Lemetletšo

Dipotšišo tša Batswadi

“Nka dira’ng gore ngwanaka a bolele le nna?”

“Na ke swanetše go beela ngwanaka nako ya go boa ka gae?”

“Nka thuša bjang morwedi wa ka go ba le pono e lekalekanego ka go lekanyetša dijo?”

Tšeo ke tše dingwe tša dipotšišo tše 17 tšeo di arabjago Lemetletšong le. Puku ye e arogantšwe ka dikarolo tše tshelelago tšeo di nago le ditšhupetšo tša dikgaolo tše di lego go Bolumo 1 le Bolumo 2 ya Dipotšišo tša Bafsa le Dikarabo tše Šomago.

Bala puku ye. Ge e ba go kgonega, e ahlaahle le molekane wa gago. Ke moka dirišang keletšo ya yona go thuša bana ba lena. Dikarabo tšeo le tlago go di hwetša pukung ye di a botega. Ga se tša thewa bohlaleng bja motho bjo bo fokolago, eupša di theilwe Lentšung la Modimo, e lego Beibele.—2 Timotheo 3:16, 17.

290  Poledišano

297  Melao

302  Tokologo

307  Thobalano le go Beana Mabaka

311  Ditaba tša Mabapi le Maikwelo

315  Borapedi

  POLEDIŠANO

Na ruri go fošagetše go ngangišana le molekane wa ka goba bana ba ka?

Dingangišano lenyalong di ka se phengwe. Lega go le bjalo, tsela yeo o swaraganago le tšona ka yona, ke taba ya boikgethelo. Bafsa ba kgongwa kudu ke dingangišano tša batswadi ba bona. Ye ke taba e bohlokwa, ka ge lenyalo la gago ge e le gabotse e le mohlala woo bana ba gago ba ka o latelago ge e ba ba ka tsena lenyalong. Ke ka baka la’ng o sa diriše dingangišano e le sebaka sa go bontšha ditsela tše di atlegago tša go rarolla diphapano? Leka se se latelago:

Theetša. Beibele e re botša gore motho “a akgofele go kwa, a diege go bolela a be a diege go galefa.” (Jakobo 1:19) O se ke wa gakatša boemo ka go “bušetša bobe ka bobe.” (Baroma 12:17) Gaešita le ge molekane wa gago a bonagala a se a ikemišetša go theetša, wena o ka kgetha go theetša.

Katanela go hlalosa go e na le go swaya diphošo. O išitše maswafo fase, botša molekane wa gago kamoo boitshwaro bja gagwe bo go kgomilego ka gona. (“Ke kwa bohloko ge o . . .”) Phema mokgwa wa go latofatša le wa go swaya diphošo. (“Ga o na taba le nna.” “Ga o ke o ntheetša.”)

Bea taba molatša. Ka dinako tše dingwe go kaone go fega taba gomme o tle o thomološe poledišano ge o šetše o theošitše maswafo. Beibele e re: “Go thoma ga dikgang go etša ge motho a tšholla meetse; ka gona o tloge pele ga ge ntwa e ka thoma.”—Diema 17:14.

 Kgopelanang tshwarelo—gomme ge e ba go kgonega, le e kgopele le go bana ba lena. Brianne wa nywaga e 14 o re: “Ka dinako tše dingwe ka morago ga gore batswadi ba ka ba ngangišane, ba tla kgopela tshwarelo go nna le go mogolwake ka ge ba tseba kamoo se se re kgomago ka gona.” E nngwe ya dithuto tše bohlokwa kudu tšeo le ka di rutago bana ba lena ke go bolela ka boikokobetšo gore: “Ke kgopela tshwarelo.”

Go thwe’ng ge e ba bothata bo akaretša go ngangišana le bana ba lena? Lebelelang ge e ba ga le gakatše boemo le sa lemoge. Ka mohlala, balang tiragalo yeo e lego mathomong a Kgaolo 2 go letlakala 15 la bolumo ye. Na le ka kgona go bona tše dingwe tša dilo tšeo mmago Rachel a di dirilego tšeo di tlaleleditšego ngangišanong yeo? Le ka phema bjang go ngangišana le ngwana wa lena yo a lego mahlalagading? Lekang se se latelago:

● Phemang ditatofatšo tše bjalo ka gore, “Ka mehla o . . . ” goba “Ga o ke o . . . ” Ditatofatšo tše bjalo di fo dira gore motho a ikemelele. Go ba gona, gantši di a feteletša gomme ngwana wa lena o tseba seo. Le gona go ka direga gore ngwana wa lena o a tseba gore ditatofatšo tšeo ge e le gabotse di bakwa ke kgalefo ya lena go e na le go bakwa ke go hloka ga gagwe boikarabelo.

● Go e na le go diriša mantšu a go hlaba motho ao a thomago ka “o,” leka go bolela kamoo boitshwaro bja ngwana wa gago bo go kgomago ka gona. Ka mohlala o ka re: “Ge o . . .  ke ikwa . . . ” Therešo ke gore ka garegare ngwana wa gago yo a lego mahlalagading o tshwenyega ka maikwelo a gago. Ge o botša ngwana wa gago gore o ikwa bjang, gantši o ka dira gore a be le tirišano. *

● Go sa šetšwe gore go thata gakaakang, itshware go ba go fihlela o išitše maswafo fase. (Diema 29:22) Ge e ba taba yeo e tsošago ngangišano e akaretša mediro ya ka gae, gona boledišana le ngwana wa gago ka yona. Ngwala ka go lebanya seo a swanetšego go se dira gomme ge e ba go nyakega, o hlalose ka mo go kwagalago gore kotlo e tla ba efe ge e ba a se a dira seo se letetšwego. Ka go se fele pelo, theetša pono ya ngwana wa gago gaešita le ge o nagana gore pono yeo e fošagetše. Bafsa ba bantši  bao ba lego mahlalagading ba arabela gakaone go motho yoo a ba theetšago go e na le go motho yoo a ba fago ditaelo.

● Pele o kitimela go phetha ka gore moya wa borabele o laola ngwana wa gago yo a lego mahlalagading, lemoga gore bontši bja seo o se bonago ke karolo ya tlhago ya go gola ga ngwana wa gago. Ngwana wa gago a ka ngangišana le wena ka taba e itšego e le go bontšha feela gore o a gola. Phema mokgwa wa go ikwa o nyaka go tšea karolo dingangišanong. Gopola gore tsela yeo o arabelago ka yona ge o befetšwe e beela ngwana wa gago mohlala. Bea mohlala wa go ba yo a kgotlelelago le go se fele pelo gomme morwa goba morwedi wa gago o tla go ekiša.—Bagalatia 5:22, 23.

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 2 LE BOLUMO 2, KGAOLO 24

Bana ba ka ba swanetše go tseba gakaaka’ng ka bophelo bja ka bja nakong e fetilego?

Akanya o le boemong bjo: O ja dijo tša mantšiboa le molekane wa gago, morwedi wa gago gotee le bagwera ba bangwe ba lapa. Ge le dutše le boledišana, mogwera wa gago o bolela ka motho yo mongwe yoo o kilego wa beana mabaka le yena gomme la arogana pele ga ge o kopana le molekane wa gago. Morwedi wa gago o nyakile a wiša foroko ya gagwe. O kgotsa ka gore: “Na o kile wa beana mabaka le motho yo mongwe?” Ga se wa ka wa botša morwedi wa gago ka taba ye. Bjale morwedi wa gago o nyaka go tseba ka mo go oketšegilego. O tla dira’ng?

Gantši go kaone gore o dumelele ngwana wa gago gore a go botšiše dipotšišo. Go ba gona, nako le nako ge a botšiša dipotšišo gomme a theetša dikarabo tša gago, ke gona ge le boledišana, e lego selo seo batswadi ba bantši ba se kganyogago.

O swanetše go botša morwa goba morwedi wa gago gakaaka’ng ka bophelo bja gago bja nakong e fetilego? Ka tlwaelo o ka kgetha go se bolele ka ditaba tše di lešago dihlong. Lega go le bjalo, ge e ba go swanetše, go bolela ka mathata ao o bilego le ona go ka thuša bana ba gago. Go bjalo bjang?

Ela hloko mohlala wo. Moapostola Paulo o kile a utolla se ka yena: “Ge ke kganyoga go dira se se lokilego, se sebe se gona go  nna. . . . Ruri ke motho yo a hlomolago pelo!” (Baroma 7:21-24) Jehofa Modimo o buduletše mantšu ao gore a ngwalwe le go bolokwa ka Beibeleng e le gore re holege. Le gona re tloga re holega, ka gobane ke mang yo a ka rego ga a kwešiše boemo bjoo Paulo a bego lebeletšane le bjona?

