SESWAHILI ke leleme leo le bolelwago ke batho ba e ka bago ba dimilione tše 100 bonyenyane dinageng tše e ka bago tše 12 tšeo di ikadilego bogareng le bohlabela bja Afrika. * Ke leleme la setšhaba goba la semmušo dinageng tše mmalwa, tše bjalo ka Kenya, Tanzania le Uganda. Dinageng tšeo di di dikologilego, ke leleme leo batho ba le bolelago, leo le dirago gore batho bao ba tšwago dileteng tšeo di sa swanego ba gwebišane le go boledišana gabonolo.

Seswahili se kgathile tema e bohlokwa kudu go kopanya batho ba Afrika Bohlabela. Ka mohlala, kua Tanzania e nnoši go na le bonyenyane mebolelo e mengwe e 114. Akanya o sepela monabo wa dikhilomithara tše 40 go ya go tše 80 feela go tloga legaeng la gago gomme o kopana le batho bao ba bolelago leleme leo le fapanego ka mo go feletšego le la gago! Le gona mabakeng a mangwe batho ka moka bao ba bolelago leleme le itšego ba dula metsaneng e sego kae feela. O be o tla boledišana le bona bjang? Go bonolo go kwešiša lebaka leo ka lona e lego mo go holago ge batho ka moka ba bolela leleme letee.

Go dumelwa gore Seswahili se be se dutše se bolelwa go tloga mo e ka bago lekgolong la lesome la nywaga. E bile leleme leo le ngwalwago lekgolong la bo-16 la nywaga. Bao ba ithutago go bolela Seswahili  go se go ye kae ba lemoga gore mantšu a mantši a swana le a Searaba. Ge e le gabotse, tekanyo ya bonyenyane 20 lekgolong ya mantšu a Seswahili a tšwa lelemeng la Searaba, mola bogolo bja ao a šetšego a etšwa malemeng a Afrika. Ka gona, ga go makatše ge go tšere nywaga e makgolo a mmalwa Seswahili se ngwalwa ka ditlhaka tša Searaba.

Lehono, Seswahili se ngwalwa ka ditlhaka tša Seroma. Go diregile’ng? Ke ka baka la’ng go bile le phetogo? Bakeng sa go hwetša karabo, re swanetše go boela morago bogareng bja lekgolo la bo-19 la nywaga ge baromiwa ba pele ba Yuropa ba be ba fihla Afrika Bohlabela, ba ikemišeditše go botša badudi ba setlogo molaetša wa Beibele.

Ka 1499, nakong ya leeto leo le tumilego la Vasco da Gama ntlheng ya ka borwa ya Afrika, baromiwa ba Mapotokisi ba ile ba tliša Bokatholika Afrika Bohlabela ka go aga lefelo la baromiwa kua Zanzibar. Lega go le bjalo, lebakeng la nywaga e 200, baganetši ba lefelong leo ba ile ba raka Mapotokisi gotee le seo go thwego ke Bokriste seleteng seo.

Go be go tla tšea nywaga e mengwe e 150 pele Lentšu la Modimo le ka boela gape Afrika Bohlabela. Lebakeng le le ile la išwa moo ke moromiwa wa Mojeremane, Johann Ludwig Krapf. Ge a fihla Mombasa, Kenya, ka 1844, bodumedi bjo bo atilego lebopong la Afrika Bohlabela e be e le Bomoseleme, mola batho ba bantši bao ba dulago nageng ba be ba kgomaretše ditumelo tša bona tša setšo le tša bophoofolo. Krapf o be a dumela gore Beibele e swanetše go hwetšwa ke batho ka moka.

