Eya go dikagare

Eya go lelokelelo la dikagare

KGAOLO 18

‘Tsomang Modimo Gomme le mo Hwetše e le ka Kgonthe’

‘Tsomang Modimo Gomme le mo Hwetše e le ka Kgonthe’

Paulo o hwetša selo seo a dumelelanago le batheetši ba gagwe ka sona e bile o itumelelanya le bona

E theilwe go Ditiro 17:16-34

1-3. (a) Ke ka baka la’ng moapostola Paulo a tshwenyegile kudu kua Athene? (b) Re ka ithuta’ng ka go ahlaahla mohlala wa Paulo?

 PAULO o tshwenyegile kudu. O Athene kua Gerika, lefelong la thuto moo Socrates, Plato le Aristotle ba kilego ba ruta gona. Athene ke motse wo o tletšego bodumedi. Gohle go mo dikologa—ka ditempeleng, mafelong a batho bohle le ditarateng—Paulo o bona medingwana e mentši ya diswantšho, ka gobane Baathene ba rapela medimo e mentši. Paulo o tseba kamoo Jehofa, yena Modimo wa therešo, a lebelelago borapedi bja medimo ya diswantšho ka gona. (Ek. 20:4, 5) Moapostola yo yoo a botegago o na le pono ya Jehofa—o hlaswa medingwana ya diswantšho!

2 Seo Paulo a se bonago ge a tsena borekišetšong, se a šišimiša e le ruri. Dihlwadieme tše dintši tša ditho tša botona tša modimo Heremese di beilwe ka go latelelana go ya sekhutlong sa ka leboabodikela, kgauswi le kgoro e kgolo. Mo borekišetšong go tletše mafelo a borapedi bja medingwana. Moapostola yo yoo a fišegago o be a tla ruta bjang batho ba bao e lego barapedi ba medimo ya diswantšho? Na o tla laola maikwelo a gagwe gomme a hwetša selo seo a dumelelanago le batheetši ba gagwe ka sona? Na o tla atlega go thuša motho le ge e le ofe go tsoma Modimo wa therešo gomme a mo hwetše e le ka kgonthe?

3 Ka ge go begilwe go Ditiro 17:22-31, polelo ya Paulo yeo a e neilego banna ba dirutegi ba Athene ke mohlala wa go bolela ka tsela e matla, go ba šedi le go ba le temogo. Ka go ahlaahla mohlala wa Paulo, re ka ithuta mo gontši mabapi le kamoo re ka hwetšago selo seo re dumelelanago le batheetši ba rena ka sona gomme ra ba thuša go naganišiša.

Go Ruta “Borekišetšong” (Ditiro 17:16-21)

4, 5. Paulo o ile a bolela ditaba tše dibotse kae kua Athene, gomme o be a letetšwe ke batheetši bafe ba thata?

4 Paulo o ile a etela le Athene leetong la gagwe la bobedi la boromiwa, mo e ka bago ka 50 C.E. a Ge a be a letetše Silase le Timotheo gore ba fihle ba etšwa Berea, Paulo o ile “a fa mabaka sinagogeng go Bajuda” ka ge a be a tlwaetše go dira bjalo. Le gona o ile a ya lefelong leo a bego a ka hwetša badudi ba Athene bao e bego e se Bajuda, e lego “borekišetšong.” (Dit. 17:17) Borekišetšo bja Athene bo be bo le ka leboabodikela bja Acropolis gomme e be e le bja diheketara tše e ka bago tše hlano. Borekišetšo e be e se feela lefelo la go reka le go rekiša; e be e le lefelo la batho bohle la mo motseng. Puku e nngwe ya ditšhupetšo e bolela gore lefelo le e be e le “leo mo motseng go bolelelwago ditaba tša ikonomi, tša dipolitiki le tša setšo.” Baathene ba be ba thabela go kopana moo gore ba tle ba boledišane ka tša thuto.

