1. Ke ka baka la’ng leano la kgoši ya Siria le ya Isiraele le be le ka se tsoge le atlegile?

NAKONG e itšego magareng ga 762 B.C.E. le 759 B.C.E., kgoši ya Isiraele le kgoši ya Siria di ile tša ipopa ngatana e tee gore di lwe le mmušo wa Juda. Morero wa tšona e be e le ofe? E be e le go hlasela Jerusalema, di tloše Kgoši Ahasi sedulong sa bogoši gomme di bee motho yo mongwe legatong la gagwe, mohlomongwe yoo e bego e se wa lešika la Kgoši Dafida. (Jes. 7:5, 6) Kgoši ya Isiraele e be e tseba gore ga se ya swanela go dira seo. Jehofa o be a laetša gore yo mongwe wa ditlogolo tša Dafida o be a tla dula sedulong sa Gagwe ka mo go sa felego, e bile lentšu la Modimo ga le ke le folotša.—Josh. 23:14; 2 Sam. 7:16.

2-4. Hlalosa kamoo Jesaya 7:14, 16 e ilego ya phethagala ka gona (a) lekgolong la seswai la nywaga B.C.E. (b) lekgolong la pele la nywaga C.E.

² Mathomong go be go bonagala eka Siria le Isiraele di be di le matla. Ntweng e nngwe, Ahasi o ile a loba bagale ba ntwa ba 120 000! Maaseya e lego “morwa wa kgoši” o ile a bolawa. (2 Dikor. 28:6, 7) Eupša Jehofa o be a lebeletše. O ile a gopola seo a bego a se holofeditše Dafida; ka go re’alo a romela moporofeta Jesaya gore a iše molaetša o kgothatšago kudu.

³ Jesaya o itše: “Tsebang! Kgarebe e tla ima, ya belega morwa gomme leina la gagwe e tla mmitša Imanuele. . . . Dinaga tša dikgoši tše pedi tšeo o di boifago kudu [Siria le Isiraele] di tla tlogelelwa sa ruri pele ga ge mošemane a ka tseba go gana bobe gomme a kgetha botse.” (Jes. 7:14, 16) Gantši karolo ya pele ya boporofeta bjo e dirišetšwa go šupa go go belegwa ga Mesia, e lego seo se tlogago se swanetše. (Mat. 1:23) Lega go le bjalo, ka ge “dikgoši tše pedi,” e lego kgoši ya Siria le ya Isiraele di be di ka se sa hlwa di leka go lwa le Juda lekgolong la  pele la nywaga C.E., boporofeta bja mabapi le Imanuele bo swanetše go ba bo bile le phethagalo ya bjona ya mathomo mehleng ya Jesaya.

⁴ Gateetee ka morago ga gore Jesaya a bolele mantšu ao a makatšago, mosadi wa gagwe o ile a ima gomme a mmelegela morwa yo a bitšwago Mahere-shalal-hashe-bas. Kgonagalo e nngwe ke gore ngwana yo e ka ba e le “Imanuele” yo Jesaya a boletšego ka yena. * Mehleng ya Beibele, ngwana o be a ka rewa leina letee ge a belegwa, mohlomongwe go gopola tiragalo e itšego e kgethegilego, eupša batswadi ba gagwe le ba leloko ba mmitša ka leina le lengwe. (2 Sam. 12:24, 25) Ga go na bohlatse bja gore Jesu o kile a bitšwa ka leina la Imanuele.—Bala Jesaya 7:14; 8:3, 4.

5. Ke phetho efe ya bošilo yeo Kgoši Ahasi a e dirilego?

⁵ Ge Isiraele le Siria di sa rera go hlasela Juda, setšhaba se sengwe sa madira a matla le sona se ile sa kganyoga selete sa Juda. E be e le mmušo wa lefase wa Asiria wo bego o eba matla le go feta. Go ya ka Jesaya 8:3, 4, Asiria e be e tla tšea “mahumo a Damaseko le dithebola tša Samaria” pele e hlasela mmušo wa ka borwa wa Juda. Go e na le gore Ahasi a bote lentšu leo Modimo a le boletšego ka Jesaya, ka go hloka tumelo o ile a dira kgwerano le Baasiria bao ka morago ba ilego ba ba swara gampe. (2 Dikg. 16:7-10) Ruri Ahasi e bile modiši yo a hlabišago dihlong wa Juda! Re ka ipotšiša gore: ‘Ge ke swanetše go dira diphetho tše bohlokwa, na ke bota Modimo goba batho?’—Die. 3:5, 6.

