MOAPOSTOLA Paulo o ngwadile mantšu ao a ngwalela Bakristegotee le yena ba kua Roma mo e ka bago ngwageng wa 56 C.E. Beibele ga e bolele ge e ba Paulo a ile a ya Sepania e le ka kgonthe. Lega go le bjalo, ditaba tše dibotse tše di tšwago Lentšung la Modimo, e lego Beibele, di ile tša fihla Sepania lekgolong la bobedi la nywaga C.E. ka maiteko a Paulo goba baromiwa ba bangwe ba Bakriste.

Go se go ye kae, dihlopha tša Bakriste di ile tša thoma go thewa le go ata kua Sepania. Ge seo se direga, go ile gwa nyakega gore batho ba moo ba fetolele Beibele ka Selatine. Se se diregile ka gobane lekgolong la bobedi la nywaga, Sepania e be e le kgale e bušwa ke Roma gomme Selatine e be e le leleme leo le bolelwago gohle Mmušong o mogolo wa Roma.

Bakriste ba pele ba Masepaniši ba ile ba tšweletša diphetolelo tše dintši tša Selatine tšeo ge di kopane di tsebjago e le Vetus Latina Hispana. Dibeibele tše tša Selatine di ile tša abja kua Sepania ka nywaga e mentši pele ga ge Jerome a ka fetša Vulgate ya gagwe e tumilego ya Selatine lekgolong la bohlano la nywaga C.E.

Phetolelo ya Jerome—yeo e feditšwego kua Betlelehema, Palestina—e fihlile Sepania ka pela kudu. Ge Lucinius, seithuti sa Beibele seo se humilego, a be a ekwa gore Jerome o be a lokišetša phetolelo ya Selatine, o ile a nyaka gore a be le kopi ya phetolelo ye e mpsha kapejana ka mo go ka kgonegago. O ile a roma bangwadi ba tshela kua Betlelehema gore ba yo ngwalolla sengwalwa seo gomme ba boele le sona Sepania. Nywagakgolong e latetšego, Vulgate e ile ya tšeela Vetus Latina Hispana legato ganyenyane-ganyenyane. Diphetolelo tšeo tša Selatine di ile tša dira gore batho ba Sepania ba kgone go bala Beibele le go kwešiša molaetša wa yona. Eupša ge Mmušo wa Roma o fetša go buša, go ile gwa tšwelela dinyakwa tše difsa tša leleme.

Lekgolong la bohlano la nywaga, ma-Visigoth le merafo e mengwe ya Majeremane ba ile ba šwahlela Sepania, gomme pheninsuleng gwa tšwelela leleme le lefsa la se-Goth. Bašwahledi ba be ba diriša mohuta wa Bokriste wo o bitšwago thuto ya Arius, yeo e bego e ganetša thuto ya Boraro Botee. Le gona ba ile ba tla le phetolelo ya bona ya Mangwalo, e lego Beibele ya se-Goth ya Ulfilas. Beibele ye e ile ya balwa kua Sepania go fihlela bofelong bja lekgolo la botshelela la nywaga, nakong ya ge Reccared, kgoši ya ma-Visigoth, a be a eba Mokatholika gomme a tlogela thuto ya Arius. O ile a kgoboketša dipuku ka moka tša thuto ya Arius, go akaretša le Beibele ya Ulfilas, gomme a di fediša. Ka baka leo, dingwalwa ka moka tša ma-Goth di ile tša hwelela kua Sepania.

Lega go le bjalo, Lentšu la Modimo le ile la tšwela pele le phatlalala kua Sepania nakong yeo. Ka ntle le se-Goth, go be go sa na le mmolelo o mongwe wa Selatine wo o bego o bolelwa Sepania ka moka, woo ka morago o ilego wa tswala maleme a Romance ao a bego a bolelwa Pheninsuleng ya Iberia. * Dingwalwa tša kgalekgale tša mmolelo wo wa Selatine di tsebja e le diphaphathi tša se-Visigoth, ka ge di be di ngwadilwe ditsekaneng tša diphaphathi. Ke tša go tloga lekgolong la  botshelela le la bošupa la nywaga, gomme tše dingwe di na le ditemana tše di tšwago go Dipsalme le Diebangeding. Phaphathi e nngwe e na le Psalme 16 ka moka.