Ka tsela e swanago, ge bana ba gago ba ekwa ka dikgetho tša gago tše dibotse le diphošo tšeo o di dirilego, seo se ka ba thuša go go kwešiša gakaone. Ke therešo gore o godišitšwe mehleng e sa swanego le ya bona. Lega go le bjalo, le ge mehla e fetogile, tlhago ya batho le melao ya motheo ya Mangwalo ga se tša fetoga. (Psalme 119:144) Go bolela ka ditlhohlo tšeo o kilego wa lebeletšana le tšona le kamoo o di fentšego, go ka thuša bana ba gago bao ba lego mahlalagading ge ba dutše ba swaragana le mathata a bona. Lesogana leo le bitšwago Cameron le re: “Ge o lemoga gore batswadi ba gago ba kile ba lebeletšana le ditlhohlo tšeo di swanago le tša gago, seo se dira gore batswadi ba gago e be batho bao ba swanago le mang le mang.” Le oketša ka gore: “Nakong e tlago ge o eba le bothata bjo itšego, o ipotšiša ge e ba batswadi ba gago le bona ba kile ba lebeletšana le bjona.”

Temošo še: Ga go nyakege gore ditaba ka moka di feleletše ka keletšo. Ke therešo gore o ka tshwenyega ka gore ngwana wa gago yo a lego mahlalagading o tla dira diphetho tše di fošagetšego goba a ikwa a na le mabaka a go dira diphošo tše bjalo. Eupša go e na le go dira kakaretšo ya seo o nyakago ngwana wa gago a ithuta sona poledišanong ya lena (“Ke ka baka leo le ka mohla o sa swanelago go . . . ”), bolela ka boripana gore wena o ikwa bjang. (“Ge ke gadima morago, ke kganyoga ge nkabe ke se ka dira se goba sela ka gobane . . . ”) Ka gona, morwa goba morwedi wa gago a ka ithuta thuto e bohlokwa go tšwa phihlelong ya gago ntle le go ikwa eka o neilwe keletšo go sa nyakege.—Baefeso 6:4.

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 1

Nka dira’ng gore ngwanaka a bolele le nna?

Go ka direga gore bana ba gago ba be ba boledišana le wena ka selo se sengwe le se sengwe ge e be e sa le ba banyenyane. Ge o be o botšiša potšišo, ba be ba araba ntle le go dikadika. Ge  e le gabotse, gantši go be go sa nyakege gore o botšiše dipotšišo; ditaba di be di fo itlela go swana le ge meetse a etšwa pomping. Ka mo go fapanego, go dira gore bana ba gago bao ba lego mahlalagading ba bolele go ka bonagala e le ga lefeela go swana le go ga meetse sedibeng seo se pšhelego. O ipotša gore: ‘Ba bolela le bagwera ba bona. Ke ka baka la’ng ba sa bolele le nna?’

O se ke wa dumelela go homola ga bana ba gago bao ba lego mahlalagading go dira gore o phethe ka gore ga ba na taba le wena goba gore ga ba nyake go bona o le karolo ya maphelo a bona. Therešo ke gore gona bjale ba go hloka go feta le ge e le neng pele. Le gona, ditaba tše dibotse ke gore nyakišišo e utolla gore bafsa ba bantši bao ba lego mahlalagading ba sa dutše ba tšeela godimo keletšo ya batswadi ba bona go feta ya dithaka tša bona goba yeo ba e hwetšago mekerong ya ditaba.

Ke ka baka la’ng ba dikadika go go botša seo se lego menaganong ya bona? Ela hloko seo bafsa ba bangwe ba se bolelago mabapi le lebaka leo ka lona ba sa boledišanego le batswadi ba bona. Ke moka, ipotšiše dipotšišo tšeo di latelago seo ba se bolelago gomme o bale mangwalo ao a bontšhitšwego.

“Ke thatafalelwa ke go boledišana le tate ka gobane o na le dilo tše dintši tšeo a di dirago, bobedi mošomong le ka phuthegong. Le ka mohla ga go bonagale go na le nako e swanetšego ya go boledišana le yena.” —Andrew.

‘Na ka go se lemoge ke neile bana ba ka bao ba lego mahlalagading kgopolo ya gore ke swaregile kudu go ka boledišana le bona? Ge e ba go le bjalo, nka dira bjang gore ke batamelege kutšwanyana? Ke neng moo nka beelago nako ka thoko ka mehla gore ke boledišane le bana ba ka?’—Doiteronomio 6:7.

“Ke ile ka bolela le mma ke lla mabapi le ngangišano yeo ke bilego le yona sekolong. Ke be ke nyaka gore a nkhomotše, eupša go e na le moo o ile a fo nkgalema. Ga e sa le go tloga nakong yeo, ga se ka ka ka mmotša selo le ge e le sefe sa bohlokwa.”—Kenji.

‘Ke arabela bjang ge bana ba ka ba mpotša ka bothata bjo itšego? Gaešita le ge tayo e nyakega, na nka ithuta go ema gomme ka theetša ka kwelobohloko pele nka nea keletšo?’—Jakobo 1:19.

 “Go bonagala nako le nako ge batswadi ba re re ka boledišana gomme ba holofetša gore ba ka se befelwe, ba no befelwa. Ke moka mofsa yo a lego mahlalagading o ikwa a ekilwe.”—Rachel.

‘Ge e ba ngwanaka a mpotša selo se itšego seo se befedišago, nka laola bjang karabelo ya ka ya mathomo?’—Diema 10:19.

“Gantši ge ke tšhollela mma sa mafahleng ka ditaba tšeo e lego diphiri, gateetee o di botša bagwera ba gagwe. Ke tšere nako e telele ke sa mmote.”—Chantelle.

‘Na ke bontšha go naganela maikwelo a ngwanaka ka go se phatlalatše diphiri tšeo a mpoditšego tšona?’—Diema 25:9.

“Ke na le dilo tše dintši tšeo ke nyakago go boledišana le batswadi ba ka ka tšona. Ke fo nyaka thušo ya bona gore ke thome poledišano.”—Courtney.

‘Na nka gata mogato wa pele gore ke boledišane le ngwanaka yo a lego mahlalagading? Ke dinako dife tše kaone tšeo re ka boledišanago ka tšona?’—Mmoledi 3:7.

Ka ge o le motswadi, o tla holega kudu ge o ka fenya bothata bja poledišano magareng ga gago le ngwana wa gago. Ela hloko phihlelo ya ngwanenyana yo a bitšwago Junko wa nywaga e 17 yo a tšwago Japane. O re: “Ka nako e nngwe ke ile ka botša mma gore ke ikwa ke lokologile kudu ge ke na le bao ke tsenago sekolo le bona go e na le ge ke na le Bakristegotee le nna. Letšatšing le le latelago, ke ile ka hwetša lengwalo le le tšwago go mma tesekeng ya ka. Lengwalong leo o ile a mpotša kamoo le yena a kilego a ikwa a se na bagwera gare ga badumedigotee le yena. O ile a nkgopotša ka batho ba ka Beibeleng bao ba kilego ba hlankela Modimo gaešita le ge go be go se na motho yo a ka bago le bona le go ba kgothatša. Le gona o ile a ntheta ka maiteko ao ke a dirilego a go hwetša bagwera ba babotse. Ke ile ka makatšwa ke gore ga se nna feela yoo a ilego a lebeletšana le bothata bjo. Mma le yena o ile a lebeletšana le bjona gomme ke be ke thabile kudu go tseba ka seo moo ke ilego ka lla. Ke be ke kgothaditšwe kudu ke seo mma a mpoditšego sona e bile ke matlafaleditšwe go dira se se nepagetšego.”

 Go etša ge mmago Junko a lemogile seo, bafsa bao ba lego mahlalagading ba tšhollela batswadi ba bona sa mafahleng ge ba kgonthišeditšwe gore dikgopolo tša bona le maikwelo di ka se kwerwe goba tša swawa diphošo. Eupša o ka dira’ng ge e ba ngwana wa gago yo a lego mahlalagading a bonagala a tenega goba a befelwa ge a bolela le wena? Phema mokgwa wa go itefeletša. (Baroma 12:21; 1 Petro 2:23) Go e na le moo, go sa šetšwe gore go ka bonagala go le thata gakaakang, beela ngwana wa gago mohlala wa kamoo a swanetšego go bolela le go itshwara ka gona.

Gopola se: Ge bafsa bao ba lego mahlalagading ba dutše ba gola, ba boemong bja go fetoga. Ditsebi di lemogile gore nakong ye, gantši bafsa bao ba lego mahlalagading ba fetofetoga boitshwarong bja bona—ka nako e nngwe ba itshwara bjalo ka batho ba bagolo, mola ka nako e nngwe ba itshwara bjalo ka bana. Ge e ba o lemoga se ka ngwana wa gago, ke eng seo o ka se dirago—kudukudu nakong ya ge a itshwara bjalo ka ngwana?