6. Bontšha phapano gare ga pušo ya Ahasi le ya Hesekia.

⁶ Ahasi o ile a hwa ka 746 B.C.E., gomme morwa wa gagwe e lego Hesekia a thoma go buša mmušo wa Juda wo o bego o diila e bile o hwile moyeng. Ka ge e be e sa le mofsa, o be a tla etiša’ng pele? Na o be a tla leka go humiša Juda gape? Aowa. Hesekia e be e le motho wa moya, a tloga a swanelega go diša setšhaba. Selo sa pele seo a ilego a se dira e bile go tsošološa borapedi bjo bo sekilego le go matlafatša tswalano yeo e bego e tekateka ya setšhaba le Jehofa. Ka morago ga gore Hesekia a kwešiše thato ya Modimo ka yena, o ile a dira dilo ka go se dikadike. A mohlala o mobotse gakaakaang go rena!—2 Dikor. 29:1-19.

7. Ke ka baka la’ng go be go le bohlokwa gore Balefi ba kgonthišetšwe gore kgoši e be e tla ba thekga?

⁷ Balefi ba be ba tla kgatha tema ya bohlokwa go tsošološweng ga borapedi bjo bo sekilego. Ka go re’alo, Hesekia o ile a dira seboka le bona a ba kgonthišetša gore o tla ba thekga. Leka go bona Balefi ba botegago bao ba bego ba le gona sebokeng seo, ba etšwa megokgo ya lethabo ge ba ekwa kgoši ya bona e re: “Ke lena bao Jehofa a le kgethilego gore le eme pele ga gagwe le mo hlankele.” (2 Dikor. 29:11) Ee, Balefi ba be ba neilwe matla a go tšwetša pele borapedi bjo bo sekilego!

8. Ke megato efe e mengwe yeo Hesekia a ilego a e gata go tsošološa bomoya bja setšhaba, gona go bile le mafelelo afe?

⁸ Hesekia o ile a bitša batho ka moka ba Juda le ba Isiraele gore ba tle monyanyeng o mogolo wa Paseka, woo o ilego wa latelwa ke Monyanya wa Dinkgwa tše di sa Omelwago wa matšatši a šupago. Batho ba ile ba thabela monyanya woo kudu moo ba ilego ba o bina ka matšatši a mangwe a šupago. Beibele e re: “Gwa ba le lethabo le legolo Jerusalema, gobane Jerusalema go be go se gwa ka gwa ba le lethabo le legolo ka tsela ye go tloga mehleng ya Solomone morwa wa Dafida kgoši ya Isiraele.” (2 Dikor. 30:25, 26) Ruri monyanya wo wa moya o ile wa matlafatša batho ka moka! Go 2 Dikoronika 31:1 re bala gore: “Gateetee ge ba feditše tše ka  moka, . . . ba ile ba pšhatlaganya dikokwane tše kgethwa, ba rema dikota tše kgethwa le go phušola mafelo a phagamego le dialetare.” Ka go re’alo, Juda e ile ya boela go Jehofa ka mo go feletšego. Go tsošološwa mo ga borapedi bjo bo sekilego go be go le bohlokwa kudu ka baka la seo se bego se tlo direga.

9. (a) Maano a Isiraele a ile a folodišwa bjang? (b) Ke’ng seo mathomong Sanheribe a ilego a kgona go se dira Juda?