5 Paulo o ile a lebeletšana le batheetši ba thata moo borekišetšong. Gare ga batheetši ba gagwe go be go na le Baepikure le Bastoiki, e lego ditho tša dikolo tše di phenkgišanago tša filosofi. b Baepikure ba be ba dumela gore bophelo bo bile gona ka go fo itiragalela. Pono ya bona ka bophelo e ile ya akaretšwa ka tsela ye: “Ga go hlokagale gore re boife Modimo; Ga o kwe bohloko ge o hwile; Motho a ka kgona go dira botse; Bobe bo ka kgotlelelwa.” Bastoiki ba be ba gatelela go bea mabaka le go bolela ka tsela e kwagalago e bile ba be ba sa dumele gore Modimo ke Motho. Baepikure le Bastoiki ba be ba sa dumele gore go na le tsogo go etša ge barutiwa ba Kriste ba be ba ruta gore e gona. Ka mo go kwagalago, dipono tša filosofi tša dihlopha tše tše pedi di be di sa dumelelane le ditherešo tše di phagamego tša Bokriste bja kgonthe tšeo Paulo a bego a di ruta.

6, 7. Tše dingwe tša dirutegi tša Bagerika di ile tša arabela bjang thutong ya Paulo, gona ke karabelo efe e swanago yeo re ka e hwetšago lehono?

6 Dirutegi tša Bagerika di ile tša arabela bjang thutong ya Paulo? Tše dingwe di ile tša diriša lentšu leo le bolelago gore “moratharathi,” goba “motopi wa peu.” (Bona ntlha ya go ithuta ya Ditiro 17:18, nwtsty-E.) Mabapi le lentšu le la Segerika, seithuti se sengwe se re: “Lentšu le mathomong le be le dirišwa go šupa go nonyana e nyenyane yeo e bego e tšama e topa mabele, ke moka ka morago le ile la šupa go batho bao ba bego ba topelela marathana a dijo le dilwana tše dingwe tše di lahlilwego borekišetšong. Lega go le bjalo, ka morago le ile la dirišwa ka tsela ya seswantšhetšo go šupa go motho le ge e le mang yo a tšamago a topa ditaba tše di sa kwanego, kudukudu motho yo a bego a sa kgone go di kopanya gabotse.” Ge e le gabotse, dirutegi tšeo di be di bolela gore Paulo e be e le lešilo le gore o be a fo bušeletša seo a kwelego batho ba bangwe ba se bolela. Lega go le bjalo, go etša ge re tla bona, Paulo o be a sa tšhošwe ke go bitšwa ka maina a bjalo a dikwero.

7 Ke mo go swanago le lehono. Ka ge re le Dihlatse tša Jehofa, gantši re bitšwa ka maina a dikwero ka baka la ditumelo tša rena tšeo di theilwego Beibeleng. Ka mohlala, barutiši ba bangwe ba ruta gore thuto ya tlhagelelo ke selo sa kgonthe gomme ba gapeletša gore ge e ba o le bohlale, o swanetše go e amogela. Ge e le gabotse, ba bolela gore batho bao ba ganago go e dumela ga ba bohlale. Dirutegi tše bjalo di nyaka go dira gore batho ba bangwe ba nagane gore re ‘batopi ba peu’ ge re bolela seo Beibele e se bolelago gomme re ba šupetša tlhago e le bohlatse bja gore dilo di hlamilwe. Eupša ga re boife. Ka mo go fapanego, re bolela ka kgodišego ge re lwela tumelo ya rena ya gore bophelo mo lefaseng bo tšweleditšwe ke Mohlami yo bohlale, e lego Jehofa Modimo.—Kut. 4:11.

8. (a) Batho ba bangwe bao ba ilego ba kwa Paulo a bolela ditaba tše dibotse ba ile ba arabela bjang? (b) Ke’ng seo se ka bolelwago ke gore Paulo o ile a išwa Areopago? (Bona mongwalo wa ka tlase go letlakala 142.)

8 Batho ba bangwe bao ba ilego ba kwa Paulo a bolela ditaba tše dibotse borekišetšong ba ile ba arabela ka tsela e fapanego. Ba ile ba phetha ka gore: “O bonagala e le yo a bolelago ka medingwana e šele.” (Dit. 17:18) Na ruri Paulo o be a tsebiša Baathene medimo e mefsa? Ye e be e le taba e kgolo, e be e swana le e nngwe ya ditatofatšo tšeo Socrates a ilego a sekišetšwa tšona ke moka a ahlolelwa lehu nywagakgolo pejana. Ga go makatše gore Paulo o ile a išwa Areopago gomme a kgopelwa gore a hlalose dithuto tšeo di bego di kwagala di sa tlwaelega go Baathene. c Paulo o be a tla lwela bjang molaetša wa gagwe bathong bao ba bego ba se ba tlwaelana le Mangwalo?

