1-3. (a) Paulo le badirišani ba gagwe ba ile ba hlahlwa bjang ke moya o mokgethwa? (b) Re tlo ahlaahla ditiragalo dife?

 SEHLOPHA se itšego sa basadi se tloga motseng wa Filipi kua Matsedonia. Go se go ye kae, basadi bao ba fihla nokeng e tshesane ya Gangites. Ka ge e le tlwaelo ya bona, ba dula fase leribeng la noka gore ba rapele Modimo wa Isiraele. Jehofa o ba lebeletše.—2 Dikor. 16:9; Ps. 65:2.

² Go sa dutše go le bjalo, dikhilomithara tše ka godimo ga tše 800 ka bohlabela bja Filipi, sehlopha sa banna se tloga motseng wa Lisitara ka borwa bja Galatia. Ka morago ga matšatši a itšego, banna bao ba fihla tseleng e kgolo ya Roma yeo e adilwego ka maswika yeo e lebago ka bodikela go ya tikologong yeo e dulwago ke batho ba bantši ya selete sa Asia. Banna bao, e lego Paulo, Silase le Timotheo, ba fagahletše go theoga ka tsela yeo e le gore ba etele Efeso le metse e mengwe moo batho ba dikete ba nyakago go kwa ka Kriste. Lega go le bjalo, le pele ga ge ba ka thoma leeto la bona, moya o mokgethwa o ba thibela ka tsela yeo e sa hlaloswego ka Beibeleng. Ba iletšwa go dira boboledi Asia. Ka baka la’ng? Jesu—a diriša moya o mokgethwa wa Modimo—o nyaka go hlahla Paulo le badirišani ba gagwe gore ba phatše Asia Minor, ba tshelele ka mošola wa Lewatle la Aegean ke moka ba lebe leribeng la nokana yeo e bitšwago Gangites.

³ Tsela yeo ka yona Jesu a ilego a hlahla Paulo le badirišani ba gagwe leetong leo le sa tlwaelegago la go ya Matsedonia e re swaretše dithuto tša bohlokwa lehono. Ka gona, anke re ahlaahleng tše dingwe tša ditiragalo tšeo di diragetšego leetong la Paulo la bobedi la boromiwa, leo le thomilego mo e ka bago ka 49 C.E.

4, 5. (a) Go ile gwa direga’ng ka Paulo le badirišani ba gagwe kgauswi le Bithinia? (b) Barutiwa bao ba ile ba dira phetho efe, gona ka mafelelo afe?

⁴ Ka ge ba be ba thibetšwe go dira boboledi Asia, Paulo le badirišani ba gagwe ba ile ba leba ka leboa go yo dira boboledi metseng ya Bithinia. E le gore ba fihle moo, ba swanetše go ba ba ile ba sepela matšatši a mmalwa ditsejaneng tšeo di sego tša alwa ka maswika magareng ga ditikologo tša Firigia le Galatia tšeo metse ya tšona e bego e gašane. Lega go le bjalo, ge ba batametše Bithinia, le gona mo Jesu o ile a diriša moya o mokgethwa go ba thibela. (Dit. 16:6, 7) Ka nako yeo, banna ba ba swanetše go ba ba be ba gakanegile. Ba be ba tseba seo ba bego ba swanetše go se bolela le kamoo ba bego ba swanetše go se bolela ka gona, eupša ba be ba sa tsebe gore ba swanetše go bolela kae. Go be go le bjalo ka ge eka ba kokotile mojakong wo o tsenago Asia—eupša ba se bulelwe. Ba be ba kokotile mojakong wo o tsenago Bithinia—le gona mo ba se bulelwe. Go sa šetšwe seo, Paulo o be a  ikemišeditše go tšwela pele a kokota go fihlela a hwetša mojako wo o tlago go bulega. Banna ba ba ile ba dira phetho yeo go ka bonagalago e be e sa kwagale. Ba ile ba leba ka bodikela ke moka ba sepela dikhilomithara tše 550, ba phatša metse e mentši go fihlela ba fihla boemakepeng bja Teroa, e lego seo re ka rego ke mojako wa go tsena Matsedonia. (Dit. 16:8) Ge ba le moo, ka lekga la boraro Paulo o ile a kokota mojakong woo gomme wa bulega e le ruri.