Krapf ga se a ka a senya nako le ge e le efe gore a thome go ithuta Seswahili. Ka June 1844, ka moragonyana ga ge a fihlile moo, o ile a thoma modiro o thata wa go fetolela Beibele. Ka manyami, kgweding e latelago, o ile a lahlegelwa o šoro—a hwelwa ke mosadi yo a bego a na le nywaga e mebedi a nyalane le yena, ke moka gwa latela lehu la morwedi wa bona wa lesea ka morago ga matšatši a sego kae feela. Le ge go sa belaetše gore o be a nyamišitšwe ke se, o ile a tšwela pele ka modiro o bohlokwa wa go fetolela Beibele. Ka 1847, go ile gwa gatišwa dikgaolo tše tharo tša mathomo tša puku ya Genesi gomme ya ba sengwalwa sa pele seo se gatišitšwego sa Seswahili.

Krapf e bile wa mathomo wa go diriša ditlhaka tša Seroma go e na le go diriša ditlhaka tše di tlwaelegilego tša Searaba tša go ngwala Seswahili. A mangwe a mabaka ao a a neilego bakeng sa go tlogela go ngwala ka ditlhaka tša Searaba e be e le gore “ditlhaka tša Searaba di be di tla thatafalela batho ba Yuropa,” bao ka morago ba bego ba tla ithuta leleme leo le gore “ditlhaka tša Seroma di be di tla nolofaletša ‘Badudi ba Setlogo go ithuta maleme a Yuropa.’” Ba bangwe ba ile ba tšwela pele ba diriša ditlhaka tša Searaba ka nywaga e  mentši; go ile gwa gatišwa dikarolo tše itšego tša Beibele ka tšona. Lega go le bjalo, go diriša ditlhaka tša Seroma go tloga go nolofaleditše ba bantši go ithuta Seswahili. Ga go pelaelo gore baromiwa ba bantši gotee le barutwana ba bantši bao ba ithutago Seswahili ba thabile kudu gore phetogo ye e ile ya dirwa.

Go oketša tabeng ya gore Krapf ke wa mathomo wa go fetolela Lentšu la Modimo ka Seswahili, o ile a theela bafetoledi ba ka morago motheo. O ile a tšweletša puku ya mathomo ya popopolelo ya Seswahili gotee le pukuntšu ya leleme leo.

Kgatišong ya pele ya dikgaolo tše tharo tša mathomo tša puku ya Genesi, leina la Modimo le ile la fo fetolelwa e le “Modimo Ramatlaohle.” Lega go le bjalo, go ya bofelong bja lekgolo la bo-19 la nywaga, go ile gwa goroga banna ba bangwe ba mmalwa Afrika Bohlabela bao ba ilego ba tšwela pele ka modiro wa go fetolela Beibele ka moka ka Seswahili. Gare ga bona e be e le Johann Rebmann, William Taylor, Harry Binns, Edward Steere, Francis Hodgson le Arthur Madan.

Selo seo se lemogwago go tše dingwe tša dikgatišo tšeo tša pele e be e le go ba ga tšona le leina la Modimo, e sego mafelong a sego kae feela eupša Mangwalong ka moka a Seheberu! Bao ba bego ba fetolela ba le Zanzibar ba be ba fetolela leina la Modimo e le “Yahuwa,” mola bao ba bego ba le Mombasa ba be ba le fetolela e le “Jehova.”

Ka 1895 go be go šetše go na le Beibele e feletšego ya Seswahili. Nywagasomeng e latetšego, go ile gwa tšweletšwa diphetolelo tše dingwe tše mmalwa, gaešita le ge tše dingwe tša tšona di se tša ka tša abja kudu. Nywageng ya mathomong ya lekgolong la bo-20 la nywaga, go ile gwa dirwa boiteko bjo bogolo tabeng ya go dira gore Seswahili se swane Afrika Bohlabela. Se se ile sa lebiša go tšweletšweng ga phetolelo ya Beibele ya Swahili Union Version ka 1952, yeo e lego phetolelo yeo e abilwego kudu. Se gape se ile sa feleletša ka gore “Yehova” e be yona phetolelo ya leina la Modimo yeo e amogelwago ke bohle ka Seswahili.

