Na o be o Tseba?

Ke tsela efe yeo moapostola Paulo a ilego a sepela ka yona ge a be a le leetong la gagwe la mathomo la go ya Roma?

▪ Ditiro 28:13-16 e bolela gore lesela-watle leo Paulo a sepetšego ka lona go ya Italia le ile la gorogela Puteoli (Pozzuoli ya mehleng yeno), Koung ya Naples. Ke moka o ile a leba Roma ka tsela yeo go thwego ke Via Appia, e lego tsela e kgolo ya motse.

Tsela ya Via Appia e ile ya reelwa leina ka Appius Claudius Caecus, e lego mohlankedi wa Roma yo a thomilego go e aga ka 312 B.C.E. Tsela ye, ya bophara bja dimithara tše e ka bago tše hlano le seripa go ya go tše tshela yeo e adilwego ka matlapa a magolo a thaba-mollo, mafelelong e ile ya ba ya botelele bja dikhilomithara tše 583 go ya ka borwa-bohlabela go tloga Roma. E be e kgokaganya Roma le boemo-kepe bja Brundisium (yeo ga bjale e bitšwago Brindisi), kgorong ya ka Bohlabela. Baeti ba be ba fela ba ema mafelong a go khutša—ao a bego a arogane ka dikhilomithara tše ka bago tše 24—bakeng sa go reka dilo, go robala, goba go fetoša dipere goba dinamelwa.

Lega go le bjalo, go bonagala Paulo a be a sepela ka maoto. Karolo ya tsela ya Via Appia yeo a bego a sepela go yona e be e le ya botelele bja dikhilomithara tše 212. Karolo ya tsela ye e be e phatša Pontine Marshes, lefelo la mohlaka leo le ilego la dira gore mongwadi yo mongwe wa Moroma a belaele ka menang le monkgo wa ditšhila. Ka leboa la mafelo ao a mohlaka go be go e-na le Borekišetšo bja Apiase—mo e ka bago dikhilomithara tše 65 go tloga Roma—le Dintlo tše Tharo tša Baeng, lefelo la go ikhutša le le lego dikhilomithara tše ka bago tše 50 go tloga motseng. Mo mafelong a a go ema, Bakriste ba tšwago Roma ba be ba letetše Paulo. Ge a ba bona, “Paulo o ile a leboga Modimo a tia matla.”—Ditiro 28:15.

Ke letlapa la mohuta ofe la go ngwalela leo go bolelwago ka lona go Luka 1:63?

▪ Ebangedi ya Luka e bega gore bagwera ba Sakaria ba ile ba mmotšiša gore morwa wa gagwe wa leitšibulo o be a tlo reelwa leina lefe. Sakaria o ile a “kgopela letlapa gomme a ngwala gore: ‘Leina la gagwe ke Johane.’” (Luka 1:63) Go ya ka puku e nngwe, lentšu la Segerika leo mo le fetoletšwego e le “letlapa” le šupa go “phaphathi e nyenyane yeo gantši e dirilwego ka kota yeo bogodimo bja yona bo tloditšwego todi.” Dikgobana tša mapolanka a kgomagantšwego di be di manegwa ka todi ya dinosi. A diriša lehlaka, mongwadi o be a ka ngwala ditaba bogodimong bjo bja phaphathi. Mongwalo o be o ka phumolwa ka morago gomme phaphathi yeo e be e ka dirišwa gape.

Puku ya Reading and Writing in the Time of Jesus e re: “Diswantšho tše tšwago Pompeii, diswantšho tša go betlwa tše tšwago dikarolong tše fapa-fapanego tša Mmušong wa Roma le mehlala ya kgonthe yeo e epolotšwego mafelong a gašanego go tloga Egipita go fihla Morakong wa Hadrian [Leboa la Brithania] di bontšha gore matlapa ao a be a dirišwa mafelong a mantši.” Batho ba fapa-fapanego ba ka ba ba be ba e-na le matlapa a bjalo—bagwebi, bahlankedi ba mmušo mohlomongwe le ba bangwe ba Bakriste ba lekgolong la pele la nywaga.

[Seswantšho go letlakala 11]

Via Appia

[Seswantšho go letlakala 11]

Letlapa le le tloditšwego ka todi la mošemanyana yo a tsenago sekolo, lekgolong la bobedi la ngwaga c.e.

[Mothopo]

By permission of the British Library