Lengwalo le le Tšwago Haiti

“Ke Ikwa ke Neilwe Tokelo e Kgolo”

KA MORAGO ga tšhišinyego ya lefase ya kua Haiti ka January 12, 2010, ke ile ka thatafalelwa ke go bogela tshenyego yeo ditabeng. Ke moka ka la bo-20, mogwera wa-ka yo a rategago Carmen o ile a nteletša mogala gomme a šišinya gore re ye Haiti re le bašomi ba baithapi. Ke be ke kopane le Carmen nywaga e itšego e fetilego ge re be re le baoki ba baithapi modirong wa go aga Holo ya Mmušo. Ga e sa le go tloga ka nako yeo, re ile ra ithapa medirong e mengwe gomme ra ba bagwera ba paale.

Ke ile ka botša Carmen gore nka no se be le matla a lekanego mmeleng le maikwelong go ka ya go yo thuša kua Haiti. O ile a nkgopotša gore re be re šoma gabotse bjalo ka sehlopha le gore re be re ka thekgana. Ke kgothaditšwe ke mantšu a gagwe, ke ile ka leletša ntlo-kgolo ya Dihlatse tša Jehofa kua Brooklyn, New York, gomme ka bolela le motho yoo a bego a rulaganya modiro wa tlhakodišo go tšwa United States. Ke ile ka mmotša leina la-ka gore a le tlatše lelokelelong la baithapi. Ke ile ka bolela le ka Carmen gomme ka re re be re ka rata go šoma gotee. Ke ile ka botšwa gore go be go se kgonthišetšo ya gore go be go ka bitšwa nna goba yena goba ya gore re be re tla šoma gotee.

Ka baka leo ke ile ka tšwela pele ka mediro ya-ka ya letšatši le letšatši, ke nagana gore nka se laletšwe go ya fao. Matšatši a mane ka morago, ka Mošupologo wa la bo-25, ke ile ka amogela mogala o tšwago Brooklyn ka botšišwa ge e ba nka kgona go ya Haiti—letšatšing le le latelago, ge go kgonega! Ke be ke sa kgolwe seo ke bego ke se kwa. Ke ile ka dumela gore ke tla dira seo nka se kgonago. Sa pele, ke ile ka rulaganya go se šome matšatši a itšego. Se se latelago, ke ile ka ikgokaganya le Carmen, gomme ka kwa gore o be a se a laletšwa ka gobane a be a sa kgone go bolela Sefora. Ke be ke thabile e bile ke tšhogile. Ka January 28, ge ke kgonne go hwetša thekethe ya sefofane, ke ile ka tloga New York go ya Santo Domingo, kua Dominican Republic, yeo e arolelanago mellwane le Haiti.

Hlatse ya mofsa e ile ya nkgahlanetša boemafofaneng gomme ya nkiša ka koloi ofising ya lekala ya Dominican Republic ya Dihlatse tša Jehofa. Baoki ba bangwe ba babedi le bona ba ile ba goroga ba e-tšwa United States letšatšing lona leo, gomme re ile ra dula ka phapošing e tee bošegong bjoo. Mesong e latelago, re ile ra tšewa ka koloi gomme ra išwa ofising ya lekala ya Haiti kua Port-au-Prince, e lego leeto la diiri tše šupago le seripa.

Ka morago ga go tshela mollwane le go tsena Haiti, re ile ra bona tshenyego. Go be go makatša go bona seo tšhišinyego ya lefase ya metsotswana e 35 e se dirilego naga ye e botse. Ke be ke thatafalelwa ke go bogela tshenyego ye thelebišeneng; ga ke kgone go hlalosa kamoo ke bego ke ikwa ka gona ge ke be ke e bona ka go lebanya. Magae a mantši, go akaretša le ntlo ya mopresidente, a be a senyegile, mola a mangwe e be e le mokgobo wa dikgwahla. Bontši bja magae ao ke a batho bao ba šomilego ka thata maphelo a bona ka moka—seo ka moka se feletše ka metsotswana. Ke ile ka dula ke gopola taba ya gore dilo tše bohlokwa kudu bophelong ga se tšeo di bonagalago.

