Motho ga a Phele ka Senkgwa Feela​—Kamoo ke Phologilego Dikampa tša Kgolego tša Manazi

Bjalo ka ge go anega Joseph Hisiger

Ke ile ka botšiša mogolegwa-gotee le nna gore: “Ke eng seo o se balago?” O ile a araba ka gore: “Ke bala Beibele,” ke moka a oketša ka gore: “Ke tla go nea yona ge e ba o ka nnea dijo tša gago tša beke ka moka.”

KE BELEGWE ka March 1, 1914 kua Moselle, yeo ka nako yeo e bego e le karolo ya Jeremane. Ka morago ga gore Ntwa ya I ya Lefase e fele ka 1918, Moselle e ile ya boela ya ba karolo ya Fora. Ka 1940, e ile ya thopša ke Jeremane gape. Ke moka ge Ntwa ya II ya Lefase e fela ka 1945, e ile ya fetoga karolo ya Fora gape. Nako le nako, ke be ke fetoga modudi wa naga e bušago motse wo, ka gona ke ile ka ithuta go bolela Sefora le Sejeremane.

Batswadi ba-ka e be e le Makatholika a ineetšego. Bošegong bjo bongwe le bjo bongwe pele re robala, lapa lešo le be le khunama gomme le rapela. Ka Disontaga le ka matšatši a maikhutšo, re be re e-ya kerekeng. Ke be ke fišegela bodumedi bja-ka e bile ke le setho sa sehlopha sa go ithuta sa Katholika.

Go Swarega Kudu Modirong wa Rena

Ka 1935 batswadi ba-ka ba ile ba etelwa ke Dihlatse tše pedi tša Jehofa. Poledišano ya bona e be e le mabapi le go tšea karolo ga bodumedi ntweng ya pele ya lefase. Ka morago ga moo, kganyogo ya-ka ya go ithuta Beibele e ile ya gola gomme ka 1936 ke ile ka botšiša moruti ge e ba nka hwetša Beibele. O ile a re ke tla swanelwa ke go ithuta thutatumelo gore ke e kwešiše. Lega go le bjalo, se se ile sa oketša kganyogo ya-ka ya gore ke hwetše Beibele gomme ke e bale.

Ka January 1937 mošomi-gotee le nna e lego Albin Relewicz, yoo e bego e le Hlatse, o ile a thoma go bolela le nna ka seo Beibele e se rutago. Ke ile ka mmotšiša gore: “Na o na le Beibele?” O be a e-na le yona gomme kapejana ka morago ga moo o ile a mpontšha leina la Modimo e lego Jehofa, ka koping ya phetolelo ya Sejeremane ya Elberfelder, yeo a ilego a nnea yona. Ke ile ka e bala ka phišego gomme ka thoma go ya dibokeng tša Dihlatse toropong yeo e bego e le kgaufsi ya Thionville.

Ka August 1937, ke ile ka sepela le Albin go ya kopanong ya ditšhaba-tšhaba ya Dihlatse kua Paris. Ge ke le moo ke ile ka thoma go bolela le batho ka Beibele ka ntlo le ntlo. Kapejana ka morago ga moo, ke ile ka kolobetšwa gomme mathomong a bo-1939 ke ile ka tsenela modiro wa go bolela le batho ka Beibele ka mehla. Ke ile ka abelwa go ya motseng wa Metz. Ke moka ka July, ke ile ka laletšwa go yo šoma ofising ya lekala ya Dihlatse tša Jehofa kua Paris.

Ditlaišego tša Nakong ya Ntwa

Ga se ka hlankela nako e telele ofising ya lekala ka gobane ka August 1939 ke ile ka bitšwa gore ke tlo ba karolo ya mašole a Fora. Letswalo la-ka le be le sa ntumelele go tšea karolo ntweng, ka gona ke ile ka ahlolelwa go ya kgolegong. Ngwageng o latelago ka May ge ke le kgolegong, Jeremane e ile ya hlasela Fora go sa letelwa. Ka June, Fora e ile ya fenywa gomme ke ile ka ba Mojeremane gape. Ka  gona, ka July 1940 ge ke be ke lokollwa kgolegong, ke ile ka boela ka dula le batswadi ba-ka.

Ka ge re be re bušwa ke Manazi, re be re kopana ka sephiring bakeng sa go ithuta Beibele. Re be re hwetša Morokami go Maryse Anasiak, e lego mosadi yo a nago le sebete wa Mokriste yoo gantši ke bego ke kopana le yena lebenkeleng la marotho leo mong wa lona e bego e le Hlatse. Go fihla ka 1941, ke be ke kgona go phema mathata ao Dihlatse di bego di lebeletšana le ona kua Jeremane.

Ka letšatši le lengwe ke ile ka etelwa ke ma-Gestapo. Ka morago ga gore mohlankedi wa maphodisa a mpotše tsebe-go-kwa gore Dihlatse di thibetšwe, o ile a mpotšiša ge e ba ke ikemišeditše go tšwela pele ke le Hlatse. Ge ke araba ka gore “Ee,” o ile a mpotša gore ke mo šale morago. Ka ge a be a tšeegile maikwelong, mma o ile a idibala. Ge mohlankedi wa maphodisa a ma-Gestapo a bona se, o ile a mpotša gore ke šale gomme ke mo hlokomele.

