Kgaolo 34

Ke’ng se se Fošagetšego ka go Ipolaiša Bjala?

O ka araba bjang dipotšišo tše di latelago? Tsenya leswao le ✔ ka lepokising leo le lego kgauswi le karabo ya gago.

Na tše dingwe tša dithaka tša gago di nwa bjala e sa le tše dinyenyane goba di ipolaiša bjona?

□ Ee □ Aowa

Na dithaka tša gago di kile tša go gapeletša go nwa bjala?

□ Ee □ Aowa

Na o kile wa ipolaiša bjala?

□ Ee □ Aowa

 GO IPOLAIŠA bjala ke’ng? Ba bangwe ba go hlalosa e le go fo nwela go tagwa. Pego ya U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism e lekile go hlalosa mokgwa wo ka tsela e lebanyago kutšwanyana. E boletše gore go ipolaiša bjala “gantši go hlaloswa e le ge monna a enwa mapotlelo a mahlano goba go feta moo a bjala ka go latelana, le ge mosadi a enwa a mane goba go feta moo ka go latelana.”

Ge e ba o kile wa lekega go nwa ka mo go feteletšego goba go nwa gaešita le ge o le ka tlase ga nywaga yeo e sa dumelelwego ke molao wa naga ya geno, ga o nnoši. Bafsa ba bantši ba diriša bjala gampe. * Eupša ipotšiše gore: ‘Ke’ng seo ke tlogago ke se tseba mabapi le lebaka leo ka lona ke nyakago go nwa gomme bjala bo ka ba le ditlamorago dife go nna?’ Ka mohlala, o be o ka araba bjang dipotšišo tše di latelago tšeo di nyakago go arabja ka therešo goba maaka? Tsenya leswao le ✔ ka lepokising leo le lego kgauswi le karabo ya gago, ke moka o ele hloko seo e lego therešo.

a. Bafsa bao ba lego mahlalagading ba nwa bjala feela ka gobane ba rata tatso ya bjona.

□ Therešo □ Maaka

b. Ka ge e sa le ba banyenyane e bile ba phetše gabotse, bafsa bao ba lego mahlalagading ba lebeletšana le ditla-morago tše sego kae feela tša go diriša bjala gampe go feta batho ba bagolo.

□ Therešo □ Maaka

c. Go ipolaiša bjala go ka se go bolaye.

□ Therešo □ Maaka

d. Beibele e gana go dirišwa ga bjala ka tsela le ge e le efe.

□ Therešo □ Maaka

e. Go fokola mmeleng ke ditlamorago di nnoši tša go ipolaiša bjala.

□ Therešo □ Maaka

a. Bafsa bao ba lego mahlalagading ba nwa bjala feela ka gobane ba rata tatso ya bjona. Karabo—Maaka. Nyakišišo ya go lemoša batho ka bjala yeo e dirilwego kua Australia e bontšhitše gore 36 lekgolong ya bafsa bao go boledišanwego le bona ba re lebaka le legolo  la gore ba nwe bjala ke gore ba amogelwe ke dithaka tša bona meletlong ya bogwera. Kua United States, nyakišišo e nngwe e bontšhitše gore bafsa ba 66 lekgolong ba re ba nwa bjala ka baka la kgateletšo ya dithaka. Lega go le bjalo, ba ka godimo ga seripa sa bona ba boletše gore ba nwela go lebala mathata.

b. Ka ge e sa le ba banyenyane e bile ba phetše gabotse, bafsa bao ba lego mahlalagading ba lebeletšana le ditlamorago tše sego kae feela tša go diriša bjala gampe go feta batho ba bagolo. Karabo—Maaka. Sehlogo seo se lego ka makasineng wa Discover se re: “Nyakišišo ya morago bjale e šišinya gore bafsa bao ba nwago bjala ba bea maphelo a bona kotsing.” Ka baka la’ng? Sehlogo seo se tšwela pele ka gore: “Ka gobane bafsa bao ba lego mahlalagading ba ba nwago ka mo go feteletšego go ka direga gore ba senya ka tekanyo e kgolo seo bjoko bja bona bo ka kgonago go se dira.”