Go ba gona ga ditemana tša Mangwalo diphaphathing tša maemo a tlase go bontšha gore batho ba tlwaelegilego ba be ba bala le go ngwalolla Lentšu la Modimo ka nako yeo. Go bonagala barutiši ba be ba diriša ditemana tše tša Beibele e le mešomo ya go ruta barutwana bao ba bego ba ithuta go bala le go ngwala. Diphaphathi tšeo e be e le didirišwa tša go ngwalela tšeo di sa bitšego ge di bapišwa le matlalo a go ngwalela ao a bitšago kudu ao mafelo a bodulanoši a mehleng ya magareng a bego a a diriša go tšweletša Dibeibele tša ona tšeo di nago le diswantšho.

Beibele e nngwe ya diswantšho yeo e bitšago tšhelete e ntši kudu e hwetšwa kerekeng ya San Isidoro kua León, Sepania. Ka ge e le ya 960 C.E., e na le matlakala a 516 a botelele bja disenthimithara tše 47 le bophara bja disenthimithara tše 34 gomme e ela boima bja dikhilograma tše e ka bago tše 18. E nngwe, yeo ga bjale e lego Bokgobapukung bja Vatican, ke Beibele ya Ripoll, ya mo e ka bago ka 1020 C.E. Ke e nngwe ya Dibeibele tša Mehleng ya Magareng tšeo di nago le diswantšho tše dintši ka mo go feteletšego. Bakeng sa go tšweletša dipuku tše bjalo tša bokgabo, modulanoši a ka ba a tšere letšatši ka moka a hlama tlhaka e tee ya pele goba a tšere beke ka moka a ngwala letlakala la sehlogo. Lega go le bjalo, le ge Dibeibele tšeo e le tše bohlokwa kudu, ga se tša thuša gakaalo go phatlalatšeng molaetša wa Lentšu la Modimo bathong.

Lekgolong la seswai la nywaga, leleme le lengwe le ile la thoma go tsema medu kua Sepania ka baka la go šwahlela ga Mamoseleme pheninsuleng. Mafelong ao e bego e le dikoloni tša Mamoseleme, Searaba se ile sa fekeetša Selatine gomme gwa nyakega Beibele ya leleme le le lefsa.

Diphetolelo tše dintši tša Beibele tša Searaba—kudukudu tša Diebangedi—ga go pelaelo gore di ile tša abja Sepania ya mehleng ya magareng. Go bonagala John, e lego mopišopo wa Seville, a ile a fetolela Beibele ka moka ka Searaba lekgolong la seswai la nywaga. Ka manyami, bontši bja diphetolelo tšeo tša Searaba ga di sa  le gona. Phetolelo e nngwe ya Searaba ya Diebangedi ya bogareng bja lekgolo la lesome la nywaga e bolokilwe kerekeng ya León, kua Sepania.

Go yela bofelong bja Mehleng ya Magareng, leleme la Castile, goba Sepaniši, le ile la thoma go bolelwa Pheninsuleng ya Iberia. Leleme le le lefsa le be le tla kgatha tema e bohlokwa go phatlalatšeng Lentšu la Modimo. * Taba ya go fetolelwa ga mathomong ga Beibele ka Sepaniši e tšweletše ka pukung ya La Fazienda de Ultra Mar (Ditiro tša ka Moše wa Mawatle), ya mathomong a lekgolo la bo-13 la nywaga. Puku ye e na le pego ya leeto la go ya Isiraele, gomme e akaretša taba yeo e tšwago ka go Pentateuch le dipuku tše dingwe tša Mangwalo a Seheberu gotee le Diebangedi le Diepistola.

Baetapele ba dikereke ba be ba sa thabišwe ke phetolelo ye. Ka 1234, Lekgotla la Tarragona le ile la laela gore dipuku ka moka tša Beibele tšeo di ngwadilwego ka Sepaniši di newe baruti ba lefelong leo gore di fišwe. Se se thabišago ke gore taelo ga se ya kgaotša taba ya gore Beibele e tšwele pele e fetolelwa. Kgoši Alfonso X (1252-1284), yo a tšewago e le e mothomi wa leleme leo le ngwalwago la Sepaniši, o be a nyaka gore Mangwalo a fetolelwe ka leleme le lefsa gomme a thekga taba yeo. Diphetolelo tša Sepaniši tša nakong ye di akaretša Beibele yeo go thwego ke ya Mehleng ya Pele ya Alfonso gotee le Beibele ya mehleng ya Alfonso yeo e tšweletšego ka moragonyana ga moo, yeo e bego e le phetolelo ya Sepaniši e kgolo go di feta ka moka ya mehleng ya yona.