Feketoring yeo ke bego ke šoma go yona, ke be ke sa dumediše molaodi ka gore “Heil Hitler!” Le gona, ke ile ka gana go ba setho sa mokgatlo wa Manazi. Ka gona, letšatšing le latelago ke ile ka golegwa ke ma-Gestapo. Nakong ya ge ke be ke botšološišwa, ke ile ka gana go utolla maina a Dihlatse-gotee le nna. Motho yo a bego a mpotšološiša o ile a mpetha o šoro mo hlogong ka bokamorago bja sethunya gomme ka idibala. Ka September 11, 1942, Sondergericht (Kgoro e Kgethegilego ya Tsheko) kua Metz e ile ya nkahlolela nywaga e meraro kgolegong ka baka la seo go thwego ke “go phatlalatša dipolelo tša maaka legatong la Mokgatlo wa Dihlatse tša Jehofa le Barutwana ba Beibele.”

Dibeke tše pedi ka morago, ke ile ka tloga kgolegong ya Metz leetong leo mafelelong le ilego la mphihliša kampeng ya mošomo wa kgapeletšo kua Zweibrücken. Ge ke le moo ke ile ka šoma le sehlopha sa go lokiša seporo. Re be re ntšha ditšhipi tša kgale tše boima tša seporo gomme re tsenya tše difsa, re di tlemelela fase gomme re beakanya mafsikana ao a bewago seporong. Dijo tšeo re bego re di newa e be e le feela komiki e tee ya kofi le borotho bjo bo imelago digrama tše 75 mesong gomme mosegare le mantšiboa re be re newa sopo feela. Ke moka ke ile ka išwa kgolegong toropong ya kgaufsi moo ke ilego ka šoma ka lebenkeleng la go lokiša dieta. Ka morago ga dikgwedi tše mmalwa, ke ile ka bušetšwa Zweibrücken gomme mo nakong ye ke ile ka šoma mašemong.

Go se Phele ka Senkgwa Feela

Ge ke be ke le kgolegong, mogolegwa yo ke bego ke dula le yena ka seleng e be e le lesogana leo le  tšwago Netherlands. Ka go ithuta go bolela leleme la lona go fihla bokgoleng bjo itšego, ke ile ka kgona go bolela le lona ka bodumedi bja-ka. Le ile la dira tšwelopele e botse maitekong a lona a go phela go ya ka melao ya Modimo go fihla bokgoleng bja gore le nkgopele gore ke le kolobetše ka nokeng. Ge le e-tšwa ka meetseng le ile la nkgokarela gomme la re, “Joseph, ke ngwaneno tumelong!” Re ile ra kgaogana ge ke be ke romelwa gore ke yo šoma gape diporong.

Mo nakong ye mogolegwa yo ke bego ke dula le yena ka seleng e be e le Mojeremane. Mantšiboeng a mangwe o ile a thoma go bala pukwana e nngwe—Beibele! Ke ka nako ye moo a ilego a re o tla nnea Beibele ge e ba nka mo nea borotho bja-ka bja beke ka moka. Ke ile ka araba ka gore: “Ke tla go nea bjona!” Gaešita le ge borotho bja beke ka moka e be e le tahlegelo e kgolo, ga se ka ka ka itshola. Ke ile ka thoma go kwešiša seo se bolelwago ke mantšu a Jesu a rego: “Motho a ka se phele ka senkgwa feela, eupša o tla phela ka polelo e nngwe le e nngwe e tšwago molomong wa Jehofa.”—Mateo 4:4.

Ka ge ga bjale ke be ke e-na le Beibele, bothata e be e le gore ke tla dula bjang ke e-na le yona. Go fapana le bagolegwa ba bangwe, Dihlatse di be di sa dumelelwa go ba le Beibele. Ka gona, ke be ke e bala ka sephiring bošego ke ikhupeditše ka mapai. Mosegare ke be ke e tsenya ka gare ga gempe gomme ke sepela le yona gohle mo ke yago gona. Ke be ke sa e tlogele ka seleng ka gobane disele di be di phuruphutšwa.

Ka letšatši le lengwe ge re be re kgobokantšwe gore re tlo thoma go šoma, ke ile ka lemoga gore ke lebetše Beibele ya-ka. Bošegong bjoo ke ile ka akgofela seleng ya-ka, eupša ka hwetša Beibele e se gona. Ka morago ga go rapela Modimo, ke ile ka ya go mohlapetši gomme ka mo hlalosetša gore go na le motho yo a tšerego puku ya-ka gomme ke a e nyaka. O be a sa šetše, ka gona ke ile ka kgona go hwetša Beibele ya-ka. Ke ile ka leboga Jehofa go tšwa pelong!