Go nwa bjala ka mo go feteletšego gape go sepedišana le go tšwa dišo tša sefahlegong, go šošobana letlalo o sa le yo monyenyane, go oketšega ga boima bja mmele, go phela ka bjala le go lemalela dihlaretagi. Le gona go ka senya o šoro tshepedišo ya megalatšhika, sebete le pelo.

c. Go ipolaiša bjala go ka se go bolaye. Karabo—Maaka. Go nwa bjala bjo bontši go ka tima bjoko bja gago moya, le gona ditho tša bohlokwa mmeleng wa gago di ka thoma go se sa šoma gabotse. Maswao a seo a ka akaretša go hlatša, go idibala le go hema ka bothata goba go palelwa ke go hema. Mabakeng a mangwe, motho a ka feleletša a hwile.

d. Beibele e gana go dirišwa ga bjala ka tsela le ge e le efe. Karabo—Maaka. Beibele ga e ganetše motho go nwa bjala, e bile ga e re  bafsa ba se ke ba ithabiša. (Psalme 104:15; Mmoledi 10:19) Ke therešo gore o swanetše go ba le nywaga yeo e dumeletšwego ke naga ya geno gore o nwe.—Baroma 13:1.

Lega go le bjalo, Beibele e nea temošo ka go nwa ka mo go feteletšego. Diema 20:1 e re: “Beine e dira motho mokweri, bjala bo baka mašata gomme bohle bao bo ba arošago ga ba hlalefa.” Bjala bo ka dira gore o dire dilo ka tsela ya bošilo! Ke therešo gore bo ka go thabiša ka nakwana, eupša ge e ba o bo nwa ka mo go feteletšego, bo “loma go etša noga,” bja go tlogela o na le mathata a mantši.—Diema 23:32.

e. Go fokola mmeleng ke ditlamorago di nnoši tša go ipolaiša bjala. Karabo—Maaka. Ge o tagwa, o ipea kotsing ya go hlaselwa ka ditsela ka moka—gaešita le go katwa. Ka nako e swanago, o ka  ba kotsi go batho ba bangwe, wa dira dilo ka tsela yeo o bego o ka se di dire ka yona. Beibele e lemoša gore ge e ba o ka nwa ka mo go feteletšego, “o ka se kgone go nagana gabotse goba go bolela ka tsela e kwagalago.” (Diema 23:33, Today’s English Version) Ka boripana, o tla itira setlaela! Ditlamorago tše dingwe tše bohloko di ka akaretša go senyega ga segwera, go se šome gabotse sekolong le mošomong, go ba le molato wa bosenyi le bodiidi.—Diema 23:21.

Sa bohlokwa le go feta, ela hloko kamoo go nwa ka mo go feteletšego go ka senyago tswalano ya gago le Jehofa ka gona. Jehofa Modimo o nyaka gore o mo hlankele ka “monagano wa gago ka moka”—e sego ka monagano wo o senyegilego go sa hlokagale ka baka la go nwa bjala ka mo go feteletšego. (Mateo 22:37) Lentšu la Modimo ga le ganetše feela ‘go nwa ka mo go feteletšego,’ eupša le ganetša le ‘diphadišano tša go nwa.’ (1 Petro 4:3) Ka gona, go ipolaiša bjala ga go dumelelane le thato ya Mmopi wa rena e bile go tla go šitiša go ba le tswalano ya kgauswi le Modimo.

O tla Kgetha Eng?

Na o tla fo latela dithaka tša gago tšeo di dirišago bjala gampe? Beibele e re: “Na ga le tsebe gore ge e ba le tšwela pele le ikgafela motho le ge e le mang le le bahlanka ba ba kwago, le bahlanka ba yoo le  mo kwago?” (Baroma 6:16) Na ruriruri o nyaka go ba lekgoba la dithaka tša gago goba la bjala?