Dibeibele tšeo ka bobedi di thušitše go hloma le go humiša leleme leo le bego le sa tšwa go thoma la Sepaniši. Seithuti Thomas Montgomery o bolela mabapi le Beibele ya Mehleng ya Pele ga Alfonso ka gore: “Mofetoledi wa Beibele ye o tšweleditše mošomo o mobotse kudu mabapi le go nepagala gotee le leleme le le kwagalago. . . . Leleme la gona le bonolo e bile le a kwagala, ka ge go be go nyakega bakeng sa Beibele yeo e ngwalelwago batho bao ba sa tsebego Selatine.”

Lega go le bjalo, Dibeibele tšeo tša mathomong tša Sepaniši di be di fetolelwa go tšwa go Vulgate ya Selatine go e na le go fetolelwa go tšwa malemeng a mathomong. Go thoma lekgolong la bo-14 la nywaga, diithuti tša Bajuda di ile tša tšweletša diphetolelo tše mmalwa tša Sepaniši tša Mangwalo a Seheberu ao a fetoletšwego go tšwa Seheberung ka go lebanya. Ka nako yeo, Sepania e be e na le badudi ba bantši kudu ba Bajuda kua Yuropa, gomme bafetoledi ba Bajuda ba be ba na le tumelelo go dingwalwa tše dibotse tša Seheberu gore ba fetolele. *

Mohlala o mongwe o mobotse e be e le Beibele ya Alba, yeo e feditšwego lekgolong la bo-15 la nywaga. Mokgomana yo a tumilego wa Mosepaniši e lego Luis de Guzmán, o ile a laela Rabbi Moisés Arragel gore a fetolele Beibele ka Sepaniši sa castizo (se se sekilego). O ile a nea mabaka a mabedi a go kgopela gore go dirwe phetolelo ye e mpsha. La pele, o itše: “Dibeibele tšeo lehono di hwetšagalago ka leleme la Romance di tloga di sa nepagala,” gomme la bobedi a re, “Batho ba swanago le rena ba tloga ba nyaka ditlhaloso tša ka mathoko bakeng sa ditemana tšeo di sa kwagalego gabotse.” Kgopelo ya gagwe e utolla gore batho ba mehleng ya gagwe be ba kgahlegela go bala Beibele kudu le go e kwešiša. Gape e bontšha gore Mangwalo ao a ngwadilwego ka leleme la mehleng yeo a be a šetše a abilwe kudu kua Sepania.

 Ka thušo ya bafetoledi le bangwalolodi ba mehleng ya magareng, batho bao ba rutegilego kua Sepania ba ile ba kgona go bala Beibele ka leleme la bona ka ntle le go thatafalelwa kudu. Ka baka leo, radihistori Juan Orts González o ile a bolela gore “Masepaniši a be a tseba Beibele gakaone go feta batho ba Jeremane goba ba Engelane pele ga mehla ya Luther.”

Lega go le bjalo, bofelong bja lekgolo la bo-15 la nywaga, Lekgotla la Dikotlo tša Bohlanogi la Sepania le ile la thibela go fetolelwa le go ba le Mangwalo ka leleme le ge e le lefe la mehleng yeo. Beibele e ile ya thibelwa ka nako e telele kua Sepania. Go ile gwa feta nywagakgolo e meraro pele thibelo e ka tlošwa mafelelong. Nakong yeo e thata, ke bafetoledi ba sego kae ba nago le sebete bao ba ilego ba tšweletša diphetolelo tše difsa tša Sepaniši ba le dinageng tše dingwe gomme ba di šwahlišetša ka gare ga Sepania. *

Go etša ge histori ye ya Beibele ya Sepania ya mehleng ya magareng e utolla, baganetši ba lekile go thibela Lentšu la Modimo ka ditsela tše dintši. Lega go le bjalo, ga se ba kgona go thibela mantšu a Ramatlaohle.—Psalme 83:1; 94:20.

Go šoma ka go se lape ga diithuti go dirile gore Beibele e kgone go tsema medu le go abja Sepania ya mehleng ya magareng. Bafetoledi ba mehleng yeno ba gatile mehlaleng ya batho bao ba pele bao ba fetoletšego Mangwalo ka Selatine, se-Goth, Searaba le Sepaniši. Ka baka leo, lehono batho ba dimilione bao ba bolelago Sepaniši ba kgona go bala Lentšu la Modimo ka leleme leo le kgomago dipelo tša bona.