Phema mokgwa wa go fo thoma ka go swaya diphošo goba go akaretšwa dingangišanong tša bjana. Go e na le moo, bolela le ngwana wa gago yo a lego mahlalagading bjalo ka ge eka ke motho yo mogolo. (1 Bakorinthe 13:11) Ka mohlala, ge e ba mekgwa ya bjana ya ngwana wa gago e tšwelela gomme a re: “O re’ng o dulela go ntshwenya?” o ka lekega gore o arabe ka bogale. Lega go le bjalo, ge e ba o dira bjalo o lahlegelwa ke go laola poledišano e bile go ka direga gore o feleletše o tsene ngangišanong. Ka lehlakoreng le lengwe, o ka fo re: “O kwagala o galefile kudu. Na re ka boledišana ka taba ye ka moragonyana ge o theošitše maswafo?” Ge o dira bjalo, o laola poledišano. Ga bjale o butše tsela ya gore le tlo boledišana go e na le go ngangišana.

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 1 LE 2

  MELAO

Na ke swanetše go beela ngwanaka nako ya go boa ka gae?

E le go go thuša go araba potšišo yeo, akanya o le boemong bjo: Nako ya gore morwa wa gago a boe ka gae e fetile ka metsotso e 30, gomme o kwa mojako wa ka pele o bulega ganyenyane ka lešatanyana. Wena o ipotša gore: ‘O nagana gore ke šetše ke robetše.’ Therešo ke gore ga o ešo wa robala. Ge e le gabotse, o be o dutše kgauswi le mojako woo go tloga ka nako yeo morwa wa gago a bego a swanetše go ba a boile ka gae ka yona. Ga bjale mojako o bulegile ka mo go feletšego gomme morwa wa gago o kopana le wena ka mahlo. O tla re’ng go yena? O tla dira’ng?

O na le dikgetho. O ka fo tshediša taba yeo mahlo, wa ipotša gore: ‘Bašemane o ka se ba kgone.’ Goba o ka dira se se fapanego le seo ka go bolela gore: “O ka se tsoge o ile felo ke a go botša!” Go e na le go fo ferekana, sa pele theetša, mohlomongwe go na le lebaka le le kwagalago la gore morwa wa gago a fihle gae ka morago ga nako. Ke moka o ka diriša sebaka seo sa go tshela molao wa go fihla gae ka nako go mo ruta thuto ya bohlokwa. Bjang?

Tšhišinyo: Botša ngwana wa gago gore o tla boledišana le yena ka taba yeo ka moswana. Ke moka ka nako e swanetšego, dulang fase le bolele kamoo le tlago go rarolla taba yeo ka gona. Batswadi ba bangwe ba lekile mokgwa wo: Ge e ba morwa goba morwedi wa bona a ka boa gae ka morago ga nako yeo go dumelelanwego ka yona, gona nakong e tlago ge a intšha, nako ya go boa gae e tla fokotšwa ka metsotso e 30. Ka lehlakoreng le lengwe, ge e ba ka mehla morwa goba morwedi wa gago a boa gae  ka nako e beilwego e bile a ipontšha a botega, o ka naganela go mo nea tokologo e oketšegilego ka dinako tše dingwe, mohlomongwe wa ba wa oketša nako ya gagwe ya go boa ka gae. Go bohlokwa gore ngwana wa gago a tsebe gabotse nako yeo a swanetšego go ba a le ka gae ka yona le gore kotlo e tla ba efe ge e ba a sa boloke nako yeo e beilwego. Ke moka o swanetše go mo otla ka tsela yeo o boletšego ka yona.

Lega go le bjalo, ela hloko gore Beibele e re: “Anke go lekalekana ga lena go tsebje bathong bohle.” (Bafilipi 4:5) Ka gona pele o ka beela ngwana wa gago nako ya go boa ka gae, go ka nyakega gore o boledišane le yena pele ka taba yeo e le gore o mo nee sebaka sa go šišinya nako yeo a naganago gore e mo loketše le mabaka a gona. Naganišiša ka tšhišinyo yeo ya gagwe. Ge e ba ngwana wa gago a ipontšhitše a itshwere gabotse, o ka dumelelana le dilo tšeo a di kganyogago ge e ba di kwagala.

Go swara nako ke karolo ya bophelo. Ka gona, go beela ngwana wa gago nako ya go boa ka gae ga se go fo mo efoša go tsena mathateng. O mo ruta selo seo se tlago go mo hola ka morago ge a šetše a dula a nnoši.—Diema 22:6.

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 3 LE BOLUMO 2, KGAOLO 22

Nka rarolla bjang bothata bja go se kwane ga ka le bana ba ka tabeng ya diaparo?

Akanya ka tiragalo yeo e lego mathomong a letlakala 77 bolumong ye. A re re Heather ke morwedi wa gago. Ge o gaša mahlo o bona seaparo se se kopana seo a se aperego gomme go ya ka wena o bona a se a apara. O arabela le semeetseng o re: “Wena mosetsanyana, boela phapošing o yo apara diaparo tše dingwe, goba go sego bjalo ga go na mo o yago!” Ke therešo gore karabelo e bjalo e ka lokiša dilo. Go ba gona, morwedi wa gago ga a na kgetho e nngwe ge e se go go theetša. Eupša o tla mo ruta bjang gore a fetoše tsela yeo a naganago ka yona, e sego feela go fetoša diaparo tša gagwe?

● Sa pele, gopola se: Ditlamorago tša go se apare ka bothakga di swanetše go tshwenya ngwana wa gago yo a lego mahlalagading go etša kamoo di tshwenyago wena goba go go feta. Ka garegare  ga gagwe, ngwana wa gago ga a nyake go bonagala e le setlaela goba go ipakela mahlo a batho go sa nyakege. Mmontšhe ka go se fele pelo gore diaparo tšeo e sego tša bothakga ga di kgahliše o be o mo hlalosetše mabaka. * Mmotše gore ke diaparo dife tše dingwe tšeo a ka di aparago.

● Sa bobedi, eba le tekatekano. Ipotšiše gore: ‘Na seaparo seo se roba molao wa motheo wa Beibele, goba na e fo ba taba ya seo nna ke se ratago?’ (2 Bakorinthe 1:24; 1 Timotheo 2:9, 10) Ge e ba e le taba ya seo se ratwago ke wena, na o ka dumelela ngwana wa gago go se apara?

● Sa boraro, o se ke wa fo botša ngwana wa gago yo a lego mahlalagading gore ke diaparo tša mohuta ofe tšeo di sa swanelago. Mo thuše go hwetša diaparo tša bothakga. Ke ka baka la’ng o sa diriše letlakala la dipotšišo leo le lego go letlakala 82 le 83 bolumong ye go go thuša go boledišana le ngwana wa gago? Boitapišo bja gago e ka se be bja lefeela!

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 11

Na ke swanetše go dumelela ngwanaka go bapala dipapadi tša elektroniki?

Dipapadi tša elektroniki di fetogile kudu go tloga ge o be o sa le nywageng ya mahlalagadi. Ka ge o le motswadi, o ka thuša bjang ngwana wa gago gore a bone dikotsi tšeo di ka bakwago ke dipapadi tšeo le go di phema?

Go sola diintaseteri ka moka tšeo di tšweletšago dipapadi tša elektroniki goba go bolela ka go tia gore go di bapala ke go senya nako go ka se go hole ka selo. Gopola gore ga se dipapadi ka moka tšeo di fošagetšego. Lega go le bjalo, motho a ka di lemalela. Ka gona hlahloba nako yeo ngwana wa gago a e fetšago a di bapala. Le gona lekola mohuta wa dipapadi tšeo go bonagalago a di rata. O ka ba wa mmotšiša dipotšišo tša go swana le tše:

● Ke papadi efe ya elektroniki yeo bao o tsenago le bona ka klaseng ba e ratago kudu?

 ● Go direga’ng papading yeo?

● O nagana gore ke ka baka la’ng papadi yeo e ratwa kudu?

O ka hwetša gore ngwana wa gago o tseba kudu ka dipapadi tša elektroniki go feta kamoo o bego o nagana ka gona! Mohlomongwe o kile a ba a bapala dipapadi tšeo o naganago gore di fošagetše. Ge e ba go le bjalo, o se ke wa ferekana. Se ke sebaka sa gore o thuše ngwana wa gago go ba le matla a go hlatha.—Baheberu 5:14.

Botšiša dipotšišo tšeo di tlago go thuša ngwana wa gago go bona lebaka leo a kgahlwago ke dipapadi tša elektroniki tšeo di fošagetšego. Ka mohlala, o ka botšiša potšišo ya go swana le ya gore:

● Na o ikwa o le lehlaodi ka ge o sa dumelelwe go bapala papadi yeo?