Se se nyamišago ke gore ge go kgaotšwa go gatiša diphetolelo tšeo, leina la Modimo le ile la thoma go hwelela le tšona. Tše dingwe tša diphetolelo tše difsa di le tlošitše ka mo go feletšego, mola tše dingwe di le tlogetše mafelong a sego kae. Ka mohlala, phetolelong ya Union Version, leina la Modimo le be le tšwelela ka makga a 15 gomme kgatišong ya yona e boeleditšwego ya 2006, leina leo le tšwelela ka makga a 11 feela. *

Gaešita le ge phetolelo yeo e ntšhitše leina la Modimo mo e nyakilego go ba lefelong le lengwe le le lengwe moo le tšwelelago gona, fela e na le karolo e itšego e bohlokwa. Matlakaleng a yona a mathomong go ngwadilwe ka mo go bonagalago mantšu a kwagalago a gore leina la Modimo ke Jehofa. Se se thušitše kudu bao ba tsomago therešo gore ba ithute leina la Tatago rena wa legodimong dikoping tša bona tša Beibele.

Lega go le bjalo, histori ga e felele mo. Ka 1996  go ile gwa lokollwa Phetolelo ya Lefase le Lefsa ya Mangwalo a Bakriste a Segerika ka Seswahili. Ye ke phetolelo ya pele ya Seswahili ya go bušetša leina la Jehofa mafelong a lona a 237 go tloga go Mateo go fihla go Kutollo. Seo se ile sa latelwa ke go lokollwa ga Beibele e feletšego ka 2003, e lego Phetolelo ya Lefase le Lefsa ya Mangwalo a Makgethwa ka Seswahili. Go fihla ga bjale, ka kakaretšo go gatišitšwe dikopi tše e ka bago tše 900 000 tša Seswahili.

Leina la Modimo ga le sa fihlilwe ka direto tše itšego goba ka go ngwala tlhaloso e itšego ka lona ketapeleng. Ga bjale, ge batho ba dipelo tše di botegago ba bula Phetolelo ya Lefase le Lefsa ya Seswahili, ba batamela kgauswi le Jehofa nako le nako ge ba bala mafelong a fetago a 7 000 ao leina la gagwe le tšwelelago go ona.

Phetolelong ye gape go ile gwa katanelwa go diriša Seswahili se se kwešišegago gabonolo sa mehleng yeno seo se kwešišwago ke batho ka moka bao ba bolelago Seswahili Afrika Bohlabela. Go oketša moo, go tlošitšwe diphošo tše dintši tša Mangwalo tšeo di bego di šwahletše diphetolelong tše dintši. Ka baka leo, mmadi a ka kgodišega gore o bala “mantšu a nepagetšego a therešo” ka ge a buduletšwe ke Mmopi wa rena, Jehofa Modimo.—Mmoledi 12:10.

Ba bantši ba bontšhitše go leboga ga bona Phetolelo ya Lefase le Lefsa ya Seswahili. Vicent, modiredi wa nako e tletšego wa Dihlatse tša Jehofa yo a nago le nywaga a 21, o itše: “Ke ile ka thabišwa kudu ke Seswahili se bonolo seo se lego ka go Phetolelo ya Lefase le Lefsa le go thabišwa ke gore e bušeditše leina la Jehofa mafelong ao le bego le tlošitšwe go ona.” Frieda, yo e lego mmago bana ba bararo, o nagana gore phetolelo ye e mo nolofaleditše go hlalosetša batho ditherešo tša Beibele.

Go thoma mathomong a wona a bobotlana, modiro wa go fetolela Lentšu la Modimo ka Seswahili o tšwetše pele ka nywaga e fetago e 150. Jesu o ile a re o ‘be a utolotše leina la Tatagwe.’ (Johane 17:6) Ga bjale, Dihlatse tša Jehofa tše fetago 76 000 tšeo di bolelago Seswahili tša bogareng le bohlabela bja Afrika di thabela go tšea karolo go tsebatšeng leina la Jehofa go bohle di diriša Phetolelo ya Lefase le Lefsa.