Na Thuto ya Tlhagelelo e Dumelelana le Beibele?

NA GO ka direga gore Modimo o dirišitše tlhagelelo go bopa batho go tšwa diphoofolong? Na Modimo o laetše pakteria gore e fetoge hlapi gomme e tšwele pele go fetoga digagabi le diamuši e le gore mafelelong dikgabo di fetoge batho? Bo-rathutamahlale ba bangwe le baruti ba bolela gore ba dumela thuto ya tlhagelelo le Beibele. Ba re puku ya Beibele ya Genesi ke nonwane. Mohlomongwe o ile wa ipotšiša gore: ‘Na thuto ya gore batho ba tšwa diphoofolong e dumelelana le Beibele?’

Go bohlokwa gore re kwešiše moo re tšwago gona e le gore re kwešiše gore re bomang, re ya kae le gore re swanetše go phela bjang. Ke feela ge re tseba gore batho ba tšwa kae mo re ka kwešišago lebaka leo ka lona Modimo a dumeletšego tlaišego le gore morero wa gagwe ka bokamoso bja batho ke ofe. Re ka se be le tswalano e botse le Modimo ge e ba re sa kgonthišege gore ke Mmopi wa rena. Ka gona, anke re hlahlobeng seo Beibele e se bolelago ka mathomo a motho, boemo bja gagwe bja gona bjale le bokamoso bja gagwe. Ke moka re tla bona ge e ba thuto ya tlhagelelo e dumelelana le Lentšu la Modimo.

Ge go be go E-na le Motho o Tee

Ka kakaretšo, bo-rathutatlhagelelo ba bolela gore ganyenyane-ganyenyane diphoofolo di ile tša fetoga batho, ka go rialo ba gana gore go kile gwa ba le motho o tee. Lega go le bjalo, seo Beibele e se bolelago se fapane kudu. E re re tšwa mothong o tee e lego Adama. Pego ya Beibele e hlalosa Adama e le motho wa kgonthe. E re botša leina la mosadi wa gagwe le maina a bana ba bangwe ba gagwe. E re botša ka botlalo seo a se dirilego, seo a se boletšego, nako yeo a phetšego ka yona le gore o hwile neng. Jesu ga se a ka a lebelela pego yeo e le feela nonwane ya batho ba sa rutegago. Ge a be a bolela le baruti ba rutegilego o itše: “Na ga se la bala gore yo a ba bopilego go tloga mathomong o ba dirile e le yo motona le yo motshadi?” (Mateo 19:3-5) Ke moka Jesu o ile a tsopola mantšu a lego mabapi le Adama le Efa ao a ngwadilwego go Genesi 2:24.

Luka, e lego mongwadi wa puku ya Beibele le ra-dihistori yo a lego šedi, o hlalositše Adama e le motho wa kgonthe go swana le Jesu. O latišišitše lešika la Jesu go ba go fihla mothong wa mathomo. (Luka 3:23-38). Le gona, ge moapostola Paulo a be a bolela le batheetši bao ba bego ba akaretša bo-radifilosofi bao ba bego ba rutilwe dikolong tše di tumilego tša Gerika, o ba boditše gore: “Modimo yo a dirilego lefase le dilo ka moka tše di lego go lona, . . . Go tšwa mothong o tee o dirile setšhaba se sengwe le se sengwe sa batho, gore ba dule godimo ga lefase ka moka.” (Ditiro 17:24-26) Go molaleng gore Beibele e ruta gore re ditlogolwana tša ‘motho o tee.’ Na seo Beibele e se bolelago ka boemo bja mathomong bja motho se dumelelana le thuto ya tlhagelelo?

Go Lahlegelwa ga Motho ke Phethego

Go ya ka Beibele, Jehofa o bopile motho wa mathomo a phethagetše. Ga go kgonagale gore Modimo a dire dilo tše di sa phethagalago. Pego  ya tlholo e re: “Ké mo Modimo a bopilexo motho a mmopa ka xo ithswanthša . . . Ya re xe Modimo a lebêlêla tšohle tše a di dirilexo, a bôna e le tše botse kudu.” (Genesi 1:27, 31) Motho yo a phethagetšego o bjang?

