Na o be o Tseba?
Moapostola Paulo o hotšwe bjang ke tshwanelo ya gagwe ya go ba modudi wa Roma?
Tshwanelo ya go ba modudi wa Roma e be e nea motho ditshwanelo le ditokelo tše itšego gohle moo a bego a eya gona mmušong woo. Modudi wa Roma o be a swanetše go latela molao wa Roma, e sego melao ya metse ya diprofense. Ge a be a bonwa molato, o be a ka dumela go ahlolwa go ya ka molao wa lefelong leo, eupša o be a sa dutše a na le tshwanelo ya go ka sekišwa ke lekgotla la Roma. Tabeng ya ge motho a ahloletšwe lehu, o be a na le tshwanelo ya go ka ipiletša go mmušiši.
Cicero, e lego mokgomana wa Moroma wa lekgolong la pele la nywaga B.C.E., o ile a bolela motheo wa ditshwanelo tšeo, ge a re: “Go tlema modudi wa Roma ke bosenyi; go mo otla ke bokgopo; go mmolaya go nyakile go swana le go bolaya motswadi,” ke gore go bolaya motswadi wa gago goba wa leloko la kgauswi.
Moapostola Paulo o be a dira boboledi gohle Mmušong wa Roma. O ile a diriša ditshwanelo tša gagwe tša go ba modudi wa Roma mabakeng a mararo ao go ngwadilwego ka ona: (1) O ile a tsebiša bomaseterata ba Bafilipi gore ba be ba šwahletše ditshwanelo tša gagwe ka go mo itia. (2) O ile a utolla boemo bja gagwe e le go efoga go itiwa kua Jerusalema. (3) O ile a ipiletša ka molato wa gagwe go Kesara, e lego mmušiši wa kua Roma, e le gore a sekišwe ke yena ka go lebanya.—Ditiro 16:37-39; 22:25-28; 25:10-12.
Badiši ba be ba lefša bjang mehleng ya ge go ngwalwa Beibele?
Mopatriareka Jakobo o dišitše mehlape ya dihuswane ya malome’agwe Labane ka nywaga e 20. Jakobo o šomile nywaga e 14 ya mathomo a hlankela Labane gore a mo nee barwedi ba gagwe ba babedi gomme nywageng e 6 e šetšego o ile a lefša ka diruiwa. (Genesi 30:25-33) Makasine wa Biblical Archaeology Review, o re: “Ditumelelano tša go diša tše di swanago le ya magareng ga Labane le Jakobo di swanetše go ba di be di tsebja kudu ke bangwadi ba bogologolo le babadi ba dingwalwa tša Beibele.”
Ditumelelano tša bogologolo tšeo di epolotšwego kua Nuzi, Larsa le mafelong a mangwe kua Iraq ya mehleng yeno di bontšha seo. Tumelelano e tlwaelegilego e be e thoma nakong ya ngwaga le ngwaga ya go kota dinku gomme e fela nakong ya ngwaga o latelago. Badiši ba be ba fiwa boikarabelo bja go hlokomela palo e itšego ya diruiwa tšeo di lokeleditšwego go ya ka nywaga ya tšona le bong bja tšona. Ka morago ga ngwaga, mong wa tšona o be a hwetša bonyenyane bjo go dumelelanwego ka bjona bja boya, ditšweletšwa tša maswi, dihuswane tše dinyenyane le tše dingwe. Selo se sengwe le se sengwe seo se bego se tšweleditšwe ka bontši se be se fiwa modiši.
Go gola ga mohlape go be go ithekgile ka palo ya ditshadi tšeo di fiwago modiši. Ka kakaretšo go be go letetšwe gore ditshadi tše 100 di tšweletše dikwana tše 80 tše di phelago. Modiši o be a swanetše go šoma ka thata gore go se ke gwa hlaela goba gwa lobja selo. Ka go re’alo o be a tutueletšega kudu gore a hlokomele gabotse diruiwa tšeo a di filwego.