⁹ Mantšu a Jesaya a ile a phethagala ge Asiria e be e fenya mmušo wa ka leboa wa Isiraele gomme e iša badudi ba yona bothopša, ka go re’alo ya folodiša maano a Isiraele a go bea motho yo mongwe sedulong sa bogoši sa Dafida. Eupša go thwe’ng ka maano a Asiria? Ga bjale Baasiria ba be ba nyaka go hlasela Juda. “Ka ngwaga wa lesomenne wa pušo ya Kgoši Hesekia, Sanheribe kgoši ya Asiria o ile a hlasela metse ka moka e šireleditšwego ya Juda gomme a e thopa.” Go begwa gore Sanheribe o ile a thopa metse e 46 ya Juda. Akanya kamoo nkabego o ile wa ikwa ka gona ge e ba o be o dula Jerusalema ka nako yeo. Madira a Asiria a ile a thopa metse ya Juda ka go latelana!—2 Dikg. 18:13.

10. Ke ka baka la’ng Mika 5:5, 6 e ka ba e ile ya matlafatša Hesekia?

¹⁰ Ke therešo gore Hesekia o be a tseba ka kotsi yeo e bego e etla, eupša go e na le gore a kitimele go kgopela thušo ya ditšhaba tša baheitene, go etša ge tatagwe wa mohlanogi e lego Ahasi a dirile, yena o ile a bota Jehofa. (2 Dikor. 28:20, 21) Mohlomongwe o be a tseba ka mantšu a moporofeta Mika yo a phetšego mehleng ya gagwe, ao a a boletšego e sa le pele ka Asiria gore: “Ge e le Moasiria, . . . re tla mo tsošetša badiši ba šupago gore ba lwe le yena, ee, bakgomana ba seswai gare ga batho. Ba tla diša naga ya Asiria ka tšhoša.” (Mika 5:5, 6) Mantšu a a buduletšwego a swanetše go ba a ile a matlafatša Hesekia, ka ge a bontšha gore Jehofa o be a tla diriša madira a matla ka tsela e sa tlwaelegago go fenya Asiria.

11. Boporofeta bja mabapi le badiši ba šupago le bakgomana ba seswai bo tla phethagala neng ka tsela e kgolo?

¹¹ Boporofeta bja mabapi le badiši ba šupago le bakgomana ba seswai (“dikgošana,” The New English Bible) bo be bo tlo phethagala ka tsela e kgolo, goba ya bohlokwa kudu,  nako e telele ka morago ga ge Jesu a belegwe, yena “mmuši wa Isiraele, yoo setlogo sa gagwe e lego sa mehla ya pele.” (Bala Mika 5:1, 2.) Se se tla direga nakong ya ge bahlanka ba Jehofa ba hlaselwa ke Asiria ya mehleng yeno ya seswantšhetšo. Ke madira afe ao Jehofa a tlago go a diriša go lwa le lenaba le le matla, ao a eteletšwego pele ke Morwa wa gagwe yoo ga bjale a bušago e le kgoši? Go tla bonala. Eupša sa pele, anke re ahlaahleng seo re ka ithutago sona go seo Hesekia a ilego a se dira ge a be a lebeletšane le tlhaselo ya Baasiria.

12. Hesekia le bao a bego a na le bona ba ile ba gata megato efe go šireletša batho ba Modimo?

¹² Ka mehla Jehofa o ikemišeditše go re direla seo re ka se kgonego go itirela sona, eupša o letetše gore le rena re dire seo re ka se kgonago. Hesekia o ile a rerišana le “dikgošana tša gagwe le bagale ba gagwe” gomme ba ya ba “[thiba] methopo ya meetse yeo e bego e le ka ntle ga motse . . . Le gona [Hesekia] o ile a ba le sebete a aga morako ka moka wo o phušotšwego, a tsoša ditora tšeo di lego godimo ga wona gomme ka ntle a aga le morako o mongwe, . . . ke moka a dira dibetša tše dintši kudu le dikotse.” (2 Dikor. 32:3-5) E le gore Jehofa a šireletše batho ba Gagwe le go ba diša ka nako yeo, o ile a diriša banna ba bantši bao ba nago le sebete—e lego Hesekia, dikgošana tša gagwe le baporofeta bao ba bego ba tiile moyeng.

13. Ke mogato ofe wa bohlokwa kudu woo Hesekia a ilego a o gata go hlamela setšhaba tlhaselo yeo e bego e letše ka pele? Hlalosa.