‘Banna ba Athene, ke a Bona’ (Ditiro 17:22, 23)

9-11. (a) Ke bjang Paulo a ilego a katanela go hwetša selo seo a dumelelanago ka sona le batheetši ba gagwe? (b) Re ka ekiša bjang mohlala wa Paulo bodireding bja rena?

9 Gopola gore Paulo o be a tshwenyegile kudu ka baka la borapedi ka moka bja medimo ya diswantšho bjo a bo bonego. Lega go le bjalo, go e na le gore a hlasele borapedi bja medimo ya diswantšho ka go se laolege, o ile a dula a išitše maswafo fase. Ka go ba šedi kudu, o ile a katanela go tanya kgahlego ya batheetši ba gagwe ka go bolela ka selo seo ba bego ba tla dumelelana ka sona. O ile a thoma ka gore: “Banna ba Athene, ke bona gore dilong ka moka le bonagala le ineetše kudu go boifeng medingwana go feta ba bangwe.” (Dit. 17:22) Ge e le gabotse, Paulo o be a re: ‘Ke a bona gore le batho ba bodumedi.’ Ka bohlale, Paulo o ile a ba reta ka baka la go ba le tshekamelo ya bodumedi. O ile a lemoga gore ba bangwe bao ba foufaditšwego ke ditumelo tša maaka ba ka ba le dipelo tšeo di amogelago. Go ba gona, Paulo o be a tseba gore le yena o kile a “[dira] ka go se tsebe le ka go hloka tumelo.”—1 Tim. 1:13.

10 A bolelela godimo ga seo ba bego ba dumelelana ka sona, Paulo o ile a bolela gore o bone bohlatse bjo bo bonagalago bja gore Baathene ke batho ba bodumedi, o itše o bone aletare yeo e neetšwego “Go Modimo wa go se Tsebje.” Go ya ka mothopo o mongwe, “Bagerika le batho ba bangwe ba be ba tlwaetše go neela dialetare go ‘medimo ya go se tsebje,’ ba dira seo ka ge ba boifa gore borapeding bja bona ba ka ba ba tshetše modimo yo a itšego yoo mohlomongwe a ka kgopišegago.” Ka aletare e bjalo, Baathene ba be ba dumela gore Modimo yo ba sa mo tsebego o gona. Paulo o ile a diriša go ba gona ga aletare ye go fetoša taba e le gore a tle a bolele ka ditaba tše dibotse tšeo a bego a di tsebatša. O hlalositše gore: “Seo le se rapelago le sa tsebe, sona seo ke le tsebiša sona.” (Dit. 17:23) Tsela ya Paulo ya go bea mabaka e be e se molaleng eupša e be e le matla. O be a sa bolele ka modimo o mofsa goba yo a sa tsebjego, go etša ge ba bangwe ba be ba mo latofatša ka seo. O be a hlalosa Modimo yo ba bego ba sa mo tsebe—Modimo wa therešo.

11 Re ka ekiša bjang mohlala wa Paulo bodireding bja rena? Ge e ba re le šedi, re ka bona seka sa gore motho o ineetše bodumeding, mohlomongwe ka go lemoga selo sa bodumedi seo a se aperego goba seo se beilwego ka ntlong ya gagwe goba ka jarateng. Mohlomongwe re ka re: ‘Ke a bona gore o motho wa bodumedi. Ke be ke holofetše go boledišana le motho yo a sekametšego bodumeding.’ Ka go amogela ka bohlale maikwelo a motho yoo ka bodumedi, re ka kgona go hwetša selo seo re dumelelanago le yena ka sona seo re ka agago poledišano ya rena go sona. Gopola gore boikemišetšo bja rena ga se go ahlola ba bangwe motheong wa ditumelo tša bona tša bodumedi. Gare ga barapedigotee le rena go na le ba bantši bao ka nako e nngwe ba bego ba dumela e le ka kgonthe dithuto tša bodumedi bja maaka.

