudušwa

Ka January 28, 1943, Magestapo a ile a re tsoša ka 3:30 mesong. A ile a re ge e ba nna, batswadi ba-ka le kgaetšedi’a-ka re ka tsenela mokgatlo wa Manazi, re be re ka se hudušwe. Re ile ra newa diiri tše  tharo gore re itokiše. Mma o be a itokišeleditše boemo bjo gomme o be a ile a tsenya diaparo tša rena gotee le Beibele ka mekotleng ya rena, ka gona re ile ra diriša nako yeo bakeng sa go rapela le go kgothatšana. Tate o ile a re gopotša gore ‘ga go seo se ka re aroganyago le lerato la Modimo.’—Baroma 8:35-39.

Magestapo a ile a boa. Nka se tsoge ke lebetše Kgaetšedi Anglade yo a tšofetšego ge a be a re laela a itshekile megokgo. Magestapo a ile a re iša seteišeneng sa ditimela kua Metz. Ka morago ga matšatši a mararo re le ka setimeleng, re ile ra fihla Kochlowice, e lego kampa yeo e lego lekatana yeo e bego e laolwa ke kampa ya Auschwitz kua Poland. Dikgwedi tše pedi ka morago, re ile ra išwa Gliwice, e lego moago wa baitlami ba basadi woo o bego o fetotšwe kampa ya mošomo. Manazi a ile a re botša gore ge e ba re ka saena lengwalo la go bontšha gore re lahla bodumedi bja rena, re tla lokollwa gomme ra newa dithoto tša rena. Tate le mma ba ile ba gana gomme mašole a re: “Le ka se tsoge le boetše gae.”

Ka June re ile ra hudušetšwa Swietochlowice, moo ke ilego ka thoma go tshwenywa ke hlogo yeo e sa dutšego e sa ntshwenya le lehono. Ge ke be ke tshwenywa ke menwana ya diatla, ngaka e ile ya ntloša manala a mmalwa ntle le go nkhwiša bogatšu. Se se kgahlišago ke gore mošomo wa-ka wa go rekela bahlapetši dilo tšeo ba di nyakago gantši o be o nkiša lepakeng. Mosadi yo a bego a šoma moo o be a nnea dijo.

Go ba go fihla ka nako yeo re be re dula bjalo ka lapa, re arogantšwe le bagolegwa ba bangwe. Ka October 1943 re ile ra išwa kampeng kua Ząbkowice. Re be re robala malaong a hlatlaganego ka phapošing yeo e lego marulelong re e-na le banna, basadi le bana ba ka bago 60. Ma-SS a be a kgonthišetša gore dijo tšeo re di newago di a nkga e bile ga di jege.

Go sa šetšwe mathata ao, ga se ra ka ra felelwa ke kholofelo. Re be re kile ra bala go Morokami ka modiro o mogolo wa boboledi wo o bego o swanetše go dirwa ka morago ga ntwa. Ka gona re be re tseba lebaka leo ka lona re tlaišegago le gore go se go ye kae tlaišego ya rena e tla fela.

Ge re be re e-kwa gore mašole a Kopanego ao a tšwago dinageng tše dingwe a be a batamela, re ile ra tseba gore Manazi a be a fenywa. Mathomong a 1945, ma-SS a ile a phetha ka go tlogela kampa ya rena. Ka February 19, re ile ra gapeletšwa go sepela leeto la dikhilomithara tše ka bago tše 240 ka maoto. Ka morago ga dibeke tše nne, re ile ra fihla Steinfels kua Jeremane, moo bahlapetši ba ilego ba iša bagolegwa moepong. Ba bantši ba be ba nagana gore re tlo bolawa. Eupša ka letšatši leo, mašole a kopanego a tšwago dinageng tše dingwe  a ile a fihla gomme ma-SS a tšhaba ke moka tlaišego ya rena ya fela.

Go Fihlelela Dipakane Tša-ka

Ka May 5, 1945, ka morago ga nywaga e ka bago e mebedi, re ile ra fihla gae kua Yutz, re le ditšhila e bile re tletše dinta. Re be re sa ka ra apara diaparo tše dingwe go tloga ka February, ka gona re ile ra phetha ka go fiša diaparo tšeo tša kgale. Ke gopola mma a re botša gore: “Anke le e be letšatši le lebotse kudu bophelong bja lena. Ga re na selo. Gaešita le diaparo tše re di aperego ga se tša rena. Lega go le bjalo, ka moka ga rena re le ba bane re boile gae re botega. Ga se ra ka ra kwanantšha.”