Bafsa ba bangwe ba ka bapala papadi e itšego e le gore ba be le seo ba tlago go se bolela le dithaka tša bona. Ge e ba go le bjalo ka ngwana wa gago, ga go na pelaelo gore o be o ka se bolele le yena ka taba yeo ka tsela yeo o bego o tla dira ka yona ge e ba o be o ka hwetša gore o kgahlwa ke dipapadi tšeo di nago le bošoro goba thobalano.—Bakolose 4:6.

Eupša go thwe’ng ge e ba ngwana wa gago a kgahlwa ke dikarolo tše di fošagetšego tša papadi e itšego? Bafsa ba bangwe ba ka bolela ba sa belaele gore ga ba kgongwe ke bošoro bjo bo lego khomphutheng. Ba fahlela ka gore: ‘Ga se gore ge ke bapala papadi ya bošoro khomphutheng go ra gore ke tlo bo dira e le ka kgonthe.’ Ge e ba ngwana wa gago a ikwa ka tsela yeo, mmontšhe Psalme 11:5. Go etša ge mantšu a lengwalo le a bontšha gabotse, ga se go ba šoro feela moo go dirago gore motho a se amogelwe ke Modimo, eupša le go rata bošoro go dira bjalo. Molao wa motheo o swanago o šoma le go boitshwaro bjo bo gobogilego bja tša thobalano goba bobe le ge e le bofe bjoo Lentšu la Modimo le bo iletšago.—Psalme 97:10.

Ge e ba dipapadi tša elektroniki e le bothata go ngwana wa gago, leka se se latelago:

● O se ke wa dumelela dipapadi tša elektroniki di bapalelwa lefelong la ka thoko, bjalo ka phapošing ya go robala.

 ● Bea melao—ka mohlala o ka re, ga go na yo a swanetšego go bapala pele ga ge a ka fetša mošomo wa gagwe wa sekolong wa gae goba go apea dijo tša mantšiboa goba go phetha mediro e mengwe ya bohlokwa.

● Gatelela bohlokwa bja go dira mediro yeo e nyakago matla.

● Bogela bana ba gago ge ba bapala dipapadi tša bona tša elektroniki—goba se se kaone le go feta, bapala le bona ka dinako tše dingwe.

Go ba gona, e le gore o thuše bana ba gago ka seo se lego dipapading tšeo, o swanetše go ba beela mohlala o mobotse e le gore o tle o kgone go bolela ka bolokologi. Ka gona ipotšiše gore: ‘Ke bogela mananeo a thelebišene le difilimi tša mohuta mang?’ O se ke wa iphora—ge e ba o phela maphelo a mabedi, bana ba gago ba tla tseba seo!

BONA BOLUMO 2, KGAOLO 30

Go thwe’ng ge e ba ngwanaka a lemaletše mogalathekeng, khomphutha goba sedirišwa se sengwe sa elektroniki?

Na ngwana wa gago yo a lego mahlalagading o fetša nako e ntši a diriša Inthanete, a romela le go amogela melaetša e mentši ya mogalathekeng, goba na o kgomaretše sebapalammino sa gagwe sa MP3 go go feta? Ge e ba go le bjalo, o ka dira’ng?

O ka fo amoga ngwana wa gago sedirišwa seo. Eupša o se ke wa tšea gore didirišwa ka moka tša elektroniki di fošagetše. Mohlomongwe le wena o diriša sedirišwa se itšego sa elektroniki seo batswadi ba gago ba bego ba se na sona. Ka gona, go e na le go fo amoga ngwana wa gago yo a lego mahlalagading sedirišwa sa gagwe—ka ntle le ge go na le lebaka le le kwagalago la go dira bjalo—ke ka baka la’ng o sa diriše sebaka seo go ruta morwa goba morwedi wa gago go diriša didirišwa tša elektroniki ka bohlale le ka go lekanyetša? O ka dira seo bjang?

Dula fase o ahlaahle taba ye le ngwana wa gago. Sa pele, mmotše seo se go tshwenyago ka sedirišwa seo. Sa bobedi, theetša seo a se bolelago. (Diema 18:13) Sa boraro, nyaka ditharollo  tše di šomago. O se ka wa tšhaba go bea dithibelo tše di tiilego, eupša bontšha tekatekano. Mofsa yo a lego mahlalagading yo a bitšwago Ellen o re: “Ge ke be ke na le bothata bja go romela batho melaetša ya megalathekeng, batswadi ba ka ga se ba ka ba nkamoga mogala wa ka; ba ile ba mpeela melao. Tsela yeo ba rarolotšego bothata bjoo ka yona e nthušitše go ba le tekatekano ge ke romela melaetša, gaešita le ge ba se gona gore ba mpee leihlo.”

Go thwe’ng ge e ba morwa goba morwedi wa gago a iphahlelela? O se ke wa phetha ka gore keletšo ya gago e wetše fase. Go e na le moo, se fele pelo gomme o nee ngwana wa gago yo a lego mahlalagading nako e lekanego ya gore a nagane ka taba yeo. Go ka direga gore o šetše a dumelelana le wena gomme o tla dira diphetogo tše di nyakegago. Bafsa ba bantši ba ikwa go swana le mofsa yo a bitšwago Hailey, yo a rego: “Mathomong ke ile ka kgopišega ge batswadi ba ka ba be ba mpotša gore ke be ke lemaletše khomphutha ya ka. Eupša ka morago ge ke naganišišitše ka taba yeo, ke moo ke ilego ka lemoga gore ba be ba nepile.”

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 36

 TOKOLOGO

Ke swanetše go nea ngwanaka tokologo e kaaka’ng?

Potšišo ye e ka bonagala e eba thata ge o nagana ka ditaba tša ge motho a nyaka nako ya go ba noši. Ka mohlala, go thwe’ng  ge e ba morwa wa gago a le ka phapošing ya gagwe a tswaletše mojako? Na o swanetše go fo itahlela ka gare ntle le go kokota? Goba go thwe’ng ge e ba morwedi wa gago a lebetše mogalathekeng wa gagwe ge a be a kitimela sekolong? Na o swanetše go gaša mahlo melaetšeng ya gagwe?

Dipotšišo tšeo ga di bonolo go di araba. Ka ge o le motswadi, o na le tshwanelo ya go tseba seo se diregago bophelong bja ngwana wa gago yo a lego mahlalagading e bile o na le boikarabelo bja go mo šireletša. Eupša o ka se dule o belaela ngwana wa gago le go bea mesepelo ya gagwe ka moka leihlo. O ka bontšha bjang tekatekano?

Sa pele, lemoga gore ge mofsa yo a lego mahlalagading a nyaka nako ya go ba noši ga se gore ka mehla o dira se se fošagetšego. Gantši seo e fo ba e le karolo ya go gola. Nako ya go ba noši e thuša bafsa bao ba lego mahlalagading go leka go itirela dilo ge ba dutše ba ikhweletša bagwera gomme ba naganišiša ka mathata a bona ba diriša ‘matla a bona a tlhaologanyo.’ (Baroma 12:1, 2) Nako ya go ba noši e ba thuša go ba le tlhaologanyo, e lego seka sa bohlokwa ge e ba ba nyaka go ba batho ba bagolo bao ba nago le boikarabelo. Le gona nako yeo e ba nea sebaka sa go naganišiša pele ba dira diphetho goba ba araba dipotšišo tše thata.—Diema 15:28.

Sa bobedi, tseba gore ge o leka go bea leihlo selo le ge e le sefe seo ngwana wa gago yo a lego mahlalagading a se dirago, a ka galefa gomme ya ba lerabele. (Baefeso 6:4; Bakolose 3:21) Na seo se ra gore o swanetše go mo ngala? Aowa, ka gobane o sa le motswadi wa gagwe. Lega go le bjalo, morero ke gore ngwana wa gago a be le letswalo leo le tlwaeditšwego gabotse. (Doiteronomio 6:6, 7; Diema 22:6) Se se šalago ke gore tlhahlo e šoma kudu go feta go bea motho leihlo.

Sa boraro, ahlaahla taba yeo le ngwana wa gago yo a lego mahlalagading. Theetša dilo tšeo di mo tshwenyago. Na go na le dinako tšeo ka tšona o ka dumelelanago le yena? Dira gore ngwana wa gago a tsebe gore o tla mo dumelela go ba le nako e itšego ya go ba noši ge feela a sa go radie. Hlalosa ditlamorago tša go se  go kwe ke moka o di phethe ge e ba go nyakega. Kgonthišega gore o ka nea ngwana wa gago nako e itšego ya go ba noši ntle le gore o se sa kgatha tema ya gago bjalo ka motswadi yo lerato.

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 3 LE 15

Ngwanaka o swanetše go tlogela sekolo neng?

