Kgaolo 28

Ke ka Baka La’ng Banenyana ba sa Nthate?

Ke dira sohle go kgahliša ngwanenyana yo. Ke mmoditše sohle ka nna—dilo tšeo ke nago le tšona, mafelo ao nkilego ka ya go ona le batho bao ke ba tse-bago. O swanetše go ba a faga-hletše go beana mabaka le nna!

Ke duma eka lefase le ka bulega ka tsena! Na mošemane yo ga a bone gore ga ke mo rate? Nka kgaotša bjang poledišano ye ka ntle le go mo kgopiša?

 O GODILE ka mo go lekanego gore o ka beana mabaka. O ka rata go hwetša motho yo a kgahlišago yoo e bilego e le modumedigotee le wena. (1 Bakorinthe 7:39) Lega go le bjalo, nako le nako ge o be o leka go thoma tswalano o be o bona o sa atlege. Bothata e be e le eng? Na banenyana ba nyaka feela bašemane ba go ba le sebopego se sebotse? Ngwanenyana yo a bitšwago Lisa o dumela gore: “Ke rata bašemane bao ba nago le digoba.” Lega go le bjalo, banenyana ba bantši ba nyaka se se fetago seo. Carrie wa nywaga e 18 o re: “Ga se gantši bašemane ba babotse ba nago le dika tše bohlokwa.”

Dika tše bohlokwa di akaretša eng? Ge e ba o ka rata go tseba ngwanenyana gakaone, ke dilo dife tšeo o swanetšego go di ela hloko? Le gona ke melao efe ya motheo ya Beibele yeo o swanetšego go e gopola?

Seo o Swanetšego go se Dira Pele

Pele ga ge o ka leka go thoma go ratana le ngwanenyana yo a itšego, go na le dilo tše itšego tša motheo tšeo o swanetšego go kgona go di dira, le gona dilo tšeo di tla go thuša gore o kgone go gwerana le motho le ge e le ofe. Ela hloko dilo tše di latelago.

● Hlagolela mekgwa e mebotse. Beibele e re “lerato ga le na mekgwa e mebe.” (1 Bakorinthe 13:5, Today’s English Version) Mekgwa e mebotse e bontšha gore o hlompha ba bangwe e bile o hlagolela semelo sa go ba motho yo a godilego, seo se swanago le sa Kriste. Lega go le bjalo, mekgwa e mebotse ga e swane le sutu yeo o e aparago gore o kgahliše batho ba bangwe eupša wa e apola ge o fihla ka gae. Ipotšiše gore: ‘Na ke bontšha mekgwa e mebotse ge ke dirišana le ditho tša lapa lešo?’ Ge e ba go se bjalo, gona go ka se be bonolo gore o dire bjalo ge o dirišana le batho bao e sego ba geno. Gopola gore e le gore ngwanenyana yo bohlale a tsebe gabotse gore o motho wa mohuta mang, o tlo lebelela tsela yeo o dirišanago le ditho tša lapa la geno.—Baefeso 6:1, 2.

Seo banenyana ba se bolelago: “Ke tloga ke hwetša go kgahliša  ge e ba mošemane a bontšha mekgwa e mebotse dilong tše dinyenyane, go swana le go mpulela mojako, le dilong tše dikgolo tše bjalo ka go ba botho le go ba yo a naganelago, e sego go nna feela eupša le go ba lapa lešo.”—Tina.

“Ga ke kgahlege ge e ba ke sa tšwa go gahlana le mošemane eupša a mpotšiša ditaba tša motho ka noši tše bjalo ka gore, ‘Na o beana mabaka?’ le gore ‘Dipakane tša gago ke dife?’ Ke bona e le go hloka mekgwa e bile seo se ntira gore ke se ke ka lokologa!”—Kathy.

“Ke hwetša e le go hloka tlhompho ge bašemane ba nagana gore ba ka bapala ka maikwelo a rena, bjalo ka ge eka maikwelo a rena ga a na taba le gore ka moka ga rena re tloga re nyaka lenyalo moo re nyakago gore ba re kwele bohloko.”—Alexis.

