Bao ba lego malapeng a lenyalo la bobedi ba lebeletšana le ditswalano tša moswananoši le tšeo gantši di bakago mathata le bao ba sa dulego le bona ka gae. * Batswadi ba bantši bao e sego ba madi ba swanetše go dirišana le batswadi ba bangwe ba bana ge go tliwa ditabeng tša go etelwa ga bana, go ba laya le go ba thekga ka ditšhelete. Bagwera gotee le metswalo le bona ba ka thatafalelwa ke go tlwaelana le ditho tše difsa tša lapa. Ela hloko kamoo keletšo e tšwago Beibeleng e ka thušago lapa la lena la bobedi go lebeletšana le ditlhohlo tšeo.

Mma yo e sego wa madi wa kua Namibia yo a bitšwago Judith o re: “Mmago bana bao o kile a ba botša gore ke be ke fo ba mosadi yo mofsa wa tatago bona le gore bana bao re bego re tla ba le bona e be e ka se be bana babo bona. Mantšu a gagwe a ile a ntlhaba ka gobane ke rata bana bao bjalo ka ge eka ke ba ka.”

 Ditsebi di dumelelana ka gore tswalano le motswadi yo mongwe wa ngwana e ka ba taba e thata yeo e aroganyago lapa la bobedi. Gantši, mmago bana le mmago bona yo e sego wa madi ke bona ba bago le bothata bjo bogolo. Ke’ng seo se ka thušago?

Tsela ya go atlega: Bea mellwane e lekalekanego. Ge e ba o leka go tswalelela motswadi yo mongwe ka ntle ka mo go feletšego, ngwana wa gago a ka tlaišega maikwelong. * Batswadi ba ngwana, bao ba ‘mmelegego,’ ba kgatha tema ya moswananoši bophelong bja gagwe. (Diema 23:22, 25) Ka lehlakoreng le lengwe, ge e ba o dira gore yo e kilego ya ba molekane wa gago a tutuetše ba lapa la gago kudu, o ka ferekanya gaešita le go galefiša molekane wa gago yo mofsa. Katanela go ba le tekatekano, o bee mellwane e lekalekanego bakeng sa go šireletša lenyalo la gago, mola o dutše o dirišana le motswadi yo mongwe go fihla bokgoleng bjo itšego.

DITŠHIŠINYO BAKENG SA BATSWADI

• Ge o boledišana le yo e kilego ya ba molekane wa gago, bolela feela ka bana gomme o fokotše go bolela ka ditaba tše dingwe. Ka mohlala, mo gongwe o ka botšiša ka bohlale ge e ba go kgonega go rulaganya nako yeo o ka letšago mogala ka yona ka mehla mosegare. Seo gantši se kaone go feta ge o letša ka nako le ge e le efe goba go letša e šetše e le bošego.

• Ge e ba e se wena o hlokometšego bana, mohlomongwe o ka dula o ikgokaganya le bona ka go ba leletša mogala, go ba ngwalela mangwalo, go ba romela melaetša mogalathekeng goba go ba ngwalela e-mail. (Doiteronomio 6:6, 7) Ba bangwe ba bile ba boledišana ka kgokagano ya go bonana ka bidio (videoconferencing). O ka kwešiša dinyakwa tša bana ba gago gotee le mathata a bona—gomme wa ba nea keletšo e botse le go ba thuša—go feta kamoo o naganago ka gona.

DITŠHIŠINYO BAKENG SA BOMMA BAO E SEGO BA MADI

• ‘Kwela bohloko’ mmago bana ka go mo hlalosetša gore ga o leke go mo tšeela legato. (1 Petro 3:8) Dula o mo tsebiša gore bana ba phela bjang ge bana ba gagwe ba ena le wena, o mmotša kudu ka dilo tše dibotse. (Diema 16:24) Mo kgopele gore a go eletše, gomme o mo leboge ge a go eletša.

• Lekanyetša tsela yeo o ba bontšhago lerato ka yona ge mmago bona a le gona. Beverly, mma yo e sego wa madi wa kua United States, o re: “Bana ba monna wa ka ba banyenyane ba be ba nyaka go mpitša mma. Re ile ra dumelelana gore go be go lokile gore ba mpitše bjalo ka gae, eupša ba se mpitše mma ge ba be ba ena le mmago bona, Jane, goba ge ba ena le ba gabo. Nna le Jane re ile ra phedišana gabotse ka morago ga se. Ge e le gabotse, ka morago re ile ra swarišana tabeng ya go thuša bana ka dipapadi tša sekolo le ge ba intšha ka sekolo.”

DITŠHIŠINYO TŠA GO THUŠA BATSWADI LE BATSWADI BAO E SEGO BA MADI GORE BA PHEDIŠANE

• Le ka mohla o se ke wa bolela gampe ka motswadi yo a sego gona goba motswadi yo e sego wa madi moo bana ba go kwago. Go bonolo go wela poledišanong e bjalo e sa agego, eupša e gateletša ngwana kudu. Le gona ga o tsebe gore mantšu ao a gago a ka fetišwa neng. (Mmoledi 10:20) Ge e ba ngwana a bolela gore motswadi yo mongwe goba motswadi yo e sego wa madi o boletše gampe ka wena, lebiša tlhokomelo  maikwelong a ngwana. Mo gongwe o ka re: “Ke swabišwa ke gore o ile wa kwa seo. Mmago o nkgalefetše, gomme ka dinako tše dingwe ge batho ba galefile, ba bolela dilo tšeo di sa lokago.”