Nyaka selo seo o dumelelanago le batheetši ba gago ka sona seo o tlago go aga poledišano ya gago go sona

Modimo “ga a Kgole le yo Mongwe le yo Mongwe wa Rena” (Ditiro 17:24-28)

12. Paulo o ile a fetofetoša bjang mokgwa wa gagwe wa go ruta gore o dumelelane le batheetši ba gagwe?

12 Paulo o be a hweditše selo seo a dumelelanago ka sona le batheetši ba gagwe, eupša na o be a tla dula a se kgomaretše ge a nea bohlatse? Ka go tseba gore batheetši ba gagwe ba be ba rutilwe filosofi ya Segerika e bile ba be ba se ba tlwaelana le Mangwalo, o ile a fetofetoša mokgwa wa gagwe wa go ruta ka ditsela tše mmalwa. Sa pele, o ile a bolela dithuto tša Beibele ka ntle le go tsopola Mangwalo ka go lebanya. Sa bobedi, o ile a bontšha batheetši ba gagwe gore o a ba kwešiša le gore ke yo mongwe wa bona, ka dinako tše dingwe a diriša mantšu a bjalo ka “rena” le “re.” Sa boraro, o ile a tsopola dipuku tša Segerika go bontšha gore dilo tše itšego tšeo a bego a di ruta di be di boletšwe ka dipukung tša bona. Ga bjale anke re ahlaahleng polelo e matla ya Paulo. Ke ditherešo dife tša bohlokwa tšeo a di boletšego mabapi le Modimo yoo Baathene ba bego ba sa mo tsebe?

13. Paulo o ile a hlalosa eng mabapi le mathomo a legohle, gona mantšu a gagwe a be a e ra go re’ng?

13 Modimo o hlodile legohle. Paulo o itše: “Modimo yo a dirilego lefase le dilo ka moka tše di lego go lona, ka ge yena Yo e le Morena wa legodimo le lefase, ga a dule ditempeleng tše di dirilwego ka diatla tša batho.” d (Dit. 17:24) Legohle ga se la fo ba gona ka mohlolo. Modimo wa therešo ke Mmopi wa dilo ka moka. (Ps 146:6) Ka go se swane le Athena goba medingwana e mengwe yeo letago la yona le bego le ithekgile ka ditempele, mafelo a borapedi le dialetare, Morena yo a Phagamego wa legodimo le lefase a ka se lekane ka ditempeleng tšeo di agilwego ka diatla tša batho. (1 Dikg. 8:27) Seo se bego se bolelwa ke mantšu a Paulo se be se kwagala gabotse, ke gore: Modimo wa therešo ke yo mogolo kudu go feta medingwana le ge e le efe ya diswantšho yeo e hwetšwago ka ditempeleng tšeo di dirilwego ke batho.—Jes. 40:18-26.

14. Paulo o ile a bontšha bjang gore Modimo ga se a ithekga ka batho?

14 Modimo ga se a ithekga ka batho. Barapedi ba medimo ya diswantšho ba be ba tlwaetše go apeša diswantšho tša bona diaparo tša maphadiphadi, ba di tlišetša dimpho tša go bitša theko ya godimo, goba ba di tlišetša dijo le dino—bjalo ka ge eka medimo yeo e be e hloka dilo tše bjalo! Lega go le bjalo, ba bangwe ba boradifilosofi ba Bagerika bao ba bego ba le gare ga batheetši ba Paulo ba ka ba ba be ba dumela gore modimo a ka se nyake selo bathong. Ge e ba go le bjalo, ka ntle le pelaelo ba be ba dumelelana le mantšu a Paulo a gore Modimo ga a “hlankelwe ka diatla tša batho bjalo ka ge eka o be a nyaka se sengwe.” Ke therešo gore ga go na selo se se bonagalago seo batho ba ka se neago Mmopi! Go e na le moo, o nea batho seo ba se hlokago—“bophelo le mohemo le dilo ka moka,” go akaretša letšatši, pula le mmu o nonnego. (Dit. 17:25; Gen. 2:7) Ka gona Modimo, yoo e lego Monei, ga se a ithekga ka batho bao e lego baamogedi.

15. Paulo o ile a ahlaahla bjang taba yeo Baathene ba bego ba e dumela ya gore ba phagametše batho bao e sego Bagerika, le gona ke thuto efe ya bohlokwa yeo re ka ithutago yona mohlaleng wa gagwe?