Ge re fihla ofising ya lekala, kgaetšedi yo a amogelago baeng o ile a re bona re tsena gomme a re kitimela go tšwa tesekeng ya gagwe ke moka a  re gahlanetša ka go re gokara le go myemyela ka borutho. O ile a re leboga bakeng sa go beela dikgahlego tša rena ka thoko e le gore re tle moo. Ka morago ga dijo tša mosegare, re ile ra ya Holong ya Kopano ya kgaufsi, yeo e bego e fetošitšwe sepetlele. Moo ke ile ka kopana le Dihlatse tšeo di bego di ithaopetše go tla, go akaretša le banyalani ba tšwago Jeremane bao bobedi bja bona e bego e le dingaka, mothuši wa bona gotee le mmelegiši yo a tšwago Switzerland.

Ke ile ka thoma go šoma bošegong bjona bjoo. Go be go e-na le balwetši ba 18, bobedi Dihlatse le bao e sego Dihlatse, ba robetše materaseng a lego lebatong la Holo ya Kopano. Balwetši ka moka ba be ba hwetša tlhokomelo e lekanago le kalafo e sa lefelelwego go tšwago go bašomi ba tša kalafo ba Dihlatse.

Bošegong bjoo, molwetši yo mongwe, mokgalabje wa nywaga e 80, o ile a hwa. Mosadi wa gagwe o be a le kgaufsi le yena, gotee le nna le yoo ke dulago le yena ka phapošing. Ka morago ga moo, kgarebe yeo e bitšwago Ketly o ile a thoma go lla a e-kwa bohloko. Letsogo la gagwe le letona le be le ripilwe ka baka la dikgobalo tšeo di bakilwego ke tšhišinyego ya lefase. Kgaufsi le yena go be go e-na le Hlatse yeo e bego e ithuta Beibele le Ketly. O be a robala kgaufsi le malao a Ketly Holong ya Kopano bošego bjo bongwe le bjo bongwe.

Ke ile ka ya go Ketly, ke nyaka go fokotša bohloko bja gagwe, eupša bohloko bjoo e be e se bja mmele feela. O mpoditše gore o be a le ngwakong wa mogwera ge tšhišinyego ya lefase e be e thoma. Ba be ba sa kgonthišege gore go direga eng. Ba ile ba thoma go kitimela mathuding, ba swarane ka diatla, gomme leboto la ba wela, la ba lahlela ka gare ga dikgwahla. O ile a bitša mogwera wa gagwe, eupša o ile a se arabe. O re o tsebile ka yona nako yeo gore mogwera wa gagwe o be a hwile. Setopo sa mogwera wa gagwe se be se le godimo ga karolo e nngwe ya mmele wa Ketly go ba go fihlela bahlakodiši ba goroga diiri tše nne ka morago. Ketly o ile a ripega letsogo la gagwe le letona ka moka go fihla lelokololong la legetla.

Bošegong bja-ka bja mathomo ke le moo, Ketly o be a nagana mabapi le seo se diregilego nako le nako ge a be a leka go robala. O boletše le nna a lla gabohloko a re: “Ke tseba seo Mangwalo a se bolelago mabapi le mehla ya bofelo le ditšhišinyego tša lefase. Ke a tseba gore re na le kholofelo ya bokamoso bjo bo thabišago. Ke a tseba gore ke swanetše go leboga gore ke a phela. Eupša ipee boemong bja-ka go se nene. Letšatši le lengwe dilo di go sepelela gabotse, ke moka gatee-tee o ikhwetša o le boemong bjo.” Ke ikwa ke se na mohola, ke ile ka fo mo gokarela gomme le nna ka thoma go lla. Bobedi bja rena re ile ra fo tšwela pele re lla go ba go fihlela a swarwa ke boroko.

