1, 2. Ke’ng seo se dirago gore moapostola Paulo a tle Jerusalema, gona o tla lebeletšana le ditlhohlo dife moo?

 PAULO o Jerusalema! Le lebakeng le, o sepela ditarateng tša yona tše di sesane tšeo di tletšego batho. Lefaseng ga go na motse wa bohlokwa le o kgethegilego ka tsela ye historing ya ditirišano tša Jehofa le batho ba gagwe. Bontši bja badudi ba wona ba ikgantšha kudu ka baka la histori ya letago la wona la nakong e fetilego. Paulo o a tseba gore Bakriste ba bantši motseng wo ba bota kudu dilo tša nakong e fetilego gomme ba palelwa ke go gatela pele le merero yeo e tšwelago pele ya Jehofa. Go oketša go dinyakwa tša nama tšeo di dirilego gore Paulo a etele gape motse wo o mogolo ge a be a le Efeso, o ile a lemoga gore batho ba bangwe ba be ba sešo ba kwešiša gore Jehofa o be a se sa hlwa a diriša Molao. (Dit. 19:21) Go sa šetšwe gore o be a ka ipea kotsing, ga se a ka a fetoša phetho ya gagwe ya go etela motse wo gape.

² Ga bjale Paulo o be a tla lebeletšana le eng Jerusalema? Tlhohlo e nngwe e be e tlo tšwa go balatedi ba Kriste, bao ba bangwe ba bona ba bego ba tshwenywa ke mabarebare mabapi le Paulo. Ditlhohlo tše dikgolo di be di tlo tšwa go manaba a Kriste. A be a tla hlama ditatofatšo tša maaka kgahlanong le Paulo, a mo itie gomme a leke go mmolaya. Le gona ditiragalo tše tša mpherefere di be di tla nea Paulo sebaka sa go itwela. Boikokobetšo bja gagwe, sebete sa gagwe le tumelo tšeo a di bontšhitšego ge a be a lebeletšane le ditlhohlo tšeo ke mohlala o mobotse kudu go Bakriste lehono. Anke re boneng gore bjang.

3-5. (a) Paulo o bile gona sebokeng sefe Jerusalema, gomme go ile gwa bolelwa ka eng? (b) Re ka ithuta dithuto dife sebokeng seo Paulo a bilego le sona le bagolo ba Jerusalema?

³ Letšatši ka morago ga gore ba fihle Jerusalema, Paulo le badirišani ba gagwe ba ile ba ya go bona bagolo bao ba ikarabelelago ba phuthego. Ga go na baapostola bao ba sa dutšego ba phela bao go bolelwago ka bona pegong ye; mohlomongwe ka nako yeo ka moka ga bona ba be ba hudugetše go yo hlankela diphuthegong tša dikarolong tše dingwe tša lefase. Lega go le bjalo, Jakobo ngwanabo Jesu o be a sa dutše a le moo. (Bagal. 2:9) Go bonagala Jakobo a be a eteletše pele sebokeng seo ba bilego le sona le Paulo ge “bagolo ka moka ba be ba le gona.”—Dit. 21:18.

⁴ Paulo o ile a dumediša bagolo bao “gomme a anega ka botlalo pego ya dilo  tšeo Modimo a di dirilego ditšhabeng ka bodiredi bja gagwe.” (Dit. 21:19) Pego yeo e swanetše go ba e ile ya kgothatša bana babo rena kudu. Ka mo go swanago, le rena lehono re thabišwa kudu ke go kwa ka tšwelopele ya modiro wa boboledi dinageng tše dingwe.—Die. 25:25.

⁵ Lebakeng le lengwe, go bonagala Paulo a ile a bolela ka meneelo yeo a e tlišitšego go tšwa Yuropa. Go tshwenyega mo go bontšhitšwego ke bana babo rena ba dinageng tša kgole go swanetše go ba go ile gwa kgoma kudu dipelo tša batheetši ba Paulo. Ka go re’alo, ge ba arabela go se Paulo a se boletšego, pego e re: “[Bagolo] ba tagafatša Modimo.” (Dit. 21:20a) Ka mo go swanago, lehono dipelo tša batho ba bantši bao ba welwago ke dikotsi goba ba swerwego ke malwetši di kgomega kudu ge badumedigotee le bona ba ba nea thušo ka nako e swanetšego le go ba kgothatša.