● Dula o hlwekile. Go dula o hlwekile ga go bontšhe feela gore o hlompha batho ba bangwe eupša gape go bontšha gore o a itlhompha. (Mateo 7:12) Ge e ba o itlhompha, ga go na pelaelo  gore ba bangwe le bona ba tla go hlompha. Ka lehlakoreng le lengwe, ge e ba o hlokomologa bohlweki bja gago, seo se tla šitiša maiteko a gago a go kgahliša ngwanenyana.

Seo banenyana ba se bolelago: “Mošemane yo mongwe yo a bego a nthata o be a nkga ka ganong kudu. Ke ile ka palelwa ke go hlokomologa taba yeo.”—Kelly.

● Hlagolela bokgoni bja poledišano. Motheo wa tswalano e swarelelago ke poledišano e botse. Ga le fo ahlaahla dilo tšeo di kgahlago wena feela eupša gape le tšeo di kgahlago mogwera wa gago. (Bafilipi 2:3, 4) O tloga o theetša seo ngwanenyana a se bolelago le gona o tšeela godimo dikgopolo tša gagwe.

Seo banenyana ba se bolelago: “Ke a kgahlega ge mošemane a kgona go bolela le nna ka mokgwa wa tlhago—a kgona go gopola dilo tšeo ke mmoditšego tšona le gona a kgona go botšiša dipotšišo tšeo di dirago gore re dule re boledišana.”—Christine.

“Ke nagana gore bašemane ba kgahlwa ke seo ba se bonago, eupša banenyana ba kgahlwa kudu ke seo ba se kwago.”—Laura.

“Ke rata dimpho kudu. Eupša ge e ba mošemane a ka kgona go boledišana le nna gabotse, ge e ba a ka kgona go nkhomotša le go nkgothatša ka mantšu a gagwe . . . Banna! Seo se a nkgahla.”—Amy.

“Go na le lesogana leo ke le tsebago leo le nago le mekgwa e mebotse e bile le sa bontšhego bogwera ka tsela e sa swanelago. Re kgona go ba le poledišano e agago ntle le gore le bolele mantšu a bjalo ka gore, ‘O tloga o nkga bosana’ goba ‘O botsana kudu lehono.’ Lesogana leo le tloga le theetša seo ke se bolelago gomme seo se tla thabiša ngwanenyana le ge e le ofe.”—Beth.

“Ruri nka thabela go tseba motho yo mongwe gakaone ge e ba  a na le metlae eupša gape a kgona le go bolela ka dilo tša bohlokwa kudu a tiišitše ka ganong.”—Kelly.

● Eba yo a nago le boikarabelo. Beibele e re: “Yo mongwe le yo mongwe wa rena o swanetše go rwala morwalo wa gagwe.” (Bagalatia 6:5, Contemporary English Version) Banenyana ba ka se kgahlwe ke lesogana leo le sa kgonego go swarelela mošomong ka baka la ge le tšwafa goba ka ge le fetša nako e ntši le bapala.

Seo banenyana ba se bolelago: “Ke duma ge bašemane ba bangwe ba ka ba le boikarabelo kutšwanyana. Go tloga go sa kgahliše ge ba sa dire bjalo. Seo ga se ba bolelele gabotse.”—Carrie.

“Bašemane ba bangwe ga ba na dipakane tše di kwagalago. Ge e ba ba rata ngwanenyana yo a itšego, ba nyaka go tseba gore dipakane tša gagwe ke dife ke moka ba re, ‘Aga, seo ke sona se ke nyakago go se dira!’ Eupša ditiro tša bona tša gona bjale di bontšha se se fapanego.”—Beth.

Bjalo ka ge go bontšhitšwe ka mo godimo, go ba le boikarabelo go tla go thuša go thabela bogwera bjo bobotse. Lega go le bjalo, ge o ikwa gore o loketše go thoma tswalano ya kgonthe le ngwanenyana yo a itšego, o swanetše go dira’ng?