O swanetše go dira’ng ge e ba o tantšwe ke molaba wa go ipolaiša bjala? Nyaka thušo kapejana ka gore o bolele le motswadi wa gago goba mogwera yo a godilego tsebong. Boledišana le Jehofa Modimo ka thapelo gomme o mo lope gore a go thuše. Go ba gona, Modimo ke “thušo yeo e hwetšagalago gabonolo nakong ya ditlalelo.” (Psalme 46:1) Ka ge gantši kgateletšo ya dithaka e le yona e dirago gore motho a ipolaiše bjala gotee le go bo nwa e sa le yo monyenyane, go ka nyakega gore o dire diphetogo tše dikgolo tseleng ya gago ya go kgetha bagwera. * Go dira diphetogo tše bjalo go ka se be bonolo, eupša ka thušo ya Jehofa o ka atlega.

KGAOLONG YA RENA YEO E LATELAGO

Go lemalela dihlaretagi go ka fenywa. Ithute kamoo seo se ka dirwago ka gona.

[Mengwalo ya tlase]

LENGWALO LA BOHLOKWA

“Letagwa le . . . tla diila.” —Diema 23:21.

KELETŠO

Hwetša mabaka ao a dirago gore o nyake go nwa bjala. Ke moka leka go nagana ka dikgetho tše dingwe, ke gore ditsela tše di swanetšego tšeo ka tšona o ka ithabišago goba wa fokotša maikwelo a go gateletšega.

NA O BE O TSEBA . . . ?

Go ya ka nyakišišo e nngwe ya United States, “go bile le kgonagalo ya gore ka makga a seswai batho bao ka mehla ba ipolaišago bjala ba se be gona klaseng, ba šalele morago mošomong wa sekolo, ba gobale goba ba gobatšwe le go senya dithoto, go feta bao ba sa dirego bjalo.”

KGATO YEO KE TLAGO GO E TŠEA!

Ge e ba dithaka tša ka di nyaka gore nna le tšona re diriše bjala gampe, ke tla re ․․․․․

Seo ke tlago go botšiša motswadi wa ka goba batswadi ba ka ka taba ye ke gore ․․․․․

O NAGANA ENG?

● Ke ka baka la’ng dithaka tša gago di nyaka gore ba bangwe ba di tlatše ge di diriša bjala gampe?

● Na go diriša bjala gampe go tla go dira gore o kgahle batho ba bong bjo bo fapanego le bja gago, gona ke ka baka la’ng o araba bjalo?

[Ntlhakgolo go letlakala 250]

“Ge bao ke tsenago le bona sekolo ba nnea bjala, ke ba botša gore ga go hlokagale gore ke nwe bjala gore ke thabe.”—Mark

[Lepokisi go letlakala 249]

 Go nwa Bomang?

Go ya ka nyakišišo yeo e dirilwego baneng ba sekolong se se phagamego kua Engelane, Scotland le Wales, o tee go ba bane ba bao ba nago le nywaga e 13 le 14 “o boletše gore o kile a ipolaiša bonyenyane mapotlelo a mahlano a bjala ka nako e tee.” Mo e ka bago seripagare sa bao ba nago le nywaga e 15 le 16 bao go boledišanwego le bona, ba boletše gore le bona ba ile ba dira se se swanago. Go ya ka Lefapha la tša Maphelo le Ditirelo tša Batho la United States, “bafsa bao ba lego mahlalagading ba e ka bago ba dimilione tše 10,4 bao ba nago le nywaga e 12 go ya go e 20 ba boletše gore ba ile ba nwa bjala. Gare ga bona, ba dimilione tše 5,1 ba be ba ipolaiša bjala ke moka gwa ba gape le ba dimilione tše 2,3 bao ba bego ba enwa kudu e bile ba ipolaiša bjala bonyenyane ka makga a mahlano ka kgwedi.” Nyakišišo yeo e dirilwego kua Australia e utollotše gore banenyana ba bantši nageng yeo ba ipolaiša bjala go feta bašemane—ba nwa mapotlelo a 13 go ya go a 30 ka nako e tee!

[Seswantšho go letlakala 251]

Bjala bo ka loma go swana le noga