Ka morago ga go fetša dikgwedi tše tharo kua Switzerland e le gore ke gatoge dilao, ke ile ka boela sekolong ke se sa boifa gore ke tla lelekwa. Ga bjale re be re ka kgona go kopana le bana babo rena ba moya gomme re dire boboledi ka bolokologi. Ka August 28, 1947 ke e-na le nywaga e 13, ke ile ka bonagatša keno ya-ka phatlalatša yeo ke e diretšego Jehofa nywaga e mentši pele ga moo. Tate o ile a nkolobetša Nokeng ya Moselle. Ke be ke nyaka go ba mmulamadibogo gatee-tee, eupša tate o ile a phegelela gore ke ithute mošomo wa diatla. Ka gona, ke ile ka ithuta go roka. Ka 1951 ge ke e-na le nywaga e 17, ke ile ka kgethwa go ba mmulamadibogo gomme ka hlankela motseng wa kgaufsi wa Thionville.

Ngwageng woo, ke ile ka ya kopanong kua Paris gomme ka dira kgopelo ya go tsenela tirelo ya boromiwa. Ke be ke sa le yo monyenyane, eupša Ngwanabo Rena Nathan Knorr o ile a re o tla swara lengwalo la-ka la kgopelo “bakeng sa nako e tlago.” Ka June 1952, ke ile ka hwetša taletšo ya go ba gona klaseng ya bo-21 ya Sekolo sa Beibele sa Watchtower sa Gilead kua South Lansing, New York, U.S.A.

Go ya Sekolong sa Gilead le Bophelo Bja-ka ka Morago ga Moo

E bile phihlelo e kgahlišago gakaakang! Gantši ke be ke hwetša go le thata go bolela phatlalatša ke diriša leleme la gešo. Ga bjale, ke be ke swanetše go bolela ka Seisemane. Lega go le bjalo, bahlahli ba ile ba nthekga ka lerato. Ngwanabo rena yo mongwe o ile a nthea leina la Kingdom Smile ka baka la gore ke be ke myemyela ge ke be ke lewa ke dihlong.

Ka July 19, 1953, re ile ra aloga Yankee Stadium kua New York gomme ka abelwa go ya Paris ke e-na le Ida Candusso (yo ka morago e bilego wa ga Seignobos). Go dira boboledi bathong ba humilego bao ba dulago Paris go be go boifiša, eupša ke ile ka kgona go ithuta Beibele le ba bantši ba ikokobeditšego. Ida o ile a nyalwa gomme a ya Afrika ka 1956, eupša nna ke ile ka šala Paris.

Ka 1960, ke ile ka nyalwa ke ngwanabo rena yo a tšwago Bethele gomme ra hlankela bjalo ka babulamadibogo ba kgethegilego kua Chaumont le Vichy. Nywaga e mehlano ka morago, ke ile ka swarwa ke bolwetši bja mafahla gomme ka swanelwa ke go kgaotša go bula madibogo. Ke ile ka kwa bohloko kudu ka gobane go tloga bjaneng pakane ya-ka e be e le go tsenela tirelo ya nako e tletšego le gore ke se ke ka e tlogela. Nakwana ka morago, monna wa-ka o ile a ntlogela gomme a ratana le mosadi yo mongwe. Thekgo ya bana bešo le dikgaetšedi ba moya e nthušitše kudu nywageng yeo ya mathata gomme Jehofa o ile a tšwela pele go nthwalela morwalo.—Ps. 68:19.

Ga bjale ke dula Louviers, Normandy kgaufsi le ofisi ya lekala ya Fora. Go sa šetšwe mathata a tša maphelo, ke thabetše go bona thekgo ya Jehofa bophelong bja-ka. Tsela yeo ke godišitšwego ka yona e sa dutše e nthuša le lehono gore ke be le pono e nepagetšego ka dilo. Batswadi ba-ka ba nthutile gore Jehofa ke Motho wa kgonthe yo nka mo ratago, yo nka bolelago le yena le yo a arabago dithapelo tša-ka. Ka kgonthe, “Morêna ke tlo mo leboxa ka’ng tše di botse tšohle tše a ntiretšexo tšôna?”—Ps. 116:12.

[Ntlhakgolo go letlakala 6]

“Ke thabetše go bona thekgo ya Jehofa bophelong bja-ka”

[Seswantšho go letlakala 5]

Ke swere sešira-sefahlego sa go thibela kgase ge ke be ke e-na le nywaga e tshela

[Seswantšho go letlakala 5]

Ke e-na le baromiwa le babulamadibogo kua Luxembourg bakeng sa lesolo le le kgethegilego la go dira boboledi ge ke be ke e-na le nywaga e 16

[Seswantšho go letlakala 5]

Ke e-na le tate le mma kopanong ka 1953