Mogato o Latelago

● Gata mogato wa pele. Ge e ba o nagana gore mogwera wa gago yo o mo ratago e ka ba molekane yo mobotse wa lenyalo, mo tsebiše gore o a go kgahla. Bolela ka tsela e kwagalago gomme o mmotše maikwelo a gago ka bolokologi. Therešo ke gore seo se ka go tšhoša. O tšhaba go ganwa. Eupša go ikemišetša ga gago go gata mogato wa pele ke leswao la gore o godile. Lega go le bjalo, temošo še: Se ga se re gore o kgopela gore le nyalane. Ka gona eba le temogo. Ge o ka batamela  ngwanenyana o šokiša goba o tshwenyegile kudu, o ka mo tšhabiša go e na le gore o mo gogele go wena.

Seo banenyana ba se bolelago: “Ga ke kgone go bala menagano. Ka gona ge e ba motho yo mongwe a nyaka go ntseba gakaone, o swanetše go fo ntebanya a mpotše.”—Nina.

“E ka ba phetogo e sa tlwaelegago ge e ba le bile bagwera ka nako e teletšana. Eupša nka hlompha motho ge e ba a ka fo mpotša gore a ka rata go ntseba gakaone go feta go fo ba mogwera wa gagwe.”—Helen.

● Hlompha phetho ya ngwanenyana. Go thwe’ng ge e ba mogwera wa gago a re ga a nyake tswalano e fetago go fo ba bagwera? Mo hlomphe ka gore o dumele gore o tseba pelo ya gagwe le gore aowa ya gagwe ke aowa. Ge e ba o mo phegelela, seo se ka bontšha gore ga se wa gola tsebong. Ge e le gabotse, ge e ba o hlokomologa ge ngwanenyana a gana seo o mo kgopelago sona—e bile o befedišwa ke gore o a go gana—na ruri o nagana ka dikgahlego tša gagwe goba tša gago?—1 Bakorinthe 13:11.

Seo banenyana ba se bolelago: “Ke a tenega ge ke botša mošemane ka go lebanya gore ga ke mo rate eupša a fo boaboa.”—Colleen.

“Ke ile ka hlalosetša mošemane yo mongwe gore ga ke mo rate, eupša o ile a phegelela gore a hwetše dinomoro tša ka tša mogala. Ke be ke nyaka go mo swara gabotse. Go ba gona, go swanetše go ba go be go se bonolo go rapa sebete sa gore a bolele maikwelo a gagwe. Eupša mafelelong ke ile ka swanelwa ke go bolela le yena ka go tia.”—Sarah.

Seo o sa Swanelago go se Dira

Masogana a mangwe a nagana gore ga a na bothata bja go dira gore banenyana ba a rate. E bile a ka ba a phadišana le dithaka tša ona go bona gore ke mang a ka tanyago kgahlego ya banenyana ba bantši. Lega go le bjalo, phadišano e bjalo ke e šoro le gona e tla dira gore o tume gampe. (Diema 20:11) O ka phema ditlamorago tšeo ge e ba o dula o gopola dilo tše di latelago.

● O se ke wa bapala ka lerato. Motho yo a bapalago ka lerato o diriša mantšu a boreledi le boitšhišinyo bja mmele bjo bo tsošago  kganyogo. Ga a na maikemišetšo a go ba le tswalano ya lerato yeo e hlomphegago. Ditiro tše bjalo le mekgwa di hlokomologa keletšo ya Beibele ya gore re sware “basadi ba bafsa bjalo ka dikgaetšedi ka tshekego yohle.” (1 Timotheo 5:2) Batho bao ba bapalago ka lerato ga e be bagwera ba babotse le gona eba balekane bao ba sa kgahlišego ba lenyalo. Banenyana bao ba nago le temogo ba tseba seo.

Seo banenyana ba se bolelago: “Ke nagana gore go tloga go sa kgahliše ge motho a go botša mantšu a boreledi eupša o tseba gore o sa tšwa go a botša mogwera wa gago kgweding e fetilego.”—Helen.

“Lesogana le lengwe le lebotse le ile la thoma go bapala ka lerato le nna, gantši le bolela ka lona. Ge ngwanenyana yo mongwe a etla sehlopheng sa rena, le ile la dira se se swanago go yena. Ke moka ngwanenyana yo mongwe wa boraro le yena a tla sehlopheng sa rena, la dira se se swanago le go yena. Go be go se botse!”—Tina.