Ka letšatši le lengwe ke ile ka romelwa phapošing ya bohlapelo. Ge ke be ke apola diaparo tša ditšhila, ke ile ka bea Beibele fase ka bohlale. Ge mohlapetši a be a lebeletše thoko, ke ile ka e kgoromeletša ka leoto kgaufsi le moo ke bego ke hlapela gona. Ge ke le moo, ke ile ka e fihla ka thoko ga lefelo leo ke bego ke hlapela go lona. Ge ke fetša go hlapa, ke ile ka e ntšha ka mokgwa wo ke e tsentšego ka wona gomme ka e bea diaparong tše di hlwekilego.

Dinako tša Lethabo le tša Manyami Kgolegong

Mesong e mengwe ka 1943 ge bagolegwa ba be ba kgobokantšwe ka ntle, ke ile ka bona Albin! Le yena o be a golegilwe. O ile a ntebelela ka go ntseba gomme a bea seatla sa gagwe pelong e le go bontšha borwarre. Ke moka, o ile a mpontšha ka diatla gore o tla nngwalela lengwalo. Letšatši le latelago ge a feta, o ile a lahlela pampiri fase. Eupša ge mohlapetši a e bona, bobedi bja rena re ile ra išwa diseleng tša bodula-noši dibeke tše pedi. Re be re newa borotho bja go oma le meetse gomme re robala godimo ga mapolanka re se na mapai.

Ka morago ga moo, ke ile ka romelwa kgolegong ya kua Siegburg, moo ke bego ke šoma lefelong la go betla ditšhipi. Mošomo o be o le boima gomme re be re newa dijo tše dinyenyane. Bošego ke be ke lora dijo tše dibose—dikuku le dienywa—gomme ke be ke tsoga ke swerwe ke tlala le lenyora. Boima bja-ka bja mmele bo be bo le ka tlase ga dikhilograma  tše 50. Lega go le bjalo, letšatši le lengwe le le lengwe ke be ke bala Beibele ya-ka e nyenyane gomme ke hwetša lebaka la go phela.

Tokologo Mafelelong!

Mesong e mengwe ka April 1945, gatee-tee bahlapetši ba ile ba tšhaba gomme ba tlogela dikgoro tša kgolego di butšwe. Ke be ke lokologile! Eupša sa pele, ke ile ka swanelwa ke go fetša nako e itšego sepetlele gore ke boele sekeng. Mafelelong a May, ke ile ka fihla gagešo. Ba be ba se na kholofelo ya gore ke sa phela. Ge mma a mpona, o ile a tšholla megokgo ya lethabo. Ka manyami, batswadi ba-ka ba ile ba hwa nakwana ka morago ga moo.

Ke ile ka ikgokaganya gape le Phuthego ya Thionville. Ruri ke ile ka thabela go bona gape bana bešo le dikgaetšedi tumelong! Ke ile ka thabela go kwa kamoo ba ilego ba botega ka gona go sa šetšwe diteko tše dintši. Mogwera wa-ka yo a rategago e lego Albin o hwetše Regensburg kua Jeremane. Ka morago ke ile ka kwa gore motswala’a-ka e lego Jean Hisiger o ile a ba Hlatse gomme o bolailwe ge a be a gana go ba lešole ka baka la letswalo. Jean Queyroi, yoo ke ilego ka šoma le yena ofising ya lekala ya Paris, o ile a kgotlelela nywaga e mehlano kampeng ya mošomo ya Jeremane. *

Kapejana, ke ile ka thoma go bolela le batho ka Beibele kua toropong ya Metz. Ka nako yeo, gantši ke be ke kopana le lapa la ga Minzani. Morwedi wa bona e lego Tina o be a kolobeditšwe ka November 2, 1946. O be a fišegela modiro wa go bolela le batho ka Beibele gomme ke ile ka mo rata. Re ile ra nyalana ka December 13, 1947. Ka September 1967, Tina o ile a thoma modiro wa go bolela le batho ka Beibele ka mehla gomme a tšwela pele ka ona go fihla a e-hwa ka June 2003, a e-na le nywaga e 98. Ke hlologela Tina kudu.

Lehono, ke e-na le nywaga ya ka godimo ga e 90, ke lemoga gore ka mehla Lentšu la Modimo le nneile matla a go lebeletšana le diteko le go di fenya. Ka dinako tše dingwe ke be ke robala ka tlala, eupša ka mehla ke be ke fepa monagano wa-ka le pelo ka Lentšu la Modimo. Le gona, Jehofa o mmatlafaditše. “Tše [a] di boletšexo di a mphediša.”—Ps. 119:50.

[Mongwalo wa tlase]

[Seswantšho go letlakala 21]

Mogwera wa-ka yo a rategago Albin Relewicz

[Seswantšho go letlakala 21]

Maryse Anasiak

[Seswantšho go letlakala 22]

Beibele yeo e dirilego gore ke lahlegelwe ke borotho bja beke e tee

[Seswantšho go letlakala 23]

Ke e-na le Tina, yo ke bego ke mmeeleditše ka 1946

[Seswantšho go letlakala 23]

Jean Queyroi le mosadi wa gagwe Titica