¹³ Seo Hesekia a ilego a se dira ka morago e be e le sa bohlokwa kudu go feta go thiba methopo ya meetse goba go tiiša merako ya motse. Ka ge Hesekia e be e le modiši yo botse, o ile a kgobokanya setšhaba gomme a se kgothatša moyeng ka mantšu ao a rego: “Le se ke la boifa goba la tšhoga kgoši ya Asiria . . . , ka gobane bao ba nago le rena ke ba bantši go feta bao ba nago le yena. Yena o botile matla a batho, eupša rena re na le Jehofa Modimo wa rena yo a tlago go re thuša le yo a tlago go lwa ditlhabanong tša rena.” A kgopotšo e matlafatšago tumelo gakaakaang—Jehofa o be a tla lwela batho ba gagwe! Ge Bajuda ba se na go kwa se, ba ile ba “matlafatšwa ke mantšu ao a Hesekia kgoši ya Juda.” Hlokomela gore ke ‘mantšu a Hesekia’ ao a ilego a matlafatša setšhaba. Yena le dikgošana tša gagwe le bagale ba bangwe, go akaretša le moporofeta Mika le moporofeta Jesaya, ba ile ba ipontšha e le badiši ba babotse, go etša ge Jehofa a boletše e sa le pele ka moporofeta wa gagwe.—2 Dikor. 32:7, 8; bala Mika 5:5, 6.

14. Rabashake o ile a dira’ng, gona setšhaba se ile sa arabela bjang?

¹⁴ Kgoši ya Asiria e ile ya hloma mešaša Lakisi, ka borwabodikela bja Jerusalema. Ge e le moo, e ile ya romela batseta ba bararo go yo laela Bajuda gore ba ineele. Mmoleledi wa Kgoši ya Asiria yoo a bego a tsebja semmušo e le Rabashake, o ile a diriša maano a fapafapanego. O ile a bolela ka Seheberu a kgothaletša setšhaba gore se hlanogele kgoši gomme se ineele go Baasiria, a se fora ka gore o tla se iša nageng yeo se bego se tla ipshina ka bophelo. (Bala 2 Dikgoši 18:31, 32.) Ke moka Rabashake o ile a bolela a tiišitše ka ganong gore go fo etša ge medimo ya ditšhaba tše dingwe e paletšwe ke go šireletša barapedi ba yona, Jehofa le yena o be a ka se kgone go hlakodiša Bajuda seatleng sa Baasiria. Ka bohlale setšhaba se ile sa se itshwenye ka go araba maaka ao a šoro, e lego seo gantši bahlanka ba Jehofa le bona ba se dirago lehono.—Bala 2 Dikgoši 18:35, 36.

15. Ke’ng seo go bego go nyakega gore badudi ba Jerusalema ba se dire, gona Jehofa o ile a hlakodiša motse bjang?

¹⁵ Ga go makatše gore Hesekia o ile a nyama, eupša go e na le gore a kgopele thušo ditšhabeng tše dingwe, o ile a laela gore moporofeta Jesaya a bitšwe. Jesaya o ile a botša Hesekia gore: “Kgoši [Sanheribe] e ka se tsene motseng wo, e bile e ka se betše mosebe  go wona.” (2 Dikg. 19:32) Selo feela seo badudi ba Jerusalema ba bego ba swanetše go se dira e be e le gore ba se boife. Jehofa o be a tla lwela Juda. Go bile bjalo! “Bošegong bjoo morongwa wa Jehofa a ya a bolaya ba dikete tše lekgolo-masomeseswai-hlano (185 000) mešašeng ya Baasiria.” (2 Dikg. 19:35) Juda ga se ya hlakodišwa ke ge Hesekia a ile a thiba methopo ya meetse a motse goba go tiiša merako ya yona, eupša e ile ya hlakodišwa ke go tsena ga Modimo ditaba gare.

16. Ke bomang bao lehono ba swantšhetšwago ke (a) badudi ba Jerusalema (b) “Asiria” (c) badiši ba šupago le bakgomana ba seswai?