15 Modimo o bopile motho. Baathene ba be ba dumela gore ba be ba phagametše batho bao e sego Bagerika. Eupša go ikgantšha ga botšhaba goba ga morafo go thulana le therešo ya Beibele. (Doi. 10:17) Paulo o ile a bolela ka šedi le ka bokgoni ka taba ye yeo e bego e ka tsoša maikwelo. Ge a be a re, “go tšwa mothong o tee [Modimo] o dirile setšhaba se sengwe le se sengwe sa batho,” ka ntle le pelaelo mantšu a Paulo a ile a dira gore batheetši ba gagwe ba nagane. (Dit. 17:26) O be a šupa pegong ya Genesi ya mabapi le Adama, yena rakgolokhukhu wa batho ka moka. (Gen. 1:26-28) Ka ge batho ka moka ba na le rakgolokhukhu o tee, ga go na morafo goba setšhaba seo se phagametšego se sengwe. Go be go ka direga bjang gore le ge e le mang wa batheetši ba Paulo a se ke a kwešiša ntlha yeo? Re ithuta thuto ya bohlokwa mohlaleng wa gagwe. Le ge re nyaka go ba šedi le go ba bao ba lekalekanego modirong wa rena wa go nea bohlatse, ga re nyake go bebofatša therešo ya Beibele e le gore ba bangwe ba e amogele gabonolo.

16. Morero wa Mmopi ka batho ke ofe?

16 Modimo o rerile gore batho ba be kgauswi le yena. Gaešita le ge boradifilosofi bao ba bego ba le gare ga batheetši ba Paulo e be e le kgale ba bolela ka morero wa go ba gona ga batho, le ka mohla ga se ba ka ba hlalosa taba yeo ka tsela e kgotsofatšago. Lega go le bjalo, Paulo o ile a utolla ka mo go kwagalago morero wa Mmopi ka batho, o itše ke gore “ba tsome Modimo ge e ba ba ka mo phopholetša gomme ba mo hwetša e le ka kgonthe, gobane ge e le gabotse ga a kgole le yo mongwe le yo mongwe wa rena.” (Dit. 17:27) Go a kgonega go tseba Modimo yoo Baathene ba bego ba sa mo tsebe. Ga a kgole le bao ba nyakago go mo hwetša e le ka kgonthe gomme ba ithute ka yena. (Ps. 145:18) Ela hloko gore Paulo o dirišitše lentšu “rena,” ka go re’alo a ikakaretša gare ga bao ba bego ba swanetše ‘go tsoma’ le go “phopholetša” Modimo.

17, 18. Ke ka baka la’ng batho ba swanetše go ikwa ba gogelwa go Modimo, le gona re ka ithuta eng tseleng yeo Paulo a ilego a tanya kgahlego ya batheetši ba gagwe?

17 Batho ba swanetše go ikwa ba gogelwa go Modimo. Paulo o itše ka baka la Gagwe, “re na le bophelo, re a sepela e bile re gona.” Diithuti tše dingwe di bolela gore Paulo o be a šupa mantšung a Epimenides, e lego sereti sa Kereta sa lekgolong la botshelela la mengwaga B.C.E. le yoo e bego e le “motho wa bohlokwa setšong sa bodumedi bja Baathene.” Paulo o neile lebaka le lengwe leo ka lona batho ba swanetšego go ikwa ba gogelwa go Modimo, o itše: “Ba bangwe ba direti tša lena ba boletše gore: ‘Gobane re bile re bana ba gagwe.’” (Dit. 17:28) Batho ba swanetše go ikwa ba na le tswalano ya kgauswi le Modimo; o bopile motho yoo batho ka moka ba tšwilego go yena. E le gore a tanye kgahlego ya batheetši ba gagwe, ka bohlale Paulo o ile a tsopola mengwalo ya Segerika ka go lebanya yeo go se nago pelaelo gore batheetši ba gagwe ba be ba e hlompha. e Ka go dumelelana le mohlala wa Paulo, ka dinako tše dingwe re ka tsopola ganyenyane go tšwa methopong ya lefase ya histori, go disaeklopedia goba dipukung tše dingwe tšeo di amogelwago tša ditšhupetšo. Ka mohlala, go tsopola ka mo go nepagetšego go tšwa mothopong o botwago go ka thuša go kgodiša motho yo e sego Hlatse mabapi le setlogo sa mekgwa goba menyanya e itšego ya bodumedi bja maaka.

18 Go fihla mo ntlheng ye polelong ya gagwe, Paulo o ile a fetišetša ditherešo tša motheo mabapi le Modimo, ka bokgoni a fetoša mantšu a gagwe gore a dumelelane le batheetši ba gagwe. Moapostola yo o be a nyaka gore batheetši ba gagwe ba Baathene ba dire eng ka tsebišo ye ya bohlokwa? Ka ntle le go senya nako, o ile a ba botša seo ba swanetšego go se dira ge a tšwela pele ka polelo ya gagwe.