Motho yo a phethagetšego o na le tokologo ya go ikgethela e bile o kgona go ekiša dika tša Modimo ka mo go feletšego. Beibele e re: “Batho, Modimo ó ba dirile baloki; ké bôná ba ba nyakaxo mahlale a mantši.” (Mmoledi 7:29) Adama o kgethile go rabela malebana le Modimo. Ka borabele bja gagwe, Adama o dirile gore yena le ditlogolwana tša gagwe ba lahlegelwe ke phethego. Go lahlegelwa ga motho ke phethego go hlalosa lebaka leo ka lona gantši re inyamišago gaešita le ge re nyaka go dira dilo tše dibotse. Moapostola Paulo o ngwadile gore: “Seo ke se dumago, ga ke se dire tlwaelo; eupša seo ke se hloilego ke sona seo ke se dirago.”—Baroma 7:15.

Go ya ka Beibele, motho yo a phethagetšego o be a tla phela ka mo go sa felego a e-na le bophelo bjo bo phethagetšego. Go tšwa go seo Modimo a se boditšego Adama, go molaleng gore ge nkabe motho wa mathomo a ile a kwa Modimo, nkabe a se a hwa. (Genesi 2:16, 17; 3:22, 23) Jehofa o be a ka se bolele gore go bopša ga motho ke mo go “botse kudu” ge e ba motho a be a e-na le tshekamelo ya go babja goba go rabela. Go lahlegelwa ke phethego go hlalosa lebaka leo ka lona mmele wa motho o golofalago le go babja gabonolo gaešita le ge o dirilwe ka tsela e kgahlišago. Ka gona thuto ya tlhagelelo ga e dumelelane le Beibele ka gobane e hlalosa motho e le phoofolo yeo e kaonefalago go ya pele, mola Beibele e mo hlalosa e le setlogolwana se se gwahlafalago go ya pele sa motho yo a phethagetšego.

Le gona, kgopolo ya gore Modimo o dirišitše tlhagelelo e le gore a bope motho ga e dumelelane le seo Beibele e se bolelago ka semelo sa Modimo. Ge e ba Modimo a dirišitše tlhagelelo, seo se be se tla bolela gore Modimo o dirile gore moloko wa batho o be boemong bjo o lego go bjona ga bjale bja go babja le go gateletšega. Lega go le bjalo, Beibele e re botša ka Modimo gore ke: “Lefsika, modiro wa gagwe o phethagetše, ka gobane ditsela tša gagwe ka moka ke toka. Modimo wa potego, yoo go yena go se nago go hloka toka. Ba dirile ka tsela e kotsi; ga se bana ba gagwe, phošo ke ya bona ka noši.” (Doiteronomio 32:4, 5, NW) Ka gona, tlaišego ya bjale ya moloko wa batho ga se ya tlišwa ke go diriša ga Modimo tlhagelelo. E tlišitšwe ke go dira ga motho o tee gore yena le ditlogolwana tša gagwe ba se phethagale ka go rabela malebana le Modimo. Ka ge ga bjale re boletše ka Adama, re ka lebiša tlhokomelo go Jesu. Na thuto ya tlhagelelo e dumelelana le seo Beibele e se bolelago ka Jesu?

Na o ka Dumela Thuto ya Tlhagelelo le Thuto ya Bokriste?

“Kriste o hwetše dibe tša rena.” Mohlomongwe o a tseba gore yeo ke e nngwe ya dithuto tša motheo tša Bokriste. (1 Bakorinthe 15:3; 1 Petro 3:18) E le gore re bone lebaka leo ka lona thuto ya tlhagelelo e sa dumelelanego le mantšu a, sa pele  re swanetše go kwešiša lebaka leo ka lona Beibele e re bitšago badiradibe le gore sebe se re dira eng.

Ka moka ga rena re badiradibe ka kwešišo ya gore ga re kgone go ekiša dika tša Modimo tše di kgahlišago tše bjalo ka lerato la gagwe le toka ka mo go phethagetšego. Ka gona, Beibele e re: “Bohle ba dirile sebe gomme ba hlaelelwa ke letago la Modimo.” (Baroma 3:23) Beibele e ruta gore sebe ke sona se bakago lehu. 1 Bakorinthe 15:56 e re: “Lebolela le le tšweletšago lehu ke sebe.” Go abela ga rena sebe gape ke lebaka la motheo leo ka lona re babjago. Jesu o bontšhitše gore go babja go tswalana le boemo bja rena bja bodiradibe. O ile a botša monna yo a rephilego ditho gore: “O lebaletšwe dibe tša gago,” ke moka monna yoo o ile a fola.—Mateo 9:2-7.

Lehu la Jesu le re thuša bjang? Beibele e dira phapano magareng ga Adama le Jesu Kriste gomme e re: “Go etša ge ka Adama bohle ba e-hwa, ka tsela e swanago, le ka Kriste bohle ba tla phedišwa.” (1 Bakorinthe 15:22) Ka go gafa bophelo bja gagwe, Jesu o ile a lefelela sebe seo re se abetšego go Adama. Ka gona, bohle bao ba bontšhago tumelo go Jesu gomme ba mo kwa ba tla amogela selo seo Adama a se lahlilego—tebelelo ya go phela ka mo go sa felego.—Johane 3:16; Baroma 6:23.

