Mathomong a 1942, madira a matla a Japane a ile a thoma go laola Indonesia ka tsela e sehlogo kudu. Bana babo rena ba bantši ba be ba gapeletšwa go dira modiro o thata wa matsogo—ba aga ditsela goba ba epa diforo. Ba bangwe ba be ba tswaleletšwe dikampeng tša kgolego tšeo di nago le ditšhila gomme ba tlaišetšwa gore ba gana go thekga ntwa. Go ile gwa hwa bonyenyane bana babo rena ba bararo kgolegong.

Kgaetšedi yo mongwe wa Modutch, e lego Johanna Harp, yo a bego a dula motseng wa dithabeng wo o lego ka thoko ka Bohlabela bja Java, o ile a kgona go phema go išwa dikampeng mengwageng e mebedi ya mathomo ya ntwa. Yena le bana ba gagwe ba bararo bao e bego e le bafsa ka nako yeo ba ile ba diriša tokologo yeo ba bego ba na le yona go fetolela puku ya Salvation  le ditokollo tše dingwe tša Morokami go tloga go Seisemane go ya go Sedutch. * Ke moka go be go dirwa dikopi tša dikgatišo tše di fetoletšwego gomme di romelwa ka sephiring go Dihlatse ka moka tša Java.

Dihlatse tše sego kae tšeo di bego di se tša golegwa di be di swara diboka ka dihlopha tše dinyenyane gomme di bolela ditaba tše dibotse ka šedi. Josephine Elias (yo e bego e le wa ga Tan) o itše: “Ke be ke phela ke butše mahlo gore ke nee bohlatse bjo bo sa rulaganyetšwago. Ke be ke swara lepolanka la papadi ya chess ge ke etela batho bao ba thabelago magaeng a bona e le gore ba bangwe ba nagane gore ke be ke ipapalela chess.” Felix Tan le mosadi wa gagwe, e lego Bola, ba be ba bolela ditaba tše dibotse ka ntlo le ntlo, ba dira eka ba rekiša sesepa. Felix o itše: “Gantši re be re šalwa morago ke batho bao ba nyakago go tseba ditaba tše itšego ka rena bao ba bego ba šomela maphodisa a Kempeitai, e lego maphodisa a sešole a Japane ao batho ba bego ba a tšhaba kudu. E le gore go se be le batho bao ba re gononelago, re be re fetofetoša dinako tša rena tša go etela barutwana ba rena ba Beibele. Ba tshelelago ba barutwana ba rena ba ile ba tšwela pele gabotse gomme ba kolobetšwa yona nakong yeo ya ntwa.”

Ge bana babo rena ba dutše ba tlwaelana le mathata a nakong ya ntwa, go se go ye kae ba ile ba lebeletšana le teko e nngwe e kgolo. Balaodi ba mmušo ba Majapane ba ile ba laela batho ka moka bao ba sa tšwego nageng ye (go akaretša le ma-China ao a dulago Indonesia) go ingwadiša le go swara karata ya boitsebišo yeo e nago le mantšu a gore ba tla botegela Mmušo wa Majapane. Bana babo rena ba bantši ba ile ba ipotšiša gore: ‘Na re swanetše go ingwadiša gomme re saene karata yeo ya boitsebišo, goba re swanetše go gana go ingwadiša?’

Felix Tan o hlalositše gore: “Bana babo rena ba Jakarta ba ile ba kgothaletša rena re bego re dula Sukabumi gore re gane go  saena karata yeo ya boitsebišo. Eupša re ile ra kgopela balaodi ba mmušo ge e ba re ka fetoša mantšu a karateng yeo gore a se balege ka gore ‘motho yo a saennego mo o ikanne gore o tla botegela’ mašole a Japane, eupša a balege ka gore ‘motho yo a saennego mo a ka se šitiše’ mašole a Japane. Se se makatšago ke gore ba ile ba dumela, ka gona ka moka ga rena re ile ra hwetša dikarata tšeo. Ge bana babo rena ba Jakarta ba ekwa ka phetho ya rena, ba ile ba re bitša bahlanogi gomme ba se sa dirišana le rena.”

Ka manyami, ba bantši ba bana babo rena bao ba bego ba fišegela thoko kua Jakarta ba ile ba golegwa gomme ba tlogela therešo. Ngwanabo rena yo mongwe yo a ilego a dula a tiile tumelong o ile a feleletša a le kgolegong le André Elias. André o itše: “Ke ile ka boledišana le yena ka taba ya go ingwadiša gomme ka mo thuša gore a be le pono e lekalekanego. Ka boikokobetšo o ile a kgopela tshwarelo ka ge ba ile ba se sa dirišana le rena. Ke moka re ile ra thabela go agana, eupša ka manyami, o ile a hwa ka baka la go phela maemong a sa kgahlišego moo kgolegong.”

Ka morago ga gore ntwa e fele ka 1945, bana babo rena le dikgaetšedi ba be ba fagahletše go tšwela pele ka modiro wa go bolela ditaba tše dibotse. Ngwanabo rena yo mongwe yo a ilego a  golegwa le go tlaišwa o ile a ngwalela ofisi ya lekala kua Australia gore: “Ke nna yo ke sa le gona ka morago ga nywaga e mene e thata kudu, ke sa botega gomme ga se ka fetoša monagano wa ka. Mathateng a ka ka moka, ga sa nka ka lebala bana babo rena. Na le ka nthomela dipuku?”

Dipuku tšeo ngwanabo rena yo a bego a di letile di ile tša fihla, mathomong e be e le tše sego kae feela eupša ka morago gwa tla tše dingwe tše dintši. Sehlopha sa bagoeledi ba lesome kua Jakarta se ile sa tsošološa modiro wa go fetolela dikgatišo ka Seindonesia.

Ka August 17, 1945, baetapele ba mokgatlo wa tokologo wa Indonesia ba ile ba tsebiša gore Indonesia ke repabliki e ikemetšego, gomme seo sa thoma ntwa yeo e tšerego mengwaga e mene ya go lwa le mmušo wa Madutch. Batho ba diketekete ba ile ba hwa tlhakatlhakanong yeo e ilego ya latela, gomme ba ka godimo ga dimilione tše šupago ba gapeletšega go tlogela magae a bona.

Nakong yeo ka moka ya ntwa bana babo rena ba ile ba tšwela pele ba bolela ditaba tše dibotse ka ntlo le ntlo. Josephine Elias o itše: “Batho bao ba ratago naga ba ile ba leka go re gapeletša gore re goeletše ka gore ‘Merdeka,’ e lego lentšu leo le bolelago gore ‘Tokologo.’ Eupša re ile ra ba botša gore ga re tšee karolo ditabeng tše bjalo tša dipolotiki.” Ka 1949, Madutch a ile a kgaotša go buša koloni ya ona gomme a fetišetša pušo Repabliking ya United States ya Indonesia (gona bjale ke Repabliki ya Indonesia). *

Ka 1950, bana babo rena kua Indonesia ba ile ba kgotlelela ntwa yeo e tšerego mengwaga e ka bago e lesome. Eupša ba be ba sa na le modiro o mogolo kudu woo ba bego ba swanetše go o dira. Ba be ba ka dira eng gore ba bolele ditaba tše dibotse go badudi ba Indonesia ba dimilione? Go ya ka pono ya motho, go be go bonagala ba ka se kgone go dira modiro woo! Lega go le bjalo, bana babo rena ba ile ba tšwela pele ba na le tumelo e tiilego, ba kgodišegile gore Jehofa o tla ‘romela bašomi punong ya gagwe.’ (Mat. 9:38) Jehofa o ile a dira sona seo.