“Batho ka Moka Kae le Kae . . . ba Swanetše go Itshola” (Ditiro 17:29-31)

19, 20. (a) Paulo o ile a pepentšha bjang ka bohlale bošilo bja go rapela medimo ya diswantšho yeo e dirilwego ke batho? (b) Ke mogato ofe woo batheetši ba Paulo ba bego ba swanetše go o gata?

19 Paulo o be a ikemišeditše go kgothaletša batheetši ba gagwe gore ba gate mogato. A šupa morago tabeng yeo a e tsopotšego mengwalong ya Segerika, o itše: “Ka gona, ka ge re le bana ba Modimo, ga se ra swanela go nagana gore Modimo o swana le gauta, silifera goba leswika, go swana le selo se se betlilwego ka bokgabo le go thalwa ke motho.” (Dit. 17:29) Ka gona ge e ba batho ba bopilwe ke Modimo, ke bjang Modimo a ka bago ka sebopego sa medimo ya diswantšho, e lego yeo e dirilwego ke batho? Go bea mabaka ka bohlale ga Paulo go ile gwa pepentšha bošilo bja go rapela medimo ya diswantšho yeo e dirilwego ke batho. (Ps 115:4-8; Jes. 44:9-20) Ka go bolela gore “ga se ra swanela,” ga go na pelaelo gore Paulo o ile a fokotša bohloko bjoo bo ka bago bo ile bja bakwa ke keletšo ya gagwe.

20 The Moapostola yo o ile a bolela ka mo go kwagalago gore go be go nyakega gore go gatwe mogato, o itše: “Modimo o hlokomologile dinako tša go se tsebe mo go bjalo [tša go nagana gore Modimo a ka thabišwa ke batho bao ba rapelago medimo ya diswantšho], eupša bjale o botša batho ka moka kae le kae gore ba swanetše go itshola.” (Dit. 17:30) Ba bangwe ba batheetši ba Paulo ba ka ba ba ile ba makatšwa ke go kwa gore go nyakega gore ba itshole. Eupša polelo ya gagwe e matla e bontšhitše gabotse gore ba be ba kolota Modimo maphelo a bona gomme ka go re’alo ba be ba ikarabela go Yena. Ba be ba swanetše go tsoma Modimo, ba ithute therešo ka yena ke moka ba dumelelanye tsela ya bona ka moka ya bophelo le therešo yeo. Go Baathene, seo se be se bolela go lemoga le go itshola sebeng sa borapedi bja medimo ya diswantšho.

21Paulo o phethile polelo ya gagwe ka mantšu a a matla: “[Modimo] o beile letšatši leo ka lona a rerago go ahlola lefase ka toko a diriša motho yo a mmeilego; gomme o tiišeditše batho ka moka ka ge a mo tsošitše bahung.” (Dit. 17:31) Letšatši la Kahlolo leo le tlago ke lebaka le le kgahlišago gakaakaang la gore re tsome Modimo wa therešo gomme re mo hwetše! Paulo ga se a ka a bolela leina la Moahlodi yo a kgethilwego. Go e na le moo, Paulo o ile a bolela selo se sengwe se se makatšago ka Moahlodi yo, o itše: O kile a phela e le motho, a hwa gomme a tsošwa bahung ke Modimo!

21, 22. Paulo o phethile polelo ya gagwe ka mantšu afe a matla, le gona mantšu ao a bolela’ng go rena lehono?

22 Phetho yeo e huduago maikwelo e na le mo gontši mo e go bolelago bakeng sa rena lehono. Re a tseba gore Moahlodi yo a kgethilwego ke Modimo ke Jesu Kriste yo a tsošitšwego. (Joh. 5:22) Le gona re a tseba gore Letšatši leo la Kahlolo e tla ba la botelele bja mengwaga e sekete gomme le batamela ka lebelo. (Kut. 20:4, 6) Ga re boife Letšatši la Kahlolo, ka gobane re a tseba gore le tla tlišetša bao ba tlago go ahlolwa ka gore ba a botega ditšhegofatšo tšeo re sa kgonego le go di nagana. Go phethagala ga kholofelo ya rena ya bokamoso bjo bo kgahlišago go kgonthišeditšwe ka mohlolo o mogologolo—go tsošwa ga Jesu Kriste!