“Barutiši ba ka ba a tšwafiša!” “Ke newa mošomo o montši wa sekolo wa gae!” “Ke thatafalelwa ke go fo hwetša dimaraka tše di nyakegago—bjale ke sa itshwenyetša’ng?” Ka baka la go ferekana mo go bjalo, bafsa ba bangwe ba lekega go tlogela sekolo pele ba ka ba le bokgoni bjo ba bo hlokago gore ba tle ba kgone go iphediša. Ge e ba morwa goba morwedi wa gago a nyaka go tlogela sekolo, o ka dira’ng? Leka se se latelago:

● Hlahloba pono ya gago ka thuto. Na o be o lebelela go tsena sekolo e le go senya nako—go le bjalo ka ge eka o kgolegong moo o bego o swanetše go fo kgotlelela go fihlela letšatšing leo o ka phegelelago dipakane tše dingwe tša bohlokwa kudu? Ge e ba go be go le bjalo, boemo bja gago bja kgopolo ka go ithuta bo ka ba bo fetetše bana ba gago. Therešo ke gore thuto e lekanego e tla ba thuša go ba le “bohlale le tlhaologanyo,” e lego dika tšeo ba di hlokago e le gore ba tle ba fihlelele dipakane tša bona.—Diema 3:21.

● Ba hlame. Batho ba bangwe bao ba ka hwetšago dimaraka tše kaone ba fo ba ba sa tsebe kamoo ba swanetšego go ithuta ka gona, goba ga ba na lefelo le le swanetšego leo ba ka ithutelago go lona. Lefelo le le swanetšego la go ithutela le ka akaretša teseke e sa hlakahlakanago yeo e nago le seetša se se lekanego le ditlabakelo tša go dira nyakišišo. O ka thuša ngwana wa gago go dira tšwelopele—e ka ba mešomong ya sekolo goba dilong tša moya—ka go mo direla lefelo le le swanetšego la go naganišiša ka dilo tše difsa le dipakane.—Bapiša le 1 Timotheo 4:15.

● Tsenya letsogo. Lebelela barutiši le baeletši ba sekolong e le bagwera ba gago, e sego manaba. Ba tsebe. Tseba maina a bona. Bolela le bona ka dipakane tša ngwana wa gago le mathata a gagwe. Ge e ba ngwana wa gago a thatafalelwa ke go hwetša  dimaraka tše kaone, leka go lemoga sebaki sa bothata bjoo. Ka mohlala, na ngwana wa gago o nagana gore ge a ka kgona dithutong tša sekolo o tla tshwenywa ke bomphenyašilo? Na bothata ke morutiši wa gagwe? Go thwe’ng ka dithuto ka botšona? Ngwana wa gago o swanetše go thušwa gore a atlege go fihlelela bokgoni bja gagwe ka gore ganyenyane-ganyenyane go thatafišwe dilo tšeo a swanetšego go ithuta tšona, e sego gore di mo opiše hlogo. Kgonagalo e nngwe e ka ba ye: Na bothata e ka ba bofokodi bjo itšego mmeleng, go swana le go se bone gabotse goba go thatafalelwa ke go ithuta?

Ge o tsenya letsogo kutšwanyana go ruteng ngwana wa gago, bobedi dithutong tša sekolo le dilong tša moya, go na le kgonagalo e kgolo ya gore a atlege.—Psalme 127:4, 5.

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 19

Ke tla tseba bjang gore ngwanaka o loketše go tloga gae?

Serena yo a tsopotšwego go Kgaolo 7 ya bolumo ye, o boifa go tloga gae. Ka baka la’ng? O re: “Le ge ke nyaka go reka selo se itšego ka tšhelete ya ka, tate ga a ntumelele go dira bjalo. O re woo ke mošomo wa gagwe. Ka gona taba ya gore ke swanetše go tlo lefelela dikoloto tša ka e a mpoifiša.” Ga go na pelaelo gore tatago Serena o ipotša gore o a thuša, eupša na o nagana gore o thuša morwedi wa gagwe go lokela go tlo hlokomela legae la gagwe?—Diema 31:10, 18, 27.

Na o šireleditše bana ba gago kudu moo e lego gore ga se ba lokela go ka dula ba nnoši? O ka tseba bjang? Hlahloba dilo tše di latelago tše nne tšeo motho a ka di dirago, tšeo gape go boletšwego ka tšona go Kgaolo 7 ka tlase ga sehlogwana se se rego, “Na ke Loketše go Tloga Gae?”—eupša gona bjale di hlahlobe go ya ka pono ya motswadi.

Go diriša tšhelete. Na bana ba gago ba bagolo ba a tseba gore dijo, rente le dinyakwa tša motheo tša lapa ke bokae? (Baroma 13:7) Na ba kgona go diriša karata ya mokitlana gabotse? (Diema 22:7) Na ba ka kgona go rulaganya tsela ya go diriša tšhelete ya  bona ya mogolo ke moka ba phela ka seo ba nago le sona? (Luka 14:28-30) Na ba kile ba hwetša lethabo leo le tlišwago ke go ba le selo seo ba itheketšego sona ka tšhelete yeo ba e šometšego? Na ba kile ba hwetša lethabo le legolo kudu leo le tlišwago ke go gafa nako ya bona le dilo tše di bonagalago go thuša batho ba bangwe?—Ditiro 20:35.

Bokgoni bja go dira mediro ya ka gae. Na barwa le barwedi ba gago ba kgona go apea? Na o ba rutile go hlatswa diaparo le go di šidulla? Ge e ba ba kgona go otlela koloi, na ba ka kgona go lokiša dilo tše dinyenyane ka tlhokomelo, tše bjalo ka go tsenya fuse, go tšhela oli goba go tsenya leotwana?

Go phedišana gabotse le batho ba bangwe. Ge bana ba gago ba bagolo ba ngangišana, na ka mehla o ba malokwane, ya ba wena o neago tharollo? Goba na o ba rutile go rarolla mathata ka khutšo ke moka ka morago ba go begela kamoo ba phethilego ditaba ka gona?—Mateo 5:23-25.

Lenaneo la gago la dilo tša moya. Na o botša bana ba gago seo ba swanetšego go se dumela, goba na o a ba kgodiša? (2 Timotheo 3:14, 15) Go e na le gore o dule o araba dipotšišo tša bona tša mabapi le bodumedi le boitshwaro, na o ba ruta gore ba be le “tlhaologanyo”? (Diema 1:4) Na o ka rata gore ba latele mohlala wa gago wa go ba le thuto ya Beibele ya motho ka noši, goba na o ka rata gore ba dire selo se sengwe se sekaone? *

Ka ntle le pelaelo, go ruta bana ba gago dikarolong tšeo go boletšwego ka tšona ka mo godimo go nyaka nako le maiteko a magolo. Eupša meputso ya gona e a kgahliša ge go fihla nako ya megokgo le lethabo ge ba tloga ka gae gore ba yo dula ba nnoši.

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 7

  THOBALANO LE GO BEANA MABAKA

Na ke swanetše go bolela le ngwanaka ka ditaba tša thobalano?

Bana ba thoma go kwa ka taba ya thobalano e sa le ba banyenyane kudu. Beibele e boletše e sa le pele gore ‘mehla ya bofelo’ e tla bonagala ka “dinako tše di hlobaetšago tšeo go lego thata go lebeletšana le tšona” tšeo go tšona batho e tlago go ba “ba se nago boitshwaro” le bao “ba ratago maipshino go e na le go rata Modimo.” (2 Timotheo 3:1, 3, 4) Mokgwa wa gore motho a be le thobalano le motho yo o sa ratanego le yena ke e nngwe ya dipontšho tše dintši tša gore boporofeta bjo bo a phethagala.

Lefase la lehono le fapane kudu le leo wena o godišeditšwego go lona. Lega go le bjalo, ka ditsela tše itšego mathata a a swana. Ka gona o se ke wa ikwa o gateletšegile goba o imelwa ke ditutuetšo tše mpe tšeo di dikologilego bana ba gago. Go e na le moo, ikemišetše go ba thuša go dira seo moapostola Paulo a kgothaleditšego Bakriste nywageng e ka bago e 2 000 e fetilego gore ba se dire, ge a re: “Aparang ditlhamo tše di feletšego tše di tšwago go Modimo gore le kgone go lwantšha ditiro tša bohwirihwiri tša Diabolo.” (Baefeso 6:11) Therešo ke gore bafsa ba bantši ba Bakriste ba tloga ba elwa e le gore ba dire se se nepagetšego, go sa šetšwe ditutuetšo tše di fošagetšego tšeo di ba dikologilego. O ka thuša bjang bana ba gago gore le bona ba dire se se swanago?