¹⁶ Boporofeta bja mabapi le badiši ba šupago le bakgomana ba seswai bo phethagala ka tsela e kgolo lehono. Badudi ba Jerusalema ya bogologolo ba ile ba hlaselwa ke Baasiria. Kgauswinyane, batho ba Jehofa bao ba bonagalago ba sa šireletšega ba tla hlaselwa ke Asiria ya mehleng yeno ya seswantšhetšo, yeo morero wa yona e tla bago go ba fedišetša sa ruri. Mangwalo a bolela ka tlhaselo yeo gotee le tlhaselo ya ‘Gogo wa Magogo,’ tlhaselo ya “kgoši ya leboa” le tlhaselo ya “dikgoši tša lefase.” (Hesek. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Kut. 17:14; 19:19) Na ditlhaselo tše ga di swane? Ga re tsebe. Beibele e ka ba e bolela ka tlhaselo e swanago eupša e diriša maina a sa swanego. Boporofeta bja Mika bo bontšha gore ke sebetša sefe seo Jehofa a tlago go se diriša go otla lenaba le la pelo e mpe leo le swantšhetšago “Asiria”? O tla diriša sebetša seo o ka se se naganego—‘badiši ba šupago, ee, bakgomana ba seswai’! (Mika 5:5) Badiši le bakgomana (goba, “dikgošana,” NEB) madireng a ao o ka se a naganego ke bagolo ba diphuthego. (1 Pet. 5:2) Ruri lehono Jehofa o kgethile banna ba bantši ba moya gore ba diše mohlape wa gagwe o bohlokwa kudu, go matlafaletša batho ba gagwe tlhaselo yeo e letšego ka pele ya Asiria ya mehleng yeno ya seswantšhetšo. * Boporofeta bja Mika bo re ba tla “diša naga ya Asiria ka tšhoša.” (Mika 5:6) Ee, gare ga ‘dibetša tša bagolo tša ntwa,’ o tla hwetša “tšhoša ya moya,” e lego Lentšu la Modimo.—2 Bakor. 10:4; Baef. 6:17.

17. Ke dintlha dife tše nne tšeo bagolo ba ka ithutago tšona pegong yeo re e ahlaahlilego?

¹⁷ Bagolo bao ba balago sehlogo se ba ka buna dintlha tše di holago pegong ye yeo re sa tšwago go e ahlaahla: (1) Mogato wa bohlokwa kudu wo re ka o gatago go itokišeletša tlhaselo yeo e tlago ya Asiria ya seswantšhetšo ke go matlafatša tumelo ya rena go Modimo le go thuša bana babo rena go dira se se swanago. (2) Ge “Asiria” e hlasela, bagolo ba swanetše go tloga ba kgodišega gore Jehofa o tla re hlakodiša. (3) Tlhahlo e phološago yeo re tla bago re e newa ke mokgatlo wa Jehofa ka nako yeo e ka bonagala e sa kwagale go ya ka pono ya batho. Ka moka ga rena re swanetše go ikemišetša go kwa ditaelo le ge e le dife tšeo re ka tlago ra di newa, go sa šetšwe gore di tla ba di kwagala go ya ka pono ya batho goba go se bjalo. (4) Ga bjale ke nako ya gore bao ba sa botilego thuto ya lefase, dilo tše di bonagalago goba mekgatlo ya batho ba nagane gabedi. Bagolo ba swanetše go ema ka maoto gomme ba thuše motho le ge e le ofe yoo ga bjale a tekatekago tumelong.

18. Go naganišiša ka pego ye go ka tla gwa re hola bjang nakong e tlago?

¹⁸ Nako e etla yeo ka yona bahlanka ba Modimo ba mehleng yeno ba tlago go bonagala eka ga se ba šireletšega, go etša ge go be go le bjalo ka Bajuda bao ba bego ba kgakgetšwe Jerusalema mehleng ya Hesekia. Ka nako yeo, eka ka moka ga rena re ka matlafatšwa ke mantšu a Hesekia. Anke re gopoleng gore manaba a rena wona a “botile matla a batho, eupša rena re na le Jehofa Modimo wa rena yo a tlago go re thuša le yo a tlago go lwa ditlhabanong tša rena”!—2 Dikor. 32:8.