6. Paulo o ile a kwa ka bothata bofe?

⁶ Ka gona bagolo ba ile ba utollela Paulo gore Judea go be go na le bothata bjo bo bego bo le mabapi le yena. Ba ile ba re: “Ngwanešo, o a bona gore go na le dikete tše dintši gakaakang tša badumedi gare ga Bajuda; ka moka ga bona ba fišegela Molao. Eupša ba kwele mabarebare ka wena gore o be o dutše o ruta Bajuda ka moka ditšhabeng go hlanogela Moshe, o ba botša gore ba se ke ba bolotša bana ba bona le ge e le go sepela ka metlwae yeo e lego kgale e latelwa.” a—Dit. 21:20b, 21.

7, 8. (a) Ke pono efe e fošagetšego yeo Bakriste ba bantši ba Judea ba bego ba na le yona? (b) Ke ka baka la’ng go nagana ka tsela e fošagetšego ga Bakriste ba bangwe ba Bajuda go be go sa bolele gore ke bahlanogi?

⁷ Ke ka baka la’ng Bakriste ba bantši ka tsela ye ba be ba sa dutše ba fišegela Molao wa Moshe, ka morago ga mengwaga e fetago e 20 o phumotšwe? (Bakol. 2:14) Ka 49 C.E. baapostola le bagolo bao ba bego ba bokane Jerusalema ba ile ba  romela diphuthego lengwalo leo le ilego la hlalosa gore ga go nyakege gore badumedi bao ba tšwago ditšhabeng ba bolle le go ba ka tlase ga Molao wa Moshe. (Dit. 15:23-29) Lega go le bjalo, lengwalo leo ga se la ka la bolela ka badumedi ba Bajuda, bao ba bantši ba bona ba bego ba sa kwešiše gore Molao wa Moshe o be o se sa šoma.

⁸ Na go nagana ka tsela yeo e fošagetšego go dirile gore badumedi ba bjalo ba Bajuda ba se sa swanelegela go ba Bakriste? Aowa. Go be go se bjalo ka ge eka ba kile ba rapela medimo e šele gomme ga bjale ba be ba tšwela pele ba latela metlwae ya bodumedi ya tumelo ya bona ya nakong e fetilego. Molao wo e bego e le wa bohlokwa kudu go badumedi bao ba Bajuda o be o etšwa go Jehofa go tloga mathomong. Go be go se na selo sa botemona goba se se fošagetšego ka wona. Eupša Molao woo o be o sepedišana le kgwerano ya kgale, mola Bakriste ga bjale ba be ba le ka tlase ga kgwerano e mpsha. Go ya ka borapedi bjo bo sekilego, batho bao ba latelago kgwerano ya Molao ga bjale ba be šiilwe ke nako. Bakriste ba Baheberu bao ba bego ba fišegela Molao ba be ba sa kwešiše seo e bile ba sa bote phuthego ya Bokriste. Go be go nyakega gore ba dumelelanye tsela ya bona ya go nagana le kwešišo yeo e bego e utollotšwe ka nako yeo mabapi le kgwerano ya Molao. b—Jer. 31:31-34; Luka 22:20.

9. Paulo o ile a ruta’ng mabapi le Molao wa Moshe?

⁹ Go thwe’ng ka mabarebare a gore Paulo o be a ruta Bajuda gare ga ditšhaba  gore “ba se ke ba bolotša bana ba bona le ge e le go sepela ka metlwae yeo e lego kgale e latelwa”? Paulo e be e le moapostola go ba ditšhaba, gomme ge a be a le go bona o be a thekga phetho ya gore ba ditšhaba ga se ba swanela go ba ka tlase ga Molao. Le gona, o ile a pepentšha phošo ya motho le ge e le ofe yo a bego a leka go gapeletša badumedi ba ba ditšhaba go bolla e le leswao la go latela Molao wa Moshe. (Bagal. 5:1-7) Paulo o ile a ba a bolela ditaba tše dibotse go Bajuda ba metseng yeo a ilego a e etela. O swanetše go ba a hlaloseditše batho ba ba thabelago gore lehu la Jesu le dirile gore Molao o se sa hlwa o šoma le gore toko e be e tlišwa ke tumelo, e sego ke go latela Molao.—Baroma 2:28, 29; 3:21-26.

