DITEMANA tšeo tša bogologolo ga di tšwe ka Beibeleng. Di be di dutše di dirišwa ka nywagakgolo e mentši go lokafatša go kgethollwa ga basadi. Gaešita le lehono, ba bangwe bao ba fišegelago bodumedi ka mo go feteletšego ba sa dutše ba tsopola ditemana tša bodumedi bakeng sa go lokafatša go swarwa gampe ga basadi, ba bolela gore basadi ke bona ba baketšego batho mathata. Na Modimo ruri o be a rerile gore basadi ba rogakwe le go swarwa gampe ke banna? Beibele e re’ng? Anke re boneng.

Na basadi ba rogakilwe ke Modimo?

Aowa. Go e na le moo, “noga ya kgale yeo e bitšwago Diabolo” ke yona e ‘rogakilwego’ ke Modimo. (Kutollo 12:9; Genesi 3:14) Ge Modimo a be a re Adama o be a tla “buša” mosadi wa gagwe, Modimo o be a sa bontšhe gore o amogela go bušwa ga mosadi ke monna. (Genesi 3:16) O be a upša a bolela e sa le pele ka mafelelo a nyamišago a sebe go batho ba pele ba babedi.

Ka gona, go swarwa gampe ga basadi ke mafelelo a lebanyago a go ba le sebe ga batho, e sego thato ya Modimo. Beibele ga e thekge kgopolo ya gore basadi ba swanetše go bušwa ke banna e le gore go lefelelwe sebe sa mathomong.—Baroma 5:12.

Na Modimo o bopile mosadi gore a be ka tlasana ga monna?

Aowa. Genesi 1:27 e re: “Modimo a bopa motho ka seswantšho sa gagwe, a mmopa ka go swantšha ka yena Modimo; a bopa yo motona le yo motshadi.” Ka gona go tloga mathomong, batho—bobedi ba batona le ba batshadi—ba bopilwe ba ena le bokgoni bja go bonagatša dika tša Modimo. Gaešita le ge Adama le Efa ba be ba sa swane maikwelong le ka ponagalo, bobedi bja bona ba ile ba hwetša tlhahlo e swanago e bile Mmopi wa bona o be a ba file ditshwanelo tše swanago.—Genesi 1:28-31.

Pele ga ge Efa a ka bopša, Modimo o ile a re: “Ke tla mo [Adama] direla mothuši yo e tlago go ba molekane yo a mo swanelago.” (Genesi 2:18) Na lentšu “molekane” le bontšha gore mosadi o be a le ka tlasana ga monna? Aowa, ka gobane lentšu le la Seheberu e bile le ka fetolelwa e le “modirišani” goba “mothuši yo a lekanago le” monna.  Nagana ka ditema tše di lekanago tšeo di kgathwago ke mmui le ngaka ya go hwiša bogogoma nakong ya ge go buiwa motho. Na go na le yo a ka kgonago go šoma ntle le yo mongwe? Le gatee! Gaešita le ge mmui e le yena a buago, na o bohlokwa kudu? Go ka se bolelwe seo. Ka mo go swanago, Modimo o bopile monna le mosadi gore ba swarišane, e sego gore ba phenkgišane.—Genesi 2:24.

Ke eng seo se bontšhago gore Modimo o tshwenyegile ka basadi?

Ka ge a be a kgona go bonela pele seo batho ba sebe ba bego ba tla se dira, Modimo o ile a bontšha di tloga fase boikemišetšo bja gagwe bja go nyaka go šireletša basadi. Ge mongwadi Laure Aynard a bolela ka pukung ya gagwe ya La Bible au féminin (Beibele ka Bong bja Botshadi) ka Molao wa Moše, wo o hlomilwego lekgolong la bo-16 la nywaga B.C.E., o re: “Gantši, ge kgwerano ya Molao e bolela ka mosadi, e a mo emelela.”

Ka mohlala, Molao o be o laetše gore bobedi tate le mma ba godišwe le go hlompšha. (Ekisodo 20:12; 21:15, 17) Gape o be o laela gore mosadi wa moimana a naganelwe ka mo go swanetšego. (Ekisodo 21:22) Le lehono, tšhireletšo yeo e newago ke melao yeo ya Modimo e fapane kudu le go hloka ditshwanelo tša molao ga basadi ba bangwe dikarolong tše dintši tša lefase. Eupša go sa na le mo gontši.