Ka gona, na o a bona gore thuto ya tlhagelelo ga e dumelelane le Bokriste? Ge e ba re belaela gore ‘ka Adama bohle ba a hwa,’ gona re ka holofela bjang gore “ka Kriste bohle ba tla phedišwa”?

Lebaka Leo ka Lona Batho ba Ratago Thuto ya Tlhagelelo

Beibele e hlalosa gore go tlile bjang gore dithuto tše bjalo ka tlhagelelo di ate. E re: “Go tla ba le nako yeo ka yona ba ka se kego ba kgotlelela thuto e phelago, eupša ba tla ikgobokeletša barutiši ka go dumelelana le dikganyogo tša bona gore ba kweše ditsebe tša bona bose; gomme ba tla aroša ditsebe tša bona therešong, mola bona ba tla arošetšwa ditabeng tša maaka.” (2 Timotheo 4:3, 4) Gaešita le ge gantši thuto ya tlhagelelo e hlaloswa ka mantšu a thutamahlale, ge e le gabotse ke thuto ya bodumedi. E ruta filosofi ya bophelo le pono yeo batho ba swanetšego go ba le yona ka Modimo. Ditumelo tša yona di ipiletša ka go se lemogege ditshekamelong tša batho tša boithati le go ipuša. Ba bantši bao ba dumelago thutong ya tlhagelelo ba re ba dumela gape le go Modimo. Lega go le bjalo, ba ikwa ba lokologile go nagana gore Modimo ga se a bopa dilo, ga a tsene ditaba tša batho gare e bile a ka se ahlole batho. Ke tumelo yeo e kwešago ditsebe tša batho bose.

Gantši barutiši ba tlhagelelo ba tutuetšwa ke “dikganyogo tša bona” e sego therešo—mohlomongwe ba kganyoga go amogelwa ke mokgatlo wa tša thutamahlale woo o rutago tlhagelelo. Moprofesara wa tshepedišo ya dikhemikhale dipheding e lego Michael Behe, yo a feditšego karolo e kgolo ya bophelo bja gagwe a ithuta tsela e raraganego yeo disele tše di phelago di šomago ka yona dipheding, o hlalositše gore bao ba rutago gore tlhagelelo e thoma ge disele di agega ga ba na mabaka a kwagalago a go thekga seo ba se bolelago. Na tlhagelelo e ka direga diseleng tše dinyenyane bjalo? O ngwadile gore: “Taba ya gore tlhagelelo e thoma ge disele di sa agega ga e thekgwe ke thutamahlale. Ga go na puku dikgatišong ka moka tša tša thutamahlale—dimakasineng tša maemo a godimo le dimakasineng goba dipukung tšeo di bolelago ka dilo tše di kgethegilego—yeo e hlalosago kamoo tlhagelelo le ge e le efe ya kgonthe e raraganego ya tshepedišo ya dikhemikhale e diregilego ka gona diseleng tše dinyenyane goba go nago le kgonagalo ya gore e diregile. . . . Seo se bolelwago ke thuto ya Darwin ya gore tlhagelelo e thoma ge disele di sa agega e fo ba polelo ya manganga.”

Ge e ba bo-rathutatlhagelelo ba se na bohlatse bja ditumelo tša bona, ke ka baka la’ng ba gaketše gakaakaa ka go ruta thuto ya bona? Behe o hlalosa gore: “Batho ba bantši, go akaretša le bo-rathutamahlale ba hlomphegago, ba fo ba ba sa nyake go tseba gore go na le motho yo a phagametšego tlhago.”

Thuto ya tlhagalelo e ipiletša go baruti ba bantši bao ba nyakago go bonagala eka ba bohlale. Ba swana le bao moapostola Paulo a ba hlalositšego lengwalong la gagwe leo le yago go Bakriste ba  kua Roma. Paulo o ngwadile gore: “Seo se ka tsebjago ka Modimo se bonagala gare ga bona . . . Dika tša gagwe tše di sa bonagalego di bonwa gabotse go tloga tlholong ya lefase go ya pele, gobane di hlathwa ka dilo tšeo di dirilwego, ke gore matla a gagwe a neng le neng le Bomodimo, mo ba hlokago boitshwarelelo; gobane, le ge ba tsebile Modimo, ga se ba mo godiša e le Modimo goba go mo leboga, eupša ba ile ba šilofala dikeleletšong tša bona gomme dipelo tša bona tše di se nago tlhaologanyo tša fsifala. Gaešita le ge ba ile ba gatelela gore ba bohlale, e bile mašilo.” (Baroma 1:19-22) O ka phema bjang go forwa ke barutiši ba maaka?