⁵ Mongwadi wa Ebangedi e lego Luka, yoo a ilego a hwetša badirišani ba Paulo Teroa, o bega seo se ilego sa direga, o re: “Bošego Paulo a bona pono ye: monna yo mongwe wa Matsedonia o be a eme moo a mo lopa a re: ‘Tshelela Matsedonia o re thuše.’ Bjale gateetee ge a bone pono, re ile ra nyaka go ya Matsedonia re fihleletše phetho ya gore Modimo o re bileditše go tsebatša ditaba tše dibotse go bona.” a (Dit. 16:9, 10) Mafelelong Paulo o ile a tseba moo a swanetšego go bolela ditaba tše dibotse gona. Paulo o swanetše go ba a ile a thaba gakaakaang gore ga se a ka a lahlela toulo ge a be a le gare ga leeto! Gateetee banna bao ba bane ba ile ba sesela Matsedonia.

6, 7. (a) Re ka ithuta thuto efe go tšwa go seo se ilego sa direga leetong la Paulo? (b) Re ka kgodišega ka eng go tšwa phihlelong ya Paulo?

⁶ Re ka ithuta’ng pegong yeo? Ela hloko se: Ke feela ka morago ga gore Paulo a lebe Asia moo moya wa Modimo o ilego wa tsena ditaba gare, ke feela ka morago ga gore Paulo a batamele Bithinia moo Jesu a ilego a gata mogato, le gona ke feela ka morago ga gore Paulo a fihle Teroa moo Jesu a ilego a mo laela gore a ye Matsedonia. Ka ge Jesu e le Hlogo ya phuthego, a ka dirišana le rena ka tsela e swanago lehono. (Bakol. 1:18) Ka mohlala, re ka ba re be re nagana ka nako e telele mabapi le go hlankela re le babulamadibogo goba go hudugela moo go nago le tlhokagalo  e kgolo ya bagoeledi ba Mmušo. Lega go le bjalo, e ka ba feela ka morago ga gore re gate mogato ka go tia e le gore re fihlelele pakane ya rena moo Jesu a tlago go re hlahla a diriša moya wa Modimo. Ka baka la’ng? Nagana ka mohlala wo: Mootledi wa koloi a ka laola koloi ya gagwe gore e ye ka go le letshadi goba ka go le letona ge feela koloi yeo e sepela. Ka mo go swanago, Jesu o a re hlahla ge re katološa bodiredi bja rena, eupša o dira seo ge feela re gata mogato—ge e ba re dira maiteko a kgonthe a go dira bjalo.

⁷ Lega go le bjalo, go thwe’ng ge e ba maiteko a rena a sa atlege di tloga fase? Na re swanetše go lahlela toulo, re nagana gore moya wa Modimo ga o re hlahle? Aowa. Gopola gore Paulo le yena o ile a kopana le mapheko. Lega go le bjalo, o ile a tšwela pele a tsoma go fihlela a hwetša mojako woo o ilego wa bulega. Re ka kgodišega gore go phegelela ga rena go tsomeng “mojako o mogolo o išago modirong” le gona go tla putswa.—1 Bakor. 16:9.

8. (a) Hlalosa motse wa Filipi. (b) Ke tiragalo efe e thabišago yeo e ilego ya direga ka morago ga gore Paulo a dire boboledi ‘lefelong la thapelo’?