Molao woo Jehofa Modimo a bego a o neile setšhaba sa Isiraele o be o hola batho kudu—banna le basadi—mmeleng, boitshwarong le moyeng. Ge feela setšhaba se be se theetša le go kwa, se be se bewa “ka godimo ga ditšhaba tše dingwe ka moka tša lefaseng.” (Doiteronomio 28:1, 2) Boemo bja mosadi e be e le bofe ka tlase ga Molao? Ela hloko dintlha tše di latelago.

1. Tokologo yeo motho a nago le yona. Ka go se swane le basadi ba ditšhaba tše dintši tša mehleng ya bogologolo, mosadi wa Moisiraele o be a ena le tokologo e kgolo. Le ge monna a be a neilwe boikarabelo bja go ba hlogo ya lapa, mosadi o be a ka ‘rera go reka tšhemo gomme a e hwetša’ le go ‘bjala serapa sa merara’ a botwa ke monna  wa gagwe ka mo go feletšego. Ge e ba a be a ena le bokgoni bja go ohla le go loga, o be a ka ba le kgwebo ya gagwe. (Diema 31:11, 16-19) Basadi bao ba bego ba le ka tlase ga Molao wa Moše ba be ba tšewa e le batho bao ba nago le ditshwanelo tša bona, e se feela karolo yeo e ithekgilego ka monna.

Isiraeleng ya bogologolo, basadi gape ba be ba lokologile go ka ba le tswalano le Modimo. Beibele e bolela ka Hanna, yoo a ilego a rapela Modimo a mo tšhollela sa mafahleng a gagwe gomme a dira keno ka sephiring. (1 Samuele 1:11, 24-28) Mosadi yo a tšwago motseng wa Shunema o be a fela a eya go moporofeta Elisha ka Disabatha. (2 Dikgoši 4:22-25) Basadi ba bjalo ka Debora le Huluda, ba ile ba dirišwa ke Modimo bjalo ka baemedi ba gagwe. Se se kgahlišago ke gore banna ba tumilego le baperisita ba be ba rata go kgopela keletšo go bona.—Baahlodi 4:4-8; 2 Dikgoši 22:14-16, 20.

2. Go hwetša thuto. Ka ge basadi e be e le karolo ya kgwerano ya Molao, ba be ba laletšwa gore ba tlo theetša ge go balwa Molao, e lego seo se bego se ba nea dibaka tša go ithuta. (Doiteronomio 31:12; Nehemia 8:2, 8) Gape ba be ba ka tlwaeletšwa gore ba tšee karolo dikarolong tše itšego tša borapedi bja batho bohle. Ka mohlala, go ka direga gore basadi ba bangwe ba be ba “hlankela ka tsela e rulagantšwego” tabarenakeleng, mola ba bangwe ba be ba opela dihlopheng tša diopedi.—Ekisodo 38:8; 1 Dikoronika 25:5, 6.

Basadi ba bantši ba be ena le tsebo le bokgoni tšeo di bego di nyakega gore motho a be le kgwebo e atlegilego. (Diema 31:24) Ka go se swane le setšo sa ditšhaba tše dingwe tša nakong yeo—tšeo go tšona tate e bego e le yena a nnoši a rutago barwa ba gagwe—mma wa Moisiraele o be a tšea karolo go ruteng bana ba gagwe ba bašemane go fihlela ba gola. (Diema 31:1) Go molaleng gore basadi ba Isiraeleng ya bogologolo ba be ba rutegile.

3. Go godišwa le go hlompšha. Melao e Lesome e be e laela ka mo go kwagalago gore: “Godiša tatago le mmago.” (Ekisodo 20:12) Go diema tša  Kgoši Solomone yo bohlale, re bala gore: “Morwa wa ka, theetša tayo ya tatago gomme o se ke wa lahla molao wa mmago.”—Diema 1:8.

Molao o be o ena le ditaba ka botlalo mabapi le tsela yeo batho bao ba sa nyalanago ba swanetšego go dirišana ka gona, basadi ba hlompšha. (Lefitiko 18:6, 9; Doiteronomio 22:25, 26) Monna yo a lokilego o be a swanetše go naganela mafokodi a mmeleng a mosadi wa gagwe.—Lefitiko 18:19.