10. Paulo o be a na le boemo bofe bja kgopolo bjo bo lekalekanego ditabeng tšeo di lego mabapi le Molao le lebollo?

¹⁰ Lega go le bjalo, Paulo o ile a kwešiša bao ba bego ba ikwa ba lokologile go latela e mengwe ya metlwae ya Sejuda, e bjalo ka go se šome ka Sabatha goba go phema go ja dijo tše itšego. (Baroma 14:1-6) Le gona ga se a ka a bea melao mabapi le lebollo. Ke therešo gore Paulo o ile a bolotša Timotheo e le gore Bajuda ba se ke ba ba le dipelaelo ka Timotheo yoo tatagwe e bego e le Mogerika. (Dit. 16:3) Lebollo e be e le phetho ya motho ka noši. Paulo o ile a botša Bagalatia gore: “Go bolla le ge e le go se bolle ga go na mohola . . . , eupša tumelo yeo e šomago ka lerato e na le mohola.” (Bagal. 5:6) Lega go le bjalo, e be e tla ba mo go fošagetšego go bolla ka morero wa go latela Molao goba go nagana gore go be go nyakega gore motho a bolle e le gore a ka amogelwa ke Jehofa. Seo se be se tla bontšha go hloka tumelo.

11. Bagolo ba ile ba nea Paulo tlhahlo efe, le gona go be go ka nyakega eng gore a e phethagatše? (Bona gape le mongwalo wa ka tlase.)

¹¹ Ka go re’alo, gaešita le ge mabarebare ao a be a fošagetše, a be a tshwentše badumedi ba Bajuda. Ka lebaka leo, bagolo ba ile ba nea Paulo tlhahlo ye: “Re na le banna ba bane bao ba ikannego. Sepela le banna ba gomme o itlhwekiše ka mokgwa wa setlwaedi le bona, o lefelele ditshenyegelo tša bona gore ba beolwe dihlogo. Ke moka mang le mang o tla tseba  gore mabarebare ao ba a kwelego ka wena ga se therešo, eupša o sepela ka thulaganyo, e bile wena ka noši o boloka Molao.” c—Dit. 21:23, 24.

12. Paulo o ile a bontšha bjang go fetofetoga le maemo gotee le moya wa tirišano tseleng yeo a ilego a arabela ka yona tlhahlong ya bagolo ba Jerusalema?

¹² Paulo a ka ba a ile a gana gore modu wa bothata e be e se mabarebare ka yena, eupša e be e le go fišegela Molao wa Moshe ga badumedi bao ba Bajuda. Lega go le bjalo o be a ikemišeditše go fetofetoga le maemo ge feela a be a ka se dire selo seo se lego kgahlanong le melao ya motheo ya Modimo. Pejana o be a ile a ngwala gore: “Go bao ba lego tlase ga molao ke bile bjalo ka yo a lego tlase ga molao, le ge nna ke se tlase ga molao, e le gore ke rue bao ba lego tlase ga molao.” (1 Bakor. 9:20) Lebakeng le, Paulo o ile a dirišana le bagolo ba Jerusalema gomme a ba “bjalo ka yo a lego tlase ga molao.” Ka go dira bjalo, o re beetše mohlala o mobotse kudu lehono wa gore re dirišane le bagolo gomme re se gapeletše gore dilo di dirwe ka tsela ya rena.—Baheb. 13:17.

13. (a) Ke ka baka la’ng Bajuda ba bangwe ba ile ba tsoša mpherefere ka tempeleng? (b) Bophelo bja Paulo bo ile bja phološwa bjang?

¹³ Dilo ga se tša sepela gabotse tempeleng. Ge matšatši a go phethwa ga dikeno tšeo a batamela go fela, Bajuda ba ba tšwago Asia ba ile ba bona Paulo gomme ba mo latofatša ka maaka gore o tlišitše ba ditšhaba ka tempeleng ke moka ba baka mpherefere. Ge nkabe molaodi wa madira a Roma a se a ka a tsena ditaba gare, nkabe Paulo a ile a itiwa go fihlela a ehwa. Lega go le bjalo, molaodi wa Roma o ile a mo golega. Go tloga ka lona letšatši leo, go be go tla tšea Paulo mengwaga e fetago e mene gore a hwetše tokologo ya gagwe gape. Le gona, Paulo o be a sa dutše a le kotsing. Ge molaodi yo a be a botšiša Bajuda lebaka leo ka lona ba bego ba hlasela Paulo, ba ile ba goeletša ditatofatšo tše di fapafapanego. Molaodi yo o be a sa kwešiše selo ka baka la mpherefere woo. Mafelelong Paulo o ile a swanelwa ke go rwalwa a tlošwe lefelong leo. Ge Paulo le madira a Roma ba be ba le kgauswi le go tsena ka sebong sa bahlabani, Paulo o ile a re go molaodi: “Ke a go kgopela, ntumelele go bolela le batho ba.” (Dit. 21:39) Molaodi yo o ile a mo dumelela, ke moka Paulo a lwela tumelo ya gagwe ka sebete.