⁸ Ka morago ga ge ba fihlile seleteng sa Matsedonia, Paulo le badirišani ba gagwe ba ile ba ya Filipi, e lego motse woo badudi ba wona ba bego ba ikgantšha ka go ba badudi ba Roma. Go mašole a Baroma ao a bego a rotše modiro gomme a dula moo, koloni ya Filipi e be e etša Italia e nyenyane—e le bjalo ka Roma e nyenyane ka gare ga Matsedonia. Ka ntle ga kgoro ya motse hleng ga noka e tshesane, baromiwa bao ba ile ba hwetša tikologo yeo ba bego ba nagana gore go be go na le “lefelo la thapelo.” b Ka Sabatha ba ile ba ya lefelong leo gomme ba hwetša basadi ba mmalwa ba kgobokane moo bakeng sa go rapela Modimo. Barutiwa ba ba ile ba dula fase ba bolela le bona. Mosadi yo a bitšwago Lidia “o be a theeditše gomme Jehofa a bula pelo ya gagwe.” Lidia o ile a kgongwa kudu ke seo a bego a ithutile sona go baromiwa bao moo yena le ba lapa la gagwe ba ilego ba kolobetšwa. Ke moka o ile a lopa Paulo le basepedigotee le yena gore ba tle ba dule ka ntlong ya gagwe. c—Dit. 16:13-15.

9. Ba bantši lehono ba ekišitše bjang mohlala wa Paulo, gona seo se feleleditše ka ditšhegofatšo dife?

⁹ Akanya ka lethabo leo le bilego gona ka baka la go kolobetšwa ga Lidia! Paulo o swanetše go ba a ile a thaba gakaakaang gore o ile a amogela taletšo ya go “tshelela Matsedonia” le gore Jehofa o bone e le mo go swanetšego go diriša yena le badirišani ba gagwe go araba dithapelo tša basadi bao ba boifago Modimo! Lehono, bana babo rena le dikgaetšedi ba bantši—ba bagolo le ba banyenyane, bao ba sego lenyalong le bao ba lego lenyalong—le bona ba hudugela mafelong ao go nago le tlhokagalo e kgolo ya bagoeledi ba Mmušo. Ke therešo gore ba kopana le mathata, eupša mathata ao ga se selo ge a bapetšwa le kgotsofalo yeo ba bago le yona ge ba hwetša batho ba swanago le Lidia, bao ba amogelago ditherešo tša Beibele le go di diriša. Na o ka beakanya maemo a gago e le gore a ka go dumelela go “tshelela”  tšhemong yeo e nago le tlhokagalo e kgolo? O letetšwe ke ditšhegofatšo. Ka mohlala, ela hloko Aaron e lego ngwanabo rena yo a lego mengwageng ya gagwe ya bo-20 yoo a ilego a hudugela nageng ya Bogareng bja Amerika. O bolela mantšu a swanago le a ba bangwe ba bantši ge a re: “Go hlankela nageng e nngwe go nthušitše go gola moyeng le go batamela kgauswi le Jehofa. Le gona ke thabela tirelo ya tšhemo—ke swara dithuto tša Beibele tše seswai!”

10. Mediro ya botemona e ile ya tsenya letsogo bjang go šitišeng Paulo le badirišani ba gagwe?

¹⁰ Ruri Sathane o be a galefišitšwe ke gore ditaba tše dibotse di be di thomile go phatlalala karolong ya lefase yeo go yona batho ba bego ba laolwa ke yena le batemona ba gagwe. Ka gona, ga go makatše gore mediro ya botemona e ile ya tsenya letsogo go ganetšeng boboledi bja Paulo le badirišani ba gagwe! Ge ba dutše ba eya lefelong leo la thapelo, ngwanenyana yo a nago le moya wa motemona e bile e le mohlanka, yoo a bego a hweletša beng ba gagwe tšhelete ka go noga ga gagwe, o ile a tšwela pele a latela Paulo le badirišani ba gagwe a goeletša ka gore: “Banna ba ke bahlanka ba Modimo Yo Godimodimo, bao ba tsebatšago tsela ya phološo go lena.” Go ka direga gore motemona yo o ile a dira gore ngwanenyana yo a goeletše mantšu ao gore go bonagale eka dilo tšeo a bego a di noga le dithuto tša Paulo di be di etšwa mothopong o tee. Ka tsela yeo, babogedi ba be ba ka šitišega gomme ba se sa lebiša tlhokomelo go balatedi ba therešo ba Kriste. Eupša Paulo o ile a homotša ngwanenyana yo ka go leleka motemona yoo.—Dit. 16:16-18.