4. Ditshwanelo tša go šireletšwa. Jehofa ka Lentšung la gagwe o itlhalosa e le “tatago ditšhiwana le moahloledi wa bahlologadi.” Ka mantšu a mangwe, e be e le Mošireletši wa bao ditshwanelo tša bona di bego di sa šetšwe ke botate goba banna ba bona. (Psalme 68:5; Doiteronomio 10:17, 18) Ka gona, lebakeng le lengwe ge mohlologadi yoo monna wa gagwe e bego e le moporofeta a be a sa swarwe gabotse ke moadimiši yo a itšego, Jehofa o ile a tsena ditaba gare ka mohlolo gore mosadi yoo a tšwele pele a phela le go boloka seriti sa gagwe.—2 Dikgoši 4:1-7.

Pele ga ge Baisiraele ba ka tsena Nageng ya Kholofetšo, Tselofehadi yo e bego e le hlogo ya lapa o ile a hwa a se na morwa. Ka baka leo barwedi ba gagwe ba ile ba kgopela Moshe gore a ba nee “bohwa” Nageng ya Kholofetšo. Jehofa o ile a arabela go feta ka tsela yeo ba bego ba kgopetše ka yona. O ile a botša Moshe gore: “Ba nee bohwa gare ga bana babo tatago bona gomme o fetišetše bohwa bja tatago bona go bona.” Go tloga ka nako yeo go ya pele, basadi Isiraeleng ba be ba kgona go hwetša bohwa bja botatago bona le go bo fetišetša baneng ba bona.—Numeri 27:1-8.

Ka tlase ga Molao wa Moshe, basadi ba be ba hlomphega, e bile le ditshwanelo tša bona di be di hlompšha. Lega go le bjalo, go tloga lekgolong la bone la nywaga B.C.E. go ya pele, bodumedi bja Sejuda bo ile bja thoma go tutuetšwa ke setšo sa Bagerika, seo se bego se tšeela basadi fase.—Bona lepokisi le le rego, “Go Kgethollwa ga Basadi Dingwalweng tša Bogologolo.”

Ka mohlala, sereti sa Mogerika e lego Hesiod (lekgolong la seswai la nywaga B.C.E.) o ile a phara basadi molato bakeng sa mathata ka moka a batho. Ka pukung ya gagwe ya Theogony, o boletše ka “basadi bao e lego moloko le morafo woo o bolayago wo o dulago le batho ba nama le madi gomme o ba tsenya mathateng a magolo.” Kgopolo ye e ile ya ratwa kudu bodumeding bja Sejuda mathomong a lekgolo la bobedi la nywaga B.C.E. Talmud, yeo e kgobokeditšwego go tloga lekgolong la bobedi la nywaga C.E. go ya pele, e neile banna temošo ye: “Le se ke la boledišana kudu le basadi, ka ge se mafelelong se ka le tsenya boitshwarong bjo bo gobogilego.”

Go theoša le nywagakgolo, go se botwe mo ga basadi go ile gwa kgoma kudu tema yeo ba e kgathago setšhabeng sa Bajuda. Mehleng ya Jesu, ge ba be ba tsena tempeleng ba be ba šetše ba felela feela Lapeng la Basadi. Thuto ya tša bodumedi  e be newa banna feela, gomme go ka direga gore basadi ba be ba sa dule le banna disinagogeng. Talmud e tsopola Rabi yo mongwe a bolela gore: “Motho le ge e le ofe yo a rutago morwedi wa gagwe Torah [Molao] o mo ruta ditšhila.” Baetapele ba bodumedi bja Sejuda ba rutile banna gore ba nyatše basadi ka go kgopamiša pono ya Modimo.

Ge Jesu a be a le mo lefaseng, o ile a bona dikgethollo tše bjalo, tšeo di bego di tsemile medu meetlong. (Mateo 15:6, 9; 26:7-11) Na dithuto tšeo di ile tša tutuetša tsela yeo a bego a swara basadi ka yona? Re ka ithuta’ng boitshwarong bja gagwe le tseleng ya gagwe ya go nagana? Na Bokriste bja therešo bo imolotše basadi? Sehlogo se se latelago se tla araba dipotšišo tše.