Tsela e nngwe ke ka go thoma poledišano o diriša dikgaolo tše itšego go Karolo 4 ya puku ye le Karolo 1 le 7 go Bolumo 2.  Dikgaolo tšeo di na le mangwalo ao a thušago motho go naganišiša. Tše dingwe di bontšha mehlala ya kgonthe ya batho bao ba ilego ba emela se se nepagetšego gomme ba šegofatšwa goba bao ba ilego ba hlokomologa melao ya Modimo ke moka ba lebeletšana le ditlamorago. Mangwalo a mangwe a na le melao ya motheo yeo e ka thušago bana ba gago go lemoga tokelo e kgolo yeo wena le bona le nago le yona ya go phela ka melao ya Modimo. Ke ka baka la’ng o sa rulaganye go ahlaahla taba ye le bona kapejana?

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 23, 25 LE 32, LE  , LE  , LE  , LE  , LE BOLUMO 2, KGAOLO 4-6, 28 LE 29

Na ke swanetše go dumelela ngwanaka go thoma go beana mabaka?

Ga go na pelaelo gore go se go ye kae bana ba gago ba tla lebeletšana le taba ya go beana mabaka. Phillip o re: “Ga go hlokagale gore ke dire selo! Banenyana ba nkgopela gore ke intšhe le bona, gomme ke fo ema ke ipotšiše gore, ‘bjale ke tlo dira’ng?’ Go thata go gana ka gobane ba bangwe ba bona ke ba babotse kudu!”

Selo se sekaone seo lena batswadi le ka se dirago ke go boledišana le ngwana wa lena yo a lego mahlalagading ka taba ya go beana mabaka, mohlomongwe le diriša Kgaolo 1 go Bolumo 2 e le motheo wa poledišano. Botšišang morwa goba morwedi wa lena gore o ikwa bjang ka ditlhohlo tšeo a lebeletšanago le tšona sekolong gaešita le ka phuthegong ya Bokriste. Ka dinako tše dingwe le ka swara dipoledišano tše bjalo le se la rulaganya, bjalo ka ‘ge le dutše ntlong ya lena le ge le sepela tseleng.’ (Doiteronomio 6:6, 7) Go sa šetšwe gore le dira seo le le kae, gopolang gore le “akgofele go kwa, [le] diege go galefa.”—Jakobo 1:19.

Ge e ba morwa goba morwedi wa gago a kgahlegela motho wa bong bjo bo fapanego le bja gagwe, o se ke wa tšhoga. Ngwanenyana yo mongwe yo a lego mahlalagading o re: “Eitše ge tate a tsebile gore ke na le lesogana, a befelwa kudu! O ile a leka go ntšhoša ka go mpotšiša dipotšišo tša mabapi le ge e ba ke loketše go tsena lenyalong, e lego dipotšišo tšeo ge e ba o sa le yo monyenyane di ka go dirago gore o nyake go tšwela pele o ratana  le motho yoo gore o bontšhe batswadi ba gago gore ba fošitše!”

Ge e ba ngwana wa gago yo a lego mahlalagading a tseba gore ga o nyake le go bolela ka taba ya go beana mabaka, selo se itšego seo se sa kgahlišego se ka direga—a ka ratana ka sephiring gomme a beana mabaka o sa tsebe. Ngwanenyana yo mongwe o re: “Ge batswadi ba ferekana, seo se fo dira gore bana ba nyake go uta tswalano ya bona le go feta. Ga ba kgaotše. E fo ba baradia le go feta.”

O ka ba le mafelelo a makaone kudu ka go boledišana le bana ba gago ka bolokologi. Brittany wa nywaga e 20 o re: “Ka mehla batswadi ba ka ba be ba boledišana le nna ka bolokologi ka taba ya go beana mabaka. Go bohlokwa gore ba tsebe motho yo a nkgahlago, le gona ke nagana gore seo ke selo se sebotse! Tate o tla boledišana le motho yoo. Ge e ba go na le dilo tšeo di ba tshwenyago, batswadi ba ka ba a mpotša. Gantši ke dira phetho ya gore ga ke sa na kgahlego le pele ga ge re ka thoma go beana mabaka.”

Lega go le bjalo, ka morago ga go bala Kgaolo 2 go Bolumo 2, o ka ipotšiša gore: ‘Na morwa goba morwedi wa ka a ka beana mabaka ke sa tsebe?’ Ela hloko seo bafsa ba mmalwa ba se bolelago mabapi le lebaka leo ba bangwe ba lekegago go beana mabaka ka sephiring, ke moka o nagane le ka dipotšišo tšeo di latelago seo ba se boletšego.

“Bana ba bangwe ga ba hwetše thekgo ka gae, ka gona ba phetha ka go ithekga ka lesogana goba kgarebe ya bona.”—Wendy.

Bjalo ka motswadi, o ka kgonthišetša bjang gore dinyakwa tša maikwelo tša bana ba gago di kgotsofatšwa ka botlalo? Na go na le dikaonefatšo tše o ka di dirago tabeng ye? Ge e ba go le bjalo, ke dife?

“Ge ke be ke na le nywaga e 14, morutwana yo a tšwago nageng e šele o ile a nkgopela gore ke be kgarebe ya gagwe. Ke ile ka dumela. Ke be ke nagana gore go tla ba bose gore lesogana le nkgokarele.”—Diane.

Ge e ba Diane e be e le morwedi wa gago, o be o tla swaragana bjang le taba ye?

 “Megalathekeng e dira gore go beana mabaka ka sephiring go be bonolo. Batswadi ba tloga ba sa tsebe seo se diregago!”—Annette.

Ke megato efe yeo o ka e gatago ge go tliwa tabeng yeo bana ba gago ba dirišago megalathekeng ka yona?

“Go beana mabaka ka sephiring go bonolo kudu ge batswadi ba se na taba le gore bana ba bona ba dira eng le bomang.”—Thomas.

Na go na le ditsela tšeo o ka tšeago karolo kutšwanyana bophelong bja ngwana wa gago yo a lego mahlalagading gomme go dutše go le bjalo wa mo dumelela go ba le tokologo yeo e mo swanetšego?

“Gantši batswadi ga ba gona ka gae ge bana ba le gona. Goba ba bota bana ba bona kudu moo ba ba dumelelago go ya mafelong a itšego le batho ba bangwe.”—Nicholas.

Nagana ka motho yoo ngwana wa gago a tlwaelanego le yena kudu. Na ruri o tseba seo ba se dirago ge ba le gotee?

“Go beana mabaka ka sephiring go ka direga ge batswadi ba na le dithibelo tše dintši.”—Paul.

Ka ntle le go kwanantšha melao le melao ya motheo ya Beibele, o ka dira bjang gore “go lekalekana ga [gago] go tsebje bathong bohle”?—Bafilipi 4:5.

“Mathomong a nywaga ya ka ya mahlalagadi ke be ke sa ikholofele e bile ke kganyoga go šetšwa. Ke ile ka thoma go romela di e-mail go mošemane yo mongwe phuthegong ya kgauswi le ya gešo gomme ka ratana le yena. O be a ntira gore ke ikwe ke kgethegile.”—Linda.

Na o ka nagana ka ditsela tše dingwe tša maleba tšeo ka tšona dinyakwa tša Linda nka bego di ile tša kgotsofatšwa ka gae?

Ke ka baka la’ng o sa diriše Kgaolo 2 go Bolumo 2 gotee le karolo ye ya Lemetletšo e le motheo wa go boledišana le morwa goba morwedi wa gago? Dilo tšeo di ka thibelago motho gore a se be le sephiri ke poledišano yeo e tšwago pelong le yeo e bulegilego.—Diema 20:5.

BONA BOLUMO 2, KGAOLO 1-3

  DITABA TŠA MABAPI LE MAIKWELO

Ke swanetše go arabela bjang ge ngwanaka a bolela ka go ipolaya?

Dikarolong tše dingwe tša lefase, go ipolaya ga bafsa ke tlhobaboroko. Ka mohlala, kua United States go ipolaya ke sebaki sa boraro se segolo sa mahu a bafsa ba nywaga ya magareng ga e 15 le e 25, le gona nywagasomeng e mebedi e fetilego palo ya bao ba ipolayago ba le magareng ga nywaga e 10 le e 14 e oketšegile gabedi. Bao ba lego kotsing kudu ba akaretša bafsa bao ba nago le mathata a monagano, bao go nago le motho yo a kilego a ipolaya ka malapeng a gabo bona le bao ba kilego ba leka go ipolaya. Maswao ao a lemošago a gore mofsa a ka ba a nagana ka go ipolaya a akaretša a latelago:

● Go ikarola go ba lapa le bagwera

● Go fetoga ga mekgwa ya go ja le ya go robala

● Go se sa thabela mediro yeo motho a bego a e thabela

● Phetogo e lemogegago ya semelo sa motho

● Go diriša gampe dihlaretagi goba bjala

● Go fana ka dithoto tša bohlokwa

● Go bolela ka lehu goba go nagana kudu ka ditaba tša mabapi le lona

E nngwe ya diphošo tše kgolokgolo tšeo motswadi a ka di dirago ke go hlokomologa maswao a bjalo a temošo. Tšeela godimo ditšhošetšo ka moka tša go ipolaya. O se ke wa akgofela go  phetha ka gore ngwana wa gago o fo ba a lebeletšane le boemo bjo itšego.