11. Ka morago ga gore motemona a lelekwe go ngwanenyana yo mongwe, go ile gwa direga’ng ka Paulo le Silase?

¹¹ Ge beng ba ngwanenyana yoo wa mohlanka ba lemogile gore tsela e bonolo yeo ba bego ba hwetša tšhelete ka yona e fedile, ba ile ba galefa. Ba ile ba gogela Paulo le Silase borekišetšong, moo bomaseterata, e lego bahlankedi bao ba bego ba emela Roma, ba bego ba ahlola melato ya ditaba tša mabapi le kgwebo. Beng ba ngwanenyana yoo ba ile ba ngongorega go baahlodi bao ba bego ba na le kgethollo le moya wa botšhaba, ge e le gabotse ba be ba re: ‘Bajuda ba ba baka pherekano ka go ruta metlwae yeo rena Baroma re ka se e amogelego.’ Mantšu a bona a ile a ba le mafelelo a kapejana. “Lešaba [la moo borekišetšong] la ba tsogela matla [Paulo le Silase],” gomme bomaseterata ba ntšha taelo “ya gore ba itiwe ka dikgati.” Ka morago ga moo, Paulo le Silase ba ile ba lahlelwa kgolegong. Mohlapetši wa kgolego o ile a lahlela banna ba bao ba gobetšego ka kgolegong ya ka gare ke moka a tlemelela dinao tša bona setokising. (Dit. 16:19-24) Ge mohlapetši wa kgolego a tswaletše mejako, leswiswi la kamoo kgolegong e be e le le leso kudu moo Paulo le Silase ba bego ba sa kgone go bonana. Lega go le bjalo, Jehofa o be a lebeletše.—Ps. 139:12.

12. (a) Barutiwa ba Kriste ba ile ba lebelela tlaišo bjang, gomme ka baka la’ng? (b) Ke mehuta efe ya kganetšo yeo e sa dutšego e dirišwa ke Sathane le bahlanka ba gagwe?

¹² Mengwaga e mmalwa pejana, Jesu o ile a botša barutiwa ba gagwe gore: “Ba tla le hlomara.” (Joh. 15:20) Ka gona, ge Paulo le badirišani ba gagwe ba be ba tshelela Matsedonia, ba be ba itokišeleditše go lebeletšana le kganetšo. Ge tlaišo e be e thoma, ga se ba ka ba e lebelela e le leswao la gore Jehofa ga a ba amogele, eupša  ba ile ba e lebelela e le pontšho ya gore Sathane o galefile. Lehono, bahlanka ba Sathane ba sa dutše ba diriša mekgwa e swanago le yeo ba ilego ba e diriša kua Filipi. Baganetši ba maaka ba re bolela gampe dikolong le mafelong a mošomo, ba hlohleletša gore re ganetšwe. Dinageng tše dingwe, baganetši bao e lego badumedi ba re latofatša dikgorong tša tsheko, ge e le gabotse ba re: ‘Dihlatse tše di baka pherekano ka go ruta metlwae yeo rena “bao re kgomaretšego setšo” re ka se e amogelego.’ Mafelong a mangwe, barapedigotee le rena ba a itiwa le go golegwa. Lega go le bjalo, Jehofa o lebeletše.—1 Pet. 3:12.