“Ba Bangwe . . . ba Fetoga Badumedi” (Ditiro 17:32-34)

23. Batho ba ile ba arabela bjang ka ditsela tše di fapafapanego polelong ya Paulo?

23 Batho ba ile ba arabela ka ditsela tše di fapafapanego polelong ya Paulo. “Ba bangwe ba mo kwera” ge ba ekwa ka tsogo ya bahu. Ba bangwe ba be ba le botho eupša ga se ba ka ba dira phetho ya go sokologa gore e be badumedi, ba ile ba re: “Re tla buša re go kwa.” (Dit. 17:32) Lega go le bjalo, ba sego kae ba ile ba arabela gabotse: “Banna ba bangwe ba mo tlatša gomme ba fetoga badumedi. Gare ga bona go be go na le Dionisio moahlodi wa kgoro ya Areopago, mosadi yo a bitšwago Damarisi, le ba bangwe ka ntle le bona.” (Dit. 17:34) Re hwetša dikarabelo tše di swanago bodireding bja rena. Batho ba bangwe ba ka re kwera, mola ba bangwe ba gana molaetša wa rena ka tsela e botho. Lega go le bjalo, re a thaba ge ba bangwe ba amogela molaetša wa Mmušo gomme ba fetoga badumedi.

24. Re ka ithuta’ng polelong yeo Paulo a e neilego ge a be a eme gare ga Areopago?

24 Ge re naganišiša ka polelo ya Paulo, re ka ithuta mo gontši mabapi le go bolela ka tsela e kwagalago, go nea mabaka a kgodišago gotee le kamoo re ka itumelelanyago le batheetši ba rena. Go oketša moo, re ka ithuta gore go nyakega gore re se ke ra fela pelo le go ba šedi ge re bolela le bao ba foufaditšwego ke ditumelo tša bodumedi bja maaka. Le gona re ka ithuta thuto ye ya bohlokwa: Le ka mohla ga se ra swanela go bebofatša therešo ya Beibele e le feela gore re kgotsofatše batheetši ba rena. Lega go le bjalo, ka go ekiša mohlala wa moapostola Paulo, re ka ba barutiši bao ba atlegago kudu bodireding bja tšhemo. Go oketša moo, ge balebeledi ba dira bjalo ba ka swanelegela gakaone go ba barutiši ka phuthegong. Ka go re’alo re tla be re hlametšwe gabotse go thuša ba bangwe gore ‘ba tsome Modimo gomme ba mo hwetše e le ka kgonthe.’—Dit. 17:27.

a Bona lepokisi leo le rego, “ Athene—Lefelo Leo le Bego le Tumile ka Setšo Lefaseng la Bogologolo” go letlakala 142.

b Bona lepokisi leo le rego, “ Baepikure le Bastoiki” go letlakala 144.

c Areopago e be e le ka leboabodikela bja Acropolis, e le lefelo leo ka tlwaelo go bego go bokana kgoro e phagamego ya Athene. Lentšu “Areopago” le ka šupa go kgoro goba mmoto ka bowona. Ka baka leo, go na le dikgopolo tše di fapanego magareng ga diithuti mabapi le ge e ba Paulo a ile a išwa mmotong wo goba kgauswi le wona goba a ile a išwa lefelong le lengwe moo kgoro yeo e bego e bokana gona, mohlomongwe borekišetšong.

d Lentšu la Segerika leo le fetoletšwego e le “lefase” ke koʹsmos, e lego leo go Bagerika le bego le šupa legohle la kgonthe. Go ka direga gore mo Paulo o dirišitše lentšu le ka kgopolo yeo, ka ge a be a leka go kgomarela selong seo a bego a dumelelana ka sona le batheetši ba gagwe ba Bagerika.

e Paulo o ile a tsopola go tšwa seretong se sengwe sa thuto ya dinaledi seo se bitšwago Phaenomena, seo se ngwadilwego ke sereti sa Mostoiki e lego Aratus. Mantšu a swanago a hwetšwa mengwalong e mengwe ya Segerika, yeo e akaretšago le sereto seo se bitšwago Hymn to Zeus, seo se ngwadilwego ke mongwadi wa Mostoiki e lego Cleanthes.