Le gona o se ke wa lewa ke dihlong tša go hweletša morwa goba morwedi wa gago thušo ge e ba a na le kgateletšego e tseneletšego ya monagano goba a na le mathata a mangwe a monagano. Ge e ba o belaela gore ngwana wa gago yo a lego mahlalagading o nagana ka go ipolaya, mmotšiše ka taba yeo. Kgopolo ya gore mofsa yo a lego mahlalagading o tla kgothaletšwa go ipolaya ka go fo bolela ka taba yeo e fošagetše. Bafsa ba bantši ba ikwa ba imologile ge batswadi ba thoma go bolela ka taba ye. Ka gona ge e ba ngwana wa gago a go botša gore o kile a nagana ka go ipolaya, mmotšiše ge e ba a be a šetše a naganne ka leano la gore o tlo dira seo bjang gomme ge e ba go le bjalo mmotšiše gore o be a šetše a naganne ka leano leo go fihla kae. Ge e ba leano leo le šetše le naganišišitšwe kudu, gona o swanetše go tsena ditaba gare ka go akgofa.

O se ke wa nagana gore kgateletšego ya ngwana wa gago e tlo fo nyamelela. Le gona ge e ba e bonagala e nyamelela, o se ke wa nagana gore bothata bo rarologile. Ka mo go fapanego, ye e ka ba e le nako e kotsi kudu. Ka baka la’ng? Ka gobane ge mofsa a gateletšegile kudu, a ka fo se be le matla a go phethagatša kganyogo ya gagwe ya go nyaka go ipolaya. Lega go le bjalo, ge maikwelo a sa kgahlišego a nyamelela gomme a boela a eba le matla, mofsa a ka ba le matla a go ipolaya.

Go tloga go kweša bohloko gore ka baka la ge ba tlaletšwe, bafsa ba bangwe ba nagana ka go ipolaya. Ka go lemoga le go arabela maswaong ao ba a bonago, batswadi le batho ba bangwe ba bagolo bao ba lego šedi ba ka “[bolela] ka mo go homotšago le bao ba nyamilego” gomme ya ba setšhabelo sa bafsa.—1 Bathesalonika 5:14.

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 13 LE 14, LE BOLUMO 2, KGAOLO 26

Na ke swanetše go utela bana ba ka bohloko bjo ke bo kwago ka baka la go hwelwa?

Manyami a go hwelwa ke molekane ke phihlelo e bohloko. Lega go le bjalo, seo se tlile ka nako ya ge ngwana wa gago yo a lego mahlalagading a nyaka thušo ya gago. O ka mo thuša bjang  go lebeletšana le manyami a gagwe, mola ka lehlakoreng le lengwe o sa hlokomologe manyami a gago? * Leka se se latelago:

● O se ke wa uta maikwelo a gago. Ngwana wa gago o ithutile dithuto tše dintši tša bohlokwa bophelong ka go lebelela wena. O tla dira se se swanago le ka go ithuta go lebeletšana le manyami a go hwelwa. Ka gona o se ke wa ipotša gore o swanetše go dira gore ngwana wa gago a nagane gore ga o kwe bohloko ka go mo utela manyami a gago ka moka. Se se ka fo ruta morwa wa gago go dira se se swanago. Ka mo go fapanego, ge o bontšha bohloko bjo o bo kwelego maikwelong, morwa wa gago o ithuta gore gantši go kaone go bontšha maikwelo go e na le go a uta le gore ga go na bothata gore a ikwe a nyamile, a tlaletšwe goba a bile a befetšwe.

● Kgothaletša ngwana wa gago yo a lego mahlalagading gore a bolele. Ka ntle le go mo dira gore a ikwe a gapeletšega go bolela, kgothaletša ngwana wa gago gore a bolele seo se lego ka pelong ya gagwe. Ge e ba a bonagala a dikadika, ke ka baka la’ng le sa ahlaahle Kgaolo 16 bolumong ye? Le gona o ka bolela ka dilo tše dintši tše di kgahlišago tšeo o di gopolago ka molekane wa gago yo a hwilego. Mmotše gore go tlo ba thata kudu gore o tšwele pele ka bophelo. Ge ngwana wa gago a ekwa o bolela maikwelo a gago, seo se tla mo thuša go bona kamoo a ka dirago se se swanago.

● Lemoga mafokodi a gago. Go a kwagala gore o nyaka go tloga o thekga ngwana wa gago yo a lego mahlalagading nakong ye e thata. Eupša gopola gore o kgomilwe kudu ke lehu la molekane wa gago yo a rategago. Ka gona matla a gago a maikwelo, a monagano le a mmele a ka ba a fedile ka nakwana. (Diema 24:10) Ka baka leo, o ka swanelwa ke go kgopela thušo ya ditho tše dingwe tša lapa tše di godilego le bagwera bao ba godilego tsebong gore ba go thekge. Go kgopela thušo ke pontšho ya gore o godile tsebong. Diema 11:2 e re: “Bohlale ke bja baipoetši.”

Thekgo e kaonekaone yeo o ka e hwetšago e tšwa go Jehofa Modimo ka boyena, yoo a holofetšago barapedi ba gagwe gore: “Nna Jehofa Modimo wa gago ke go swere ka seatla sa ka sa le letona, Yena yo a rego go wena: ‘O se ke wa boifa. Ke tla go thuša.’”—Jesaya 41:13.

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 16

 Nka thuša bjang morwedi wa ka go ba le pono e lekalekanego ka go lekanyetša dijo?

O ka dira’ng ge e ba morwedi wa gago a na le bothata bja go ja ka tsela ya maleba? * Thoma pele ka go kwešiša lebaka leo ka lona a wetšego mokgweng wo.

Go lemogilwe gore batho ba bantši bao ba nago le bothata bja go ja ka tsela ya maleba ba a inyatša gomme ka tlhago ba nyaka go dira dilo ka tsela e phethagetšego, ba ipeela dipakane tša godimodimo ka tsela e sa kwagalego. Kgonthišetša gore ga o tsenye letsogo mekgweng yeo. Aga morwedi wa gago.—1 Bathesalonika 5:11.

Le gona lebeledišiša pono ya gago ka dijo le boima bja mmele. Na ka go se lemoge o gateletše kudu ditaba tše, e ka ba ka mantšu goba ka mohlala? Gopola gore bafsa ba tshwenyegile kudu ka ponagalo ya bona. Gaešita le go kwera motho ka go nona ga bjaneng goba ka go gola kapejana nakong ya go khukhuša, go ka bjala dipeu tša bothata ka monaganong wa mofsa yoo mo nakong ye a hlaselegago gabonolo.

Ge o šetše o naganišišitše ka thapelo ka taba ye, bolela le morwedi wa gago ka go tšwa pelong. E le gore o dire bjalo, leka se se latelago:

● Rulaganya ka kelohloko seo o tlago go se bolela le nako yeo o tlago go se bolela ka yona.

● Bolela ka mo go kwagalago selo seo o tshwenyegilego ka sona le kganyogo ya gago ya go nyaka go mo thuša.

● O se ke wa makala ge karabelo ya pele e le ya go itwela.

● Eba motheetši yo a sa felego pelo.

Sa bohlokwa kudu ke gore o thuše morwedi wa gago ge a leka go fenya bothata bja gagwe. Šomang gotee le le lapa!

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 10 LE BOLUMO 2, KGAOLO 7

   BORAPEDI

Nka tšwela pele bjang go ruta bana ba ka ditekanyetšo tša moya ge ba tsena mahlalagading?

Beibele e re Timotheo o be a neilwe tlwaetšo ya dilo tša moya “go tloga boseeng,” gomme ga go na pelaelo gore wena bjalo ka motswadi o dirile se se swanago ka bana ba gago. (2 Timotheo 3:15) Lega go le bjalo, ge bana ba gago ba tsena mahlalagading, mekgwa ya gago ya go ba ruta e ka swanelwa ke go dumelelana le maemo a mafsa. Bana ba gago bao ba golago ba thoma go kwešiša ditaba tše di raranego tšeo ba bego ba sa di kwešiše ka mo go feletšego ge e be e sa le ba banyenyane. Gona bjale go feta le ge e le neng pele, o tlo swanelwa ke go ipiletša ‘matleng a bona a tlhaologanyo.’—Baroma 12:1.