Letšatši le letšatši, ngaka e tee le baoki ba babedi ba be ba romelwa go yo thuša bao ba tsomago thušo ya tša kalafo. Ke ile ka romelwa Petit Goave, yeo e lego bokgole bja diiri tše pedi ka koloi go tloga Port-au-Prince. Ke ile ka ya le baithapi ba bangwe ba babedi—mooki yo a tšwago Florida le ngaka yeo e tšwago Fora. Re ile ra fihla ka 9:30 mesong, ra fološa ditlabakelo tša rena, gomme ra di tsenya ka Holong ya Mmušo ya moo. Batho ba be ba boditšwe gore re tlo tla, ka go rialo ba be ba dutše gomme ba re letetše.

Re ile ra thoma mošomo le semeetseng. Go be go fiša, gomme methaladi ya bao ba bego ba tsoma thušo e be e oketšega le go feta. Re ile ra khutša mo e ka bago ka iri ya boraro. Boraro bja rena re ile ra hlaba batho meento e 114 gomme ra alafa batho ba 105 letšatšing leo. Ke be ke lapile eupša ke thabela gore re ile ra kgona go tsenya letsogo go thušeng bao ba bego ba tsoma thušo.

Ge e le gabotse ke ile ka fetša lebaka la ka godingwana ga dibeke tše pedi modirong wa tša tlhakodišo wa kua Haiti. Mo e nyakilego go ba bošego bjo bongwe le bjo bongwe, ke be ke šoma diiri tše 12 Holong ya Kopano. E be e le boikarabelo bjo bogolo, bjoo ke sa kago ka ba le bjona pele. Lega go le bjalo, ke ile ka ikwa ke e-na le tokelo e bile ke šegofaditšwe ka go ba moo. Ke  thabile kudu ka ge ke ile ka kgona go homotša le go hlakodiša batho ba Haiti, bao ba bego ba tlaišega o šoro.

Go na le mo gontši moo re ka ithutago go bona. Ka mohlala, yo mongwe wa balwetši bao ke bego ke ba hlokometše, e lego Eliser, mošemane wa nywaga e 15, o ile a swanelwa ke go ripša le lengwe la maoto a gagwe. Ke ile ka lemoga gore o be a šadiša dijo bakeng sa Jimmy, yoo a bego a lala kgaufsi le malao a gagwe. O ile a ntlhalosetša gore e be e se ka mehla Jimmy a bego a e-tla a šetše a jele mantšiboa. Mohlala wa Eliser o ile wa dira gore ke lemoge gore ga re a swanela go huma—goba go phela gabotse mmeleng—e le gore re abelane seo re nago le sona le ba bangwe.

Moya woo e bile o be o bonala magareng ga baithapi bao ke bego ke e-na le bona sehlopheng. Yo mongwe wa baithapi o be a se a phela gabotse; yo mongwe yena o be a tshwenywa ke mokokotlo. Lega go le bjalo, ka moka ba be ba etiša pele dinyakwa tša balwetši e sego tša bona. Se se ile sa mpha kgothatšo yeo ke bego ke e nyaka e le gore ke tšwele pele. Ka moka ga rena re be re ikwa re lapile maikwelong, monaganong le mmeleng gantši, eupša re be re thekgana gomme re tšwela pele. A phihlelo e sa lebalegego gakaakang! Ke leboga gore ke karolo ya mokgatlo wa Bakriste ba lokilego bao ba lego botho, ba lerato le ba nago le moya wa boikgafo.

Pele ke tloga Haiti, ba babedi ba balwetši bao matsogo a bona a le letona a bego a ripilwe ba ile ba kgona go nngwalela mangwalo a ditebogo gomme ba gapeletša gore ke a bale ge ke se na go namela sefofane. Ke ile ka dira sona seo. Mangwalo ao a ile a nkgoma pelo, gomme ka palelwa ke go kgaotša go lla.

Ga e sa le ke boa gae, ke be ke dutše ke ikgokaganya le ba bangwe ba bagwera ba bafsa bao ke kopanego le bona kua Haiti. Bogwera bjo bo tiilego bo bopša le go lekwa dinakong tša mathata. Ke dumela gore bogwera bja rena bo tla tšwela pele bo tiile go sa šetšwe mathata le ge e le afe a ka moso. Ke ikwa ke neilwe tokelo e kgolo.