14, 15. (a) Paulo o ile a hlalosetša Bajuda eng? (b) Molaodi wa Roma o ile a gata megato efe e le gore a ka tseba lebaka la go galefa ga Bajuda?

¹⁴ Paulo o ile a thoma ka gore: “Kwang boitwelo bja ka.” (Dit. 22:1) Paulo o ile a  bolela le lešaba leo ka Seheberu, e lego seo se ilego sa dira gore le mo theetše ka kelohloko. O ile a nea tlhaloso e kwagalago ya lebaka leo ka lona ga bjale e bego e le molatedi wa Kriste. Ka go dira bjalo, Paulo o ile a bolela ka bokgoni dintlha tšeo Bajuda ba bego ba ka di kgonthišetša ge e ba ba rata. Paulo o be a rutilwe ke Gamaliele yo a tumilego, gomme o be a kile a tlaiša balatedi ba Kriste, go etša ge ba bangwe bao ba bego ba le gona ba be ba tseba. Lega go le bjalo, ge a be a le tseleng ya go ya Damaseko, o ile a bona pono ya Kriste yo a tsošitšwego yo a ilego a bolela le yena. Basepedigotee le Paulo ba ile ba bona seetša le go kwa lentšu, eupša ga se ba ka ba kwešiša dilo tšeo di bego di bolelwa. (Bona ntlha ya go ithuta ya Ditiro 9:7; 22:9, nwtsty-E.) Ka morago ga moo, banna bao ba bego ba sepela le yena ba ile ba swanelwa ke go hlahla Paulo yo a bego a foufaditšwe ke pono, go ya Damaseko. Ge ba fihla moo, monna yo a tsebjago kudu ke Bajuda ba tikologong yeo yo a bitšwago Ananiase, ka mohlolo o ile a dira gore Paulo a boele a bone.

¹⁵ Paulo o ile a anega gore ka morago ga go boela ga gagwe Jerusalema, Jesu o ile a iponagatša go yena tempeleng. Ge a re’alo, Bajuda ba ile ba ferekana kudu gomme ba hlaboša mantšu ka kgalefo ba re: “Tloša motho yo lefaseng, gobane ga se a swanela go phela!” (Dit. 22:22) E le gore a phološe Paulo, molaodi o ile a laela gore a išwe sebong sa bahlabani. A ikemišeditše go tseba lebaka leo ka lona Bajuda ba bego ba galefetše Paulo, molaodi yo o ile a mo laela gore a itokišetše go sekišwa e bile a otlwa. Lega go le bjalo, Paulo o ile a diriša gabotse sebaka seo a bego a na le sona sa go hwetša tšhireletšo ya molao gomme a utolla gore e be e le modudi wa Roma. Ka mo go swanago, barapedi ba Jehofa lehono ba ile ba diriša ditšhireletšo tše bjalo tša molao e le gore ba ka lwela tumelo ya bona. (Bona lepokisi leo le rego, “ Molao wa Roma le Badudi ba Roma” go letlakala 184, gotee le leo le rego, “ Dintwa  tša Semolao tša Mehleng Yeno” ka mo tlase.) Ge molaodi yo a ekwa gore Paulo ke modudi wa Roma, o ile a lemoga gore o be a swanetše go hwetša tsela e nngwe ya go hwetša tsebišo e oketšegilego. Letšatšing le le latelago, o ile a tliša Paulo pele ga seboka se se kgethegilego sa kgoro ya Sanhedrine, e lego kgorokgolo ya Bajuda.

16, 17. (a) Hlalosa seo se diragetšego ge Paulo a be a bolela le kgoro ya Sanhedrine. (b) Ge a be a itiwa, Paulo o ile a bea bjang mohlala wa boikokobetšo?