13. Ke’ng seo se ilego sa dira gore mohlapetši wa kgolego a botšiše gore: “Ke swanetše go dira’ng gore ke phološwe?”

¹³ Paulo le Silase ba swanetše go ba ba be ba nyaka nako ya go khutša monaganong le go fola mmeleng ka morago ga ditiragalo tše di lapišago tša letšatši leo. Lega go le bjalo, gare ga bošego ke ge ba šetše ba fodile bohloko bja go itiwa moo e lego gore ba be ba “rapela gomme ba tumiša Modimo ka kopelo.” Ke moka ka tšhoganetšo tšhišinyego ya lefase e ile ya šišinya kgolego! Mohlapetši wa kgolego o ile a tsoga, a bona gore mejako ya kgolego e bulegile, ke moka a boifa gore bagolegwa ba ka ba ba tšhabile. A tseba gore o be a tlo otlwa ka ge a tlogetše bagolegwa ba tšhaba, o ile a “khwamola tšhoša ya gagwe gomme o be a le kgauswi le go ipolaya.” Eupša Paulo o ile a goeletša ka gore: “O se ke wa ikgobatša, gobane re gona ka moka!” Mohlapetši yo wa kgolego yo a bego a tshwenyegile o ile a botšiša gore: “Bahlomphegi, ke swanetše go dira’ng gore ke phološwe?” Paulo le Silase ba be ba ka se kgone go mo phološa; ke Jesu feela yo a bego a ka kgona go dira bjalo. Ka gona ba ile ba mo araba ka gore: “Dumela go Morena Jesu gomme o tla phološwa.”—Dit. 16:25-31.

14. (a) Paulo le Silase ba ile ba thuša bjang mohlapetši wa kgolego? (b) Ke tšhegofatšo efe yeo Paulo le Silase ba ilego ba e hwetša ka ge ba ile ba lebeletšana le kganetšo ka lethabo?

¹⁴ Na potšišo ya mohlapetši yo wa kgolego e be e etšwa pelong? Paulo ga se a ka a belaela potego ya monna yo. Mohlapetši yo wa kgolego e be e le moditšhaba, a sa tsebe Mangwalo. Pele e ka ba Mokriste, o be a swanetše go ithuta ditherešo tša motheo tša Mangwalo le go di dumela. Ka gona Paulo le Silase ba ile ba fetša nako ba mmotša “lentšu la Jehofa.” Ka ge ba be ba nweletše go ruteng Mangwalo, mohlomongwe banna ba ba ile ba lebala ka bohloko bja gore ba iteilwe. Lega go le bjalo, mohlapetši wa kgolego yena o ile a lemoga dintho tšeo di bego di le mekokotlong ya bona gomme a di hlapiša. Ke moka yena le ba lapa la gagwe ba ile “ba kolobetšwa ka ntle le go dikadika.” A tšhegofatšo e kgolo gakaakaang yeo Paulo le Silase ba ilego ba e hwetša ka ge ba ile ba lebeletšana le kganetšo ka lethabo!—Dit. 16:32-34.

15. (a) Ke bjang Dihlatse tše dintši lehono di latetšego mohlala wa Paulo le Silase? (b) Ke ka baka la’ng re swanetše go tšwela pele re etela leboelela batho bao ba dulago tšhemong ya gabo rena?

¹⁵ Go etša Paulo le Silase, Dihlatse tše dintši lehono di ile tša bolela ditaba tše dibotse ge di dutše di golegilwe ka baka la tumelo ya tšona, gomme gwa ba le mafelelo a mabotse. Ka mohlala, nageng e nngwe moo mediro ya rena e bego e thibetšwe, go na le nako yeo ka yona 40 lekgolong ya Dihlatse ka moka tšeo di dulago  moo di ilego tša ithuta therešo ka Jehofa ge di be di le kgolegong! (Jes. 54:17) Le gona, ela hloko gore mohlapetši wa kgolego o ile a kgopela thušo ka morago ga gore go be le tšhišinyego ya lefase. Ka mo go swanago, batho ba bangwe bao lehono ba sa kago ba arabela molaetšeng wa Mmušo ba ka dira bjalo ka morago ga gore maemo a bona a šišinywe ke tiragalo yeo e ba tshwenyago. Ka go etela batho bao ba lego tšhemong ya gabo rena leboelela, re kgonthišetša gore re a hwetšagala bakeng sa go ba thuša ge ba nyaka thušo.