● O se ke wa bapala ka maikwelo a ngwanenyana. O se ke wa letela gore melao yeo e šomago segwereng sa batho ba bong  bjo bo swanago le bja gago e šome le segwereng sa batho ba bong bjo bo sa swanego le bja gago. Ka baka la’ng? Ela hloko se: Ge e ba o be o ka botša mogwera wa gago wa mošemane gore sutu ya gagwe e mpsha e a mo swanela goba ka mehla o bolela le yena gomme o mo ntšhetša sa mafahleng, ga se gantši a ka naganago gore o a mo rata. Eupša ge e ba o reta ngwanenyana ka ponagalo ya gagwe goba ka mehla o bolela le yena gomme o mo ntšhetša sa mafahleng, a ka fo nagana gore o a mo rata.

Seo banenyana ba se bolelago: “Ke tloga ke sa nagane gore bašemane ba kwešiša gore ba ka se sware banenyana ka tsela e swanago le yeo ba swarago bagwera ba bona ba bašemane ka yona.”—Sheryl.

“Mošemane o tla hwetša nomoro ya ka ya mogala ke moka a nngwalele molaetša. Ka gona, . . . maikemišetšo a gagwe ke afe? Ka dinako tše dingwe o ka dira segwera le motho o diriša melaetša ke moka la batamelana maikwelong, eupša o ka bolela ditaba tše kae molaetšeng wa mogalathekeng?”—Mallory.

“Ga ke nagane gore bašemane ba lemoga gore banenyana ba ka tšeega maikwelong kapejana gakaakang, kudukudu ge e ba mošemane a na le tlhokomelo e bile go le bonolo go boledišana le yena. Ga se gore ngwanenyana o tloga a nyaka go šetšwa. Ke fo ba ke nagana gore banenyana ba bantši ba nyaka motho yo ba ka ratanago le yena le gore ba phela ba butše mahlo gore ba hwetše motho yo a ba swanetšego.”—Alison.

BALA KA MO GO OKETŠEGILEGO MABAPI LE TABA YE GO BOLUMO 2, KGAOLO 3

KGAOLONG YA RENA YEO E LATELAGO

O ka tseba bjang phapano magareng ga lerato le lerato la go fo tšewa ke maikwelo?

LENGWALO LA BOHLOKWA

“Le apare semelo se sefsa seo se bopilwego go ya ka thato ya Modimo tokong ya therešo le potegong.”—Baefeso 4:24.

KELETŠO

Botšiša batho ba sego kae bao ba godilego tsebong gore ke bokgoni bofe bjo ba naganago gore bo bohlokwa kudu gore lesogana le be le bjona, ke moka o lebelele ge e ba se e le selo seo o swanetšego go šomela go sona.

NA O BE O TSEBA . . . ?

Ponagalo ya gago ya ka ntle ga e bohlokwa go feta seo o lego sona ka gare.

KGATO YEO KE TLAGO GO E TŠEA!

Karolo yeo go yona nka bago le mekgwa kutšwanyana ke ․․․․․

E le go kaonefatša mokgwa wa ka wa poledišano, ke tla ․․․․․

Seo ke tlago go botšiša motswadi wa ka goba batswadi ba ka ka taba ye ke gore ․․․․․

O NAGANA ENG?

● O ka bontšha bjang gore o a itlhompha?

● O ka bontšha bjang gore o hlompha dikgopolo tša ngwanenyana le maikwelo a gagwe?

[Ntlhakgolo go letlakala 198]

“Bašemane ba nagana gore e le gore ba kgahle banenyana ba swanetše go apara ka tsela e itšego goba ba be le ponagalo e itšego. Gaešita le ge se e le therešo go fihla bokgoleng bjo itšego, ke nagana gore banenyana ba bantši ba kgahlišwa kudu ke ge motho a na le semelo se sebotse.”—Kate

[Seswantšho go letlakala 197]

Mekgwa e mebotse ga e swane le sutu yeo o e aparago gore o kgahliše batho ba bangwe eupša wa e apola ge o fihla ka gae