¹⁶ Ge a thoma boitwelo bja gagwe pele ga kgoro ya Sanhedrine, Paulo o itše: “Banna, bana bešo, ke itshwere gabotse pele ga Modimo ka letswalo le le sekilego ka mo go phethagetšego go ba go fihla letšatšing le.” (Dit. 23:1) Ga se a ka a tšwela pele. Pego e re: “Ka gona, moperisita yo a phagamego Ananiase a laela bao ba emego kgauswi le yena gore ba mo itie molomo.” (Dit. 23:2) A thogako e kgolo gakaakaang! Ruri seo se utolotše kgethollo yeo ba bego ba na le yona ya go ahlola Paulo ka gore ke moaketši le pele ba ka kwa bohlatse le ge e le bofe! Ga go makatše ge Paulo a arabile ka gore: “Modimo o tlo itia wena, wena moikaketši. Na o dula mo wa nkahlola ka go dumelelana le Molao, ka nako e swanago wa tshela Molao ka go laela gore ke itiwe?”—Dit. 23:3.

¹⁷ Ba bangwe ba batho bao ba bego ba eme moo ba ile ba tšhoga—ba sa tšhošwe ke yo a ilego a itia Paulo eupša ba tšhošwa ke karabelo ya Paulo! Ba ile ba mmotšiša ka šiši gore: “Na o roga moperisita yo a phagamego wa Modimo?” Ge a ba araba, Paulo o ile a ba ruta thuto ya mabapi le boikokobetšo le go hlompha Molao. O itše: “Bana bešo, ke be ke sa tsebe ge e le moperisita yo a phagamego. Gobane go ngwadilwe gwa thwe: ‘O se ke wa bolela gampe ka mmuši wa batho ba geno.’” d (Dit. 23:4, 5; Ek. 22:28) Ga bjale Paulo o ile a diriša mokgwa o fapanego. Ge a lemoga gore kgoro ya Sanhedrine e be e bopša ke Bafarisei le Basadutsei, o ile a re: “Banna, bana bešo, ke nna Mofarisei, morwa wa Bafarisei. Ke ahlolwa ka gobane ke dumela kholofelong ya go tsošwa ga bahu.”—Dit. 23:6.

18. Ke ka baka la’ng Paulo a ile a ipitša Mofarisei, gomme re ka diriša bjang tsela e swanago ya go bea mabaka maemong a itšego?

¹⁸ Ke ka baka la’ng Paulo a ile a ipitša Mofarisei? Ke ka gobane e be e le “morwa wa Bafarisei” go tšwa lapeng la sehlotswana seo. Ka go re’alo, batho ba bantši ba  be ba sa dutše ba mo lebelela e le yo mongwe wa bona. e Eupša ke bjang Paulo a bego a ka itswalanya le tumelo ya Bafarisei ya mabapi le tsogo ya bahu? Go begwa gore Bafarisei ba be ba dumela gore moya wa motho o phologa lehu le gore meoya ya baloki e be e tla phela gape mebeleng ya batho. Paulo o be a sa dumele dithuto tše bjalo. O be a dumela tsogong ya bahu go etša ge Jesu a rutile seo. (Joh. 5:25-29) Lega go le bjalo, Paulo o ile a dumelelana le Bafarisei gore go be go na le kholofelo ya bophelo ka morago ga lehu—go fapana le Basadutsei bao ba bego ba sa dumele gore go na le bophelo nakong e tlago. Re ka diriša tsela e swanago ya go bea mabaka ge re boledišana le Makatholika goba Maprotestanta. Re ka bolela gore go swana le bona, re dumela go Modimo. Ke therešo gore ba ka ba ba dumela go Borarobotee mola rena re dumela go Modimo wa ka Beibeleng. Go sa šetšwe seo, re na le tumelo e swanago ya gore go na le Modimo.

19. Ke ka baka la’ng go ile gwa tsoga mpherefere sebokeng sa kgoro ya Sanhedrine?

¹⁹ Mantšu a Paulo a ile a aroganya kgoro ya Sanhedrine. Pego e re: “Gwa tsoga lešata le legolo gomme ba bangwe ba bamangwalo ba lekoko la Bafarisei ba ema ba phegišana o šoro, ba re: ‘Ga re hwetše phošo go motho yo; eupša ge e ba moya o boletše le yena goba morongwa a boletše le yena,—.’” (Dit. 23:9) Tšhišinyo ya gore morongwa a ka ba a ile a bolela le Paulo e be e šišimiša kudu Basadutsei bao ba bego ba sa dumele go barongwa. (Bona lepokisi leo le rego, “ Basadutsei le Bafarisei.”) Mpherefere woo o ile wa gola kudu moo molaodi wa madira a Roma a ilego a hlakodiša moapostola yo gape. (Dit. 23:10) Go sa dutše go le bjalo, Paulo o be a sa le kotsing. Go be go tla diragala’ng ka moapostola yo ga bjale? Re tla ithuta mo go oketšegilego kgaolong e latelago.