• Leka go dira gore melao le tayo ya lapa la gona bjale di swane le tša lapa la pele. Ge e ba go sa kgonege, hlalosa go se swane ga tšona ka ntle le go nyenyefatša motswadi yo mongwe. Ela hloko boemo bjo bo latelago:

  Mma yo e sego wa madi: Tim, ke kgopela gore o anege toulo ya gago.

  Tim: Kua ga mma, re di tlogela mo fase ke moka a di anega.

  Mma yo e sego wa madi (ka bogale): Ee, o fo ba a le ruta go tšwafa.

  Na karabelo ye e ka ba kaone?

  Mma yo e sego wa madi (a theošitše maswafo): Ke a go kwa. Eupša mo re ikanegela tšona.

• Phema go rulaganyetša bana ba gago go dira dilo tše itšego nakong yeo ba tlago go e fetša le motswadi yo mongwe. (Mateo 7:12) Ge e ba o ka se kgone go fetoša nako yeo, kgopela tumelelo go motswadi yo mongwe pele o ka botša bana seo o se rulagantšego.

Puku ya Step Wars e tsopola mosadi yo mongwe yo a bego a llišwa ke tsela yeo monna wa gagwe a bego a fela a ema le bana ba gagwe ba ba godilego gomme a gana go dumela gore ga ba mo sware ka botho. Mosadi yoo o re: “Ke galefa kapejana.” O ka dira bjang gore ditswalano tša gago le bana ba ba godilego di se ke tša senya lenyalo la gago?

Tsela ya go atlega: Bontšha kwelobohloko. Beibele e re: “Anke yo mongwe le yo mongwe a tšwele pele a tsoma seo se holago motho yo mongwe, e sego seo se holago yena a nnoši.” (1 Bakorinthe 10:24) Leka go kwešiša maikwelo a motho yo mongwe le go ikwa bjalo ka yena. Bana bao ba godilego bao e sego ba madi ba ka boifa go se sa ratwa ke motswadi wa bona. Goba mo gongwe ba ka nagana gore ge ba amogela motswadi yo e sego wa madi, ba tla be ba sa botegele lapa labo bona la pele. Ka nako e swanago, batswadi ba ka tshwenywa ke gore go sola bana ba bona go tla ba tloša kgauswi le bona.

Go e na le go leka go ba gapeletša gore le be bagwera, dira gore tswalano ya gago le bana ba molekane wa gago e itlele feela. Ka kakaretšo, ga se gabohlale go leka go gapeletša motho yo mongwe gore a go rate e le ka kgonthe. (Sefela sa Difela 8:4) Ka gona, leka go ba le ditebelelo tše di lekalekanego le tša kgonthe tabeng ya go tlwaelana le bana ba gago bao e sego ba madi.

O se ke wa bolela selo se sengwe le se sengwe seo o se naganago goba go ntšha maikwelo a gago, gaešita le ge o swarwa gampe. (Diema 29:11) Ge e ba o tloga o thatafalelwa ke go laola polelo ya gago, rapela go swana le Kgoši Dafida wa Isiraele yo a itšego: “Anke o beele molomo wa ka moleti, hle Jehofa; anke o šetše mojako wa melomo ya ka.”—Psalme 141:3.

Ge e ba o kgetha go dula ntlong yeo bana ba godišeditšwego go yona, o ka makatšwa ke go bona tsela yeo ba sa dutšego ba e rata. Leka go fokotša diphetogo tšeo  o di dirago, kudukudu diphapošing tša bona tša kgale. Mo gongwe o ka ba wa naganela go hudugela ntlong e mpsha.

Marion, mma yo e sego wa madi wa kua Canada, o re: “Batswadi ba ka ba be ba fela ba nea morwa wa ka dimpho eupša ba sa nee bana ba monna wa ka. Re be re leka go ba rekela dimpho ka borena, eupša ka dinako tše dingwe re be re sa kgone.”

Tsela ya go atlega: Etiša lapa la gago le lefsa pele. Botša metswalo ya gago gotee le bagwera kamoo lapa la gago le lefsa le tlago pele ka gona bophelong bja gago. (1 Timotheo 5:8) Ka ge o ka se letele gore metswalo ka moka gotee le bagwera ba rate ditho tše difsa tša lapa di tloga fase, o ka ba kgopela gore ba di sware gabotse le ka botho. Hlalosa kamoo bana ba tlago go kwa bohloko ka gona ge e ba ba ka se bontšhwe botho e bile ba sa šetšwe.

Leka go dira gore makgolo le rakgolo ba lenyalong la pele ba kgathe tema bophelong bja bana ba gago. Mma wa kua Engelane yo a bitšwago Susan o anega ka gore: “Ke ile ka nyalwa gape ka morago ga dikgwedi tše 18 monna wa ka wa pele a hlokofetše, gomme batswadi ba gagwe ba ile ba thatafalelwa ke go amogela monna wa ka yo mofsa. Dilo di ile tša kaonefala ge re be re ba akaretša kutšwanyana, re dira gore bana ba ba leletše mogala gomme re ba leboga bakeng sa thekgo ya bona.”

Ditswalano le bao le sa dulego le bona ka gae di ka bakela lenyalo la gago la bobedi mathata. Lega go le bjalo, diriša keletšo ya Mangwalo, gomme lapa la gago le ka hwetša tšhegofatšo yeo Beibele e e holofetšago ya gore: “Lapa le tla agwa ka bohlale, la tiišwa ka temogo.”—Diema 24:3.