Tumelo e Theilwego Bohlatseng ya go Dumela go Mmopi

Beibele e gatelela bohlokwa bja bohlatse ge e hlalosa tumelo. E re: “Tumelo ke tebelelo e kgonthišeditšwego ya dilo tše di holofetšwego, bohlatse bjo bo lego molaleng bja dilo tša kgonthe le ge di sa bonwe.” (Baheberu 11:1) Tumelo ya kgonthe go Modimo e swanetše go thewa bohlatseng bjo bo bontšhago go ba gona ga Mmopi. Beibele e bontšha moo o ka hwetšago bohlatse.

Mongwadi yo a buduletšwego wa puku ya Beibele e lego Dafida o ngwadile gore: “Ke a Xo leboxa x’O mpopile wa matete-tete.” (Psalme 139:14) Go ipha nako ya go nagana ka tsela e makatšago yeo mebele ya rena le ya diphedi tše dingwe e bopilwego ka yona go tla dira gore re boife bohlale bja Mmopi wa rena kudu. Karolo e nngwe le e nngwe ya ditshepedišo tše dikete-kete tšeo di šomago gotee e le gore re tšwele pele re phela e hlametšwe wona morero woo. Le gona, legohle le tletše bohlatse bja bokgoni bja go bekanya dilo le thulaganyo. Dafida o ngwadile gore: “Maxodimo a re anêxêla boxolo bya Modimo; medirô ya ’atla tša xaxwe e rêtwa ke leratadima.”—Psalme 19:1.

Beibele ka boyona ke mothopo o mogolo wa bohlatse bja mabapi le Mmopi. Go ipha nako ya go hlahloba go dumelelana ga dipuku tša yona tše 66, go phagama ga ditekanyetšo tša yona tša boitshwaro le go phethagala mo go kgonthišeditšwego ga boporofeta bja yona go ka go nea bohlatse bjo bontši bja gore mongwadi wa yona ke Mmopi. Le gona, go kwešiša dithuto tša Beibele go tla go nea kgodišego ya gore Beibele ke Lentšu la Mmopi e le ka kgonthe. Ka mohlala, ge o kwešiša dithuto tša Beibele tše bjalo ka gore tlaišego e bakwa ke eng, Mmušo wa Modimo, bokamoso bja moloko wa batho le tsela ya go hwetša lethabo, o tla bona bohlatse bja go bonagatšwa ga bohlale bja Modimo. O ka ikwa bjalo ka Paulo ge a be a ngwala gore: “A bodiba bja mahumo a Modimo le bohlale le tsebo! Dikahlolo tša gagwe ke tšeo di sa nyakišišegego gomme ditsela tša gagwe ke tše di sa latišegego gakaakang!”—Baroma 11:33.

Ge o hlahloba bohlatse gomme tumelo ya gago e gola, o tla kgodišega gore ge o bala Beibele, o theetša Mmopi ka boyena. O re: “Lefase ké Nna ke le dirilexo, ka bopa motho mo xo lòna; ké Nna ke bapilexo maxodimo ka diatla tša-ka, ka bitša makôkô ka-moka a ôna.” (Jesaya 45:12) Ka kgonthe o ka se itsholele go dira maiteko a go itlhatselela gore Jehofa ke Mmopi wa dilo tšohle.

[Mantšu a ipiletšago a tsopotšwego go letlakala 14]

Paulo o boditše Bagerika ba rutegilego gore: “Modimo . . . Go tšwa mothong o tee o dirile setšhaba se sengwe le se sengwe sa batho”

[Mantšu a ipiletšago a tsopotšwego go letlakala 15]

Thuto ya tlhagelelo e hlalosa motho e le phoofolo yeo e kaonefalago go ya pele. Beibele e mo hlalosa e le setlogolwana se se gwahlafalago go ya pele sa motho yo a phethagetšego

[Mantšu a ipiletšago a tsopotšwego go letlakala 16]

“Taba ya gore tlhagelelo e thoma ge disele di sa agega ga e thekgwe ke thutamahlale”

[Mantšu a ipiletšago a tsopotšwego go letlakala 17]

Tsela e makatšago yeo diphedi di bopilwego ka yona e dira gore re boife Mmopi wa rena