Ge Paulo a be a ngwalela Timotheo, o ile a bolela ka dilo tšeo Timotheo a ‘ithutilego tšona gomme a kgodišwa go di dumela.’ (2 Timotheo 3:14) Bana ba gago bao ba lego mahlalagading ga bjale ba ka nyaka go ‘kgodišwa go dumela’ ditherešo tša Beibele tšeo ba di tsebilego go tloga bjaneng. E le gore o fihlelele dipelo tša bona, o swanetše go dira se se fetago go fo ba botša seo ba swanetšego go se dira goba go se dumela. Ba swanetše gore ba ithute ka noši. O ka ba thuša bjang? Thoma ka go ba nea dibaka tše dintši tša go nea mabaka gomme le ahlaahle dipotšišo tše bjalo ka tše di latelago:

● Ke’ng seo se nkgodišago gore Modimo o gona?—Baroma 1:20.

 ● Ke tseba bjang gore seo batswadi ba ka ba nthutago sona go tšwa Beibeleng ke therešo?—Ditiro 17:11.

● Ke’ng seo se nkgodišago gore ditekanyetšo tša Beibele ke tša go nkhola?—Jesaya 48:17, 18.

● Ke tseba bjang gore diporofeto tša Beibele di tla phethagala?—Joshua 23:14.

● Ke’ng seo se nkgodišago gore ga go na selo se sengwe lefaseng le seo se ka bapetšwago le “mohola o phalago tšohle wa tsebo ka Kriste Jesu”?—Bafilipi 3:8.

● Sehlabelo sa topollo sa Kriste se bolela’ng go nna?—2 Bakorinthe 5:14, 15; Bagalatia 2:20.

O ka dikadika go dira gore bana ba gago bao ba lego mahlalagading ba naganišiše ka dipotšišo tše bjalo, o tšhaba gore ba ka se kgone go di araba. Eupša seo se swana le go dikadika go lebelela lenakana la peterole ka koloing ya gago, o tšhaba gore le ka ba le bontšha gore peterole e fedile. Ge e ba go le bjalo, go kaone gore o tsebe seo ge o sa dutše o ka kgona go dira se itšego! Ka tsela e swanago, gona bjale ge bana ba gago ba sa le ka gae, ke nako ya go ba thuša go hwetša dikarabo tša dipotšišo tša mabapi le tumelo ya bona le gore ba ‘kgodišwe go dumela.’ *

Gopola gore ga se phošo ge morwa goba morwedi wa gago a botšiša gore: “Ke ka baka la’ng ke dumela?” Diane wa nywaga e 22, o gopola kamoo a ilego a dira se ka gona ge a be a le mahlalagading. O re: “Ke be ke sa nyake go se kgodišege ka ditumelo tša ka. Go hwetša dikarabo tše di kwagalago le tšeo di kgodišago go dirile gore ke lemoge gore ke thabela go ba yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa! Le ge e le neng ge ke be ke botšišwa ka selo se itšego seo nka se se dirego, go e na le gore ke arabe ka gore ‘se kgahlanong le bodumedi bja ka,’ ke be ke re, ‘ga ke nagane gore se nepagetše.’ Ka mantšu a mangwe, ke fetošitše pono ya Beibele gore e be ya ka.”

Tšhišinyo: E le gore o tsebe matla a go nagana a ngwana wa gago yo a lego mahlalagading mabapi le ditekanyetšo tša Beibele, dira gore a bapale karolo ya go ba motswadi ge bothata bo  tšwelela. Ka mohlala, a re re morwedi wa gago o kgopetše tumelelo ya go ya moletlong woo wena (mohlomongwe le yena) le tsebago gore e ka se be mo go swanetšego go ya go wona. Go e na le go fo araba ka gore o ka se ye, mohlomongwe o ka re: ‘Nka rata gore o ipee maemong a ka. Nagana ka moletlo wo o nyakago go ya go wona gomme o dire nyakišišo (mohlomongwe go Kgaolo 37 ka pukung ye le Kgaolo 32 go Bolumo 2), ke moka o tle o bolele le nna ka moswana. Nna ke tla bapala karolo ya gago gomme ka go kgopela go ya moletlong, wena ka ge o tla be o le motswadi o tla mpotša ge e ba e tla ba mo go swanetšego go ya goba go se bjalo.’

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 38 LE   LE   LE BOLUMO 2, KGAOLO 34-36

Ngwana wa rena yo a lego mahlalagading ga a sa na taba le dilo tša moya. Re ka dira’ng?

Sa pele, o se ke wa fo akgofela go phetha ka gore ngwana wa gago yo a lego mahlalagading o ganne tumelo ya gago. Mabakeng a mantši, go na le sebaki sa bothata. Ka mohlala, mohlomongwe ngwana wa gago

● O lebeletšane le kgateletšo ya dithaka gomme o na le dihlong tša go ba yo a fapanego ka gore a kgomarele melao ya motheo ya Beibele

● O bona bafsa ba bangwe (gaešita le bana babo) ba šoma gabotse tabeng ya go phela ka tsela ya Bokriste gomme o nagana gore go swana le bona ga go kgonege

● O kganyoga go ba le bagwera eupša o ikwa a lewa ke bodutu goba a sa swanelege ge a le gare ga badumedigotee le yena

● O bona bafsa ba bangwe bao ba ipolelago gore ke Bakriste eupša ba phela maphelo a mabedi

● O katanela gore a tsebe seo a lego sona gomme ka baka leo o ikwa a gapeletšega go belaela ditekanyetšo tšeo wena o di tšeelago godimo

● O bona bao a tsenago le bona ka klaseng ba dira dilo tše mpe ka bolokologi gomme ba bonagala ba sa be le ditlamorago tše mpe

● O leka go amogelwa ke motswadi wa gagwe yo e sego modumedi

 Ke therešo gore ditaba tše bjalo ka tše ga di kgome kudu melao ya motheo ya tumelo ya gago. Di kgoma kudu maemo ao a dirago gore go bontšha tumelo e be tlhohlo—mohlomongwe mo nakong ye. Ka gona, o ka dira’ng gore o kgothatše ngwana wa gago yo a lego mahlalagading?

Dumelela dilo tše itšego—eupša o se ke wa kwanantšha. Leka go kwešiša selo seo se nolago ngwana wa gago yo a lego mahlalagading moko, gomme o dire diphetogo e le gore ngwana wa gago a be le tikologo e kaone yeo go yona a tlago go gola moyeng. (Diema 16:20) Ka mohlala, “Peer-Pressure Planner,” [Tsela ya go Itokišetša go Lebeletšana le Kgateletšo ya Dithaka] yeo e hwetšagalago go letlakala 132 le 133 go Bolumo 2, e ka dira gore ngwana wa gago a be le kgodišego e le gore a se ke a tšhoga kudu go lebeletšana le bao a tsenago le bona sekolo. Goba ge e ba ngwana wa gago a lewa ke bodutu, o ka swanelwa ke go gata mogato e le gore o mo thuše go hwetša bagwera ba babotse.

Mo nyakele moeletši. Ka dinako tše dingwe bafsa ba thušwa ke ge motho yo mogolo yo e sego wa ka lapeng a ba kgothatša. Na go na le motho yo o mo tsebago yoo pono ya gagwe ka dilo tša moya e ka kgothatšago ngwana wa gago yo a lego mahlalagading? Ke ka baka la’ng o sa rulaganye gore motho yoo a fetše nako le morwa goba morwedi wa gago? Morero wa gago ga se go hlokomologa boikarabelo bja gago. Eupša nagana ka Timotheo. O ile a holwa kudu ke mohlala wa moapostola Paulo gomme Paulo le yena o ile a holwa kudu ke go ba le Timotheo e le mosepedigotee le yena.—Bafilipi 2:20, 22.

O na le tshwanelo ya go laela ngwana wa gago yo a lego mahlalagading gore a latele lenaneo la gago la borapedi, ge feela a sa dula le wena. Lega go le bjalo, mafelelong pakane ya gago ke go bjala lerato la go rata Modimo ka pelong ya ngwana wa gago, e sego gore a fo ithola kgwara. E le go thuša ngwana wa gago gore a amogele bodumedi bja therešo, bea mohlala wo o swanelwago ke go ekišwa. Eba le tekatekano ka seo o se letetšego go yena. Mo nyakele moeletši le bagwera bao ba agago. Mohlomongwe ka letšatši le lengwe ngwana wa gago, o tla bolela go etša mopsalme gore: “Jehofa ke leswika la ka le legolo, sebo sa ka le Mohlakodiši wa ka.”—Psalme 18:2.

BONA BOLUMO 1, KGAOLO 39 LE   LE BOLUMO 2, KGAOLO 37 LE 38

[Mengwalo ya tlase]