16. Letšatšing la ka morago ga ge Paulo le Silase ba iteilwe, dilo di ile tša fetoga bjang?

¹⁶ Mesong ya ka morago ga ge Paulo le Silase ba iteilwe ka dikgati, bomaseterata ba ile ba laela gore ba lokollwe. Eupša Paulo o ile a re: “Ba re iteile phatlalatša re sa bonwa molato, le ge re le Baroma, ba re lahlela kgolegong; na bjale ba re ntšha ka sephiring? Aowaowaa, a ba tle ba re ntšhe bona ka noši.” Ge ba kwele gore banna ba ba babedi e be e le badudi ba Roma, bomaseterata ba ile ba “tšhoga kudu,” ka gobane ba be ba gataketše ditokelo tša banna ba. d Bjale dilo di be di fetogile. Barutiwa bao ba be ba iteilwe phatlalatša; bjale bomaseterata ba be ba swanetše go kgopela tshwarelo phatlalatša. Ba ile ba lopa Paulo le Silase gore ba tloge Filipi. Barutiwa bao ba babedi ba ile ba dira bjalo, eupša pele ga ge ba ka tloga ba ile ba fetša nako ba kgothatša sehlopha seo se bego se gola sa bao e bego e sa tšwa go ba barutiwa. Ke feela ka morago ga mo moo ba ilego ba tloga.

17. Ke thuto efe ya bohlokwa yeo bao e bego e sa tšwa go ba barutiwa ba ka bago ba ithutile yona ka go ela hloko kgotlelelo ya Paulo le Silase?

¹⁷ Ge nkabe ditshwanelo tša bona tša go ba badudi ba Roma di ile tša hlompšha pejana, Paulo le Silase nkabe ba se ba ka ba itiwa. (Dit. 22:25, 26) Lega go le bjalo, seo se ka ba se ile sa nea barutiwa ba Filipi kgopolo ya gore banna bao ba dirišitše maemo a bona go phema go tlaišwa ka baka la Kriste. Seo nkabe se ile sa kgoma bjang tumelo ya barutiwa bao e bego e se badudi ba Roma? Go ba gona, molao o be o ka se ba šireletše gore ba se ke ba itiwa. Ka go re’alo, ka go kgotlelela go otlwa, Paulo le modirišani wa gagwe ba beetše bao e bego e sa tšwa go ba badumedi mohlala wa gore balatedi ba Kriste ba kgona go ema ba tiile ka tlase ga tlaišo. Go oketša moo, ka go nyaka gore go tsebje gore e be e le badudi ba Roma, Paulo le Silase ba ile ba gapeletša bomaseterata go itšweletša phatlalatša gore ba robile molao. Seo mohlomongwe se be se ka ba thibela go swara gampe badumedigotee le Paulo e bile se be se tla ba nea tekanyo e itšego ya tšhireletšego ya semolao ditlhaselong tše di swanago le tšeo nakong e tlago.

18. (a) Balebeledi ba Bakriste lehono ba ekiša bjang mohlala wa Paulo? (b) Ke bjang re ‘lwelago le go thea ka molao ditaba tše dibotse’ mehleng yeno?

¹⁸ Lehono balebeledi ba ka phuthegong ya Bokriste le bona ba etelela pele ka mohlala wa bona. Selo le ge e le sefe seo ba letetšego gore badumedigotee le bona ba se dire, badiši ba Bakriste ba ikemišeditše go se dira. Ka go swana le Paulo, re lebeledišiša ka kelohloko gore ke bjang le gona ke neng moo re swanetšego go  diriša ditshwanelo tša rena tša semolao bakeng sa go hwetša tšhireletšo. Ge e ba go nyakega, re ipiletša dikgorong tša tsheko tša lefelong la gabo rena, tša setšhaba le tša ditšhabatšhaba e le gore re hwetše tšhireletšo ya semolao ya go tšwetša pele borapedi bja rena. Morero wa rena ga se go mpshafatša ditaba tša leago, eupša ke go ‘lwela le go thea ka molao ditaba tše dibotse,’ go etša ge Paulo a ngwaletše phuthego ya Filipi mengwaga e lesome ka morago ga ge a be a golegilwe moo. (Bafil. 1:7) Go swana le Paulo le badirišani ba gagwe, go sa šetšwe gore mafelelo a ditaba tše bjalo tša kgorong ya tsheko e tla ba afe, re ikemišeditše go tšwela pele re “tsebatša ditaba tše dibotse” kae le kae moo moya wa Modimo o tlago go re lebiša gona.—Dit. 16:10.